De Eembode
DE BISSCHOP
F. A.TULP
Mile JAARGANG NUMMER 45
X per week. AbonnamenteprUi.
-"j— ue kerkelijke Milage. fl.~ per
*7*^ "6- "Qlkee bon nemen leo 5 eta. p. week
KS»"? ABMINI8TRATIE:
TCL AMERSFOORT
Poelcheque- en Olronummer 44234
tWTwporulentle-eare* Bum: Kerkelr. 30.
Adrertenue-kdm v lluni: Nleuw.Uwat IS.
Oltgav# N.V. Oltgever» 11» NeerUndlv
VRIJDAG 14 FEBRUARI 1041'
AdrertenUeorU» per regel
WAARIN OPCENOMEN HET „WEEKBLAD VOOR R A A R N -
KATHOLIEK NIEUWS. EN ADVERTENTIEBLAD VOOR HET DEKENAAT AMERSFOORT. ALSMEDE VOOR BAARN EO.
Indien opname ran aaverteuuea en bmb«
bepaaldelijk verlangd wordt In de kerkelijke
bijlage, of elders allMnataend. ol op bepaalde
f Er la leta ln de Katholieke Kerk, dat
'lederen nlet-Kathollek, hij moge dan
desnoods Haar bitterste tegenstander
»Un, Imponeert; Iets waarvoor hU be
wondering en Inspmmlge gevallen
respect heeft en dat la fikar levenskracht
waarmee zo nu al twintig eeuwen trot
seerde. In dien langen loop der eeuwen
verrezen rijken en tronen; volkeren
klommen naar het hoogtepunt van hun
nationale grootheid; maatschappelijke
toestanden vestigden zich, maar blijvend
waren ze niet. Wat gegrond scheen als
onverwoestbaar en onvergankelijk ve'-
dween; waarvan men gezegd had, dat 't
derURtaid, te n
komeL e
stond.' p.r
van al die veran-
dan weer komen en gaan
één Instelling die de eeuwen
sierde: de Kerk. ZIJ kon somber- n
«re uren doormaken; wie trachtte
r ie vernietigen kon soms jubelen
Haar ondergang, die onvermijdelijk
jen, toch bleef Zij en vertoonde ln
!l de lange geschiedenis der mensch-
vltalltelt en een levenskracht,
die verbluffend was Juist op oogenbllk-
ken waarin die vitaliteit niet verwacht
niet verwacht werd.
Maar.... zij was er!
levenskracht, die zoo dikwijls een
probleem Is geweest voor den buiten
staander, ls voor den Katholiek heel be
grijpelijk. Wanneer men aanneemt, dat
Christus de Zoon Gods was. God als de
Vader en dat Hij de Kerk stichtte, dan
ls er van een probleem dier vitaliteit
geen sprake meer. Dan berust Zij op
goddelijke almacht waartegen geen en
kele grootmacht het kan opnemen. En
dat ls ook zoo. In een kennen en ln een
kunnen, dat ligt boven de kenkracht en
de dadenkracht van den mensch, heeft
Christus Zijn Kerk toegerust met mach
ten en krachten die onvergankelijk zijn.
In Haar heeft HIJ neergelegd een levens
bron waaruit opwelt levenskracht en le
venssterkte. die blijvend zijn omdat de
bron waaruit ze ontspringen blijvend is.
„IK ZAL MET IJ ZIJN".
„Ik zal met U zijn tot aan t "einde
der tijden", had HU gezegd en HIJ Uet
't niet bij woorden. Voor Hij heenging
van de wereld had Hij Zijn Kerk
leen gesticht en geleid, maar ook
heengaan zou Hij Haar verder opbou
wen en lelden de eeuwen door.
