F. A. TULP 1884 1934 50 JAAR Theo Groenhuizen Taxidienst Voor PARKER Pennen en Potloden' Fa. H. Elzenaar Bel dan op No. 42 Kantoor en Drukkerij Langegracht 28, Amersfoort DE EEMBODE verschijnt eiken Dinsdag- en Vrijdag middag. De abonnementsprijs bedraagt één gulden per drie maanden; buiten Amersfoort f 1.10. franco per post. Abonnementen kunnen eiken dag Ingaan. Uitgave van de Katholieke Stichting De Eembode, gevestigd te Amersfoort De Gmibode Katholiek Orgaan voor Amersfoort en Omstreken Dinsdag 6 Nov. 1934 ADVERTENT1ÊN 25 cent per regel. Billijke tarieven voor handel en nijverheid bij geregeld ndvcrfcertn AdvertentlSn moeten Dinsdag en Vrijdafl vóór 8 uur In den morgen zQn bezorgd. Telefoon 314 De Boerenstand. Tot vlak voor den wereldoorlog ging het percentage eigengcërfde boeren in ons land geregeld achteruit. Er was tot 1914 een steeds toenemende schei ding tusschen den boer, en den eigen dom van het land, dat hij bewerkte. Tijdens, na en door den wereldoorlog is hierin verandering gekomen. De prijzen der landbouwproducten gingen toen sterk omhoog; de pachten gingen niet dadelijk omhoogvele boeren waren in staat den grond, dien zij be werkten, aan te knopen. Vandaar een duidelijke ommekeerhet aantal eigen- geërfde boeren nam toe Met inzicht, dat dit slechts een ver schijnsel van tijdelijken aard zou blij ken, vond een eerste bevestiging in de volkstelling van 1930, waaruit bleek, dat de bodcmoppervlakte in eigen exploitatie van 51.9 pet. in 1921 achter uit gcloupen was tot 50.9 pet. in 1930. Sinsdien is de scherpste uitwerking van de crisis nog gekomen. Uit dien hoofde reeds moet liet aantal eigen- geërfde boeren belangrijk in aantal achteruitgegaan. En nu beginnen zich in steeds meerdere male daarbij verschijnselen te voegen van vlucht der geldbezitters in landbezit. En toch is het in het belang van iedere volkshuishouding en van iederen staat, dat zij zooveel mogelijk zclj- standige eigenaars tellen. Het is zeer .speciaal in hun belang, dat de eigen- Vdomsband tusschen den grond en zijne •■btwerkels zooveel mogelijk gehand haafd wordt. Amersfoort voor een tialve eeuw. 1884. De Amersfüorlsche Raad was 2 Sept. bang, dat de mooie beukenboomen in liet Laantje geschaad zouden worden en was daarom tegen het leggen eener gasleiding tusschen de booinen. Daar was ook een nieuwe steenen brug ge legd over de gracht in de Slijkstraat, nu Arnhcmsche weg. De Wethouder Cronckewit. die be dankt had, werd weder herkozen er nam de benoeming aan. 17 September had er op den Hof een eigenaardige wedstrijd plaats. De Gemeente moest een handbrandspuit hebben en liet de fabrikanten spuiten tegen elkander spuiten, wie het hoogste kwam met zijn straal. A. H. van Bergen van Heiligerlee spoot het hoogste 31 meter en mocht de brand spuit leveren. De commissie van toe zicht op de spuiterij bestond uit de lieeren Calckoen, de Koning en Ruiten berg. In de raadsvergadering v. n I' Sept. werd besloten een leeraar in de Hebreeuwsche taal aan het gymnasium te beroepen op een bezoldiging van f 100 per lesuur tot een maximum f300.—. Een vroolijker bericht aai publiek brachten de bakkers bij bekken slag aan de burgers n.l. dat zij den prijs van het brood verlaagd hadden. Ook maakten sommige kiesvereeni- glngen bij bekkenslag hunne candi- daten aan de burgerij openbaar. In de Vlasakkers maakt men een springhaan. Men wil eene yereeniging slichten voor terrein en jachttijden. Men begon aan de kermis te denken, maar deze viel van 20 October—25 October in een slecht seizoen als storm en regen te wachten zijn, maar De Ameraloorlsche Tabakscultuur in de 17e Eeuw, H. A. W. BEIJER. 