DE EEMBODE
AMERSFOORT EEN KWARTEEUW GELEDEN
Gezien door 't oog
van Anton Pieck
I_| ET SCHIJNT tijdens de mobilisatie
1014—1918 al 't zelfde te zUi> geweest I
als ln 1930—1940 toen het devies werd I
uitgegeven: „Open deur voor de mill-.
Onder do gtmoblllseerdcn die toen te
Amersfoort waren gelegerd en bij de
burgers „over de vloer" kwamen behoor-
de ook de bekende Illustrator Anton
Picck. thans leeraar aan hot Kcnnemcr
Lyceum.
Er waren toen geen „O. en O.-avon-
den" en blonde Mlontje met-het-nart-
met-prikkeldraad was nog niet geboren,
terwijl do kl-ka-koloncl van 1940 nog
een cadetje was. Anton Pleck behoefje
nog niet alle cabaretavonden af te dra
ven en kon zich rustig wijden aan de
ontwikkeling van zijn talent,
Met zijn schetsboek {rok hU er op uit
•n Amersfoort schonk hem stof In over-
vloed. Want was daar allereerst de oude
stad met haar alleraardigste doorkijkjes
en prachtige monumenten, daar waren
ook de lntcclcurtjes en de stads typen
die hem Inspireerden.
„DE TYPEN"
Boshuizen k
nog en hij had
tastlsch antiek
water- en vuui winkeltje van minimale
afmetingen, waar de koperen handwees-
schaal en trechter aan 'n spijker hingen
naast een bundeltje puntzakjes en waar
gehelmsdnnlg-oude houten vaatjes en
laadjes van alles en nog wat bevatten.
Pleck nam potlood en schetsboek en ver
eeuwigde het zaakje dat men thans ver
geefs zal zoeken. Ook Boshuizen zelf.
terwijl hij daar op z'n kruk zal, werd In
vlotte lilnen op papier gezet, zelfs de
heclc familie moest er op een goeden
dag aan gcloovcn.
En dan was er „Bruintje" in hel
vlschwlnkoltje In de Krnnkeledenstrant.
die tloor Pieck ontdekt werd. Hoe of die
tnckenendo gemobiliseerde er Bruintje
toe gekregen heeft om 'm te mogen
schetsen, weten we ulo», maar het slot
van 't praatje was. dat Bruintje zet:
„moet Ik maar zOO blievc zilte?" en
Pieck teekende, terwijl z'n model ach
terstevoren op een stoel zat met den
stoelrug tusschen z'n knieën en de leu
ring onder zijn armen.
Dat waren de „typen".
DE ST. JORIS INSPIREERDE,
De oude St. Jorlskcrk. onder wier moe
derlijke schaduw de hulzen op den Hof
en de aangrenzende straatjes slaan
weggekropen, was een pracht-objeet
voor Piceks schetsboek en hij heeft er
heel wat bladen mee gevuld,
Daar heb Je dn „snijkamer" met het
groote glaicln-lood-r.' i en dn schragen-
tafcl, het typlsch-ou:. deurtje waardoor
Je er binnengaat. d<- gewelven met hun
prachtige lichtwerking ln zullen en bo
gen. waardoor Je even wordt herinnerd
aan den interlcurschlldcr-bij-uitstek:
Bosboom. De klokken In den kloeken
vierkanten toren die vreugde en droef-
hi ld over Kernland uitzingen. Ja. zelfs
koster Adriaans In zijn plechtgewaad
werd tot 'n schim uit het verleden, dto
het kerk interieur moest stoffeeren.
Wonderlijk mooi ls 't groole raam dat
uitziet op detl Hof. Elk In lood gevat
ruitje lijkt er een andere kleurnuance
te hebben en die declen ze meer aan dc
rij oude geveltjes aan dc overzij van t
plein die Jo er door ziet. Een „vlot'c
schets" mag dit niet zijn: 't tnoet wor
den een goed doorgewerkte ets waar alle
spelingen van licht ln glas ln uitkomen
„En dan licet Me natuurlijk de Kop
pel poort gctockcnd!" zegt dc Amersfoor-
ter die de waarde van zijn stedelijke
monumenten kent.
