Kootwijk, het onvindbare dorp
Er was eris
een dominee
Heidemselie öebraiken nos
niet geheel verdwenen
Radio-programma
Over elf Friesclie meren
't Was lm Mei
Isolement
Natuurschoon
Eigen bekoring
Oude schrifturen
„Fransche tapijten"
verlengd
Veel er van ging op'in de viering
van het kerstfeest
Kerstmis
in het
buitenland
9Tbohd
onder getuige
2
Dinsdag 24 Deemeber 1946
IP R U'fls eris Zoo be-
ginnen de- sprookjes,
maar al is de geschiedenis met
dien dominee een goede men-
schenleeflijd geleden écht ge
beurd en dus niet aan de ver
beelding ontsproten, zij heeft
toch iets in zich van dat kin
derlijk-zuivere en ongekun
stelde, dat u bij het herdenken
doet glimlachen.
"p* R was dan eens, jaren
geleden, in Kootwijk
dat idyllische dorpje in het
hart van de Veluwe een
dominee, die op een mooien
Mei-ochtend in zijn hof bezig
was een mandvol gras te snij
den voor zijn geiten, het
was in die dagen heelemaal
geen bijzonderheid, dat de
predikant van zoo'n achteraf-
dorp er een „sik" op na hield:
de geldelijke waardeering van
het ambt was verre van schit
terend en de naturaliën vorm
den een onmisbaar deel van
het inkomen.
TJT ET was dan in de maand van
-*■ -*■ Mei. Do paarse seringen
bloeiden om het baksteencn kerk
je. op den acht eeuwen ouden to
ren jodelden de spreeuwen, de
duiven koerden in de linden en
ergens, uit een schaapskooi, klonk
het klaaglijk geblaat der lamme.
Nog een toren van Kootwijk. F.en
zendmast van het radiostation.
ren. Warm scheen de zon op do-
minée's rug en over het dorp
met de kleine brink in het midden
een pleintje, een handvol hoo
rnen en een waterput lag de
geurende weelde van den voorzo
mer.
En terwijl de dominéé, klompen
aan -de voeten vanwege het natbe-
dauwde gras, daar op zijn hurken
rustig zat te snijden, kwam over
de haag ineens een stem: „Goeie
marrege, doomenecj!"
Zijneerwaarde keek op. Daar
st,ond Mirten, de boer van de
„Zandkamp". die ouderling was in
de kerk. t,Mögge!" zei de herder
en-leeraar vriendelijk-verwonderd
terug en hij ging overeind staan.
Toen zag hij. dat Marten z'n beste
zwarte pak aan had en achter
hem, wel, daar stond ook Coba, de
Ooerin. Iu 't Zondagsche zwart, de
witte plooimuts op!
„Jio bint nog druk!" zei de boer
van de Zandkamp" met een oolij-
ke twinteling in 'fe oogen en hij
voegde er dadelijk met iets van
vermaan in zijn stem aan toe:
,,Mer 't wördt noe zachtjesan toch
tied, doomeneej*.
Kootwijks predikant glimlachte,
niet begrijpend. Vroeg dan: „Wat
bedoel je. Marten? En waarom
staan jullie met je beste kleeren
aan me zoo aan te gapen...."
Toen zweeg Zijneenv., want hij zag
....hoe bij de kerkdeur nog meer
gemeentenaren te praten stonden
en twee vrouwtjes, de hagelwitte
mutsen op. het kerkboek in 'de
hand, naderden over de brink
De boer van de „Zandkamp" en
zijn vrouw lachten luid over de
haag. ,.Jie bint heelemoal vergete,
dat 't vandaag Zondag is begriep
ik. As je nou d'n preek mer kloar
hét, doomeneej ofwou je
\andaag mer es oversloan.
Marten had gelijk: dominee had
finaal vergeten, dat het Zondag
was. Alle dagen in het Veluwsche
achteraf-land lijken ook zóó op el-,
kaar.... Maar dat hij nu met vie
klompen aan de voeten, de groen
verschoten jas aan, daar in zijn
tuin bezig was gras te snijden voor
zijn geiten.... dat wat toch een
gek ding, maartja, dat kon je
alleen in Kootwijk overkomen.
Marten, lui jij maar vast da klok!
Ik kom dadelijkeu de mani
met het dnuwnatte gras onder den
arm haastte dominéé zich naar de
pastorie.
1\/T EER dan een .uitvoerige be-
4-'A schrijving van het isolement
is deze gebeurtenis uit de tachtiger
jaren van de vorige eeuw geschikt
om aan te duiden, hoe eender de
dagen voortgleden in het stille Ve-
luwedorpje, van dp wereld afgesne
den door den baaierd van bosschen
en stuifzanden.
