LANGS EEN HELLEND VLAK NAAR
EEN NIEUWE WERELD
Mijn vriend lwan,
de samenzweerder
Haar wacht een groote
taak in Indonesië
Wjoo/ud
Radio-programma
Hoe de Labour-regeering haar vraagstukken oplost
PROTESTANTSCHE KERK IN DE BRANDING
onder getuige
Hc
JAN HENDRIKS
D'
leit-
2
Woensdag 5 Februari 1947
TA EZER dagen publiceerde
de „Times" weer eens
een brief van iemand die zijn
hart uitstort en aan de wereld
mededeelt, dat Engeland eraan
gaatThe country is going
to the dogs." De anthropoioog
Tom Harrison, uitvinder van het
stelsel der massa-observatie,
wist ons laatst, via de radio, te
vertellen dat het leven onder de
koppensnellers in Borneo, van
waar hij juist terugkeerde, heel
wat aantrekkelijker is dan dat
in het Engeland van 1947. In de
„News ChroniGle" lees ik een
stuk van miss Barbara Ward,
de knappe jonge dame, die re
dactrice buitenland is van het
groote weekblad „The Econo
mist", lid van den raad van be
heer van de B.B.C., en een kop
stuk van de Katholieke organi
satie „Het Zwaard van den
Geest." Zij vindt dat de Engel-
schen zelfzuchtig zijn en alleen
maar met een minimum van in
spanning zooveel mogelijk uit
het leven willen halen.
Ilier ceneraliseeren intellectu-
eclen. Maar er zijn ook industri-
eelen, fabrieksbehcerders en zelfa
leiders ran vakvereeniginpen, die
her dalen van de productie en den
m hteruitgang in kwaliteit van het
geleverde werk betreuren. Eén van
de dagbladen hield onlangs een en
quête en kwam tot de sintsom, dat
er tegenover elke fabriek, waarvan
de productie gestegen was, tien an
dere stonden, waarin deze sedert 't
eind van den oorlog gedaald is.
Jlen weet uit de redevoeringen van
Shintvell, den minister van Brand
stoffen en die van Isa.'ics, den mi
nister van Arbeid, dat do regecring
den toestand ernstig opvat- En nu
is een officieel witboek verschenen
or er de problemen van bet écono
misch herstel in Groot-BrittanniS.
Zedelijke crisis
MEN zoekt naar een oplossin?.
Men voelt dat 'n^n een zede
lijke crisis ondergaat. Dat. de eco
nomische toestand ernstig is, wordt
algemeen beseft.. En algemeen wordt
ork aanvaard dat het. zooals trou
wens ook in Nederland, een vraag
stuk van productie is. Drie jaren
waren noodig om het production»*
apparaat van dit land van vredes-
tor. oorlojrsv oorwaarden om te zet
ten, en eigenlijk kan men niet .ver
wachten, dat liet omgekeerde pro
ces veel minder tijd zal vergen On
dertusschen kan er dus niet genoeg
voor den uitvoer worden Aervaar-
d^d, de handelsbalans blijft nega
tief en dit houdt de kosten van bet
levensonderhoud hoog. Tevens komt
e»- niet genoeg op de hinnenland-
seko markt en waar weinig tp koo-
pen is voelt het publiek vanzelf ook
minder lust om gedeeltelijk on
bruikbaar geld te traan verdienen.
Nogmaals. ik weet best, dat
dit elders misschien no? in er
ger mate het geval is. Maar
men ma? niet over het hoofd
zien, dat juist 'omdat we hier
?een invasie, ?ccn onderbre
king der continuïteit hebben
beleefd, het publiek hoogere
verwachtingen van spoedig her
stel koesterde.
Wat denken zij. die noch beroeps-
intellectueel en, noch poli/ici zijn,
van den toestand? Laat ik ver.
tellen vat ik te hooren krijg Van
tnenschen uit. zeer verschillende la
gen der maatschappijdie ik per
soonlijk ken en die doodgewoon wet
me pratenzonder eenig besef dat
hun uitspraken in een Nederlandsch
blad zullen verschijnen
Jack Jones zegt.
