LIJST 25
floteirsnde Duplicators
F. fl. TULP
5- Eeuwfeest v. St. Liduina
Autotocht naar Schiedam
Bel dan op No. 42
w
Kantoor cn Drukkerij F.angegradit 28, Amersfoort
SL^EM??DEuVerschlJnt e,ken Dinsdag- en Vrijdag
middag. De abonnementsprijs bedraagt één gulden
.Jinaanden' bui,en Amersfoort f MO. franco per
post. Abonnementen kunnen eiken dag ingaan.
Uitgave van de Katholieke Stichting De Bembode,
gevestigd te Amersfoort
De Eembode
Katholiek Orgaan voor Amersfoort en Omstreken
Dinsdag 18 April 1933
ADVERTENTIÊN 25 cent per regel. BUI,
voor handel en nijverheid bg geregeld adverteeren
Advertentien moeten Dinsdag en Vrijdag vóór 8 uur
In den morgen zijn bezorgd. Telefoon 314
Zeven en Veertigste Jaargang - No. 5
Paschen.
(Ingezonden)
Krachtens oude traditie levert menig
neutraal-liberaal blad met de Paasch
z'rt Paaschartikel.
Men leest daar van herleving en
opstanding, en van vee) meer.
Soms waagt de auteur 't zelfs den
naam van Chrisius nog te noemen.
Dezer dagen kwam me weer zoo'n
atemmings-artikel uit de neutrale zöne
onder 't oog.
Ik lees daar van de motieven, waar
om de auteur zooveel houdt van het
k. voorjaar en van Paschen, wellicht „de
«HJterlijkste, meest gedachten-wek-
kende onzer feestdagen."
Ik lees verder: „we zijn door won
wen omgeven, maar we letten er niet
meer op." Ik tracht dieper le dringen
in de beteekenis zijner woorden, ik
kan niet dieper komen dan de her
leving der natuur. Van een bovenna
tuurlijke herleving uit het geloof in
de Verrijzenis van den menschgcwor-
den en voor ons gestorven Zoon Oods
is niets zelfs geen „streepje vuur" te
bespeuren. Niet één „airtje" hoort men
V *>jn ziel zingen.
Kan dat de belijdenis zijn van iemand,
V die in den Christus gelooft
A Maar men schrijft die opstellen niet
voor zich zelf, wel voor de lezers.
Dus wordt verondersteld, dat de lezers
dier bladen meer gesteld zijn op een
schoon stukje proza over de herleving
der natuur, dan op een [woord van
diep gevoelden dank voor het wonder
dat een wereld heelt gewekt uit dwa
ling en zonde.
Hoe kunnen sommigen ons nog wil
len wijs maken, dal zij die met deze
paasch-beschouwingen het eens zijn,
zich terecht „Christenen" noemen. Wil
men zich Christen noemen, dan moet
men op de eerste plaats gelooven in
de Verrijzenis van den Christus. Ge-
looit men hierin niet, dan is verder
alle geloof „ijdel," nutteloos, en be
hoeft men zich niet te kleeden met
een zoogenaamd christelijk gewaad,
want dit is in wezen dan huichelarij.
P
Willem de Zwilger.
In een der vorige nummers van De
Eembode gaven we weer wat Piot.
Titus Branasma van de Universiteit te
Nijmegen dacht over Willem de Zwijger
en het^herdenkingsfeest.
Hier moge nu volgen wat Prof. Nolet,
oud-hoogleeraar van het Seminarie te
Warmond over Willem de Zwijger te
zeggen heelt.
Het is mogelijk dat wij katholieken
als een nationaal feest herdenken den
geboortedag van Willem van Oranje.
Vijllig, zestig jaar geleden kon dit niet.
Maar er is veel veranderd, aan beide
zijden, Katholieke en Prolestantsche.