De overlevering wil. dat de
Fronscne soldaten, die in 1672 de
Veluwe binnendrongen. Kootwijk
niet wisten t% vinden. Afgezien van
het feit, dat er voor de krijgslieden
van den Zonnekoning weinig te ha
len geweest zou zijn. moeten wij
die overlevering met een korreltje
zout nemen. Waarschijnlijk heeft
men op deze manier ook weer wil
len doen uitkomen, hoe eenzaam de
ligging was.
Een feit is. dat dP Duitscher 'er
den weg heel goed wist. want toen
wij in 1942 om het oorlogsgedoe
eens voor een halven dag te ont
vluchten, naar Kootwijk fietsten,
stond voor de oude pastorie
een mof op wacht en het boertje,
dat wij vroegen of „ze" hier ook al
zaten, zei vinnig: „Veertig! Die zitte
hier urn op te passé, dat 't raadiejo-
staasjon niet vürjloopf Nu,
toen hebben we maar reentsom-
keert gemaakt.
Wanneer men oude schrifturen
raadpleegt, blijkt dat in den 1°0P
der eeuwen heel wat zwervers van
diverse nationaliteiten Kootwijk al
even goed wisten te ontdekken en
dat was ook zoo'n wonder niet, als
men bedenkt, dat het dorp dicht bij
de kruising van twee belangrijke,
oeroude wegen lag. die vele eeuwen
achtereen de routes waren voor het
groote verkeer over de Veluwe: de
Hessenweg van Deventer op Amers
foort èn de Noord-Zuid loopende
Harderwijker karweg
Toen het verkeer later in andere
banen werd geleid, raakte Koot
wijk meer geïsoleerd en zoo om
streeks de dagen van den dominee,
die op Zondag gras sneed, was dat
misschien wel op z'n ergst. Later,
véél later kwamen de rijwielpaden
en deze brachten de idylle weer
dichterbij.
\7ELE wegen leiden niet alleen
V naar Rome, ze brengen u ook
naar Kootwijk, doch het zijn dik
wijls maar gewone ..stegen", op z'n
mooist met een simpel fietspad, be-
V4
Waar de blauwe
bosschen de zand-
woestenij begren
zen rijst, de vijf.
tien meter hooge
Romaansche toren
van het gerestau
reerde kerkje van
Kootwijk op. Zoo.
wel van binnen
als van buiten is
dit bedehuis een
voorbeeld van
zuiveren eenvoud.
dek met dennenaalden of hei. er
naast. Doch wees daar niet rouwig
om: 'asphaltwegen verhoogen de
landelijkheid niet! Een van de al
lermooiste verbindingen met de
buitenwereld is ongetwijfeld de
Harskamper heetweg (heet - heide)
die eerst door uitgestrekte, heuvel
achtige bosschen gaat. De taluds
worden niet zelden verfraaid door
de donkere «Oostenrijksche dennen;
hier en daar staat een spookachtige
jeneverbes en alle boschlanen zijn
om het brandgevaar te beperken,
omzoomd door randen van berk en
prunus.
Een paar kilometer achtereen
volgt ge zoo dien prachtigen karweg
en dan plotseling wijken de
bosschen aan beide zijden terug. Ge
kijkt er bepaald van op, zoo onver
wacht is die overgang. Voor u ligt
de grootste en indrukwekkendste
zandverstuiving van ons land. het
Kootwijker Zand. dat volgens des
kundigen in geheel West Euyopa
zijn wecrga niet vindt.
Prachtige, goudblonde golven en
grillige heuvels rijen zich aaneen.
Zachf violet zijn dp schadu.wen, die
de lage Novemberzon in de dalen
en uitgewaaide kommen legt, witte
wolkfiarden zeilen statig weg over
het wijde, woeste gebied, het stugge
helmgras glinstert zilverig en oude,
bizar gevormde vliegdennen staan
als eenzame wachters her en der
verspreid. Het „Wilt en bijstertandt
van Veluwen
HET zwerven door dit grootsche
stuifzandgebied heeft een ge
heel eigen bekoring. Nergens staat
een bord met „Verboden toegang"
en ge hebt er gewoonlijk het rijk
alleen Met fijne, evenwijdige rim
pels geteekend, liggen dp breeöe
glooiingen en go behoeft er niet
voor terug te schrikken deze na
tuurlijke ondulatie te verstoren: een
uur later heeft de wind uw voet
sporen nagenoeg weer uitgewischt.
Nu eens staat ge voor een sieil
afgebrokkelden heuvelwand, waar
de resten van een oerbank, rood en
geel en terracotta, zichtbaar werden,
even later boeit u een machtige,
hoog oPgcwaaide rug. aan de bo
venzijde mes-scherp afgesneden.