4) Ongetwijfeld waren er echter ge- bicden in de Republiek, die ongeveer dezelfde physische omstandigheden be zaten. Het kan niet anders, of de sociaal-economische factoren moetende doorslag gegeven hebben voor d< tiging bij Amersfoort. Sociaal-Economische /actoren. Kapitaal. Meer dan de gewone land bouw. eischt de tabakscultuur een vrij groote deelname van kapitaal van de ondernemers. Alle onkosten als land- huur, mest, loonen e.a„ gaan aan de opbrengst vooraf. Vóór IfiOO waren de textiel- en bierindusfriën de 2 hoofd-, middelen van beslaan voor deAmcrs-] foortsche burgerij. Uit hetgeen Van, Bemmel over c te 2 lakken van bedrijf meedeelt, valt op te maken, dal zij welvaart in de stad gebracht hebben. Hoewel men de indruk krijgt, it.it deze industrie" tegen hel einde der 16e eeuw achteruit gingen, kan men toclr aanne- mCn dat omstreeks 160(1 een aantal Amersfoortsche burgers voldoende ka- pitaalkrachtig waren, om een nieuwe Achtenveertigste Jaargang - No. 63 NIEUW! Rm.w i Vliegmachines Auto's d00zen I Matador ZIET ONZE 8PECIALE ETALAGES 111 KANTOORBOEKHANDEL Ungestr. 65 lo. Krommeslr. TEL 526 vierden de rechte Amersloorters en vooral de boeren leest, weer ol geen weer. De kermis had vóór- en tegen standers en de tegenstanders schreven couranten vol, dat het hun niet Ie doen was, om de lui pleizier te ontnemen, maar wel „om velen van den zedelij ken dood te redden." De bezwaren zullen tenslotte wel overwegend ge weest zijn, want nu is de kermis hier weg, maar lawaait vlakbij op Hoog lands gebied, dat met liet standgeld zijne iinanlien verbetert. Willen we nu eens zien, wat er al wonderbaars op de kermis kwam. In Amicitia gaf van Lier voor de „hoogere standen" voorstellingen, in Café de Harmonie, Krommestraat, Café Chan- tant van twee heeren en een komiek, op de Hof tegenover de Haversteeg stond Boukamp met zijn wafelkraan, Dekkers met zijn poffertjes tegenover de Keizerskroon. Ook een cagliostro- thcater en jongleurstent van Albert, de vreemdste levensgevaarlijkste vertooningen gegeven werden. Dan stond er Willem Papendorp van Utrecht met zijn koekkraam, die er zich op kon beroemen dat hij de Amersfoort- sche kermis al 60 jaar bezocht had. Op het Havik stond de veloclpedolenl met een voorstelling der jeugd van Hercules van Karei Beuner uit Roer mond, en verder een iototent van Mens, en het beroemde paardenspel van Schuitenvoerder met nog legio andere merkwaardigheden in den Valk en op de Appelmarkt. Maar af en toe kwam er hier en daar hurric, waarbij een vrouw onder voet geloopen werd en Jen arm brak; een dronken man liep in liet Havik en de politie, die han den vol werk had, borg dertien be- schonkenen ter ontnuchtering op. Al dus verdween de kermis van 1S84 roemloos bij storm en slagregen. Men hield zich in Nov. bezig met het kiezen van een Kamerlid. De stationschef van Asperen werd Directeur van de üeldersche tram- maatschappij op f250U 'sjaars. Men viert op gepaste wijze op 20 Nov. het honderdjarig beslaan van liet Nut. Er wordt eene Commissie tolwerk- •erschalfing samengesteld. Het vraag stuk is dus niet nieuw. Er werd voor amusementen in het donkere seizoen gezorgd. 15 Dec. is de Commissaris van Politie J. M. van Nieuwland van hier naar Zwolle vertrokken in dezelfde betrekking op f 2300 'sjaars. De werk zaamheden aan den spoorweg Amers foort—Nijmegen worden, als het weder het toelaat, voortgezet. Daarmede luiden de Kerstklokken over Amersfoort en spoedt het jaar ten einde, dat zooais de lezers gezien hebben geen ongun- hebben wl] liet vertrouwen van het Amcrs- foorlsc Publick genoten. Oil erkentelijkheid bicden w|J U, deze gehele maand, koop van een bril Gratis uw^Brillen-Qlazen Uitgezonderd Luxe- ol Zeiss-glazen. Leden van Ziekenfondsen genieten bij aanschaffing van een luxe bril, bij overgave van Ziekenfonds-recept 33'/i PROCENT KORTINOI PROFITEER VAN DEZE JUBILEUM-AANBIEDING Vak-Opticien Langestr. 