Wat ons afzijdig tegenover de her
denking zou doen staan is de houding
van Willem van Oranje ten opzichte
van den godsdienst. Deze is af te
keuren. Willem van Oranje heeft geen
keuze gemaakt tusschen de godsdien
sten, die heel zijn leven beheerscht
bebben. Wij mogen hei hem niet zoo
vreeseiijk kwalijk nemen, dat hij zoo
vaak van godsaienst veranderd is, Lu-
thersch, Katholiek, Luthers, Calvinis
tisch. Oat komt doordat zijn vader,
Willem de Rijke, Katholiek en zijn
moeder Juliana van Stolberg protes-
tanlsch was. Zijn doopsel was gedeel-
iijk Lutersch, gedeeltelijk Katnoliek.
Aan het Luihersche doopsel werden
Roomsche ceremoniën toegevoegd en
vervolgens werd een H. Mis opge
dragen.
Als Willem 12 jaar is sterft zijn neef
René van Chalons, die het prinsdom
Oranje nalaat. Zijn erfstelling oehoelde
de goedkeuring van Karei V. Ter wille
van die ertenis werd Oranje Katholiek.
Kan dit den prins een hoog idee ge
geven hebben in de keuze van de ver
schillende vormen, waarin het Chris
tendom zich voordoet? Aan 't hof van
Brussel kreeg de jonge prins ook geen
hoog idee van het Katholicisme, door
den wereldschen, die daar heerschte.
De geestesgesteldheid van Karei V moet
grooten invloed hebben uiigeoelend op
Oranje. Karei V was een trouw Katho
liek, maar voor zijn tijd behept met
een eigenaardigen modernistischen In
slag. Als Luther veroordeeld was, gaal
Karei Met positief Katholiek zijn weg,
maar hij gaat theologische disputen
beleggen, waarbij de keizer uitspraak
zat doen. Terzelldertijd wordt het
cilie van Trente gehouden. Dit vt
dert niet de dogma's, doch maakt her
vormende bepalingen voor de practijk
van het leven,
i Oranje gaat slechts op in staats- en
krijgszaken, Hij heeft geen tijd voor
theologische disputen. Hij laat, zich
wat keuze van godsdienst betreft, leiden
Met en zonder automatische papier-
toevoer en inktverdeeliog m
KANTOORBOEKHAMDEL
Uwgsstr. 68 lo. Krommmtr. TEL. S2«
door zijn belang. Kan hij hulp krijgen
van de Luthersche vorsten In Duitsch-
land, dan laat hij weten, dat hij ook
van dien godsdienst is. Aan den Paus
schrijft hij, dat hij „de pest der ketterij
zal uitroeien in zijn prinsdom Oranje."
Wij moeten zijn groote fouten onder
oogen durven zien, dan valt er in hem
nog genoeg te prijzen. Moeten wij God
niet dankbaar zijn, dat hij aan ons
volk dezen man met ai zijn fouten
maar ook met al liet goede geschon
ken heeft?
Een tweede grief tegen Oranje is,
dat de door hem aangevoerde troepen
zooveel ellende hebben veroorzaakt,
bijna even erg als de Spaansche troe
pen. Is het eerlijk Oranje daarvan ten
voile de schuld te geven? Neen. In de
16e eeuw was een begrip van krijgs
tucht vrijwel onbekend. Het best was
het nog bij de mannen van Alva. Had
Willem geen geld, dan gingen de sol
daten plunderen. Ook bij de Spaansche
troepen gebeurde dat.
in Limburg hebben de troepen van
Oranje vreeseiijk huis gehouden. Wij
kennen de martelaren van Roermond.
streken kennen wij de marte
laren van Gorcum en Cornelius Musius.
is dit Oranje's schuld? leder ander
krijgsoverste, een enkele uitgezonderd,
was het even onmogelijk dergelijke
dingen te voorkomen. Oranje beet! zijn
best gedaan, met name wat betreft den
Briel en Musius om het gebeurde te
voorkomen. Lumey heeft hij bij de
irste gelegenheid laten schieten.
Er wordt gezegd, dat Oranje eigen
belang op het oog had. Wie werkt
zonder dat Is het geen dwaasheid van
Orünje onbaatzuchtigheid te vragen?
Is Oranje de stichter der nationale
dynastie geweest? Ja. Een dynastie is
dan nationaal, wanneer het belang van
den vorst, van de dynastie, samenvalt
met de belangen van het volk. Door
het behartigen van het belang van het
volk heeft Oranje zijn eigen belang
gediend.