-tssm
Prachtige goudblonde golven en grillige heuvels rijen-^ich aaneen in het
stuifzandgebied bij Kootwijk.
Een gouden zandgolf, in haar laalöte
beweging gestold. Let goed op of
ge tusschen die oerbankschilfers en
veelkleurige kiezelsteentjes niet iets
bijzonders ziet: een urnenscherf of
een scherpe vuursteensplinter
En ginds, waar ae blauwe bos
schen de zandwoeslenij begrenzen,
ligt dan het dorpje. Ook in onze
dagen nog een idylle met het "e_
restaureerde kerkje en don Ro-
maanschen toren, een van de oud-
s»e der Veluwe. Zoowel van bin
nen als van buiten is dit bedehuis
een voorbeeld van zuiveren een
voud.
De schrifturen van den kerkeraad
verspreiden een merkwaardig licht
over het dorpsche leven in een tijd.
die eeuwen achter ons ligt. Vele
kleinigheden interesseeren ons min
der, maar er zijn toch ook belang
wekkende notities en vooral de
mededeehngen over de passanten,
die de heirwegen afliepen en daar
bij in deze wildernis verzeild raak
ten, zijn het vermelden waard. Het
was een internationaal gezelschap:
Denen en Engélschen. Zweden cn
Russen. Ze vereerden Kootwijk met
een bezoek om bij diakonie of pre
dikant een aalmoe? of een paar dui
ten te vragen. Werden deze niet al
te willig verstrekt, dan werden ze
vaak afgedwongen door bedreiging
met moord en doodslag.
We kunnen gevoeglijk aannemen,
dat velen van deze internationale
bedelaars (het waren gewoonlijk
deserteurs of weggejaagde soldaten,
menigmaal vergezeld van hun „wi-
ven") de eenvoudige Kootwijksche
kerkbestuurders allerlei prachtige
verhalen op de mouw speldden,
maar de diakonie hield gewoonlijk
het been strak cn meer dan een
stuiver werd er zelden gegeven. Dat
was zoo het va$te tarief.
In het „armenboekje" van de pre
dikanten vinden we o.m. aangetce-
kend: „Eén stuiver aan 3 predikan
ten. verdreven uit Bohemen en de
Paltz; één stuiver aan bekeerde
monniken uit Triër. idem aan
Israëlieten, die te Leiden wenschten
tP studeeren: idem één stuiver aan
een Pruis, die gek was en zeer
belust op groene kaas
Da* armenboekje vermeldt nog
meer typische voorvallen uit het
bestaan van kerk en predikanten,
zoo b.v. de redenen, waarom op be
paalde Zondagen geen dienst werd
gehouden Zulks kwam voor: le bij
gelegenheid van de kermissen te
Barneveld en Garderen. ,,als wan
neer ick geen gehoor en hadt
2e tengevolge van onweder, sneeuw,
felle koude of Oo?tenwind; 3e dror
ziekte van den predikant zelven- 4e
door ziekte van zijn ..vette veerse"
(koe). 5e doordat de vrouw in „de
kraem quam", enz enz.
Rustig, heerlijk rustig is nog in
onzen tijd dit kleine dorp met zijn
groote en grootsche omgeving. Nog
altijd buigen in den voorzomer de
seringenhagen onder een vracht van
paarse tuilen en nog altijd leeft
daar in den avond, wanneer de on
dergaande zon de bakstcenen van
den ouden toren warmrood doet
gloeien, de boomen rondom dP kerk
het dmster verzamelen, de innigc cn
ondefinieerbare sfeer, die vervuld
i? van de herinnering aan lang ver
vlogen dagen
WOENSDAG 25 DECEMBER
HILVERSUM I 301.5 M. 8.00
Kerstklokken. 8.02 Kerstwensch 8.18
Omroepkamerkoor o.l.v. Fred Bos-
hart. 9.00 ..Het Kerstkind" Een ver
haal van Rainer Maria Rilke. 9,15
Hongaarsch Strijkkwartet. 10 00 Oude
en moderne Kerstpoèzie. 12 00 Kerst
klokken. 12,02 Stradiva-Sextef. 12.35
„Mijlpalen "op weg naar den Vrede".