Jack Jones is een transportarbei;
der die aan de jongste staking
heeft deelgenomen en met wien ik
we] eens naar de stad reis. Ik ken
zijn heelcn levensloop: hij is 28 jaar,
hoeft vijf ;aar in het leger gediend,
nam deel aan de operaties in Noor.l-
Afrika en Italic', is getrouwd en
heeft twee kinderen. Zij wonen in
twee ?emeubilcerde kamers in onze
voorstad en weten, dat ze bet daar
bi« nog treffen. In 104.r> stemde Jo
nes „Labour". Hij is lid van de Al-
gemeene Transportarbeiders Ver-
eenigin?, den vakbond van Bevin
dus. ..Ik heb voor Labour gestemd",
zegt hij, „omdat ik er op rekende
dat Labour den arbeider zou geven
wat- hem* toekwam". Maar nu voegt
hij hieraan toe. dat het toch wel
er? noodig is, dat de arbeiders hun
leiders, in de vakbeweging en in de
repeering, goed in de gaten houden.
Mochten ze wat al te zeer naar den
kapitalistischen kant neigen, dan
moet er maar weer eens gestaakt
worden. Dat is en blijft toch maar
hèl wapen.
Jones vindt ook, dat de
eischen der transportarbeiders,
een week van 41 uren mot ex
tra-betaling voor extra werk,
niet onredelijk zijn. Hij zegt,
dat zoolang de gemeenschap
haar plicht tegenover de arhei
fiers niet vervult, er ook niet
het minste nut in zit om den
arbeiders over hun nlicht te
genover de gemeenschap de les
te lezen.
.lacks vader was mijnwerker 'n
Wales. Jones weet dus over de el
lende en de vernedering van de
werkloosheid mee te praten. Ja, bi»
en zijn vrouw vinden de voedsel-
veorzienin? prachtig en de situatie
oo dat gebied hoogst bevredigend.
Zijn vrouw is dankbaar voor den
wtkelijkschen rijksdaalder die zij
Prof. dr. G. J. Renier
vertelt ons, wat een transportarbeider, die op Labour stemde,
een kolonel, die heil van de liberalen verwacht en twee aarts
conservatieve, vrouwelijke kruideniers voor wie „meneer
Churchill" de man is van het economisch herstel van
Engeland denken.
van de regeering voor het tweede
kind krijgt en ook'voor de kostc-
Ioozq melk, sinaasappelen en lever
traan van de distributie. De wo
ningtoestand vinden ze beiden el
lendig en ze achten het onrecht
vaardig dat rijke menschen huizen
kunnen koopon. Ondcrtusschen blij-
vi n ze beiden aanhangers van La
bour.
Kol. Naterhouse.
/T AAR geen vijf minuten van
-L*-*- Jones woont, in een aantrek
kelijk vroeg nchttiende-eeuwseh
huis, mijn vriend kolonel Water-
house. Hij is een ouderwetsch libe
raal fiets heel anders dan de Ne-
derlandscho Partij van de Vrijheid!.
Waterhouse haat bet groot kapita
lisme, is overtuigd, dat 't don par
ticulieren ondernemingsgeest fnuikt.
Maar even bitter is zijfl haat tegen
Int. socialisme en wel om dezelfde
reden. „Socialisatie," meent hij, „be-
teokent eenvoudig het ovorhandi-
Hier verricht Jack Jones zijn
dagelijksche werk
gei\ van 's lands industrieën aan
een leger \an bureaucraten."
Zijn geheele leven heeft hij hard
vcor zijn salaris als ingenieur ge
werkt (meestal buitenlands). Maar
h:. blijft toch van nicening, dat een
man den besten arbeid presteert
waneen hij voor eigen rekening
werkt. ..Geef hem een baantje en
een salaris cn dan is de toewijding
er meteen uit", zegt hij. Daarom
heeft hij bij de algemeene verk»?
zing op de liberalen gestemd, maar
de liberalen zijn hem ook al veel te
collectivistisch geworden.
liet merkwaardigste van hot
geval is dat de kolonel heilig
overtuigd is dat hij onvoldoen
de voedsel krijgt cn dat zijn ge
zondheid als ge\olg van ontbe
ringen gevaar loopt.
En de kruideniers!
T~YAN hebben we onze kruide-
-■-^niers, twee dames die een klein,
ti'tersfc zindelijk en ongelooflijk
goed voorzien ouderwetsch, ja
d-.rpsch, winkeltje hebben, precies
wat men nu nog op het platteland
vindt. Behoef ik U te zeggen, dat
ze nu cn dan bij ons op do thee ko
men? Wij weten ook wel wat onzen
leveranciers toekomt. Onze dames
hebben bij de algemeene verkiezing
voor dc conservatieven gestemd, om
te beginnen omdat „Meneer Chur
chill' tot hen behoort, maar toch
ook omrlaf ze bij die partij bun
geestelijk tehuis mecnen to inden.
