De Eembode
'W~
55ste JAARGANG NUMMER 18
- AMERSFOORT.
VRIJDAG 8 AUGUSTUS 1941]
vertentleprtla P" regel. 7 pu. WlmMV
S m .M t
dubbel urief. Indien opname v,
J. J H A BRDNAw WAARIN OPGENOMEN HEX ..WEEKBLAD VOOR BAARN" 4 VMI
KATHOLIEK NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR HET DEKENAAT AMERSFOORT. ALSMEDE VOOR BAARN EO.
DE VOORDE DOOR DE EEM
HET ONTSTAAN VAN
AMERSFOORT
pR BESTAAN nog ..historici", die ln
*-emst meenen. den naam Amersfoort
•lmpelweg te kunnen allelden van
.Amer-fort" oftewel fort aan de Eem
Of Amer. Op zulk een nuchtere wijze
Bemlands
i hoofdstad echter r
geschiedkundigen hébben
sultaat hunner onderzoekingen kunnen
i „fort" geen
ln een geheel andere richting en eer.
beschouwing van dr. Z RegeUnk ln hel
JuUnummer van het Tijdschrift var
hetkon. Ned. Aardrijkskundig Genoot
schap toont glashelder aan dat Amers
foort oorspronkelijk Eem-voorde ol
Eem-er-voorde moet hebben beduid.
Wat ls een voorde? Een doonJ
re plaats ln een beek of rivier,
men dan i'
een plaats
verkeer 1-
de rivier
derdaad.
BU het uitvoeren van rioleerings-
werkzaamheden ln de Langestraat
tusschen de Lieve Vrouwestraat en
de Stoovestraat ls men eens op een
„Veenbrug" gestooten, Deze Ugt op 't
rfiptwte nunt opgevccr 150 pl. A.P.
t uit naast elkaar gelegde
zekerheid, ln Amersfoort
kunnen vinden waar hot
jeger eeuwen gewoon
de Eem) over te steken?
Deze voordebrug bestaat thans nog;
ten deele vormt hij een steunpunt
van de rloleering in de Langestraat.
Dr. RegeUk heeft aan de hand van
plattegronden iw.o. er een met nauw
keurig aangegeven bodemhoogtea) na
gegaan, hoe de Eem oorspronkelijk moet
hebben geloopen vöór en tijdens de ont
wikkeling van de stad.
HIJ komt tot de bevinding, dat de Eem
aanliep tegen een verhooging. waarop
later de St. Jorlskerk verrees, dan
boog naar het Zuiden om vervolgel
tegenwoordig'- Korte- en Langegrac
V°,ifroegeer of later. mogelijk
vankelijk alleen bij hoog water.
rivier de Bocht ultgeloopon,"
schrijft dr. Reaellnk, door den Zuldsln-
gel naar het Noord-Noordoosten, daar
na door den Weverssingel en „hot" Ha
vik naar het westen." De schrlj'—
meent dan te mogen vaststellen,
hier alleen van een hoogwaterbedding
sprake ls.
Uit dc hoogtellinen van den bodem 1
levens on Ie maken dat de Eem. 11
u Langegrachtp 1
n terugvinden
een sloot die door de perceelen loopt
.n verbinding met den
rsipg 'I
tiende
vindt mi
tegenwoordige
Koppelpoort en de St. Agat
Het stuk Spul (vanaf de
de Koppelpoort) en de Eem vanaf
Kuppelpoort (de tegenwoordige ha'
zouden en dat blijkt heel duidelijk
mt de hoogtelijnen gegraven zijn;
zij zijn dus geen natuurlijke Waterloo-
pen zooals de Korte- en de Lange-
DE BETEEKBNIS VAN DE VOORDE
,js de Hessenwegenl
111 het voormalige belangrijke Do-
1 .later ten deele Wijk bij Duur-
1 vla Amersfoort naar Friesland
OUDE NAMEN.
ijlen C. A. Heunks heeft, betrek
aan het ziekbed
boekje uitgegeven
irtn schreef hi) o.m.. dat ve-
;.S
t hij
;t zich a
e brengen.
klaring ..Nu heette het oostelijk
stadsdeel vroeger de Pot. Pothof. De
naam Tent werd eertijds geschreven
Tuyt en nog vroeger Tote. Deze laat"-
twee namen beteekencn tuit (van
kam. Wat ls nu begrijpelijker, dan 1
de Pot ook een Tuit moest hebben?
Heunks meende, dat de naam Ha
alkomstlg zou zijn van haventje.