Een kerstgroet v. d. burgemeester van
Warschau (Polen). Coventry (Enge
land). Stalingrad (Rusland). Caen
(Frankrijk) en Arnhem. 13.15 „The
Ramblers". 12.35 „Mijlpalen op weg
naar den vrede". 14.15 Brieven aan
iedereen Afzender Wim lbo. 14 45
Engelsche Kerstliederen. 17.15 Johan
Jong. orgel 17 30 (Meisjeskoor ,.De
Krekels" en het Kinderkoor ..De Me
rels". 18 15 Kerstfeest in Zeeuwsch
Vlaanderen 19.00 „Oorlogsbruidjes"
in Canada en hun familie in Neder
land wisselen Kerstgroeten uit. 19.30
Kerstdienst voor de kinderen. 20.05
Wecroverzichj K.N.M.I. 20 08 Metro-
pole-orkest 20.40 Tooneelspel. 21.15
Operette „Der Bettelstudent". 21.55
Radio-Philharmonisch Orkest. 23.15
Lang? de steden der wereld.
HILVERSUM 11 413.5 M 7.00
.Kerstzangdienst. belegd door het In
terkerkelijk Comité. 9.45 Orkest. 10.00
Protcstantschc kerkdienst. 11.30
Kerstklanken. 12 15 Concert door het
N.C.R.V Klein Orkest. 13.15 Orgelbe
speling. 13.45 Kerstmis in de muziek.
14 45 Kerstprogramma voor de jeugd
15 45 Orkestwerken (e.c.) 16.30 Ma-
trózenkoor 18.30 Kerstliederen.
19 00 Orgelbespeling door Adriaan
Engels 19 45 Radio Philharmonisch
Orkest'. 20.30 Gedeelten van het
Kerstdeclamatorium „Dit wonder
baarlijk Kind" 21.20 .La jeunesse du
monde chante la paix". 23.00 Werken
van Beethoven
DONDERDAG 26 DECEMBER
HILVERSUM I 301.5 M 8 15
..Kerstklokken". 9.15 Morgenwijding.
9.30 ,.Een roze is ontloken", m.rn.v.:
Jo Vincent, Laurens Bogtman, Groot
Omroepkoor en Omroeporkest. 9.47
Vioolspel v. Adolf Busch. 12.00 Can
tate voor den 2en Kerstdag, uit: het
Weihnachtsoratorium v. Joh. Seb.
Bach 12.40 Clavecimbel door Janny
van Waring. 13.15 Het Aeolian Sextet.
14.30 „Muziek-Mozaïek", 15.00 „Een
Kerstboodschap uit he* ziekenhuis,
voor U allen". 16.15 Hoorspel Kerst,
nacht". 17.00 Kerstmis bij de Spoor
wegen 17.20 Welk dier deze weck9
17.30 He* Vaudeville-orkest. 18.15 „De
stem van de viool". 19.05 Sportflitsen.
19.20 Gramofoonplaten-verzoekpro-
gramma 20.05 Weeroverzicht K.N.
(MI. 20.15 ..Musica Antiqua". 2100
„De vrouw in de Wereldliteratuur"
(IV). 21.30 ..Kerstpralines". 23.15
..The Skymasters".
HILVERSUM II 415,5 M. 8 15
Barthel Dennis jongenssopraan. 12.03
Kersttriptiek van Canivez. 12.30
Lunchconcert. 13.15 Nederlandsch Ka
merkoor o l.v. Felix de Nobel. 13.45
„De klokken van Reimerswaal". Een
Kerstlegcnde. 14.00 Het Nederlandsch
Sextet. 14 30 Kleuteruitzending. 15.05
Bijbelsche sonaten 15.45 Kerstfeest
viering in het Militair Hospitaal te
Nijmegen. 16.45 Concert in C gr. t. v.
2 clavecimbels en orke-t. Bach. 17 00
Het Kerstlied klinkt, En Neerland
zingt! Een Kerstuitzending v. Neder
land. Vlaanderen, de Indiër. Zuid-
Afrika en de Zuidpool. 19.15 Vereeni-
ging1 Internationaal Jeugdvcrketr.
19 30 Collegium Musicum Amsteloda-
mense Kerst-motetten en chansons.
20 05 Fragmenten uit ..The Messiah,
Hiindel. 21.30 „Kerstnacht" Declama
tie. 23.15 Avondconcert.
VRIJDAG 27 DECEMBER
HILVERSUM I 301.5 M. 7.30
Muziek bij het ontbijt (gr.) 8.18 Vrij
dagochtend Operaprogramma (gr.).
9 00 Gramofoonmuziek. 9.30 Piano
concert 10.20 De Regenboog. 11.00
Lichte klanken (gr.). 11.30 Herinne
ringen aan Joseph Schmidt. 12.00 He-
leen Arfdriessen, fluit, Emmy van
Riel, viool, Herman Kruyt piano.
12.30 Sportagenda, 12.35 ,.The Sky
masters". 13.15 Pierre Palla, m. m v.