De twaalf rondom Hem he
Hij toe met macht en gezag,
macht, Zijn gezag waren. Een hunner
werd de leider van zijn broeders zooals
Hijzelf 't geweest was van de twaalf. De
anderen die zouden werken en arbeiden
onder do leiding van dien ééne, die de
eerste F .us was, verhief Hij bov
zenden door hun mee te deelen
held van Zijn eigen priestermacht. En
ook dat was niet genoeg: zij
den sterven terwijl Zijn Kerk bedoeld
was voor alle volkeren en all
Daarom moest hun priesterschap
vruchtbaar zijn zooals 't Zijne dat ge-
ooals Hij hun had meege
deeld van 't Zijne, zouden zU meedee-
anderen van het hunne. En ln
die vruchtbaarheid ligt de diepste grond
istbare vitaliteit en levens
kracht der Kerk: bij 't gaan en komen
alles wat tijdelijk ls gaan, maar ko
men ook hoog begenadigden die uit
.de banden overnemen wat on
ontbeerlijk ls: macht en gezag van god-
delijken oorsprong.
MACHT EN GEZAG
Die hoog begenadigden zijn dc opvol-
:rs van de twaalf waarvan St. Paulus
x) diepzinnig zei. dat do H. Geest hen
aanstelde om de Kerk Gods te lelden en
i besturen. Ze zijn toegerust met macht
i gezag.
Met macht.
„Doe dit tot Mijne gedachtenis"; dan
konden ze voltrekken 't mysterie der
Eucharistie. Maar dat niet alleen. Dan
konden ze anderen meedeelen wat ze
zelf be-aton; dan werd hun eigen pries
terschap vruchtbaar en zij vaders ln
Jezus. Zóó hebben ze het be-
n daarnaar hebben ze gehan
deld. En r.u, twintig eeuwen later begrlj-
het nog en handelen ze nog zoo.
Oprijzend ln hun volle grootheid, be-
teekenen hunner waardig
heid „roepen" onze Bisschoppen staande
Utaar leder jaar tientallen Jonge-
i, die eerbiedig hun hoofd bulgen
onder de machtige handen van dc Hooge
't nieuwe Verbond. En als
afdalen van t wijdingsaltaar dan
„glijdt onsterfelijke luister rondom hun
Gods majesteit weerkaatst zich
in hun oogen". Zeker, de Bisschop heeft
macht dan deze alleen; maar juist
ls de bron van de onverwoestbare
vitaliteit der Kerk. Nooit oud; eeuwig
jong in een eeuwige vruchtbaarheid en
dankt Zij aan Haar Stichter, Die
Haar gal het vruchtbare priesterschap
Daar ls geen enkele waarachtige Ka
tholiek of hij weet en ziet ln dat hij aan
zijn geestelijken leider, zijn Bisschop,
eerbied verschuldigd ls. Een eerbied die
langs den Bisschop heen teruggaat naar
Jezus Christus, Die de eeuwige Hooge
Priester Ls van 't nieuwe Verbond.
t Is verblijdend, dat ons Katholieke
volk dien plicht van eerbied ln zijn bree-
dc lagen altijd zoo goed begrepen heeft
n nog begrijpt.
„Gezegend het volk, dat zijn priesters
ert". Maar dubbel gezegend 't volk
iljn Bisschop eert. Dat ls gebleken eeu-
;en lang en dat zal blijken de eei
door.
LIEFDE
Naast de eerbied voor den Bisschop
bezielt ons Katholieke volk een groote
tot Hem. En geen wonder. Dc
grootste gunsten en genaden worden ons
toegedeeld door Zijn geheiligde handen.
De vreugde van de Communiebank, de
rede van den biechtstoel en de rust van
sterfbed zijn ondenkbaar zonder Hem.
oe dikwijls ls die liefde niet tot uiting
gekomen soms op ontroerende wijze.
Waar HIJ komt over heel de wereld
vindt Hij honderden en duizenden, die
gen neerknielen om ZUn zegen te
vangen; dankbare handen drukken de
Zijne ln een groote liefde die haar oor
sprong vindt ln een alles overtreffende
liefde tot Jezus Christus.