RegeUnk schrijft dienaangaande; „Voor
de Havik, die meestal als verbastering
van Haven wordt beschouwd, moge w,~
een andere verklaring worden voo
al verwijst dr. R.
logen naam Arend voor don s
steun op den rug van het blad
zeis dan nog vinden wij zijn verkln-
*>aar als natuurlijk ei
DE POT MET DE TUYT, zooals af
gebeeld op een plattegrond uit de
17e eeuw. Eigen reprod.l
nen aanvaarden. Immers van een torei.
gezien zou het Havik door bik vergroot
voorwerp, b.v. door een menschenhand
geheel kunnen worden bedekt.
Heunks veronderstelling komt ons
aanvaardbaarder voor.
DE HOF EN OMGEVING.
St.dJorls-
itlg zijn
Dr. RegeUnk meent
zoekingen te kunnen
heuvel, waarop de Hol
kerk zijn gelegen, kur.
gebreid tot aan de tegenwoordige Lan
ge- en Koitegracht. ..Is het te gewaagd
om te veronderstellen", aldus schrijft
n de Ho
Of de Hot zich li
..n rol s,
twee stadia heeft
op de N.W. helling
van hoogte 451 (hoogste punt v»
Langestraat Red.) en bi) het
van den houten weg. b) tot aan de
oude Eem thans Lange- en Korte
Gracht op het opgehoogde terrein ts
nog) niet uit te maken. Dat de Hof
tcurtls) zich heeft uitgestrekt ten Z.O.
van dc Langestraat. zooals Leyden ver
onderstelt en teekent. lijkt gezien dc
aanwezigheid van de Voordebrug
waarschijnlijk. Indien de weg dóór
Hof liep, beteekende dat militair
verzwakking. Ook Is deze grens van
Hof ln strijd met. de l3tere lndcellng
van de stad In wijken."
overgenomen. 1
de oudste kern der
rondom de voorma
lige Vlschmarkt (Z.O.
uk oe
t~heeft* gi-
zÜde v
GEMEENTERAAD VAN AMERSFOORT
Mogelijk
naast den Hof geweest, ter
den over hoogte 451 loopen-
-ec (Langestraat Red 1 Latere
unoiuidlng van dc vestiging kon dus
eerst plaats vinden, nadat dc kade
langs de oude Eem. dat zijn de Grach
ten (Korte- en Langegracht Red.),
was uitgebouwd, zooals dc hoogtelijn
300 aangeeft. Het ls niet uitgesloten
dat ook de hoogten 450 en 448, dat zijn
Bloemendal en de Kamp ln dezen tijd
reeds bewoond waren.
Op de uitbreiding langs de Grachten
kan dan de H. Geest-kerk zijn ontstaan.
echter niet als middelpunt.
l "voorlöoplg
DE DIEVENTOREN.
De studie van dr. Rcgellnk heeft ons
zeker licht verschaft ln tot nog toe
duister gebleven punten,
heeft li
een vraag gesteld die 1
juist ls.
Schrijvende over den HelIIgenberger-
weg zegt d" g|
de "Ttyfjès-.Tatêr St. Andriespnort (be
doeld is de Trlsjespoort. red.) Hield
haar verlengde eerst aan op de reet
de 15e eeuw dichtgemetselde poort
de Muurhuizen, dc Plompe torenpoort
en rechtdoor op hoogte 451 en den
Hof?"
a onderzoekingen bil de
Adjunct-directeuren by Open
bare Werken en Bouw
en Woningtoezicht
1 de mo
de. - Met atgefcioven Kapoentje. -
Een blind paard en een nieuw raads
lid. - Ome armetierige verkeers-
lampjes. - Goedkoop werd duurkoop
- Van diepen zak tot bodem looien
put. - De wethouder die niet hoog-
sprlngt en handbalt. - Conflict tus
schen hart en verstand.
Terwijl ongeveer heel neringdoend
Amersfoort, gewapend met paraplules
op vacantle ls gegaan, hebben dr
vaderen en de vroede moeder v
gemeente zich Westslngelwaarts
om er een agenda van meer da
punten at te handelen.
Dc hoofdschotel van het zeer
..eerd menu bestond ditmaal
voorstel tot herwaardeering V
Tiende gemeente-functies, aangezien
geblc'
ventoren-complex dat de ook door
ncmmei gebruikte naam „Plompetoren-
De Plompetoren ofwel
slechts aan êêne zijde
open. Dc andere zijde
tSÏÏÏ.
was gesloten. Wat it
onderstelde moel.^r-
e vondsten ln den
Rechts onderaan: De HEILIGE GEEST KERK op den hoek
„Poort van Kleef staat tvoormalige Vlschmarkt tegenover hc
de firma Ramselaan. Daarboven de Hof met de St. Jorlskerk
ttgc stadhuis. fEtgen reproductie
17de ccuwschcn plattegrond).