38, Amersfoort stig verloop had. Er werd gewerkt en gezorgd, overlegd en besloten. Men Hield Amersfoort zooveel mogelijk in het spoor van den vooruitgang. Maar moderne vraagstukken en onverwachte toestanden rezen op en vroegen steeas meer. Binnenland Munt-stelsels. Men verzocht ons opname van het •olgende Men mag zeggen, dat het muntstel sel Internationaal nog nimmer een zoo groote volmaaktheid had bereikt, als op het oogenblik toen in 1929 de crisis uitbrak. Velen, die er nu allerlei critiek op itoefencn, hebben het toen verheer lijkt en zijn nooit tot de ontdekking gekomen, dat 't tot de rampen moest leiden, die daarna over de wereld zijrv1 neergeslagen. Die rampen zitten dan ook niet ook al heeft het muntstelsel zijne on- tegenzcglijke fouten in het geld ezeti. in het goud of in het zilver. Noch het goud, noch het zilver stellen handelingen. Ma3r wel worden er handelingen gesteld door middel van het goud en door middel van het zilver en door middel van uitbreiding en inkrimping an crediet enz. enz. Hoe belangrijk dan ook het zoeken naar een juisten en vasten waarde meter voor goederen en diensten moge wezende onvastheid van den be- staanden waardemeter zit, na de per fecties die daarin werden aangebracht, niet in dien waardemeter zelf doch in het gebruik, dat er door menschen van dien waardemeter, die tegelijkertijd ruilmiddel, spaarmiddel, en rentemid del is, gemaakt wordt. Veel gewichtiger dan het zoeken naar een beteren waardemeter is dan ook het onderzoek naar het gebruik, dat van de bestaande waardemeters is gemaakt. Hoe is er mede gemanipuleerd heeft er mede gemanipuleerd; met welk Joel werd er niede gemanipuleerd Gaat ge die vragen onderzoeken, dan zult ge bevinden, dat door de velerlei funct.es welke „het geldin de mo- deme samenleving verricht, doch Ï°ZM 2i'ne lunclie als 'ente- m Hrf i u Jl|n Reschiklheid als middel tot bevrediging van de onge regelde zucht naar hebben meer en meer is toegenomen; en dat de menschelijke handelingen met dit, ook weer door zulke handelingen meer en meer geschikt gemaakte, middel zijn, *ell!5 we,tld I" den huldigen toe stand hebben gebracht, Het komt er dus veeleer en veel eer op aan de menschen zoodanig zedelijk te beïnvloeden, dat zij het noodwendige maar ook noodwendig onvolmaakte ruilmiddel niet onrecht matig Ie eigen voordcele en te anderer nadeele aanwendenwat alleen kan door het moreel bewustzijn le verster ken, hetgeen weer alleen duurzaam tTiogelijk is op den grondslag eener vaststaande, door allen erkende zede- leer Daarbij dan een rechtsorde schep pen, waarin de onjuiste en voor het ruilmiddel tot iets geheel anders, wordt .belemmerd en zooveel mogelijk belet. Het geld of het nu aan het goud gemeier, wordt of niet - is representant van goederen. Door inkrimping of uitbreiding van den geldvoorraad, kunnen bezitters van al dan niet aan goud gemeten geld, mécr of minder aanspraken op goederen doen gelden. Door allerlei manipulaties is het dus mogelijk, óf in het algemeen, ól in bepaalde landen, de houders van een goud gemeten waarden voordeelen of jiadeelen te bezorgen. Het terughouden van goud in de kelders der circulatiebanken het op potten van goud en aan goud gemeten papieren geld door banken en parti culieren het vervaardigen van veel papieren geld enz. enz. kan plotselinge verschuivingen in bezit met zich bren