Ans Heidendaal, zang. en Willy Busch
viool 14 20 De Kwintetspelers. 15.20
Herhalitig hoorspel v. zieken en thuis
zittenden „Paul Vlaanderen grijpt in",
16.00 Jan Vogel en zijn Accordeon
orkest. 17.00 Orgelspel door Johan
Jong. 17.30 Muzikaal babbeltje door
Wouter Paap, Handels werk in Enge
land 18.15 Kwartet Jan Corduwener.
18 30 RNIO Programma v. d. Nederl
Strijdkrachten. Uitzending speciaal
bestemd voor de Ned. Luchtstrijd
krachten Kerst- en Nieuwjaarsgroe
ten van de jongens uit Indië. De stem
v. Niwin. 19 15 Nederlandsche compo
nisten der lichte muze op de zwarte
schijf. 20.05 Weeroverzicht KNMI.
20.08 Sonate voor viool en piano.
20.30 „De symboliek van onze Oude-
jaar?avondgebruiken", 21.00 Men vr
en wij draaien! 21.50 Omroep-orkest
o.l.v. Benedict Silberman. 22.20 Jazz
programma. In samenwerking met de
..A'damsche Jazz Sociëteit". „Oud
en Nieuw". 23.15 Symphonisch Vrij-
dagavondconcert.
HILVERSUM II 415,5 M. 7.45
Gramofoonmuziek. 8.15 „Pluk den
dag" (verv.) 9 50 KRO Guila Bus-
tabo", viool. 10 00 „Het eeuwige mas
ker" Shakespeare's Coriolanus m.
muziek van Beethoven 10.40 Een
opera beleefde zijn première. (Uit
voering van „Norma" van Vincenzo
Bellini). 11.00 ..De Zonnebloem". 11 45
Kerstliederen, (gr.). 12.03 Pianorecital.
13.15 Lunchconcert, (verv) (gr.).
R00 Volksliederen-programma. 14 20
Hoboconcert. 15.00 Voor dc vrouw.
16 00 Röntgen Trio. 16.45 ..Drie
eeuwen Fransche Balletmuziek" 18 00
Dinermuziek door het Vaudeville or
kest o.l.v. Cor van der Linden. 18.30
Dinermuziek door het Vaudeville or
kest o.l.v. Cor van der Linden (ver
volg) 19.30 „Een wintcruitstapje naar
de Alpen" 20.05 „Dwars door Frank
rijk". Fólklore-programma. 20.45
Kerstspel 21.25 Omroepkamerorkest.
22.20 „Wereldregeering, begin van
een Gouden Tijdperk". 22.50 Yehudi
Menuhin, viool 23.00 Klaas van Beek
en zijn orkest. 23.30 ..Avondstem
ming".
lederen dag melk
Ter bevordering van een goed ver.
loop van {le melkvoorziening zijn <ie
melkslijters verplicht eiken dag te
bezorgen.
Het publiek kan dus verlangen,
dat de melkbezorger dagelijks aan
de deur komt. Klachten over niet
regelmatig bezorgen kunnen worden
doorgegeven aan het Bedrijfschap
voor Zuivel, Laan van Meerdervoort
84 te 's-Gravenhage en aan de pro
vinciale afdeelingen.
PRECIES om 9 uur 17 werd gistermorgen door 122 rijders
en rijdsters te Langweer gestart voor het 100 km. lange
traject van den elfmeren wedstrijd. Om 12 uur 46 kwam de eerste
wedstrijdrijder te Langweer aan de finish. Het was A. Verhoeven
uit Dussen, Noordbrabant, in een groep van acht rijders die
elkaar practisch niets toegaven.
Binnen eenige seconden waren
in volgorde gepasseerd, 2e J.
Bosman uit Breukelen. 3e J. Ch i-
nisius uit Lekkum, 4e C. £or"
tenhoef uit 's-Graveland, 5e L.
Geveke uit Leeuwarden en 6e S.
Beetstra uit Ter Kapple.
Als eerste dame kwam om 1
uur in prachtigen stijl binnen
Sjoerdje Faber uit Warrega, di
rect gevolgd door mej. Kortbeek
uit Amersfoort. Als derde dame
volgde op ongeveer 5 minuten
mej. Wopje Kooistra uit Warrega
die door het breken van haar
schaats op een Friesche schaats
en een z.g. Friesche Noor het par
cours uitreed. Alle rijders en
rijdsters waren zeer voldaan
over de kwaliteit van het ijs.