Aldus dr. Rcgellnk. wiens inzicht
leelen, dat de oorspronkelijke Hof 1.
hoeft uitgestrekt over de Lange-
*- J- valke"
itraat heen ln t
Dc naam .Vi.lt
dat 0
ig Valkestraat.
..„.Jt -
de plaats
1 gelegen.
dus genoemde sfrt
van den hofheer
Wanneer men het verloop van de hoog
telijnen beziet, dan zal men echter oc-
merken. dat de Vijver Juist ligt op eer.
hoogte hoogtelijn 350 buigt speciaal om
dc straat heen). Deze naamsverklaring
aldus concludeert dr. R. terecht, 1# er
daardoor dus niet waarschijnlijker op
geworden.
HET OUDSTE PUNT.
In het algemeen wordt aangenomen.
.1iit de Voorde ln de Eem het pur'
waar de stadskern ontstond. De iile
ter gebouwde H. Geestkapel (de p
waar thans „de Poort van Kleef" s
zou dan het middelpunt gevormd heb
ben van een nederzetting waar Amers
foort uit moest ontstaan.
Dr. RegeUnk betwijfelt of het zoo
gegaan Hij gaat uit van de veronder
stelling dat. het allereerst de hoogten
nabij de rlvlerkrulslng wel bewoond
thans afgebroken achterwand
wezen, een gijzel kamer -
gencel zijn geweest.
Toch 1s de vraag van dr. R, wel ge
rechtigd, want vroeger moet een door
gang 'n soort steegje hebben ge
loopen naast den Dleventoren. Van
£35,1
gemetselde
en tweede 111
wezen. Later
op de plaats
3
heelt
dit e
1 "het t
s huls. Öp af
beeldingen uit de 17e. 18e
ziet men nog een brugje over den singel
liggen, welk brugje gericht ls op de
plaats waar vroeger het straatje was.
Op afbeeldingen uit de I6c eeuw ko
men echter noch het brugje, noch het
straatje voor, De onderstelling, dat het,
verlengde van den Helllbergerweg
oorspronkelijk op den Dleventoren ge
richt zou zijn, ls dus wel aanvechtbaar.
Het antwoord op dr. Regellnks vraag
zal o.l. ontkennend moeten lulden.
Immers het straatje met het bi
tje naast den Dleventoren zouden .toen
de Muurhulzen nog de functie
dediglngswerk hadden, een verzwakking
hebben beteekend In de sterwte, dfe
reeds zóó nabij den toren een
had In de Kamperbinnenpoort.
Het kaartje met de hoogtelijnen In Amersfoort, getcekend door J. H. M. t).
Dijk ln hel TUdschr. Ned. Aardt. Gen. De zware lijnen geven de waterloopen
aan. De zware gestippelde lijnen dulden de oude rivierbedding aan t'tZand
en non het Spul naar 't Plantsoen tusschen de hoogtelijnen 200). De gestreepte
lijn ls de plaats waar de oude Voordebrug begraven ligt. De dunne streepjes
lijnen :<;n volgens dr. Regellnk de hoogtelijnen vóór deze door menschelljk
ingrijpen werden veranderd, tophoogtngswerk ten zuidwesten van den Hof)
Katholiek Comité van actie
„Voor God"
KUNNEN EN MOETEN
Velen hebben de overtuiging,
dat men in de drukte der wereld
naar volmaaktheid streven Van
en dat dit zelfs lofwaardig is;
weinigen dringen door in de
waarheid, dat men naar vol-
■naaktheid streven móét, altijd
en overal. Gods groot gebod;
„Gij zult den Heer Uw God lief»
hebben", is door geen grenzen
of beperkingen verkleind of
verzwakt; het vraagt de aHer»
hoogste liefde van iedereen;
Christus' woord; „Weest vol»
maakt zooals Uw hemelsche
Vader volmaakt is", werd niet
alleen gesproken tot enkele uit
verkorenen.
Dr. B. Naaykcn» M.S.C.