Oranje is een nationale figuur. Wan
neer men zegt: de stichter der Neder-
landsche natie, dan is dat zóó niet
waar. De vorming der natie is begon
nen toen St. Servaas in het Zuiden een
ambtgenoot kreeg in St. Willebrord te
Ulrecht. Dan ontstaat de Nederlandsche
natie. Onder Karei V komt de losse
eenheidstaat van de zeventien gewes
ten. Oranje heeft't sluimerend natio
naal gevoel van velen gewekt. Daarom
heeft hij voor de staatkundige eenheid
zon'n groote beteekenis.
Oranje heeft Duitsch bloed, maar is
erfgenaam van het Fransche Orange
en kreeg atn het hof een Fransche
opvoeding. Zou deze man met Duit-
schen en Franschen inslag niet buiten
gewoon geschikt zijn om ons Neder
landers te begrijpen? Zijn optreden
komt na het vertrek van Philips. De
aanwezigheid der Spaansche troepen
beschouwde men als een symbool van
ondergeschiklheid van 't eigen land
aan Spanje. Dat beliefde men niet.
Oranje klaagde in den Staatsraad en
bereikte zijn doel.
De oppositie tegen de nieuwe rege
ling der bisdommen was veel meer een
katholieke dan een protestantsche. De
regeling was getroffen tusschen Philips
en de Curie. Het ontbrak den katho
lieken in die dagen van hoog tot laag
aan de noodige edelmoedigheid om
mede te werken aan de uitwerking van
dit mooie plan. Het zwakke punt was,
dat de regeling den landheer i.e. den
koning van Spanje, de macht gaf de
Nederlandsche bisschoppen te benoe
men. Philips had de belangen van zich
en zijn monarchie gezet tegen de be
langen van dit kleine deel der mo
narchie.
De grootste kwestie, die ons vader
land in beroering heeft gebracht bij
het voorspel van den tachtigjarigen
oorlog is „de inquisitie". Wij hebben
daarvan een alkeer.
Inquisitie heeft echter altijd beslaan.
Bij het Nederlandsche volk is verzet
tegen de inquisitie onbekend vóór
Karei V. Karei meende, dat hij in zijn
eigengeérfde gewesten de ketterij op
eigen gelegenheid kon bestrijden en
stelde Frans van der Hulst nan als
inquisiteur. Tegen deze inquisitie ver
zetten zich de gewesten en plaatselijke
stemmen Woensdag
26 April op no. I van
de Kath. Lijst
magistraten. Het verzet kwam van de
Kalholieken. De landsregeering zette
door cn verscherpte de plakkaten. Paus
Adriaan VI, Nederlander van geboorte,
maakte de zaak in orde door van der
Hulst tot Pauselijk inquisiteur te be
noemen.
De inquisitie onderzocht het al of
niet aanwezig zijn van ketterij, in welk
eerste geval zij den schuldige over
leverde aan den wereldlijken arm. Dan
begon pas de ellende: ln sommige ge
westen heeft deze inquisitie nooit be
staan. De oppositie tegen de inquisitie,
welke werd aangevuld door de plak
katen, was algemeen. De Katholieken
stonden er niet buiten. Wat het aantal
slachtoffers betreft, houdt Prof. Nolet
het met Van der Hagen, die van 2000
spreekt. Dat is heel wat. Ons volk
wil dat niet. Het is gematigd, vooral
als het verstandelijke delicten betreft.
De verdraagzaamheid van Oranje
aat boven verdenking. Dit maakte
hem buitengewoon geschikt om hem
te plaatsen aan het hoold van het ver
zet tegen de plakkaten. Oranje sprak
in den Staatsraad. Hij wilde een pari-
teitstaat waar protestant en Katholiek
vreedzaam naast elkander leefden. De
zaak komt in Madrid. Philips roept
zijn staatsraad en zijn theologen. Deze
laatsten zeggen„Wanneer het algemeen
belang d.i. de veiligheid van den
staat en het behoud van het gezag des
konings zulks gedoogt, moogt U
die vrijheid verleenen." (Dit is het
zelfde principe van onze moderne sa
menleving. Ook in Frankrijk was dit
in dien tijd een verbreide meening).