Zeven duizend toer
rijders
Voor den toertocht, die te
Sneek begon, was het om lfalf
tien een drukte van duizenden
rijders die .op de Nieuwe Vee
markt bijeen waren gekomen om
te starten. Het weer liet niets te
wenschcn, er stond slechts wei
nig wind uit Z.O. richting. De
temperatuur was eenige graden
onder het nulpunt en het ijs van
prima kwaliteit, de meest gun
stige voorw aarden voor een
piachtigen tocht. Om half vier
smiddags was het juiste aantal
deelnemers nog niet bekend, de
tocht duurde op dat •oogenblik
trouwens nog voort, maar de elf-
'.neren-commissie meende dat on
geveer 7000 rijders en rijdsters
waren opgekomen. De tocht ging
over een elftal van de mooiste
meren in den Z. W. hoek van
Friesland en de ideale weersge
steldheid werkte mede om er een
geslaagden dag van te maken.
De deelnemers kwamen uit alle
dcelcn van Nederland, zelfs Zee
land was vertegenwoordigd.
De hoofddirecteur .van het Rijks
museum is er in geslaagd de ten
toonstelling van Fransche Wand
tapijten met drie dagen te ver
lengen en wel tot en met 1 Janu
ari 1947.
Gedurende de Kerstdagen en op
Nieuwjaarsdag zal de tentoonstel
ling geope^l zijn des middags van
15 uur. De tentoonstelling wer<J
reeds bezocht door 65000 perso
nen.
DE ELF MEREN TOCHT.
Jf ER ST MIS, feest van Christus' menschwording, vanouds ook
het feest van de wedergeboorte van het licht, is een van de
oudste feesten der menschheid. Wij vieren het op 25 December
en de traditie van dezen datum reikt zoover terug, dat wij er
eigenlijk nooit aan denken, dat er een tijd is geweest, dat dit feest
op een anderen dag werd gevierd.
geschenken, het versieren met hulst,
het ophangen van de mistletoe en
tenslotte niet te vergeten den Kerst,
boom zelf.
WIJ weten allen, welke plaats
het Kerstfees in ons land
inneemt: het is het huiselijk feest
bij uitnemendheid. Daarom is het
ook een feest voor hen, die de
Kerk reeds lang hebben verlaten,
ja het geloof in het wonder van
Christus menschwording misschien
reeds lang hebben verloren. Maar
niel in alle landen wordt het Kerst
feest op dezelfde wijze gevierd, de
'"pOCH is dit zoo. Id de eerste eeu-
A wen na Christus werd zijn ge
boortedag feestelijk herdacht op 6
Januari. De Armeensche Christenen
doen dit trouwens vandaag den dag
nog steeds. Later beeft men de vie-
ring ervan overgebracht naar 23
December, wat mogelijk verband
houdt met de hervorming van den
Rnmeinschen kalender. Daar droeg
'23 December n.l. den naam van den
„dag van den overwonnen Zonne
god". En zoo werd in Rome pas of
al (net naar gelang van welken
kant men het bekijkt) bet Kerstfeest
iri het jaar 354 voor de eerste maal
op 25 December gevierd.
De zendelingen, die het Christen
dom in de Germaansche streken
var. Europa brachten. be\onden,
dat een van de belangrijkste feesten
der heidensche bevolking aldaar,
het Midwinterfeest, in denzelfden
tijd werd gevierd. Waar de inhoud
van dit heidensche feest, dat onder
de symboliek van den terugkeer
van den Zonnegod Baldur uit de
onderwereld, waar hij door den
bonzen Loki gevangen gehouden
was, de wedergeboorte van het
licht vierde, zich bijzonder goed liet
véreenigen met de Christelijke ge.
(lachte, lag het voor de hand. dat
de Kerk die de ontzaglijke waarde
van de assimilatie der heidensche
feesten aan dc Christelijke hoogtij
dagen van het begin af beeft on
derkend, het Germaansche Midwin
terfeest in haar viering van Chris
tus' geboorte zou doen opgaan, zoo
als zij al eerder den dag van den
Rnmeinschen zonnegod er in opge.
nomen had. Dit is inderdaad ge
beurd, beide, feesten ziin samenge
smolten cn wei zoo volkomen, dat
he* uiterst moeilijk is om W onder
scheiden, welke oud-Germaansche
gebruiken precies in de viering van
het Kerstfeest, zooals wij die ken*
neu, zijn overgebleven. Vrij zeker
behooren hiertoe: het geven van
gebruiken zijn dikwijls zeer uiteen
loopend. de accenten liggen telkens
weer anders, al naar gelang van
den aard der bevolking. Uit deze
rijke stof willen* wij vandaag voor
U eenige grepen doen, meer niet;
iedere pretentie van volledig te zijn
laten wij bij voorbaat varen.