VOLGZAAMHEID
Hit dien eerbied en die liefde moet ge-
oren worden een kinderlijke folgzaam-
aeld. Groot ls de uitverkiezing van den
HET GEZAG
Niet alleen macht hebben de opvolgers
der apostelen, óók gezag. Deelend ln de
.t der apostelen moesten ze ook
deelen ln hun gezag. Zooals de twaalf
uitstonden boven alle Christenen, ook
t priesterschap
ok hun opvolgers
als herders, leera-
leiders. Niemand zijn zij verant
woording schuldig van hun doen en hun
laten tenzij aan dien ééne onder hen,
die de opvolger ls van den eerste onder
Ze zl|n mannen van gezag, die ln alles
wat noodig is voor de uitoefening van
hun moeilijk ambt als leider der zielen,
door Christus Zijn toegerust met macht
niet alleen, maar ook met 't geag dat
onontbeerlijk ls. Niet alleen priester; ook
herder en leider zijn zij.
Men kent ons katho
lieken niet
Melchior Grossek vertelde al gerulmen
tijd geleden ln het „Katholische Kir-
chenblatt" uit zijn zeer veelvuldige er
varingen ln de stad Berlijn enkele staal
tjes van misverstanden en wanbegrip
pen ten aanzien van de katholieke Kerk
e leden. Zco c
U in 't Latijn spreekt? Verstaan Uw
menschen dat?" ,.De katholieke Kerk
huldigt toch 'n verfijnd polytheïsme.
veelgodendom 1. want zij leert de aan
bidding der heiligen". ..De katholie
ken k
oorloven, ze hoi
neer te tellen ei
kwijt".
;e zijn de z(
uitlatingen komen alle
den mond van iilet-katholleke
lectueelen! En als me
den en misvattingen en de verkeerde
uitleggingen van katholieke ideeën eens
uit de literatuur van een enkele
maand ging verzamelen. dan kreeg
men 'n bloemlezing, die een heel
rie kerkbladen zou kunnen vullen.
Dat het „miskend en verkeerd begre
pen worden" het lot ls van dc katholieke
kerk en van vele harer leden, dat blijkt
wel het best uit de talrijke getuigenissen
van convertieten. die vaak door
Reuzengebergte van vooroordeelen
weg naar dc Kerk hebben moeten
Julius Lnngbehn, de Rembrandtduit-
scher, rond, 1900 de hartstochtelijke
voorvechter' van de volksche gedachti
(toen nog een eenzaam roepende in d<
woestijn), verklaart: „Ik sta verstomt
over de afschuwelijke lasterpraat vai
buitenstaanders over de katholieke ge
loofswaarheden. God heeft hier waarlij-
met oiindhetd geslagen
Helene Most. bekend door haar
grijpend beiljdentsboek ..Gs
openbaar", schrljtt: ..Ik had
afaan veel over de katholle!
godsdienst gehoord, in de school
elders. Ik dacht toen. dat het katholi
cisme. echt-duisternis was. zijn leer
menscheliike theorieën- zijn gebruiken
heldensch, zijn priesters vol heersch-
zucht. huichelachtig, aan de zonde ver
slaafd en het volk ln bijgeloof en dom
heid houdend
Dr. Albert v. Ruvllle, professor in de
geschiedenis aan de universiteit te
Hallo: „Ik zag duidelijk, dat ik van
KANTOORBOEKHANDEL
HET V U^L PEN HU IS
Vulvenhouders
jongsafaan heelemaal verkeerd over
Kerk was ingelicht. Het wss alle
maal heel anders, soms Juist omgekeerd
ian ik het, mij had voorgesteld".
En professor dr. Karl Thleme zegt:
•T» was van meening, dat men met ka-
nolicken in 't geheel niet kon omgaan
omdat ze te dom zijn
Als wij dit alles lezen, dan moeten wij
toen wel verbaasd staan. Waarom ls dat
zoo? Waarom kent men ons niet?
Geweldige kapitalen worden opgeof
ferd en alle mogelijke moeite word^ ge
daan. ja velen wagen zelfs hun Ir
om dc laatste witte plekken op de
den aardbol
dringen
En toch ls
lis wat dieper door te
katholieke Ideeënwereld,
nen niet dc minste moei-
iet voor talloozen zoo ge
makkelijk- Want zij leven temidden
van mlllloenen katholieken en nimmer
was er een zoo degelijke katholieke lite
ratuur over alle mogelijke rellgleusc on
derwerpen.