Philips antwoordde: „lk vraag niet
wat ik mag, maar wat ik moet doen."
Hij was sterk onder den indruk van
den Moorenopstand in zijn laid en
verwarde de Noordelijke onderdanen
met de heidensche opstandelingen in
eigen land. Zijn historische woorden
voor het kruisbeeld hebben Oranje
onverzoenlijk tegenover hem geplaatst
en gedreven ir. de armen der Calvinisten,
Als het antwoord in de Nederlanden
aankomt zegt Oranje. Wij kennen den
wil des konings; wij moeten doen,
wat hij beveelt. Aan Margaretha stuurt
hij de boodschap, dat hij aan de uit
werking van dit bevel niet meewerkt.
Dan komen het Compromis en de
Beeldenstorm.
De slag bij Austruweel maakt, dat
de heele Nederlanden in pais en vree
leven. Toch stuurt Philips Al va. Diens
strafgericht is afschuwelijk geweest,
zoo, dat wanneer Philips nog niet
door zijn eigen maatregelen gebrand
merkt kon worden als tyran, dit na
het optrecen van Alva wel hel geval
was. Daardoor verloor Philips zijn
macht.
De zaken komen dus anders le staan.
Oranje is lusteloos te werk geweest
om zich te verzetlen tegen de tyrannie
Oranje heeft overal zijn menschen.
Men zal een grooten inval doen. De
Bartholomeusnacht doet alles in duigen
vallen. Dan komen de Watergeuzen
zij hebben toch niets te verliezen
- niet alleen in den BrielHolland
komt in opstand, Alva wordt terug
geroepen. Rcquesens volgt hem op
en als deze sterft slaan de Spaansche
troepen in Antwerpen, Aalst en Maas
tricht aan het muiten. Algemeen is het
verlangen „ze moeten er uii". Oranje
moet het doen. Hij heeft toen zijn
ideaal zoo nabij verwezenlijkt gehad
als nadien alleen in 1815 het geval is
geweestéén groot Nederland van de
17 gewesten, die Karei bijeengegaard
Fa. R VAN DEN BUR6
ARRHEHI8CHE8TRAAT
I miii it hm mnutiui
I
is, ligt deze bij de toenmalige Calvl-
nlsfén.
Maar is er schuld? Er is een groot
verschil "tusschen de Lutheranen, die
er een ideologie op na houden en de
Calvinisten, die een afgerond systeem
hebben. Het Calvinisme Stond nójpn
zijn eersten 5ver en daarom was het
krachtig. Het schaardé zich achter
Oranje. Philips had vergiffenis voor
alles, maar niet voor ketterij. Oranje
is als het ware gedwongen mee te
werken aan een onderdrukking der
katholieken. In 1576 was hii nog niet
zoovérl "Het drijven der Calvinisten
om ook bet Katholicisme elders, te
ondertfrukkeo was oorzaak, dat men
is uiteengegaan.
Daar kwam bij de rivaliieit tusschen
Zuiden en Noorden. Philips stuurde
Alexander Farnese, hertog van Parma,
die gebruik maakte van de oneenlgheid
"i godsdienstig gebied en van de
leenigheid tusschen de groote heeren
i het Zuiden. Zoo kwam het tot het
tragische oogenbiik in het leven van
Oranje, dat de Unie van Atrechtwerd
gesloten tusschen de Katholieken, de
Unie van Utrecht tusschen de over-
heetschend protestantsche gewesten.
Oranje heeft standvastig vastgehou
den aan zijn doel de Nederlanden vrij
fe maken van Spanje. Onze Katholieke
voorvaderen hebben veel te lijden ge-
bad van deze geschiedenis, maar zij
hebben meegeprofiteerd van de gouden
eeuw.
In de verdrukking zij ,_0
Spr. is overtuigd, dat het Katholicisme
in 1933 heel wat hooger staat dan in
1555.