Met Kerstmis komt de Jultven-
ten op bezoek, de Zweedsehe Kerst
man vergezeld door de Julgubbar,
rh Kerst jongens. Typisch is ook 't
symbool van den Julbock, een uit
roggehalmcn vervaardigde en mot
roode linten getooiden Kersthok
(identiek aan het symbool in Ne
derland van den schimmel bij Sin
terklaas). Op liet Zweedsehe Kers:
brood, het „Julbockgöuwsebrood"
staat hij afgebeeld. Dit brood wordt
erhtet" pas genuttigd op Sankt
Knutsdag (13 Januari), nadat de
ouderen od dit brood hun jaarlijk.
sche gelofte van trouw hebben her
nieuwd.
Helaas ziin vele oude Zweedsehe
volksgebruiken, waarvan we er hier
slechts de \oornaamste noemden, in
moderne tijden van dansmuziek cn
door Anthony Berkely 51
Judith keek verhaard, maar knikte
toch. Daarna voegden zij zich bij
juffrouw Goole en Mouse „Oh, voor
dat ik het vergeet, juffrouw Goole",
zei Judith, „heeft U misschien wat
peper voor me? Die op Riversmcad
is op en de winkels sluiten vroeg van
daag".
„Peper9" herhaalde juffrouw Goole
kalm, .,ja zeker, we hebben hier ge
noeg. Ik zal het even voor U halen".
Zij verdween in de richting van de
keuken. -*
Ditmaal was dc nieuwsgierigheid
Judith de baas „Mijnheer Chitter-
wick. wat wilt U met die peper uit
voeren?"
„St!" zej mijnheer Chitterwick op
den toon van een samenzweerder,
„zij luistert misschien, U moet die
peper aan mij geven én wanneer ik
het zakje laat vallen, moet U me
maar flink onderhanden nemen"
„Heel goed", lachte Judith, „maar
he* klirfkt erg geheimzinnig". -
„Moet ik ie ook éen standje geven,
Chitterwick?" vroeg Mouse
„Wel ja. Ehie begrijpt toch, wat
ik van plan ben?"
„Je wilt dien bril van haar hebben".
Mijnheer Chitterwick knikte zenuw
achtig. „Ja. ik denk dat...."
Juffrouw Goole verscheen weer,
voorzien van een bus peper. Judith
bedankte haar vriendelijk en gaf de
peper aan mijnheer Chitterwick.
„Wilt U deze voor me dragen, miin-
tieer Chitterwick?"
Mijnheer Chitterwick nam het busje
over, maar klaarblijkelijk was het z,Jn
ongeluksdag, want hij pakte het zoo
onhandig aan. dat het uit zijn hand
viel. Hij deed nog een poging om het
op te vangen, maar slaagde er slechts
in het een slag te geven, waardoor
het in dc richting van Juffrouw
Goole schoot, en tegen het hoofd van
deze jongedame terecht kwam.
De gewenrchte reactie bleef echter
uit. want hoewel juffrouw Goole door
een heftige niesbui overvallen werd,
ha<j ZÜ toch de tegenwoordigheid van
geest naar haar bril te grijpen
Het was Mouse, die zijn chef te
hulp kwam. Terwijl mijnheer Chit
terwick zich uitputte in verontschul
digingen. greep hij haar hand beet en
begon de peper uit haar haren te ver-
wijdoren. De prijs viel in mijnheer
Chitterwick's uitgestoken hand.
Het experiment was dus toch ge
lukt, voor zoover het ten minste om
ging juffrouw Goole zonder bril te
Kunnen .bestudeeren Maar dat was
dan ook' alles, want 'door de uitwer
king, die de peper op het gelaat van
het slachtoffer had gehad, was elke
herkenning onmogelijk geworden. De
tranen liepen haar uit neus en oogf-n
en haar geheele gezicht was vertrok
ken door het niezen.
Mijnheer Chitterwick verdubbelde
nu zijn verontschuldigingen en in zijn
verwarring zette hij juffrouw GQole's
bril op zijn neus. terwijl hij die van
hem juffrouw Goole 'in de handen
drukte. Toen hij zijn vergissing be
merkte. schaamde hu zich nog meer.
Juffrouw Goole keerde langzaam
tot haar positieven terug en het kan
niet gezegd worden, dat haar oogen,
toen deze ophielden met tranen, mijn
heer Chitterwick vriendelijk aanke
ken. Desondanks verklaard" zij hem
zijn onhandigheid te vergever., en als
een getrouwe en ijverige dienares
verdween zij opnieuw naar dc keu
ken om een andere bus met peper te
halen.
Gedurende haar afwezigheid staar
de mijnheer Chitterwick het raam uit.