Het antwoord zou misschien teleur
stellend moeten lulden... Of Anton Pieck
zich aan den Koppel of het Spul met
z'n schetsboek heeft geposteerd ons
binnen ln de poort heelt rondgewandeld
en Juist diiar zijn stof opdeed.
HU Rluurdc door een tapsch toeloo-
pend schietgat en zag oen door de oude
baksteencn van het gat omlijst stadsta-
freeltje. HU klauterde naar boven waar
hij het antieke raderwerk van de val
deur ln de waterpoort op papier zette.
En tenslotte schijnt hU ook nog h
„Dc- Path" terecht te zlln gekomen In
gewijden hebbt i ons verzekerd, d
heel wat voor noodlg ls eer een
daar thans zUn klap
stoeltje en zijn ezel mag ncerpooten
Men moet er eerst dc toestemming voor
hebben van een hoogst eerzaam college
van wijze mannen, die den titel
Regent dragen cn. naar dc overlevering
wil, ook niet erg scheutig zUn met het
ultdeclon van hun gunsten aan de broe
ders van het palet.
Hoe dut een kwart eeuw geleden
weten wc niet. Maar een feit ls, dat
Pleck ook hier n open deur vond
wel letterlijk als flguurlUk. Want hU
maakte ten schets van het Inwendige
van 't kapelletje, gezien door de open
deur. De voorliefde voor dc open deur
schijnt overigens een Pleksche familie
trek te zijn. want zijn nicht, de schilde
res Adrl Pleck liet ln de Poth de deur
van de Celzustcrcnzaal open staar
door een kier den ttfln op het do
DIEF EN DIEFJESMAAT GEPAKT
De Amersfoortsche politie sloeg
een goeden slag
Het laatste weekeind heeft de
Amersfoortsche politie een goeden
slag geslagen. ZU arresteerde zes
personen, w.o. den 17-jarlgen V.. den
34-Jarlgen U. en de helers v.d. H. en
K„ die betrokken waren ln' een
groote reeks diefstallen die voorna-
melljk werden gepleegd op de los
plaats van het station te Amersfoort
Het onderzoek naar de treurig; omstan
digheden, waardoor de li-Jarige Amend oor -
er toe kwam een groote serie dlef-
te plegen, leidt steeds tot meerdere
activiteiten en ontdekkingen van de Amers
foortsche politie.
Het begin ven de zaak. die als een rollen-
;n sneeuwbal een steeds grooler omvang
Ijkt te krllgen, was de roekeloosheid van
die zich bt) LJn „vrienden" ln de schulden
ak en geen ander middel wist dan diefstal
zijn kameraden te
le 'n rijwiel, meen
de daar bt) den heler K. die al eerder
do politie ln aanraking kwam 16
len voor te zullen krijgen, doch ontving
zijn teleurstelling slechts 5 gulden voor
karretje. Daarna maakte hl) zich op de
losplaats van de Spoorwegen, oostelijk van
het station Amersfoort, schuldig aan dlef-
goederen die hU voorna-
■nelUk verkoch' aan zekeren H. die
60 kg. boter,
6 k.g.. onderdeelen
en enkele verachc hammen.
De drie eerst gearresteerden. K„ V. en de
34-J«rlgc N. hebben tijdens hun verhoor el
een bekentenis afgelegd; K. schijnt zich al
leen san heling van de flets te hebben
schuldig gein aak. H. was echter de „big
nolse" echter dc schermen.
Elnrl vorige week bevatten de bladen
een bericht dat een kapper de Amers
foortsche politie had medegedeeld, voor
een bedrag van f 115,— te zijn opgelicht.
Deze kapper blijkt nu niemand anders
te zijn dan de groote heler v. d. H., die
de door den 17-Jarlgen V. en den 34-jarl-
gen W. gestolen goederen opkocht.