Ze hebben een hekel aan do
coöperatieve winkels, maar
toch ook aan de groote. kapita
listische magazijnen. Alleen w e
ten ze beslist dat een conserva
tieve regeering beide zou we
ten te beteugelen. Overigens
vleten ze ook, dat als we niet
door Labour geregeerd werden,
er al lang niet meer bonnetjes
en distributie zouden zijn
en die maken toch hpusch hun
leven zoo ingewikkeldI
Ze lezen alleen de „Daily Ex
press", maar hun kennis van Euro-
pecsche toestanden doet mij duize
len Dat in Engeland de rantsoenen
veel en veel lager zijn dan in Frank
rijk of in Nederland ze gelooven
h 't heusch! komt natuurlijk om-
dar de socialisten zooveel voedsel
naar Duitschland en elders zenden.
Maar de grootste grief van de da
mes is dat we niet meer door heeren
geregeerd worden. Werklui zooals
Shinwell of Bevin op het kussen! Ja,
wat kun je vau die verwachten? En
dan heb Je trouwens ook nog de
Joden.
Een diepgaand onderzoek is dit
niet, dat weet ik ook. Al wat ik den
lezer aanbied is een drietal types.
Maar typccrcnd zijn hun uitspraken
tcch wel. Jones is en blijft de wer
kelijkheid. Hij wil niet terug naar
de onzekerheid waarin zijn vaderen
moesten leven. Dc kolonel is bijna
een museiinistuk. Do twee dames
zijn werkelijkheid, in zooverre als
de waan, de domheid en het snob-
bismc werkelijkheden zijn: gevaar
lik, niet in een dag, een jaar of een
generatie te verdelgen, maar toch.
op den langon duur, machten, die
voor den wind van waarheid en
werkelijkheidszin zullen bezwijken.
De Labour-regeering lost haar
vraagstukken op een typisch Engcl-
s<he wijze op: langzaam, proefon
dervindelijk. zonder zich ook maar
een oogenblik om eigen extremis
ten of om de extremisten van ande
re zijde te bekommeren. Zij staat
voor zware moeilijkheden en daar
van is, meen ik. toch wel de zwaar
ste van psychologischen aard: de
mentaliteit van de arbeiders, d»e
nc? niet willen gelooven dat we.
onschuldig, langs een nauwelijks
lullend vlak. een nieuwe wereld
binnen trekken.
TUINK A LENDER
5 FEBRUARI. De loodglans-
iekte, die zoowel de appel., pere- cn
pruimeboomen als dP bessenstruiken
en verschillende loofboom en en hees
ters kan aantasten, ontleent haar
naam aan de loodachtige kleur van de
bladeren der zieke hoornen. Een doel
treffend geneesmiddel is tot dusver
tegen deze ziekte nog niet gevonden.
Dg aangetaste takken sterven ge
woonlijk spoedig af. Later ontwikke
len zich op het afgestorven hout
korstachtige zwammen Teneinde be
smetting van de nog gezonde boomen
te voorkomen, worden de afgestorven
takken en doodc boomen met hun
wortels verbrand. S.L,
J~*\ E Protestantsche Kerk in
LJ Indonesië verkeert '.n
groeten nood. Sumatra is bin
nenkort geheel zonder predi
kanten en de Europeesche ge
meenschappen zijn alleen aan
gewezen op de hulp van ccn
paar legerpredikanten, n\aar die
zijn er ook veel te weinig. Met
de inheemsclie bevolkingsgroe
pen is er practisch geen contact
en de Hoeria Christen Baiak
Protestant zit ingeklemd tus-
schen hoofdzakelijk Mohamme-
daansche bevolkingsgroepen,
zoodat haar positie verre van
gemakkelijk is. Op Java, Bor
neo, de Moiukken cn dc Mina-
hassa is de toestand niet beter.
Van dien ontzettenden nood
heeft ds. A. IV. Brink te Zeist,
die zelf dc Protestantsche Kerk
in Indonesië geruimen tijd heeft
gediend en die thans secretaris
is van de „Indische commissie"
ons een en ander verteld.