Oranje is de groote factor geweest,
die het nationale besef heeft losgesla
gen en een gevoel van saamhoorigheid
he^ft gesticht. Oranje is de man, die
den band gelegd heef! tusschen Ne
derland en Oranje, waaronder wij ons
gelukkig voelen. Als het Nederland
sche volk in druk zat, heeft het ge
roepen om Oranje. Wanneer wij wen-
schen dat Juliana zal regeeren, dan
hebben wij een plicht van dankbaar
heid jegens den eersten Willem, die
den grondslag legde voor de dynastie.
Bankdlvidenden en
bankbeambten-
salarlssen.
Het moreel meest verwerpelijke ver
schijnsel bij het mammonistisch kapi
talisme is zonder twijfel zijn dividen-
denpolitiek in crisistijden. Zelfs dan,
als de ondernemingen reeds aan het
bezwijken zijn, moeten de dividend
betalingen, waarvan bij naamlooze
vennootschappen de verdere crediet-
verleening afhangt, gehandhaafd wor
den. O. K. Chesterton's weekblad „G.
K.'s Weekly" vindt voor dit soort staat
huishoudkundige politiek zeer scherpe
woorden: „Uit de berichten over de
bezuinigingen, die men ten koste van
het personeel voorgenomen heeft, moest
aangenomen worden, dat de banken
onder de aanhoudende crisis het zwaar
ste te lijden hebben. De talrijke rede
voeringen, bij banketten en algemecne
vergaderingen, hoewel gemengd mei
optimistische vooruitzichten, zeiden het
zelfde. Daartegen zullen we hier niets
inbrengen. Wel is hier de vraag op
haar plaats, hoe men de intern voor
genomen salariskortingen met de door
betaling van dividenden vereenigen wil.
De bankbeambten hebben nog nooit
van zich kunnen beweren, dat ze cul-
tuurloonen ontvangen hebben. Steeds
moesten ze in bureau-ruimlen werken,
waarvan de bodems inzt marmer be
legd waren en waarvan de wanden
prachtig bekleed warendaar mochten
ze geweldige hoopen goud wegen, af
tellen en inpakken. Hun salarissen
stonden in de verste verte niet in de
goede verhouding tot hun verantwoor
delijkheid. Nu zijn de verhoudingen
nog ongunstiger. Hierover kan toch
heelemaal geen twijfel bestaan, dat de
eerste aanspraak toekomt aan de men
schen die werken. Rechtvaardige loon-
tarieven, zonder nu bepaald luxueus
te zijn, waren voor de banken van
meer waarde dan blufferige gebouwen
en kostbare inrichtingen.
VOOR DE LEZERS VAN DIT^BLAD.
In verband met de groote feestelijkheden te Schiedam ter ge
legenheid van het
op ZONDAO 30 APRIL per luxe Touringcars.
Vertrek te Amersfoort, 's morgens 8.30 uur, vanaf parkeerterrein
Politiebureau. Terug na afloop van het erootsche Graalspel.
Prijs per persoon f2.75.
Tevens bijwoning van het grootsche LIDUINA-GRAALSPEL, waar
voor kaarten verkrijgbaar zijn A 13.50, 3.—, 250, 2.—, 1.— en
staanplaatsen f0.50.
Daar de belangstelling buitengewoon groot is, is tijdige
opgave gewenscht met het oog op de beschikbare kaarten.
Voor deelname aan den tocht en bestelling der kaarten oogeven
Reisbureau „Hollandia" Schimmelp.slr. 72, Tel. 1568 en Sigaren
magazijn Verweij, Kamperbinnenpoort 3.
FILETS!
Heerlijke Vischfilcts .Glastra's Delicatesjes",
versch en gebakken verkrijgbaar. Pure visch,
gesneden van de allerfijnste zeevlsch.
Heerlijk van smaak Extra voordeelig
GLASTRA'S VISCHHANDEL
Utrachtscheetraal 40 - Telefoon 92
BERICHTEN
UIT
AMERSFOORT
Cyclostylepapier
Inkt en Stencils
Vraagt prijsopgaaf
Fa. H. ELZERAAR
LANGESTRflAT 84 TEL 528
heelt.