BELASTINGVERHOOGING OP KOMST
in idvvrt«n-j
-lancd word#
illeen stasnif.i
of op bepaalde plaats. minstens 25* toeslag. 1
PrUsverhooglng toegestaan door het Deis vare
Handel. Nijverheid en Scheepvaart, onder NoJ
12814 N P. d.d 17 Maart 1041. Voor algemeeno
voorw «e gedrukt tarief. Bewljsno. 5 cent.2
atem bepalen n» het antwoord »an den
weihouder op dc vraag aangaande de ü-
""weth.11 Noordcwjcr meende dat het nog
vele jaren tal moeten duren eer dc hier
Ier sprake zijnde functionarissen recht zal
worden gedaan.
wie gelijk heeft, hij of di
Tenslotte
wijzen op ee
kers-Lodder
ruggrijpen naar de herwaardeering van
gemeente-functies. ZIJ betreurde het.
dat dc arbeiders daarbij niet ln aanmer
king waren gekomen, welke meening
door den heer v.d. Linden nadrukken*
werd gedeeld.
Haar betoog was specifiek vrouwelijk.
Ze somde levensmlddelenprljzen op.
voorheen en thans, en maakte het dui
delijk hoe zwaar de menschen met de
was dat daar nog wat
*- —"ken. Er warei
luden met he,
het resultaat
ondige besprekingen gehouden
iorganlsecrd Overleg en het r
n deze besprekingen werd net..
een toelichting op het voorstel.
In deze toelichting werd de Raad ver-
jst met de mededcellng, dat er ad-
unct-dlrectenren moesten worden be
noemd bij Openbare Werken en bij
Bouw- en Woningtoezicht
Mijnheer van Hamersveld achtte deze
errasülng niet van plezlcrlgen aard om-
.at hij van meening ls. dat de raad toch
wel eens tevoren mocht worden gekend
bij dergelijke aangelegenheden en we
'--tien hem niet anders dan gelijk ge-
Temeer, waar men er wel algemeen
overtuigd was. dat genoemde diens-
toch niet Ineens plotseling behoefte
den gekregen aan een adjunct-dl-
eur. Het wil ons voorkomen, dat het
adjunct-directeurschap hevig ln trek he-
—t te komen ln onze goede gemeente,
benoeming aan de gasfabriek waar
- functionaris werd aangesteld om-
._n den voorzitter
het vervullen van haar verlangens
de onmogelijkheden behoort. Helaas,
it altijd zijn hart en verstand
)r -n overeenstemming...
in nu het zakelijk verslag.
1 onder voorzitterschap v
dat lL.
noemd. ligt ons nog versch ln het ge
heugen.
Helaas heeft de voorzitter er niemand
van kunnen overtuigen, dat de post van
adjunct-directeur aan Openbare Werken
en bouw- en Woningtoezicht zoo noodza
kelijk is; hij heeft zich trouwens de
moeite maar gespaard, doch legde er
den nadruk op, dat Jeze kwestie nu een
maal was afgesproken met het Geoiga-
erd Overleg. Toen verhief mijnheer
Linden zich en zelde heel logisch
'e deelnemers aan de
deze herwaardeert!^
dat. evenals de deel
theld voelen. Waarom z__
it die adjunct-directeurschappen
orstel lichten om daarna de r
vattin^
n begint
wijlen den heer G,
Tellingen, de heer A Takken gelnslal-
1. Nadal hij de verelschte eedcu had
afgelegd, wenschte de voorzitter hem
zijn benoeming geluk.
Afwezig waren de heeren de Haan.
Gen', en v. Nleuwenhulzen.
Onder de Ingekomen stukken bevond
10 piV
het jaar l'Jta opdat de leerlingen v
leerjaar der RK. meisjesscholen c
verzoek werd ln handen van B. en W.
1 W betreffende wijziging b
op. dat
dc functionaris-
1938 van regecringszljde verstrekte richtlij
nen. Het is nu sprekers bezwaar. dat
deze wijzigingen, deze herwaardeering
juist niet op dit tijdstip moeien
temeer waar bij de behandeling
- college 1
e financieel aan C
a tijden
t de opvatting, dat da
behoefte hebben aan
doch maatregelen
t de adjuuct-dlrecleurschappen betreft
deze functies gesproken f-
Het ls onn
het Georganiseerd
°WeS v. Galen last gaf zjjn mtenlns
/or de llnanclering. De rorgelljkc toestand
van do financiën zijn gebleven.
al zou dit voorstel niet worden
voorstel werd aangenomen met 10—0
Bij"de reclames aanslag vergunningsrecht
het voorste! UJt
de gemecntcbegTOOtlng 1941
veelde de heer Bcnniaga o—
gs
waren belangrijk la„
Weth. v. Galen Lou
loonen toch betaald zouden
doch dat ze toevallig n
ken.
Er lag een voorstel tot voorl. vaststelling
V*n het bedrag der werkelijke uitgaven
voor het openbaar lager en uitgebreid la
ger onderwijs over 1940.