BIJ het vervaardigen van dc film
„Raadselen der oerwouden" heeft men
kosten noch moeiten gespaard om ln
het gebied van twee primitieve India
nenstammen aan de grens van Fransch-
Guyana. door te dringen; hun geesles-
aard. hun levenswijze, hun gebruiken,
hun religieuze begripswereld tc onder
zoeken. en dat alles zooals uit de film
blijkt volgens exacte, wetenschappe
lijke methoden.
Zou het ook zoo gek zijn. als mer
eens aan de katholieke Kerk een
van dezen drang naar weten en ke
wijdde? E„* zo" bovendien het voordeel
hebben, da' geen kostbare expedities
voor noodig zijn. Het zou voor de on
derzoekers ook veel minder gevaarlijk
zUn:
i de c
dig groo'j
Of moet men eerst een oerw
Indiaan aan de Amazone worden,
de belangstelling vau zijn tijdgenoten
te verdienen?
„Oekoren meer tot last dan eere".
En Inderdaad; een heilige last, maar
in laat la de verantwoording die HIJ
draagt; die HU des te meer voelt naar
mate HU zich sterker bewust la van eigen
onmacht. Wanneer liefde en eerbied de
toevertrouwde geloovlgen Inspiree
rt kinderlijke volgzaamheid aan ZUn
leiding, die zU Hem met ematige ver-
plichting verschuldigd zUn. wordt voor
Bisschop die laat niet alleen een hel
maar ook een lichte laat. Wanneer
rekenen kan op ZUn kinderen ln
oogenblikken waarin HU niet alleen op-
Ueedt als hun Vader maar tevens als
hnn door God gestelde leider, dan wordt
r den Bisschop de zorg een vreugde
voor hem, die genoorzaamt de trouw
zegen. „Wie U hoort, hoort MU!" zei
is Christus.
Aan de eene kant macht
de andere: eerbied, liefde
held. Dat ls de voorwaarde
eenheid, de tweede factor
levenskracht. Zoo
eeuwen lang
gezag. Aan
volgzaam-
n InnerlUkc
n bUJvende
't geweest twintig
heeft afgedwongen
ontzag; dat heeft getal po-
eerd tot heden toe.
WU mogen ons daarover verheugen
laarwat anderen van ons denken
ls tenslotte bijzaak. Hoofdzaak voor ons
Christus van ons denkt en
dat ls dat wU één moeten zUn; „één, zoo
zel HU, zooals GU, Vader, en Ik één zijn."
Innig verbonden en één
die onze leiders zUn ln
Christus Jezus en die daarom door hun
persoon ons binden aan de
ZUne.
Ioen we nog onze eigen „Havanna" rolden
Dc eenlg overgeblevene, zeer bouw
vallige tabaksscliuur aan den Lage-
weg te Amersfoort.
ONZE PLANTAGES IN DE
18de EEUW
Eens was Amersfoort belangrijk
Tabakscentrum
t zijn
leege
zien. zucht, haalt zUn schouders
grabbelt dan ergens in een ge
heimzinnig hoekje achter de toonbank.
„Dat ls het eenige wat lk heb" zegt
iU met een martelaarsgezicht. terwUl ldj
:en pakje kleine sigaartjes neerlegt.
.Vijftig cent"
De klant zucht van den weeromstuit en
pruttelt iets van „slappe tabak óók nog"
terwUl hU twee kwartjes uit zijn beurs
vischt.
Zoo wordt op den dag van vandaag de
Amersfoortschc slgarcnhande] gedrevt
En dan te weten, dat Amersfoort ec
een belangrijk tabakscentrum was m
vele plantages waar het geurig kruid op
uitgestrekte velden groeide'
De tabakscultuur was een
takken van bedrUf, waar Amersfoort zUn
opkomst aan te danken had.
Jc had de weverij, dc bierbrouwerij
de tabaksteelt.
Nog niet zoo lang geleden werd
verscheidene bladen dc aandacht op deze
oude cultuur gevestigd toen gepleit werd
voor een hernieuwden opbloei.