gen. Ook het vinden van rijke goud- of zilveraders, de verhoogde productie van allerlei goederen door middel van tak van bedrijf te gaan beoefenen, Hel is in dil verband ook opmerkelijk, dal eind 16c eeuw de bombazijde-induslrie zich fe Amersfoort vestigde, hetgeen eveneens duidt op het plaatsen van kapitaal in nieuwe bestaansmogelijk heden. Het is bovendien bekend, dat de immigranten vaak aanzienlijke kapi talen met zich mee brachten, die dan geplaatst werden in bestaande of nieuwe takken van bedrijf. De mogelijkheid is niet uitgesloten, dat dit bij de eerste Amersfoortsche tabaksbouw ook liet geval is geweest. De ondernemers. De achteruitgang van de 2 hoofdmiddelen van bestaan, is voor de vestiging en uitbreiding van de tabakscultuur in meer dan één op zicht gunstig geweest. Niet alleen kwa- jmen er ondernemers ter beschikking, Imaar tevens veroorzaakte deze terug- gang a.h.w. een zekere drang tot nieuwe j mogelijkheden. Daarbij had de tabaks- I cultuur verschillende aantrekkelijkheden ivoor de ondernemers. De steeds toe- kiemende vraag naar tabak in Europa, Igedurende de le helft der 17e eeuw. I verzekerde volledige alzet van de oogst tegen behoorlijke winst. De vraag nam 'aanvankelijk zeker zoo snel loc als de productieSlaagde het gewas op zich zelf, dan was tevens economisch succes NIC. BOVEE Telef. 1093 Tel, 1830 Buitenritten 6 ct. per Kil. Vraagt prij* voor onze LUXE 6-PËRS. AUTO'S Hoofdkantoor: Kamp 49 invloed uitoefenen op de geldswaarde en op allerlei bezitsverhoudingen, i Het zoeken naar een niet of minder veranderlijken waardemeter dan het goud is, heeft dan ook ongetwijfeld beteekenis. Het zal echter een zoeken blijven, zoolang men het muntstelsel als een zelfstandige oorzaak van crisisver schijnselen beschouwt. Het kan dat nooit zijn. Wel kan een muntstelsel, bij de waardemeting van goederen, moeilijk heden veroorzaken, die verminderd kunnen worden door muntcorrecties maar het kan nooit de grondoorzaak zijn van een wereldcrisis. BERICHTEN UIT AMERSFOORT Godsdienstoefening R- K. Militairen. De maandelijksche Godsdienstoefe ning voor de R. K. militairen der ver schillende wapens en rangen in het garnizoen, wordt gehouden door den Heer Aalmoezenier op Donderdag en Vrijdag a.s. Donderdagmiddag half 4 de confe rentie en van 6.30-8 uurgelegenheid om te biechten. Vrijdagmorgen om 7 uur de H.,Mis verzekerd. Het risico lag in het begin meer in het gewas zelf dan in de afzet mogelijkheden. Pas na 1672 kwamen de afzetmogelijkheden in het gedrang. Een andere aantrekkelijkheid van de tabaksbouw was de vrijheid van be weging. Hier kende men geen traditie zooals in andere bedrijven, waardoor de bewegingsvrijheid belemmerd werd Een ieder die over voldoende kennis kapitaal en ondernemingsgeest beschik te, kon deelnemen in de tabakscultuur. Al is het waarschijnlijk, dat vreem delingen de kennis van de tabaksbouw naar Amersfoort hebben gebracht, en dc eerste planters zijn geweest, we moeten aannemen, dat hun voorbeeld spoedig door een aantal ondernemende burgers werd gevolgd. Hel is ten slotte een merkwaardig verschijnsel, dat de bewoners van een stad, zich als eersten in de Vercenigde Neder landen gingen toeleggen op intensieve landbouw, zooals de tabakscultuur toch is. Dit zal een gevolg zijn geweest van de meerdere behoudensgezindheid dc plattelandsbevolking tegenover stadsbevolking, welke laatste meer vankelijk was voor het nieuwe. Het Is bovendien een bekend feit, dat dc im migranten die zich eind 16c en begin 17e eeuw in dc Republiek vestigden, aan de sleden de voorkeur gaven bo ven liet platteland. De kennis van de tabaksbouw, die de