De politie had de belde dieven toen
reeds achter slot en grendel en zij ver
trouwde de aangifte van v. d. H. niet erg.
Het voortgezet verhoor gaf alle aanlei
ding om v. d. H. te arresteeren.
Hoe v. d. H. zUn 115 gulden kwijt
stalen ze pakk
Ie lid vi
en hun gading te zi|n. Zoo
n met zestien kistjes sigaren,
iet blikken kippensoep-pasta,
m ontsmettingsmiddelen, met
bonzakles, met brei vol met bloembollen, rr
lakens, aioopen, scliorten en flanellen. Vooi
zakken met gemalen puimsteen, met 60 ra
Jee tabak, donzen met 60 worsten, met bil
ken cacao. Tenslotte nog twee vaten met t
FANTASIE EN WERKELIJKHEID
Tegenover de Poth, aan de andere zij
de van dc Coninckstraat ligt de Teut
ook hier vond Pieck weer Iets dat hi
Inspireerde: een oude pomp en een
geveltje». Vlug werd een schets gemaakt
die later ln een els uitgewerkt zou i
den.
Of Pleck dc Teut te kaal vond of
hij verlegen was om sterke contra.'
van licht en donker weten wc niet. Een
lelt Is. Jat we op de ets plotseling de
Teut zien van uit een of andere
stadspoort.
zal zich afvragen, hoe we achter
Flecks „mobilisatieherinneringen-In
beeld" zijn gekomen.
Het „Oonsthuy» St. Joris" op den Hol
te Amersfoort heeft er Anton Pleck toe
kunnen brengen zUn Amersfoortsche
collectie af te staan voor tentoonstel
lings-doelelnden.
De kunstenaar zond zijn schetsen In
die blijkbaar indertijd ln het soldaten-
koffertje geen al te waardige bergplaats
vonden, want we zien vouwen en knik
ken en gerafelde randen die de schetsen
het uiterlijk van documenten geven.
Verscheidene van die schetsen zijn
uitgewerkt als etsen zooals we wezen
daar al op de Teut. het Sluisje, het
schietgat van dc Koppeploort, het St.
Jorlsraam. Men behoeft geen poging
te doen de schetsen te koopen. Pleck
wil ze bewaren: hij beschouwt ze als
„jeugd-krabbcls". Men behoeft ook niet
te beweren, dat dit werk 'n „ander ka
rakter" heeft dan Plecks latere werken
want hier toont Pleck niet zijn voltooid
oeuvre, maar datgene wat hij maakte en
gebruikte als grondstof voer zUn etsen,
die (dat bewijst „Het Sluisje" uit 1916)
sedert de moblllsatledagen geen zier
verschillen van die hij thans. 25 Jaar
later, maakt.
het bedrag
De politie zoekt thans nog
schakel ln deze affaire, zoodat men nog
een arrestatie kan verwachten.
De dieven W. ui V. en de heler' K. en
d. H. zijn reeds naar Utrecht overge-
beschlkklng var. den offi-
bracht ei
cler vi
i Justitie gesteld.
Katholiek Comité van actie
„Voor God"
HEÏ VOORBEELD VOOR
DE EENVOUDIGEN
Nazareth, waar hel gewone
dagelijksche leven in godde-
lijken vorm geleefd werd, is
de plaats, waar zij de oogen
heen richten, die goddelijk willen
leven en niet in de gelegenheid
zijn, groote dingen tot stand te
brengen. Lippsrt
VRIJDAG 24 JANUARI
1941
NAMEN DIE VOORTLEVEN
'ets over oud-Baarnaars en
oud-Baarn
leder, die Baarn wel eens bezocht, v
dat hoewel het plaatsje zeer oud la,
fordt reed» vermeld In een charier van
Bisschop van Utrecht ln 1310) er toch
zoo heel veel ouds te vinden Is.
Behalve de kortt op den Brink, die reeds
ln 1385 genoemd wordt. L.jn cr niet veel
pittoreske gebouwen meer gebleven.
Toch bezit Baam In de huisjes met de
rieten dakjts aan het begin van de Lun
st iaat nog een dorpsmonument.