„Er wordt thans ook propaganda ge
voerd om den verbouw van tabak
langrljk uit te breiden", zoo heette
„Daarbij denkt men dan natuurlijk
het gebrek aan rooktabak, dat gedeelte
lijk zou kunnen worden opgeheven.
Maar 't gaat hij tabak ook nog om an
dere waardevolle nevenproducten; men
wint uit de tabaksplant speciaal bloe-
sem-e-Yencen gelijk hyaclnthenolle. ter
wijl uil het zaad zeer goede spijsolie
wordt gewonnen. Honderd kilo tabaks
zaak leve -en niet minde." dan 33 liter
olie".
De „Deutsche Zeltung ln den Nleder-
landen". die deze bijzonderheden gaf,
voegde er aan toe. dat men ln 't alge
meen ln kringen van handel en Indus
trie te weinig van lnheemschen tabaks
bouw afweet. „Dit gaat voor Nederland
Iook op", zoo lazen wij een Nederlandsch
commentaar. „In tien Jaar tijd heeft:
men do ln Duitschland verbouwde ta-1 Tabaks-planterije,
Toen we eens rondneusden op de ten
toonstelling van oude Amersfoortschc
gravures ln. 't Consthuys ,Bt. Joris" op
den Hof vonden we daar enkele pla>en
die, als we ons niet vergissen, ook zijn
opgenomén in Van Bommels Amers-
fcortsche historieboe ken.
Een dier gravures toont ons Amers
foort, gezien van de plaats die we met
Puntenburg aanduiden. Links zien we de
Eem en rechts
SCHRIJFMACHINE DEFECT
ELZENAAR
LANGESTRAAT 101
r koets en kleederdracht te oordeclen uit het
i dateerendc gravure met links op den voorgrond
tabaks-plantcrijcn.
Utrcchtsche Poort ligt en naar het zui
den voert.
Op den voorgrond passeert een heer
een gebeeldhouwde karos en rechts
et men de tabak op de velden oogsten.
Men zou uit die plaats kunnen aflei
den. dat er nabij liet tegenwoordige ro
sarium tabak heeft gegroeid.
Een andere plaat toont ons de tabaks-
planterijen aan weerszijden van den
Hoogeweg nabij het voormalige „Laza
rushuis" in den jare 1759.
Links staat de groote, typische tabaks-
schuur,-waar de tabak in lange rijen ln
drogen hing.
We hebben geprobeerd er achter te ko
en. of tot den dag van heden nog zul
ke tabaksschuren bewaard zijn geble-
moet er een nog vrij gave hebben
gestaan aan den Hoogeweg misschien
nog wel die van de gravure! doch in
de dagen van 10 tot 15 Mei ls deze his
torische schuur helaas vernield en met
den grond gelijk gemaakt.
Toch ls er nog één voormalige tabaks-
:huur behouden gebleven. We vonden
sar vooraan op dén Lageweg, doch het
was niet veel meer dan een ruïne.
Door hel geweldige, h'.er en daar sterk
gebogen pannendak kijk je vla het ge
broken latwerk ln de lucht. De muren
een vernuftig lapwerk vap ro tende
rij nonchalant tegen elkaar gespij
kerde planken.
Een deel van den steenen ondermuur
laar de vensters zijn krir-kras met
hout dichtgespijkerd.
Een dronken stel prikkeldraad-palen
probeert duidelijk te maken, dat je op
eerbiedigen afstand van deze door haar
afmetingen toch Imposante schuur
blijven. Maar niemand zou er aan den-
haar te naderen, alleen reeds
rimboe die er omheen groeit.
herberg „Het Messleschlp". Dien naam
had het huls te danken aan de vele hon
derden schepen die ln Amersfoorts „ta
baksperiode" de Eem opvoeren om scha-
penme i uit Zeeland en dulvcnmest
i vermoedelijk mceuwenmest) uit Fries
land naar hier te brengen. Dc tabak
vroeg namelijk veel mest, die men toen
maals .jnessle" noemde.