immigranten mee brachten, had dus de meeste kans in een stad tot uiting te komen. Pc Arbeiders. De meergemelde ach teruitgang van de twee hoofdmiddelen van bestaan, maakte dat omstreeks 1600 in voldoende mate arbeidskrach ten aanwezig waren. De arbeid die op de tabaksvelden verricht werd. was betrekkelijk eenvoudig, en vereischte eeen bijzondere geschooldheid. Dok was er geen groote krachtinspanning bij deze werkzaamheden noodig.pezc aard van de arbeid, gevoegd bij de c'rootc vrijheid die de nieuwe bedrij vigheid genoot, veroorzaakten, dat naast mannci'jke aihcidskr.acliien ook vrou wen en kinderen op de labakslandc rijen tt «,k pM voor de hand. dat de vrouwen_en kin deren lagere loonen gekregen hebben, hetgeen een gunstige kostprijsbereke ning voor de eerste planters betee- Omma. millmfa» v.m dc overheid tegen de t ibaksbouw, heeft er toe bijgedragen, dat de tabaks- cuhuur zlch ut de Kcpubhck vestigde. Zooals we reed-, gezien hebben, werd in Engeland dc tabaksbouw In het met preek en algemeene H. Communie, vrijdagavond 7 uur plechtige opdracht o 8arniz°enskerk van dc leden der R. K. Milltairenvereenlging. Deze plech tigheid zal worden geleid door den Kononel Hoold-aalmoezenier van Leger en Vloot. Na dezen opdracht wordier een feestavond gegeven in het gebouw van de R. K. Mllltairen-vereeniging. Pater Mückermann. Wij vestigen nog even de aandacht op de komst van Prof. Dr. Hermann Mückermann, die Donderdagavond om 8 uur in Monopole zal behandelen het onderwerp; „Ergebnisse der mensch- lichen Erbforschung und Eugenik. Uitnoodigingen werden verzonden aan de leden van Geloof en Weten schap en van .St. Lebuinus". Kath. Werkliedenver. „St. Jozef." Ledenvergadering op Donderdag 8 Nov., 8 uur, in het Bondsgebouw. Dc agenda vermeldt onder meer: Behandeling Beschrijvingsbrief Cen trale Raadsvergadering. Bespreking Begrafenis-Vereeniging. Benoeming twee leden Kerstcom missie. Orgel in St. Joris. In de bestuurscolleges der Ned. Herv. Gemeente is de restauratie van het orgel in de St. Joriskerk breedvoerig besproken, waarbij vertrouwen werd gesteld in de werk-methoden van de firma de Koff <S Zn. te Utrecht wie het werk is opgedragen. Het orgel in de St. joriskerk werd gebouwd door de firma Naber te De venter in 1844, heeft drie manualen vrij pedaal, 38 sprekende registers en 2220 pijpen. De bouw van een reinwalerkelder voor de gemeente-waterleiding is ge- ?und aan J. de Boer, te Bussum, voor 18.300. Het Provinciaal Utrechlsch Elec- triciteitsbedrijf is doende een koppel- geleiding tot stand te brengen met de Centrale Gelderland, via Amersfoort en Veenendaal, een werk, dat over enkele weken z'n voltooiing nadert. Is die koppeling klaar, dan kan men bij storing eenvoudig op de Geldersche centrale overschakelen. In oude openbare schoollokalen aan de Coninckstraat, is, dank zij de medewerking van de militairen, het Leger des Heils in staat, om gedurende een'groot gedeelte van het jaar voed sel uit te deeien. Hoe groot de aan vraag hiervoor is, blijkt wel uit het feit, dat in het afgeloopen tijdperk van half December lot half Juni ongeveer 17.000 porties eten zijn uitgedeeld. Op rijkstelefoon-werkplan 1935 t.m. 1937 komt o.m. voor de automatisee ring van de telefoonnetten Amersfoort Zwolle. nftar Kantoorboek- en Schrljlmachlnehandel Langestraat 84 Telef. 