Hier ligt de bakermat van een echt Baara-
sche familie, die er het bakkersbedrijf bijna
honderd Jaren lang uitoefent.
Ook de naam Is Baarnsch en waar elders
een van Dyen wordt aangetroffen kunt U
ervan overtuigd zijn. dat het een afstamme
ling uit dit geslacht ls.
Van Jacob van Dyen weten we. dat hij
zijn politieke carrière In 1798 mis liep. Den
Men Januari werden alle manspersonen bo
ven de 18 Jaar met idokkeslag naar de kerk.
op den Brlr,'t geroepen, om hier uit eigen
vrije keuze het eerste gemecmebestuur te
kleren. Het getuigt voor den breeden blik
van Jacob van Dyen. dat hll ook onder de
38 aanwezigen was die alechta aan dezen
oproep gehoor gaven. Burger de Bruyn werd
gekozen en Jacob kreeg één stem. Jacob hield
ook van geen half werk. want zijn zoon
Sebastlaan. die in 17D8 ln het bekende huls
het levenslicht aanschouwde, en die het
kleermakerasttel gekozen had. moest een
flink vaAman worden. Dua stuurde zijn va
der hem naar Brussel, natuurlijk per pedes
apoetolorum. Bas ls trouwens zijn leven
'ang een getraind looper gebleven, waarvan
burgemeester Pen gebruik maakte, door hem
bij tijd cn wijle met dépêches w:g te zen
den. Eens overkwam het Bas. dat de bur
gemeester van Vleuten hem een verkeerde
sending mee gaf. cn toen maakte hij zijn re
corddag: voor dc tweede maal ging hij
denzélfden dag op pad cn eerst ln het holst
van den nacht keerde hij terug.
Het Is geen wonder, dat vader Bas van
alk markten thuis was, want hij bad acht
monden open te houden. Jacob. Gerrit.
Frans Hein. Jansje. Coosjcv Mietje en
Heintje, zlln met uitzondering van één doch-
het klooster ging. allen Baarn
Gerrit bleef zijn leven lang de dienaar van
de meer genoemde Baamsche Pcn'a en ook
Hein en Prees bleven hier: laatstgenoemde
In de ouderlijke woning, niet als kleerma-
mr. Bakker.
Zijn bedrijf slichtte hij ln 1815, toen bur
gemeester Pen verlof gaf voor het houwen
van den oven. We kunnen ons dan ook In
denken. dat de jongste zoon, ook uit dit ge
zin v
acht. i
zijn doozen en koekzekken liet drukken:
Deze zaak beslaat bljria honderd Jaor.
We zijn de geschiedenis wat vooruit geloo-
en cn komen nog even teiug op Frans, die
u. een grapje hield, maar ook op zijn
Jd wist vast te houden. Zoo werd de kas
tanjeboom. die bierbij staat afgebeeld en
834 op zes-Jarigen leeftijd
met zijn vader was geplant, het onderweg!
een rechtsgeding, waaraan zelfs pal-
Nicuwcnhuls te pas kwam. Furgcmeca-
MoUerus, tegen wlen het ging, heef»
gen gelijk kregen; een reluk voor ons.
vgnt nu slaat er ten minste nog één boom
n dc Laanstrnat. De boom zou en moest
.erdwljnen bij den aanleg van dc Oranje»
straal. Frans wist van geen wijken, had
sluiten. Op den 70-sten verjaardag van
"ter Frans werd prompt door tante Post'
telegram afgeleverd met het volgends
eigenaardig adres: Ra ra. wie het ls, 200
pond swaar. spierwit haar. vandaag 70 Jaar,
Of bakker Frans ook bekend was!
D spaart zeep en goed
Als van Veen 't doet)
Va.W.Cv.d.VIEM
NIEUWE UITGAVEN I
O. J. Rooymans, .Jltstortsch zde-
mecum", tweede deeltje in de
Encyclopedische Bibliotheek .J'rac-
Uca". llitg. „Urbi et Orbi", Ondiep,
Utrecht.