Op Java zijn de groote steden Ba
tavia, Semarang en Bandoeng vol
met Europeanen, w.o. vooral veel
Indo-Europeanen. Deze, die natio
naal gezien tot de trouwste onder
danen van H.M. dc Koningin en ker
kelijk beschouwd tot dc trouwste
kerkgangers behooren, hebben altijd
al een moeilijke positie ingenffmen.
maar deze is nu des te moeilijker
omdat zij door allerlei oorzaken het
gevoel hebben, dat zij in Indonesië
binnenkort geen thuis meer zullen
hebben Daarenboven hebben zij nog
het gevoel, dat de repeering hen aan
hun lot overlaat. Dc kerk heeft
daarom de dure plicht hen te be
naderen.
Voorts is de Europeesche gemeen
schap langzamerhand veranderd. Er
is veel import van Europeanen cn
soldaten en hoewel er veldpredikers
zijn, gaan er toch honderden mili
tairen naar de kerk, met het gevolg,
dat er een groot aantal kerkdiensten
moet worden gehouden. In Batavia
alleen al twaalf eiken Zondag en
diensten van 4 x 900 personen in dc
2 grootste kerken Nassau en
Willemskerk zijn niet zeldzaam.
Hetzelfde kan gezegd worden van
Ambon cn Makassar en de steeds
groeiende B.P.M. gemeenschappen
te Bandjermassin en Balik-Papan op
Borneo.
Te weinig predikanten
"P REDIKANTEN zijn er nagenoeg
niet. Zij, die niet gerepatrieerd
of geëvacueerd zijn, zijn voor ""een
deel door ontbering en ellende van
de bezetting aan het einde van hun
krachten. Toch denken velen van
hen er niet aan het werk op te ge
ven. Er zijn er, die dat weigeren al
is hun aangezegd, dat zij hun ge
zondheid of zelfs hun leven ermede
riskeeren. Zij voelen zich geroepen
en gaan voort»
In Batavia dat wijken heeft van
20 000 menschen werken vijf pre
dikanten, waarvan de eenige die
zich voor 100 aan zijn werk kan
geven een 25-jarige is! Onnoodig te
zeggen hoe broodnoodig de predi
kanten zijn!
Bandoeng heeft twee predikanten,
waarvan er een reeds 12 jaar ach
tereen na zijn Europeesch verlof
meewerkt. Zeer noodig: één vervan
ger. Soerabaja, dat de grootte heeft
van Rotterdam, verliest binnenkort
zijn ccnigen predikant! Zeer noodig:
drie predikanten! Verder zijn er pre
dikanten noodig voor: Semarang (1),
Sumatra (2). Borneo (11, Celebes (2),
Moiukken (1) en Timor (1). Men be
denke daarbij, dat deze wenschen
uiterst bescheiden zijn en dat daar
mee het binnenland nog niet eens
is geholpen, wanneer daar begonnen
zou kunnen worden.
De Generale Synode der Ned.
Hcrv. Kerk heeft besloten, dat 15
predikanten naar Indonesië zouden
worden gezonden. Twaalf daarvan
zijn bereid en er is alle kans, dat het
getal van vijftien binnenkort zal
worden bereikt. Ook daarom zullen
deze predikanten een moeilijke taak
hebben, omdat zij een open oog moe
ten hebben voor wat over Azië heen
gaat en voor de ontwikkeling van
het nationalisme, die overal valt
waar te nemen. Zij plonsen in den
chaos. Hun taak zal zijn zuiver en uit
sluilend pastoraal werk tc doen: het
aanhooren van den nood, huisbe
zoek cn persoonlijke zielszorg. De
predikanten die er zijn, zien geen
kans aan de ziekbedden en graven
te komen.
Verschillen overbruggen
T_J OE is zoo vroegen wij ds.
jjL-L Brink de positie van de
kerk in Indonesië in verband met dc
groote politieke gebeurtenissen van
het oogenblik?" Dv Brink ziet als"
een voorname taak voor de kerk
door al dc beroeringen heen te ko
nen, dat zij een deel is van de Una
Sancta. Hij ziet voor haar de enorme
kans weggelegd al deze geweldige,
politieke en rassenverschillen te
overbruggen en binnen zich te ver
eenigen. Europeanen, Indo-Europea
nen en Indonesiërs, of deze tot de
Republiek of niet tot de republiek
behooren. Voorts is er het probleem
van de Republiek Indonesië. Hoe zal
de positie van de kerk zijn in deze
Republiek? Hoe zal die zijn in Oost-
Indonesië?
