Joop Westerweel redde
vele Joden
Een jaar pauze voor
het ballet Jooss
Zielegang naar den
Zelfmoord
Uitweg?
Toekomst van Suriname is
vrij gunstig!
Groot bosch in Palestina te
zijner gedachtenis
Hij werd in Vught
gefusilleerd
KLEINE PROBLEMEN
DEZER DAGEN
In Mei een tournée
door ons land
Grootere onafhankelijkheid
spoedig te verwachten
Immigratie zeer
gewenscht
v A i
1
Romandebuut van Josepha
Mendels
„Herren onder elkaar
TUINKALENDER
Donderdag 10 April 1947
[jE berichten die uit Palestina komen zijn vaak ten zeerste
alarmeerend. Terreur en anti-terreur heerschen er. Heele
stadsgedeelten zijn geblokkeerd. De wegen, waar in normale tij
den zich een druk verkeer een weg baant, zijn thans nagenoeg
verlaten en alleen tanks en andere militaire voertuigen razen er
langs. Maar desondanks gaat de opbouw van het Joodsche land
door. Toch worden nieuwe nederzettingen gevestigd, nieuwe pro
jecten aangelegd en wordt de grónd bewerlct. Zoo is op 4 Maart
nabij de nog jonge kibboets (collectieve nederzetting) 25 K.M.
Z.O. van Haifa het Westerweelwoud ingewijd.
JOOP Westerweel was reeds als
jonge man zeer gevoelig voor
onrecht. Zoo was hij, toen hij in
Indonesië zijn militairen dienst
plicht vervulde, ten zeerste ver
ontwaardigd over do discrimina
tie van do inlanders. Steeds heeft
hij gestreden tegen het onrecht.
Hij was een humanist in den
meest letterlijken zin van het
woord.
Geen wonder dat hij de 'mis
daden tijdens de bezetting
van Nederland niet werkeloos
kon aanzien. Zoo werd hij één
der voornaamste pioniers van
het actieve verzet. Hij was het
die op één dag de ontruiming
van een Joodsch jeugdtehuis
bij Loosdrecht organiseerde
en er voor zorg droeg, dat do
geheel© bevolking veilig werd
ondergebracht.
Hij zag in, dat do eenige oplos
sing voor do moeilijkheden van
het Joodsche volle was de vesti
ging in eigen land: Palestina! En
toen ook hei onderbrengen van
steeds meer /oden grootcre moei
lijkheden opleverde, zorgde hi| er
voor dat velen de vrijheid konden
bereiken in het land van hun toe
komst. Hij bracht hen dwars door
bezet Belgie cn Frankrijk naar
Spanje en keerde zelf naar Ne
derland terug.
In Rotterdam werd hij gearres
teerd, maar wist te ontsnappen
en opnieuw bracht hij een trans
port van zeventig jong© Joden
naar Spanje. Op de grens in de
Pyreneeën sprak hij de sindsdien
historische woorden; „Vergeet den
arbeid van hen niet, door wie jul
lie in staat waaTt de vrijheid te
verkrijgen; hen. die hun leven
gaven, opdat jullie het doel zou
kunnen bereiken. Zonder strijd en
met arbeid en brood voor allen".
SPREEKT U er ook zoo vaak
over? Of bepaalt U zich tot
luisteren en lezen? U weet na
tuurlijk al waarover. Over de
noodzaak van grootcre industria
lisatie in dezen tijd. Het z°u de
uitweg zijn uit den nood van nu
en straks. Voor wie daarover wil
oordeelen staat vast dat ons klei
ne grondgebied niet noemens
waard zal toenemen, staat verder
V3st, dat met de cijfers kan wor
den bewezen, dat do groote bevol
kingsdichtheid nog belangrijk zal
toenemen, staat ten slotte vast,
dat industrialisatie in onze maat
schappij moet bcteekenen: uit
breiding van bestaande of vesti
ging van nieuwe individueele on
dernemingen.