Hel ls zeer zeker een goede gedochte van
de uitgeefster geweest, al zoo spoedig In
haar nog Jonge serie oen even beknopt als
overzichtelijk en gemakken
historisch vademecum te doen vcrscnijr
waarvan het overgroole gedeelte wordt
genomen door de vaderlandtche grachl
nis en ook de groote feiten der algcm»
geschiedenis vermelding hebben gcvoili
Zeer bijzondere z
l historisch
i geschledbronnc
ALEX LUIGJES auu.,
GLAS IN LOOD
KORTE GRACHT 17 - TEL. 4036
Werkplaats: ACHTER DE HEIL GEEST 3|
a gede
l tijdperk zou .wtl-
aillccrde Jaartal-
logische opgaven van dc Bisschi
Utrecht, van de Hertogen van Ln
Brabant, dc Graven van de Ncderlandsche
gewesten dc steden-brieven, de Landvoog
den. mede die van de Spaansche en de Oos-
tenrijksche Nederlanden, de Raadspensio
narissen. de Sladhoudi
provlncién, de Gouverneurs van de Kaap
kolonie, de Gouverneurs-Genera
Indie. dc Ministeries sedert 181
landsche en Belgische Koningen, de Bis
schoppen sedert 1863 en dc bevolklngstallcn
van Nederland sedert de laatste 110 Jaar.
Uit deze opsomming blijkt dc verschei
denheid van diensten die dit boekje
nen bewijzen. Aan Iedereen, ook b.v.
lezer van historische romans, die
behoefte heeft aan een zakelijke feiten-volg
orde ter vergemakkelijking
Het Sluisje te
Amers/oort, een
in 1916 vervaar
digde ets van
Anton Pleck.
ooTTTMftsr avondblad ,De Maasbode"
op deze uiting.
Dank zij zijn goed begrip van de wer
kelijkheid. zoo schrijft genoemd blad.
dank zU zlln zelfbewustzijn, ls Nederland
nóch pro-Engelsch, nóch pro-Dultscn.
Overwegingen van allerlei aard kunnen
de stemming beïnvloeden, meent het
blad, maar het voegt er aan toe:
Men late zich daardoor echter niet van
wijs brengen, doch zoeko veeleer naar
motieven die haar ln het leven riepen,
naar de dikwijls zoo voor de hand lig
gende middelen om haar te
Daarmede ls het belang van
getwijfeld beter gediend, dan met het lan-
ceertn van een onhoudbare bewering, die
slechts misverstand kan wekken,
nadeele van ons volk. Dan doet tra
dien positief werk.
De huisjes met de rieten daken
als wU. Doch ook gaat het in op de ver
meende „kinderlijkheid" van ons volk,
dat zich, wanneer eenmaal de toestan
den gestablllseeVd zijn. zich met voorbij
zien van den eigen aard van hel
uiterste Ir het andere zou stortei
van uiterst pro-Engelsch uiterst
Dultsch zou worden zonder ooit pro-Ne-
derlandsch te zijn.
Over <flt vermeende „lnfanti:
kinderlijkheid
Zou het Nederlandsche volk, zot
wU, werkelijk geen besef hebben
plaats, welke het steeds heeft lngen
zal Innemen? wie deze vraag met Brunlng
ontkennend meent te moeten beantwoorden
moet evenals hl) het doet. wel aannemen
ons volk aan Infantilisme lijdt: een vc....
van degeneratie, waarvan de verklaring dan
wellicht zou zijn te zoeken ln een te lang
tijdperk van ongestoorde welvaart, gevolgd
zorgelocsheld,
lutn naar onze bescheiden
r niet moollljk zijn aan te toonea dal
het Nederlandsche volk verre van gedegene-
ullerminst aan Infantilisme lijdt.
De religieust houding van dit volk. zijn In
illjklng mot die van alle andere landen
tige natalitelt e.d. logenstraffen deze
bewering al dadelijk op overtuigende wijze
Trouwens, het gehecle cultureele leven van
ons land. In al zijn geledingen, laat nog wel
Iets anders dan degenen:••e-verschljnseler
.Kijkt U eens", begon de oud-
flcier. „mijn dochter was In ondertrouw en
zou den volgenden dag trouwen.