In ieder geval zal de kerk moeten
opkomen voor de vrijheid van gods
dienst en vrijheid van belijden. Een
hoopgevend teeken daarbij is, b v.
dat twee ambtenaren der Republiek
lid zijn van het Kcrkbesluur. Of de
kerk echter het vertrouwen heeft
van de Republiek zal nog moeten
blijken en dat zal ook in belangrijke
mate van die kerk afhangen en van
de Christenen in Nederland. De
kerk zal een open oog moeten hou
den voor alles wat in Indonesië ge
beurt en één van haar voornaamste
taken zal kunnen zijn tc leeren de
verworven maatschappelijke vrijheid
te hanteeren In ieder geval heeft
zij een pracht van gelegenheid tc
toonen, dat wij niet, naar Indonesië
gaan om1 tc heerschen, maar om te
dienen.
Niel gemakkelijk
T^ENSLOTTE kwamen wij nog
een oogenblik over de zending
te spreken. Zij zal het naar de mee
ning van ds. Brink, in de toekomst
niet gemakkelijk hebben. In hoe
verre zal zij gewenscht zijn en in
hoeverre zal een misschien Moham-
medaansche staat toestaan, dat er
zending wordt bedreven? In ieder
geval hebben er twee overtuigde
Christenen zitting in het kabinet van
de Republiek en Sjahrir, een der
respectabelste menschen die Ds.
Brink kent, is een humanist, die ze
ker dicht tegen het evangelie aan
leunt. Ook ten aanzien van dit pro
bleem is het van groote beteykenis,
dat Europa in Indonesië „veel ge
zicht heeft verloren".
In ieder geval zal dc verhouding
tot de zending aanzienlijk worden
bepaald door de houding, welke men
in Nederland t-a.v. het Indonesische
probleem zal aannemen.
DONDERDAG 6 FEBR.
HILVERSUM I 301,5 M. 7.00
Nieuws. 7.15 Ochtendgymnastiek.
9.00 Uit onzen muziekkalender.
10.15 Morgendienst. 11.45 Berich
ten uit Indonesië. 12.03 Piano-reci
tal. 14.00 Orgelspel. 15.00 Hoorn
kwintet. 15.25 Amsterdamsch vo
caal kwartet. 16,00 Bijbellezing.
16.45 Radio Philharmonisch Orkest.
18.00 Concert door het Radio Ba
zuinkwartet. 18.30 Strijdkrachten.
19.25 „De vaart der Volken". 10.45
De Regeeringsvoorltchtingsdicnst
antwoordt. 20.08 Ontspanning na
inspanning.
HILVERSUM II 415.5 M. 7.00
Nieuws. 8.45 Mendelssohn-program-
ma. 9.50 „Arbeidsvitaminen". 11.00
Balletmuziek „Doornroosje". 11.40
Ensemble Jetty Cantor. 12.30 In 't
spionnetje. 12.35 Pierre Palla, orgel.
13.15 „The Skymasters". 14.20 Het
Zimmerman-kwartet. 16.25 ,.U
kunt het gelooven of niet!" 18.30
„Spaanschc muziek der 20e eeuw".
17.00 Avro-Kaleldoscoop. 17.30 Pia
noduo. 17.50 Rijk over zee. 18.15
„Les gars de Paris". 18.45 Sport-
praatie. 19.30 Radio Volksmuziek
school. 20.05 Echo van den dag.
20.15 Omroeporkest. 21.15 „De
vrouw in de wereldliteratuur". 21.45
„Confetti". 22.45 „Nederland in de
wereld".
Siegfried Seidl, voormalig
commandant van het kamp „There-
sienstadt" is te VVeenen terecht ge
steld.
Zit er nu heusch geen fout in dien pas, lwan?
i
E „directeur" van de drukke-
rij van liet eerste socialisti
sche bind „Recht voor Allen", dat
gevestigd was op hot Damrak
hoek Paternostersteeg, had liet
koud. Hij pookte in de roestige
kachel, die in zijn armelijk „kan
toor" stond te smeulen. Een paar
oude stoelen, waar het zeegros
uitpuilde, een schrijftafel die in
Been jaar een stofdoek had gero
ken.