Deze laatste gegevens vonden wil in
het boekje „Amersfoortse Huls- en
Straatnamen" van C. A. Heunks. die
Er z
zeggen zijn, als
ïuur.' herinnering
vei luien Industrie, hersteld
I mocht blijven. Wie trekt zl
enorm in kwaliteit
t zelfs tot den verbouw van nicotlne-
vrije tabak gekomen. On ln België met
z'n Appeltern-, Harelbeke en Semols be-
teekent de tabaksverbouw al heel wat.
Zou ons land dat vroeger nog wel wat
tabak verbouwd heeft, niet opnieuw er
mee voor den dag kunnen komen?"
Als Je dit leest, dan gaan jc gedach
ten onwillekeurig naar de oude tabaks
centra. In de eerste plaats naar Amers
foort, waar nog enkele namen en voor
werpen herinneren aan dien goeden
ouden tabakstljd.
haar lot
VERLOREN HERHINNERINGEN.
Met de overige herinneringen is het
niet zoo goed gegaan. Twee perceeler.
droegen eens den naam „de Tabaks
plant". n.l. het perceel Conlnckstaat 1£
dat nu als logement en kosthuis „De
Zon" heet en het perceel Hooglandsche-
weg 1. Dit laatste was in 1672 een her
berg. waai- tijdens de Fransche bezetting
de commandant der Fransche troepen.
Marquis dc Rochefort verbleef. Wat we
nu zouden noemen dc „Ortskomman-
dantur".
In den zeer peuterig en netjes „geres-
taureerden". gevel van dit huls prijkt
nog een steen met het jaar'al „Anno
1C56", maar het uiterlijk en df.i stijl van
het huls weerspreekt dezen ouderdom.
De inrijpoort van de olieslagerij var
Vollenhoven aan den Koppel heelt ook
nog Iets te maken gehad met de tabaks
cultuur. al zullen sommigen 't wat vei
gezocht noemen. i
Deze poort behoorde vroeger tot de I
dat O!
perceel Pothstraat 7 een Ijzeren ta
baksplant te vinden zou zlln.
We hebben een bezoek
pand gebracht, doch dc tabaksplan
~as helaas nergens (meer) te vinden.
En dan moet er nog ergens een „ta
baks-splnnerlj" hebben gestaan op d
plaats waar wc nu een dei
pension St. Joseph" vinden aan den
Daar werd de tabak gespannen
an die gezellige knoedeltjes, waar
en stukje afbreekt om het achter je klc
„Wanneer u schrijft
een geboren en getogen Amersfoorto
die zijn stad kent als weinigen, „denkt
u er dan om. dat die tabak eer berucht
was dan beroemd!"
Dat ls natuurlijk mogelijk, maar we
hebben tegenwoordig laboratoria met
vele geleerde mannen, die precies 7,'eten
uit tc zoe'-en hoe en waardoor Je een
gewas kunt veredelen.
Zou dan ooit Amersfoorts omgeving
weer eens tabaksplanten dragen en zou
den we cr weer toe komen onze eigen-
geteelde „Havanna" to rollen, dan zal
het kruid van beter kwaliteit kunnen
zijn dan dat, hetwelk onze voorvaderen
WISTU....
lat cr ln Nederland 37 Orden en
gregatles voor Priesters zijn. 16
Broeders en meer dan 130 voor
Zus-
dat 17 Opleidingsscholen voor saecu-
Uere priesters bestaan en 14 Retraite-
dat r 1108 bewaarscholen zijn. 2412 L.
O.. 291 U. L. 055 B. L. O. en 125 ge
subsidieerde NO-scholen voor onze
Katholieke Jeugd, terwijl cr 34 kweek
scholen Katholieke leerkrachten vor-
dat er 42 Internaten zijn voor jongens.
118 voor meisjes en 25 voor schippers
kinderen;
dat er 14 Internaten zijn voor achter
lijke kinderen, 9 voor lichamelijk ge
brekkige kinderen en 57 voor voogdij-
gangshulzen en 2!
stellingsoorden;
WIST U DAT...?
n dan Hogeweg nabij het voormalige Lazarushuis ihuis voor mclaatschenj te Amersjoort, in J75J,