Lang en hardnekkig kunnen wij
strijden over de vraag, welke wij
ze van industrialisatie de beste
is en welk tempo moet worden
gekozen. Maar dét verdere indus-
trialiseering voor Nederland het
behoud kan beteekenen van een
zekere welvaart, waaraan wij ge
wend, en waardoor wij verwend
zijn, wordt maar zelden bestre
den. Ook op andere gronden
vraagt de Vereeniging E,Xeder-
landsch Fabrikaat" hiervoor reeds
sinds 1915 aller aandacht.
Nijverheid
OPINIE-ondcrzoek leerde, hoe-
velen vervuld zijn van emi
gratieplannen. Van vertrouwen in
eigen toekomst in eigen land ge
tuigt dit maar weinig. Het ge
tuigt van veelal slechts intuïtief
begrip v or de beperkte mogelijk
heden hier. Wie weet, hoe moei
lijk emigratie op groote schaal
zal zijn, zoekt bestaansmogelijk
heid voor eigen menschen in
eigen land.
Een volk kan het zoeken in den
landbouw, in den internationalen
handel en in de industrie. Het
nog maar beperkte opnemings-
aermogen van landbouw en han
del is bekend. Wat blijft dan an-
dors dan do nijverheid?
In onzen maatschappij-vorm
moeten beleggers, banken, expor
teurs. ondernemers daar iets in
zien. Zij moeten ..industry-min
ded" zijn of worden, omdat het
zinder hun medewerking niet
gaat. Alle plannen moeten elk
voor zich worden gewogen. Scho
ling en om-scholing moeten 'mo
gelijk zijn. Alles accoord
Maar zonder do instemming
van alle werkers, die in deze
(richting vrijelijk hun beropp moe
ten kiezen gaat het ook niet.
En willen wij allen in dezen
iets doen dan openen wij dc
oogen voor een maatschappelijk
en persoonlijk verantwoorde be
roepskeuze. Hot bereiken van der.
uitweg is er van afhankelijk,
z z Dr. J. P. DUYVERMAN.
Alg. Secr.-Penningmeester.
Vereeniging „Nederlandsch-
Fabrikaat."
Terugkeerend aan de Neder-
landsch-Belgische grens werd hij
opnieuw gearresteerd en tenslotte
gefusilleerd in het concentratie
kamp Vught.
Dc Joden in Nederland en Pa
lestina hebben zijn werk niet ver
geten. In Nederland zijn de fond
sen bijeengebracht om een bosch
te planten, dat den naam draagt
van Joop Westerweel. In Wester-
weel eeren de Joden al diegenen,
die tijdens de bezetting vin zoo
gioote waarde zijn geweest voor
hun redding.
Het bosch ligt dicht bij het dorp
Gal Ed in de hergen van Ephraim.
Nog slechts korten tijd geleden
was deze streek woest en vrijwel
verlaten. Dc heuvels zijn met
steenen bedekt. Bij de inwijdings-
plechtigheid was van deze stee
nen een podium gebouwd en de
Nederlandsche consul Bornstein
uit Jcmzalem sprak daar vin
den vrijheidsgeest van het Neder
landsche Volk. waarvan Joop
Westerweel zulk een waardig
zoon is geweest.
„Gij pioniers, die het land van
Uw iïroomen hebt hunnen bcreihen,
hebt thans het voorrecht om te ni°
gen medcwei ken aan de herleving
van dit land, om het tv ontrukken
aan duizendjarige lethargie, gelijk
dc voorvaderen van Joop Wester-
Zeep
..Excellentie, wij zijn zeer teleur
gesteld dat bil de laatste bon-aan
wijzing weer geen zeepbon beschik
baar is gesteld. Wij verzoeken U
zoo spoedig mogelijk één aan te
wijzen en maatregelen te nemen,
opdat minstens éénmaal per maanu
oen bon voor „zeepprod»-eler." wordt
aangewezen."
Zeg nu niet. Excellentie, dat er
geen zeep is. Wij weten dat blijk
baar vele winkeliers voorraden heb
ben. want clandestien kunnen wij
gj&ene zeep koopen. die sommige
winkeliers a f 3 per potje aan de
vrouw brengen."