528 Hebt 1! een Tui of auto noodig Amersfoort, Handelsregister. Inschrijvingen N.V. Inkoopcentrale Imp.Jlevensmld- delen, Rcgentesselaan 19. Dir.: D. E. Schuitema, Comm.: C. A. Donselaar, W. Holsmuller, C. Verhaar. Byenhof en Co. Thee, Koffie enz., Stationsstraat 41. De Venn.: K. A. H. Byenhof is uitgetreden. De zaak wordt nu voortgezet door H. Albronda. Radiohandel .Stella", J. Tolliusstraa» 6. Opgeheven. N.V. Chem. Fabr. Fama, KI. Koppel 39—40. Opgeheven. .Le Figaro" J. Bezaan en Co. Kap- persart., Randenbroekerweg 83. Uittr. Venn.: N. Klasse Bos, de zaak wordt voortgezet door J. Bezaan. {Magazijn „De Dom". Het Kledingmagazijn .De Dom' weet het publiek te trekken, door kwaliteit en prijs, doch ook door e_n doeltreffende reclameaanbieding. Heel ons volk heeft meegeleefd met de .Uiverbemanning" op de glorieus^ tocht naar Melbourne en het magazijn „De Dom" benut deze kans door aan iedere kooper een boek aan te bieden. Met de Uiver naar Melbourne van Nor Heerkens. N.V. A. H. v. Nienwkerk's W oning inrich t ing Vorige week, met het 25-jarig be staan van bovengenoemde zaak, is de verkoop ruimte uitgebreid met 300 M'„ zoodat deze thans is gestegen tot ruim 1000 M'. met 28 modelkamers. Het geheele gebouw is centraal verwarmd hetgeen bezichtiging en koopgelegen heid veraangenaamd. De allernieuwste verlichting, nog niet in Amersfoort gezien, is aangebracht. Een zevental etalages toonen van buitenaf al veel wat tot koopen lokt. Meer dan 50 ameublementen en 140 clubfauteuils, eenvoudige tot de meest verfijnde smaak, zijn binnen opgesteld. Een keuze is te maken uit meer dan 250 karpetten. Alles is geprijsd, wat het koopen vergemakkelijkt. Als jubi leumaandenken geeft de firma lot St. Nicolaas op alle artikelen 10 pCt. korting. Bij een bezichtiging van deze zaak zal men tot de overtuiging komen dat koopen in Utrecht en Amsterdam thans zeker niet meer noodig is. begin der !7e eeuw verboden, terwille van de tabaksproductie der Amerikaan- sche koloniën en de eigen graanbouw. In Holland waren dergelijke motieven niet aanwezig of kwamen ze niet lot uiting. Ook de stadsregeering van Amers foort, beeft zich, voor zoover bekend, niet verzet tegen de invoering van de tabaksbouw. Dit ontbreken van verzet, moet men niet onderschatten in be teekenis. Vergelijkt men b.v. daarmee dc houding van het stadsbestuur van Straatsburg, dat in 1620 de tabaksbouw in de omgeving der stad verbood, omdat men terecht vreesde dat de ko- renbouw daardoor zou verminderen, dan blijkt -dat het ontbreken van tegen werking der overheid wel degelijk een relatieve steun beteékende. Belangrijker was evenwel, dat het stadsbestuur niet werkloos bleef toe dien in het vestigfngs- en ontwikke lingsproces der Amersfoortsche tabaks bouw. Uit de oudste stukken blijkt reeds, dat de stedelijke overheid her haalde malen met groote kracht en volharding, de belangen der tabaks bouw verdedigd heeft! Voorts was de tabak in 1628 met 1 stuiver per pond belast werd, behield hij een voorsprong op de buitenlandsche tabak, die met 6 stuivers per pond belast bleef. Het aandeel, dat ieder van deze fac- ren beeft bijgedragen tot de vesti ging, is moeilijk te benaderen. Het is vooral het samengaan van bovenge noemde factoren geweest, dat geleid heeft, tot het ontstaan van een gun stige toestand voor de vestiging van de tabakscultuur bij Amersfoort. Omtrent de wijze waarop de tabak j Amersfoort verbouwd werd, geven de directe bronnen weinig inlichtingen. Slechts enkele stukken bevatten bij zonderheden, die hier op betrekking hebben. Daarnaast staan gegevens uit indirecte bronnen ter beschikking. In 1588 gaven Stevens en Libaut interes sante medcdeelingcn over de verbouw van tabak in dc Z. Nederlanden en Frankrijk. Voorts is er een uitvoerig overzicht van de techniek van dc Hol- landschc tabaksbouw omstreeks 1690 door Schoon. (Wordt vervolgd.)

Historische kranten - Archief Eemland

De Eembode | 1934 | | pagina 1