Alles echt „proletarisch".
Ik heli nooit begrepen waarom
dit woord met „vuil" gecombi
neerd moest worden. Want ik
merkte op, dat de vergaderloka
len der arbeiders, die zij later in
beheer hadden, oan hetzelfde eu
vel mank gingen.
Het was alles triest en trooste
loos, zooals het er in hun harten
van dien tijd moet uitgezien heb
ben.
T K stond een beetje be-
1 dremmeld in liet „heilig
dom" van den man, die het be
heer had over de drukkerij.
„Zoo, dus jo wilt weggaan.
VERRE REIZEN beloven
vrijwel altijd vreemde ver-
j haten. Vooral wanneer een
zwerver te voet door midden-
Europa trekt: Duitschland,
Polen, Zwitserland, Oosten-
rijk, Hongarije, zelfs tot aan
de Russische grens. Zoo leer-
de Jan Hendriks, de schrijver
van dit artikel het grafische
vak. Overal werkte hij voor
j korten tijd en toen hij na
jaren in Holland terugkeer-
de, kon hij zish terecht all-
round noemen. In verscliillen-
j de groote drukkerijen in
Amsterdam cn Utrecht be-
kleedde hij derhalve een lei-
dende functie, tot hij, nu
twaalf jaar geleden, cr in
slaagde een eigen bedrijf op
te richten.
Feuilleton
door Anthony Berkely
84
DE brief, che mijnheer Chitterwick
zoo van zijn stuk had gebracht,
luidde als volgt:
„Waarde mijnheer Chitterwick.
Natuurlijk besefte ik onmiddel
lijk. dat U mij verdacht, toen U
die eigenaardige methode toepaste
om mij zonder bril le zien. Op dat
oogenblik vreesde ik al, daf U mij
herkend had als de persoon, die in
het Piccadilly Hotel zat. Nu ik
vanmiddag door de politie onder
vraagd ben. begrijp ik, dat Uw
veronderstelling tot zekerheid is
geworden. Inderdaad hceff U het
bij het rechte eind; maar natuur
lijk ben ik niet van plan hier rus
tig te zitten wachten, tot men m'J
komt arresteeren als medeplich
tige in een moordzaak. Wanneer
U dezen brief ontvangt, bevind ik
mij al lang op een veilige plaats.
Toch zou ik niet gaarne gearres
teerd worden en daarom schrijf ik
y.
Zooals ik al gezegd heb. is het
volkomen juist, dat ik Lynn ge
holpen heb om de oude dame uit
den weg te ruimen. Maar ik moet
daaraan toevoegen, dat hij mij
daartoe dwong. Hij was eenige
dingen uit mijh verleden te we
ten gekomen en dreigde deze be
kend te zullen maken, indien ik
hem niet hielp. Hij wenschte juf
frouw Sinclair te dooden, omdat
zij gedreigd had hem tc zullen
onterven, maar hij kon het niet
alleen doen. Hij werkte hef plan
uit en olies, wat ik te doen had
was mij als een kellnerin te ver-
kleeden en haar het buisje in de
hand le drukken, nadat zij het be
wustzijn verloren had Op die ma
nier zou de politie denken, dat
juffrouw Sinclair zelfmoord ge
pleegd had. De dwaas liej echter
zijn vingerafdrukl^n op het buis
je achter en dat, alsmede Uw ob-*
servaties deden het Plan misluk
ken
En nu smeek ik U het mij ver.
der niet moeilijk te maken. Ik
weet niet. of U al iets omtrent
mijn verleden aan de politie ver
teld hebt. maar is het nu werke
lijk noodig om deze op de hoogte
te brengen van mijn aandeel in
deze zaak? Ik kan U verzekeren,
dat ik al meer dan genoeg gestraft
ben. Het was de laatste tijd alsof
ik in een hel leefde En ten slotte
hebben zij den werkelijke» moor
denaar toch Lynn Sinclair Ik
zou er nooit aan meegedaan heb
ben. indien hij me niet bedreigd
had. Mijnheer Chitterwick. laat
Uw goede hart spreken. Verscheur
dezen brief cn vergeet, dat U mij
ooit verdacht hebt Ik 2ai er U
mijn leven lang dankbaar voor
zijn.
Mary Goole.
P S In ieder geval verdwijn ik en
wanneer men mij vangen wil. zal
men mij moeten zoeken.