Zoo ongeveer schreef het bestuur
van de afdeeling Amsterdam der
Nederlandsche Vrouwenbeweging
aan den minister van Economische
Zaken. En het heeft gelijk! Hoewel
ook de minister sterke anti-vet-lroe-
ven in handen heeft om te kunnen
bewijzen, dat zeep (ook al!)
schaarsch is. Ondanks Uw respecta
bele argumenten zit die zwarte
groene zeep. waarvan de N.VB.
«Niet Nederlandsche Volksbewe
ging) spreekt, ons. cn waarschijnlijk
ook U, danig dwars.
Apropos, minister, wij lazen kort
geleden dat de „Willem Barentsz"
7500 ton traan gestuurd heeft. Zou
het niet mogelijk zijn hiervan één
rantsoentje ..walvischzeep" te laten
zieden, als is het maar om dc zie
dende huisvrouwen uit den nood te
helpen? Toe. minister, doe Uw best!
weel hun land aan de baren der
zcr hebben onfruht. Zoo wordt hier
met constructieve en vreedzame
middelen een tehuis geschapen voor
het ontwortelde Joodsche volh, dat
na al zijn zwerftochten hier vrede
en geluk zal hunnen vindenMoge
het Westcncccl woud niet alleen
een symbool zijn, maar ook een
daadwerkelijke bijdrage vormen tot
dit grootsche werk cn moge het ons
allen gegeven zijn ie aanschouwen
dat de opbouw van Palestina dcli
zal voltooien in den geest van Joop
Wester weel' s woerden?'
Ook verlegcnwoordgiers van de
Nf'fJerlandöclie Immigranten Or
ganisatie, van het Joodsch Xalio-
naal Fonds cn vrienden van Wes
ter weel zelf voerden het woord en
plantten de eerste boomen van
het bosch, dat 9000 boomen tellen
zal.
Bij het dorp Gul Ed in de bergen Eohraim, ongeveer 25 K.M van
Haifa (Palestina), zal een bosch groeien, dat den naam van den Ne-
declandschen verzetsstrijder Joop W'esterweel levend zal houden. Bij
de inwijding voerden de Nederlandsche consul Bornstein en vertegen
woordigers van het Joodsch N itionaal Fonds het woord.
DEN laatsten t(jd deden alar-
meerende geruchten over de
Jooss-Balletten de ronde en ook in
de vers was hierover een en ander
te lezen.
De „Danskroniek" had zelfs ver
nomen. dat de Jooss-Bailettcn aan
het eind van dit seizoen ontbonden
zouden worden en brengt dit
„nieuws" aan het slot van een ver
haal over de eind Januari afgebro
ken tournée in Amerika, die in De
cember was begonnen en tot einde
April had zullen duren.
Uit deze en andere berichten zou
den verkeerde conclusies kunnen
worden getrokken.
Volgens den Nederlandschen im
presario van de Jooss-Balletten,
Ernst Ivrauss, is de tournée niet in
December, maar reeds begin Octo
ber begonnen en zou deze niet tot
eind April, maar tot eind Maart
duren en dit zelfs zeer tegen den
wensch van de directie der Jooss-
Balletten, die reeds in den zomer
van het vorig jaar met nadruk bij
den Amcriknanschcn impresario
heeft geprotesteerd tegen een door
dezen vele weken langer geboekte
tournée, dan oorspronkelijk door
Jooss was toegezegd. Toen reeds
hc-eft het Jooss-ballct geëischt. de
tournée in te korten. Ook mede in
verband met verplichtingen in
Europa en een kleine vacantia voor
do leden tusschen de lange Ame-
rika-tournée en een daarop volgen
de tournée van ca. 100 dagen in
Europa.
Na ruim vier maanden in Ame
rika te hebben gereisd, heeft het
Jooss-ballet. in Februari in Enge
land teruggekeerd, met buitenge
woon succes een serie voorstellin
gen te Londen gegeven en vervol
gens oen kle.ne tournée door Enge
land gemaakt. Gedurende Mei zal
eer. groote tournee door Nederland
plaats hebben (meer dan 25 voor
stollingen!). vervolgens een tournée
van enkele weken door Zwitserland,
daarna treedt men drie weken op
te Parijs in het Thé&tre des Champs
Elysees. Uit een reeks andere lan
den zijn uitnoodigingen gekomen.