De Pacificatie van Gent bepaalde
op godsdienstig gebied, dat Holland
en Zeeland Calvinistisch, de andere
gewesten Katholiek zouden zijn. De
oplossing is mislukt, maar dit Is niet
de schuld van Oranje. Als er schuld
Coplëerinrichtlng
VITESSE
UW ADRES voor Kleier»!lj.(en en
VerkieziDgs-propaganda-matariaal
Katholieke Staatspartij Amersfoort.
Zij, die bereid zijn op den stemdag,
Woensdag 26 April, hun auto's be
schikbaar te stellen voor hel brengen
van zieke en hulpbehoevende kiesge
rechtigden naar de stemlocalen, worden
dringend verzocht hun adres te mel
den aan het Secretariaat der Kath.
Kiesvereenigingmr. A. E. Th. Kooien,
Huize Nederberg, Utrechtscheweg 17,
Telefoon no. 1109.
Men wordt beleefd verzocht ten spoe
digste op te geven de adressen van
hen, die moeilijk te voet naar de stem
bus kunnen komen en daarom dienen
Ie worden gehaald per auto.
Aanmelding te richten aan het Se
cretariaat der Kath. Kiesvereeniging:
mr. A. E. Th. Kooien, Huize Neder
berg, Utrechtscheweg 17, Tetef. 1109:
Spoedgevallen op den slemdag be
hoort men te melden aan het Bureau
van de Kath. Kiesvereeniging, geves
tigd in het gebouw der Kath. Miii-
tairen-Vereeniging aan het Zand, tele
foon no. 730.
Zondag 23 April, na de H. Missen,
zal in de patronaatszalen bij de vier
parochiekerken worden zitting gehou
den voor het verstrekken van alle in
lichtingen en gegevens, met het
kiezingswerk verband houdende.
Op den vooravond van den stemdag,
dus Dinsdagavond 25 April, zal des
avonds half acht in het gebouw Sint
Aechten een groote vergadering wor
den belegd voor de Katholieke kiezers.
De heer Ouit, oud-lid van de Tweede
Kamer, te 's Hage, zal dan als spreker
optreden. Na afloop zal op het Zand
een stoet worden geformeerd door de
Kath. organisaties, waarna een omme
gang door de gemeente wordt ge
houden.
Hebt U een
Taxi of aufo noodig
Amersfoort.
1746 Bureaumachine-Centrale. P. Bet-
tinger, Kon. Wilhelminastraat 27
1724 MetaMwarenfabrlek, Bloeraendal-
schestraat 45nt en 45i
1728 Beers, Stationsstraat 30
1733 Blees, Arts, Utrechtscheweg 122
1743 Boevè, Amersfoorlsche straatwee
121 te Soeslcrberg
1739 Centrum, Havik 24
1734 Doorn, Westsingel 22a
1749 Gaillard, Prinses Marielaan 20
1747 Qatsonides, Anna Paulownal. 25
1742 Gulik, Kalkoenstraat 8
1741 De Jong, Regentesselaan 32
1730 Jongejan, Pascalstraat 1
1744 Kinderhuis„Kinabu", Soesterberg
1753 Kinsbergen, Pauwstraat 17
1729 Kitselaar, Randenbroekerwee 3
774 Klap. Zuidsingel 72
1747 Kruit, Anna Paulownastraat 25
1738 Krijger, Woningbouw, Kamillestr.
1745 Loon, Weversingel 11
1706 Maison „Moderne", Westsingel 21
169 Meulekamp, Albert Cuypstraat 28
811 Morelisse, Arnhemscheweg 40
1732 Moslerman, Joh. v. Oldenbarnc-
veltlaan 12
1731 Nieweg, Prins Hendriklaan 12
1748 Politietroepen
1735 Ramselaar-de Munk, Utr.weg 154
1704 Buijnink, Bloemenda-:schestr. 20
1736 Schuilen, v. Campenstraal 9
1726 „Actief", A. Benninks, fabriek
Tuinstraat 20
1754 Wegerif, Soesterberg
1757 Ziekenhuisverpl. Miereveldstr. 2