..Goeie genade!" zei Mouse en leg
de den brief neer. ..dus toch
Lynn Wat verschrikkelijk voor
Judy".
,.Het is erg onverwacht", antwoord
de mijnheer Chitterwick in gedach
ten verdiept
..En al die schoone theoiieën van
U blijken nu waardeloos te zijn".
Mijnheer Chitterwick gaf geen ant
woord.
„En wie zal dit verrchrikkelpke
nieuws aan Judy vertellen^" vervole
de Mouse opgewonden, „dat is wat ik
wensch te weten".
Wordt vervólgd).
Waarom eigenlijk? Bevalt het je
niet meer bij ons?"
Ik haastte mij te zeggen, dat dit
niet het geval was. Als werkelijke
reden kon ik moeilijk te berde
brengen, dat bet behangsel in het
zolderkamertje van mijn ouder
lijk huis waar ik vele uren ver
toefde, nrij niet beviel.
„Ik wil naar andere landen,"
zei ik, „ik heb hier ge?n toe
komst!"
„Ilm, je bent nog rijkelijk jong.
Je zou je erg gekrenkt voelen als
ki zei. dat je nog maar een „jo
chie" bent. ik zou nog wat wach
ten, tot je wat ouder bent en een
beetje meer ervaring hebt!"
„Ik móet!" zei ik en ik geloof,
dat ik bijna builde. De „direc
teur" legde zijn hand op mijn
schouder.
„Als dht het geval isnu, ik
begrijp. Je houdt het niet meer
uit, hè? 't Benauwt je! Dat kan
ik met je meevoelen Ik snak ook
wel eens naar adem!"
Hij zuchtte en knoopte huive
rend zijn vettig jasje dicht.
OEVEEL hinderpalen ik
moest overwinnen om
tot een uiteindelijk vertrek te ko
men uit 'mijn vaderstad, het zou
een te lang verhaal worden.
Ik bezat slechts weinig geld.
Het reikte even tot over de grens,
van het land van Goethe en
Schiller, van Immanuel Kent en
Hegel. Ik „geloofde" in hen.
I-Ieb ik u niet reeds ergens ge
zegd, dat dit „geloof" in men
schen en volkeren menige wijzi
ging ondergaat als men ouder
wordt?
In den omgang met*'t.volk van
„dichters en denkers", waarin de
kiem reeds lag van het latere
„Herrenvolk", had dit al spoedig
ene geducht enknauw gekregen.
Wat ik nu van licn denk. zal ik
maar niet neerschrijven. Het lust
mij niet.
Na vele omzwervingen beland
de ik in Oost-Pruisen. De ver
doemde streek waar het fatale
Junkerdom, in al zijn iverwaand-
'heid en arrogantie zetelde.
In het obscure kroegje van een
klein stadje, dich bij de Russische
grens leerde ik hem kennen,
lwan, mijn vriend.
Hij was een Russisch studenten
had reeds alle verschrikkingen
van onderaardsche kerkers en ge
vangenissen meegemaakt.
lwan was ouder dan ik. Maar
niettegenstaande mijn jeugd,
schonk hij mij zi|n vertrouwen en
zijn bijua teedere aanhankelijk-
neid. Ik oefende in dit stadje mijn
beroep als boekdrukker uit Het
viel mij op. dat hij steeds door
een voortdurende gejaagdheid ge
kweld werd.
Ik begreep dat niet. Maar wel
dra zou ik de reden gewaar wor
den. toen hij vertelde, dat hij een
valsc'hc Russische pas noodig had
De voorgeschiedenis behelsde
het leed. dc martelingen van z"ijn
v.ider die in Siberië vertoefde. De
smart van zijn moeder die eraan
ter, gronde ging. het verlies van
zijn zuster, die evenals hij, stu
dente was. Zij verloor het leven
bij een optocht van het vertrapte
Russische volk naar het paieis
van den Czaar.
De kozakken hadden licht werk.
Geweersalvo's maaiden het groot
ste deel van de „terroristen" weg.
Wij kennen dit woord maar al te
goed uit den bezettingstijd.
Zijn zuster verloor daarbij haar
jonge leven.
Ademloos hing ik aan
zijn lippen. Trillend
van spanning pijnigde ik mijn
hersens of ik hem kon helpen aan
de gewenschte valsche pas.
Op de drukkerij had ik een zet
kast ontdekt met russische typen*
dik onder stof bedolven.