Ook Australië dringt sedert enkele
jaren op een tournée aan.
Rust-periode
\T IETTEGENSTAANDE deze
1 groote vraag naar voorstellin
gen (niet nu eerst en zeker niet
door den gang van zaken in Ame
rika. waar tenslotte de geheele fi-
nancieele garantie door de recettes
kon worden opgebracht) heeft de
directie besloten uit artistieke over
wegingen een jaar te pauzeeren
(dit beteekent iets anders, clan al-
geheele ontbinding!). Deze plannen
zijn trouwens reeds langer dan een
iaar oud. Vele jaren zijn de dansers
op internationale tournée's onder
weg en vooral de voornaamste so
listen hebben geweldige inspannin
gen achter zich. Voor nieuwe wer
ken. die Jurt Jooss bezig is te
scheppen en voor het uitwerken van
groote concepties, is een rustpoos
noodig. Zeer waarschijnlijk zal na
de pauzfe vart een jaar het ballet
nieuw worden samengesteld: naast
de beste krachten van het oude bal
let zullen nieuwe komen. Reeds na
de vorige tournée door Nederland
(JuniJuli 1946) werd het ensem-
DE gouverneur van Suriname, die zich op het oogenhlik voor
besprekingen met Nederlandsche regeeringsautoriteiten in
ons land bevindt, heeft in een interview met Associated Press als
zijn verwachting uitgesproken, dat in een zeer nabije toekomst
politieke h?r< ornungen voor Suriname bekend gemaakt zullen
worden, die een grootere onafhankelijkheid inhouden. Na aanne
ming van een desbetreffende wet door het Nederlandsche parle
ment zullen de hervormingen worden uitgevoerd.
nen hebben een gunstige ontvangst ge
had bij de Staten van Suriname.
Dc Free Land League te New York
met dr. Isaac Steinberg aan het hoofd
heeft verder voorgesteld de immigratie
van 5000 5 10.000 Joden uit Oost-Euro
pa. van wie de meesten „verplaatste"
personen zullen zijn, maar ook die in
Polen wonen. Zij zullen met financiec-
len steun van de League naar Suriname
worden uitgezonden, waarbij dc League
zorg zal dragen voor hun eerste behoef
ten. huisvesting en grond. Een uit drie
leden bestaande studie-commissie wordt
De wijzigingen zullen in twee pha-
sen worden tot stand gebracht. Die van
de eerste phase vallen binnen het grond
wettelijk kader en houden o a. in her
vorming van het kiesstelsel, een minder
autocratische positie van den Gouver
neur en algemcene maatregelen tot in
leiding van zelfbestuur. De tweede
phase begint na de herziening der
grondwet van 'het Koninkrijk.
„Niemand kan nog voorspellen." al
dus de heer Brons, „wanneer de nieu
we grondwet in werking zal treden,
maar wanneer dat oogenhlik is geko
men. zal de status van Suriname binnen
de Nederlandsch-Indonesische Unie
worden bepaald.
De heer Brans verwacht, dat dit
Jaar een ronde tafelconferentie zal
worden gehouden, maar gelooft
niet dat dit jaar ook de Rijksconfe
rentie zal plaats vinden.
Twee soorten immigratie worden voor
Suriname overwogen, verklaarde de
heer Brons, „één voor kolonisten, voor
hen die zich blijvend gaan vestigen, en
één voor den invoer van arbeidskrach
ten. die te werk gesteld zullen worden
in de houtindustrie en op de bananen
plantages."
Wat het eerste plan betreft is men
voornemens groepen Nederlandsche
boeren, op coöperatieve basis, naar Su
riname te laten komen. Dit zal op par
ticulier initiatief gebeuren met even-
tueclcn reqeeringssteun. Zeer binnen
kort zal een eerste groep van veertig
ti zestig boerengezinnen bij wijze van
proef uit Nederland naar Suriname ver
trekken. Heeft dit succes, dan verwacht
men, dat nog andere groepen zullen vol
gen.