De lieer Geldcrman racende een onbillijk
heid Ie bespeuren ten cpzlchtc van hel bij
zonder onderwijs De ontvangen huur dient
volgens spr. bulten beschouwing te blijven
alsmede andere met deze buur ill verband
staande bedragen. Spr. achtte het voorstel
:i de rekening gehouden e
Als ze het verworpen h
Wijlen de heer Geurt van Tellingen
heelt een opvolger gekregen in den heet
Takken die, zoowaar versch van de in
stallatie. al een maidenspeech hield. Hij
blijkt een handig heer te zijn. eenvoudig
van hart en geest. Want hij heeft de ge
meentelijke paperassen maar gelaten
voor wat ze waren en wierp zich met
vlijt en Ijver op rommelige trottoirs, on
gelijk liggende straatsteenen. lekkende
daken en een onzichtbaar verkeerslamp-
Je, In een dergelijke materie kan geen
blind paard en zeker niet een pas ge
ïnstalleerd raadslid scha doen. En bo
vendien zal de publieke sympathie al
snel zUn gewonnen.
Ook onze sympathie heeft mijnheer
Takken. Want hoe vaak hebben we ons
al roodgloeiend geërgerd over het arm--
dellng ln
IT zelf >1
grootste moeite te ontdekken welk
lampje of er brandt, wanneer het lan
taarntje aan de Kamperbinnenpoort ln
actie ls, terwijl de zon het verkeerslicht
alle kleur ontneemt. Deze goedkoope In
stallatie is als zoovele „koopjes"
een duurkoop gebleken.
Mijnheer Oosterman li
figuur. HU kan je precies vertellen wat
er gebeurt als Je een beetje scheef te
rechtkomt ln een springbak. Hij weet
wat een uitzetpaaltje kost. hoe je voor-
ballen op den kop kunt
kisten voor sportartlke-
of geen geld kunt halen
nog meer foefjes die het voortbestaan
11 lichamen als dc Amersfoortsche
voor Llchamcllikc Opvoeding
weinig ol
"iiïl,,
h dagelijks
ir hoog ovi
'ethouder Splekermann j
niet. Hij ls rüet gewoon Zi
op de slntelbaan te wagen,
maken door anderhalve met
een lljrRJe te springen, ijri^
nu zeven meter van zich ai te
zich ongansch te loopen bij 'n venijnig
spelletje handbal. Daarom deed hU wal.
alle wijze mannen plegen te doen: hU
nam deskundigen In den arm. Een hun
ner was zeer nauw verbonden aan den
A.B.v.L.O ivoorzltter dhr. Oosterman).
En deze deskundigen raadden tot het
aanschaffen van duurder en duurzamer
Nu moet meneer Oosterman
petit comité" in den A.B.V.LO.
den dienst van openb. werken
lit ingesteld wegen, plantsoe-
jwen. Waarom worden er dan
maar twee afdecllngsehefs (wegen en
plantsoenen) vqprgrsield? Tegen dc dooi
den heer v. Hamersveld genoemde adjunct-
dlrecteurachappen luid spr. eveneens bc-
Ook de heer v. Munster voelde bezwaren
legen deze functies, doch hij vond daurln
geen aanleiding om tegen het voorstel te
levensstandaard
zoozeer Is gestegen. Om haar betoog
bij te zetten las zij een geheele lijst
levensmlddelenprljzen -
handel. Zij
uiterst Up
drongen gevoelen
Do heer v.d. Linden voelde het al
onbillUkheid legenovor de arbeiders,
neer de salarissen van enkele functlo...„.„-
sen worden verhoogd. Spr. vroeg zich at,
gen. de diensten
Wanneer dit alsnog zal geschieden.
e adjunct-directeuren. Spr. z
Ook de heer W
die tot bezulnigmg ki
Weth. Noordewier gaf cenlge toelichting
op dc plannen van het geboawtja. Riel is
thans voordeeliger dan hout en de beton
nen vloer is met anders dan een betonnen
plant. Bovendien zal dit huisje uit ae« he-
tlsch ooauunt aeen ergernis zijn en zul het
onderhoud --Ischcn.
De heer v. Hameravi
n volgende vergadering ie
De heer Bakker
uiterlijk van de vro
Lieve Vrouwe I
vcrbrecdlng van het
Utrcchtschestraiit tusschen
voorstel op
il worden ingediend
De heer Takken wees op dc slechte bcstra-
ng van de Brouwerstrnat. de oudeugd*l!Jk-
■focte daken v;
e aandacht vc
e Fnoachcslraat ei
Dr. Dleventoren
Trtsjesstraat en
-poorten de Kam-
perbinnenpoort.
(Eigen reproduc
tie naar 17de
plat-