„Als je nu een valsclie pas hebt,
wat doe je dan, lwan?"
„Dan ga ik weer terug. Ik moet
het verbroken contact herstellen.
Wij zitten niet stil!" ..Mag ik je
echte pas eens zien?", zei ik.
Nauwkeurig bekeek ik de typen.
Maar ik kende geen Russisch, be
halve enkele uitdrukkingen.
„Ik zal je helpen, lwan, maar ik
heb jouw hulp er bij noodig. Je
moet nazien of er geen fouten
door
inzitten als ik do zetvorm go-
maakt heb!"
Het was een betrekkelijk een
voudig document en niet zoo heel
moeilijk het na te drukken, hoe
wel het toch vele nachten arbeid
kostte.
Ik drukte er een klein aantal
van voor hem en zijn vrienden en
voelde mij éen doortrapte samen
zweerder.
„Zit er' nu werkelijk geen fout
in. lwan?"
„Nee. je hebt het prachtig ge
daan. Dc stempels en handteeke-
ning maak ik er zelf onder. Daar
zijn wij specialiteit in. Er is veel
wat je leeren kunt, maar waar je
nooit aan gedacht hebt het to
zullen gebruiken."
ZIJN familienaam wist
ik niet. Bij het nazien
van zijn pas had ik er niet opge
let. Maar het wis ook beter het
niet te weten. Pruisen was even-
zoogoed als Rusland een „Poli-
zcistaat". Ilun middelen waren
niet mlfider barbaarsch dan die
wij gekend hebben toen de „Edel-
gormancn" ons land bezet hiel
den. Ivvan vertelde mij veel van
het ondergrondsche werk in Rus
land en ik vermoedde niet, dat ik
deze kennis «zou kunnen gebrui
ken, toen wij zelf door een waan
zinnige maclitsbezetenheid verne
derd, getrapt en getyranniseerd
werden.
E dag brak aan, dat
lwan naar zijn land te
rug zou keeren.
Mijn verdriet was groot.
„Ivvan," zei ik, „neem mij mee.
Hebben jullie geen geheime druk
kerij? Ik zal hard voor jullie wer
ken cn ik wil graag Rusland lee
ren kennen!"
Hij glimlachte om mijn naïve-
„Je kent geen Russisch. Een
valsche pas zou je niet helpen.
Als je 'met roebels om je heen
kunt gooien, eerste klasse reist
en duur gekleed bent, heb je een
kleine kans. Met je versleten col
bertje ben je een spion en binnen
een paar dagen zit je misschien
in de Peter- en Paulus-vesting.
Mogelijk, dat je er nooit meer
uitkomt, zelfo niet al ben je de
blankste onschuld. Nee, geen nut-
telooze offers. Je moet niet ster
ven, je moet léven! Je kunt nog
veel doen. Want het gaat niet
om Rusland alleen. De explosie
van het verzet zal voor hen die
haar te vreezen hebben, ver
schrikkelijk zijn!"
Ach, hemel, wat wist ik met
mijn onrijpe verstand van hun
doeleinden?
Wisten zij het zelf? Was het ge
fundeerd op economische weten
schap? En heel bijzonder op de
roerselen en raadselen van den
mensch?
Zij noemden zich „nihilisten",
waarvan do quintessence was: al
les of niets.
Zei ik niet reeds: het is lang
geleden?
De geschiedenis der mensch-
heid springt niet als een renpaard
over hindernissen. Vee] 6mart,
veel leed 'moet eerst geleden zijn.
Gods molens malen langzaam.
AXGS vele sluipwegen,
J-'in het duister van een
maanlooze nacht, bracht ik hem
tot aan de grens. Vele kilometers
moesten wij daarvoor afleggen.
Hij kuste mij, zooals gebruike
lijk daarginds.
De tranen liepen langs mijn
wangen.
„Ik kom weer bij je terug
als het mogeliik is. Er zijn velen
van ons in andere landen om den
band met het intellect aan te
koopon. Wij werken voor do mas
sa. In mijn vaderland zijn vijf en
negentig procent analfabeten,
straatarme boeren en lijfeigenen."
K zal op hem wachten, ik
geef de hoop niet op.
Zonder dat zou ik het niet lang
uithouden in deze streek van
bierdrinken, stamtafelburgers met
dikke buiken en lange Duitsch#
pijpen.