(Men kon het hem aanzien, dat hij na
zulk een fiasco zijn assistenten ter
nauwernood aan durfde kijken.
Bij het afscheid stamelde hij nog
eenige verontschuldigingen aan het
adres van juffrouw Goole en verviel
daarna wederom in stilzwijgen. Eerst
toen de wagen een kilometer of wat
van Earlsliaze verwilderd was. haalde
hij een scboone'n zijden zakdoek te
voorschijn, zette vervolgen? zijn bril
af en wikkelde dezen daarin.
„Een succes!" stootte hij uit.
Kerstbals verloren gegaan: speciaal
in do groote steden, maar hier en
daar op het platteland kan men
dergelijke typische uitingen in do
Zweedsehe folklore nog terugvin
den.
In Noorwegen is Kerstmis even
zeer een gezellig feest. Ook hier is
eigenlijk het feest van Christus' ge
boorte overkoepeld door oud-Ger
maansche volksgebruiken. In den
Jule-tijd (joelfeest) zijn zware Kerst
blokken te koop, die wanneer men
ze op het vuur werpt den heelen
avond een warme gloed in de ka
mers brengen. Een nationale lek.
kernij is het „Julgrocd", een soort
rijstebrij bereid uit room en aman
delen. Deze laatste wrijft men fijn,
behoudens één. Wie deze treft,
kriiert een extra geschenk van „Ju-
lens Genius", den Xoorschen Kerst
man.
Denemarken maakt van het Kerst-'
feest een nationale manifestatie.
Reeds vier weken tevoren wordt het
forst aangekondigd door kleurrijk
versierde rn verlichte straten. Guir
landes van dennegroen worden
kruislings over de straten gehan.
gen, de etalages zijn versierd met
woner versiert den gevel van zijn
hulst cn dennegrocn en iedere be-
huis.
P.ij ieder Kerstgeschenk wordt 'n
k!( in kaboutertie ingepakt, het z g.
..Nissemannetje" gemaakt van roo-
d« wol en witte watten. Op de bal-
cons, aan vensters en in de boomen
hangen dc Denen bundeltjes koren-
ai en voor de vogels.
Duitschland was altiid het land
var, de Kerstmisviering, ook het
land van de Kèrstboomen. De Duit
se he- glasblaasindustrie, is al maan.
den lang te voren bezig met het
vervaardigen van bellen, klokjes,
paddestoelen, pieken en slingers.
Duitschland had van deze artikelen
zelfs de wereldmarkt. Het Kerst
feest in Duitschland had veelal de
diepere béteekenis van het feest
der Hereeniging, overpeinzing en
vaak ook van uitbundige vroolijk-
hrid. Dat 't feest een groote nlaats
Inneemt in het nationale gebeuren
blijkt wel uit het feit, da- Duitsch
land heschikt over een uitgebreide
Kerstlitteratuur alsmede, over een
groote Kerstliederenschat.
In Zuid-Duitscliland he^ft men
nog vele typische gebruiken, die te
rug tc brengen zijn tot oud-Ger
maansche volksgebruiken, terwöl
een nationale lekkernij het Kerst
brood, was, wittebrood met aman.
dolspijs en rozijnen.
In Frankrijk is Kerstfeest een
onhuiselijk gebeuren. In Gallie ligt
het feestelijk Decembergebeuren
meer op Oudjaar. Kerstboomen oot-
mnet men er practisch niet, alleen
hij welgcsteldcn. Men verpoost zich
in restaurants waar arm en rijk bij
een zit aan uitgebreide diners en
om twaalf uur 's nachts naar de
nachtmis gaat.
TUINKALENDER
24 DECEMBER. Overal in den
lande prijkt in de huiskamers weer
de' statige Kerstboom. Het ii de Fijn.
spar of Picea excelsa. die hier alge
meen als Kerstboom worcit gebruikt
cn voor dit doel telken jure bij vele
duizenden uit de bossche.i wordt ge.
hakt. Deze spar kan een hoogte van
10 d 25 meter bereiken, soms zelfs 30
meter Voor kleine tuinen komen ze
niet in aanmerking De hulsttakken
met de roode bessen zullen op deze
dagen natuurlijk niet onthreken Niet
iedere hulstboom brengt erhter bes-
sen voort Men kieze hiervoor de
..Beshulst" llen pyratnidnlis)Deze
heeft voor de vruchtzetting geen
stuifmeel van andere hulsten noodig.
Het spreekt ten slotte vanzelf, dat
mysterieuze Mistletoe, de roode Due
van Tholtulpjes en nog zoovele an
dere bloemen en planten bij de kerstm
versiering ook de aandacht vraqen.
S. L.