„Was zij nog beneden de dertig
U nog toestemming geven?"
.Jazeker Edelachtbare".
Je dan een helder hoofd
..Nou, daar n
voor hebben".
„Ik had wel
r bij
a eigenlijk door al die vrienden die
zaak was het nog. hoe
_sn.weg naar Voorthiuzcn
aangeland. Dc kantonrechter had deu
lruk.-dat hij ze|f niet wist, hoe hij op dien
veg .was gekomen, maar de verdachte v
elde dat hij dien weg nam om z|]n tot den
Irank verleidende vrienden te onlloopen.
Een kwade dronk heeft onze oud-koza
kenofflcler met; „Ik ben gelukkig van dlc
d dat. al heb lk ook Iets teveel geha
•i -ostig ben in spraak of anderszins'
Dat was mooi gezegd. Maar minder 'mooi
s. dat hij al twcciroal voor een soort
lijk'fclt voor ditzelfde hekje had gestaan
laatste maal een voorwaardelijke veroor-
decllng voor 14 dagen hechtenis
gen met een proeftijd van een Jaar. Het
nog niet om, nog lang niet.
trlnneide de Ambtenaar aan. Vo-
had men rekening gehouden m
zlln groot gezin en met de toen door h<
gemaakte goede voornemens. Om daarbij
blijven schijnt dc verdachte echter de
wil te hebben. Bulten uit
voering van dc voorw .ordelijk opgelegde
af vroeg dc Ambtenaar nog f 15 of 10
De oud-kozakkenotflcier was erg ontdaan
on vroeg of er dan geen rekening werd ge
houden met de feestelijke omstandigheden
aaronder het vergrijp had plaats gehad.
„Gaat dc vlschrookcrij zoo goed?" vroeg
dc kantonrechter.
.,4» ls heelemrul geen viscb". klaagde de
id-kozakkenofflcler.
„Zeker door de vorstperiode", meende de
s. cdelacbtboie, We zijn allemaal
„Dat vind ik ook véél móó
kozakkenofficier bewonderen,
„U heeft nog cén hoeleboc
„Gelukkig wel".
„En als die nou gaan trouv
Twaalf gulden ol 6 dagen".
kanten°door{aorenb"ra -,e J,"nrT
„Sedrt die 10 Jaren nooit meer hier te
ruggeweest? Je houd 't nogal uit ln Baarn!
Een gulden of een dag. cn ga nu maar eens
rustig dc stad door flelsen om te kijken
waar do nieuwe borden zijn geplaatst. Het
Is niet aardig van Amersfoort om Je met een
bekeuring te begroeten, wanneer Je het na
DE CENTRALE KEUKEN TE AMERSFOORT
Zoo wordt de centrale keuken te Amers/oort.
o een centrale keu-
stagneerden bouw
a met een capaciteit
U was het ar opzet, dcie „noodkeukens"
i hom t« bouwen de uuterlalenschaarscb-
dvong de muren gedeeltelijk
selwert op te trekken, zo zuil
slechts een dlkle van 11 ceuumoi
middendeel van de keul
de kookkeuken en de vhann*
welke laztste
aardappelbunker boven
Ter weerszijden van dc kookkeuken zijn
zich
Bergplaatsen garandecren een regelmatige
voedselverstrekklng ook wanneer óe aan-
oer gestagneerd moclu Un.
Elk dep op het bo
De hoeveelheid water, die MJ het eten
komt. wordt door deze methode geringer dan
wanneer de spijzer met water worden op-
"finder vocdlngsstollea
verloren.
De wachtketcla hebben
waardoor stoom geblazen w
De braadketels worden met gas gestookt.
Deze gegevens, alsmede dc afbeelding,
werden ons verstrekt door het ingenieursbu
reau Dwars, Heoderlk en Vcrhey.
wanden