Aan elk gezin zal zestig H.A. grond
toegewezen worden plus een reserve
van veertig H.A. Rijst zal het hoofd
product moeten worden, maar ook zal
op de nieuwe boerderijen de verbouw
van oliehoudende zaden ter hand wor
den genomen. De Nederlandsche boeren
zullen over voldoende middelen moeten
beschikken om zich te bedruipen. Inge
val inpoldering noodzakelijk is. wordt
regeenngssteun overwogen. Deze plan
midden April in Suriname verwacht. Zij
bestaat uit dr. I. Steinberg, mr. Harry
van Leeuwen, ook uit New York. en
een derde lid. wiens naam nog niet be
kend is.
Een derde plan. dat nog slechts in
het stadium van voorbereidende studie
is, beoogt de uitzending uit Nederland
van in vrijheid gestelde N.S.B.'ers
(lichte gevallen).
De tweede soort immigratie is gericht
op dc uitzending van arbeidskrachten
en immigratie voor een korten termijn,
van één tot drie jaar. Groote Neder
landsche firma's, zooals Bruynzcel, Pie-
cus te Eindhoven en Pont te Zaandam
hebben aanvragen ingediend voor con
cessies in Suriname, waar zij hun eigen
fabrieken willen vestigen.
Wat de algemcene economische si
tuatie in Suriname betreft verklaarde
de heer Brons, dat vooral dc verbouw
van rijst toeneemt, terwijl ook de ex
ploitatie van bauxietmijnen, na een in
zinking volgende op den oorlog, een
nieuwen bloei tegemoet gaat. De Alcoa-
qroep, een dochteronderneming van de
Alluminium Company in dc Ver. Sta
ten. vertoont stijgende productie-cljfers.
Ook de Billiton Maatschappij heeft om
nieuwe concessies gevraagd, terwijl be
sprekingen gaande zijn met Henry Kav-
ser en de Reynolds Company, beide
Amerikaansche maatschappijen.
De heer Brons, die 10 April per vlieg
tuig naar New York vertrekt, zei ten
slotte. dat ook een algemeene opleving
in de houtindustrie te constateeren valt.
Leveranties geschieden voor bruggen-
en havenbouw en voor de spoorwegen
(dwarsliggers).
blo aangevuld door Zwitsersche en
Noorsehe danserossen en dansers
(o.a. Sibylle Spalinger en Gord Ma
rio Kjolaas) en begaafde longeren,
o.a. den Nederlander Aart Verste
gen. Deze danseressen en dansers
zullen ook deel uitmaken van het
ensemble, dat wy hier in Mei kun
nen verwachten, naast de bekende
solisten Noëlle de Mosa. Ulla Soe-
derbaum, Hans Zullig, Rolf Alexan
der.
liet ballet „De groene tafel", waar
mee Jooss en zijn gezelschap enor
me successen boekten
Josepha Mendels 7?oliën en
Ralien EmQucrido, Amster
dam 1047
r\E zon is al op als Rolien wak-
ijL-J her wordt. Poes Nellie ligt
aan het voeteneinde van haar bed.
Zij trapt het dier zachtjes in 'li
buik. Maar Nellie wil vandaag niets
van haar wetenzij miauwt en krabt
verlegen en voortdurend in de rose
donsdeken. O, denkt Rolien. al die
kostbare zij gaat kapot. Zij springt
uit bed en roept op de gang:
MoederMoeder, Nellie verwoest het
rose! Als zij met haar Moeder
terugkomt, is Nellie bezig iets ie
c
door
prof. dr. W. A. P. Smit
likken. Dut ie's leeft. Griet wordt
er ijlings bij gehaald, die brengt het
verwoeste rose en de nu al drie le
vende, afgevende, afgelikte ietsjes
naar een onbewoonde alkoof. Als
Rolien wat later duur op bezoek
gaat, telt ze er vijf. Zoo heeft ze bij
al het speelgoed dat zij onlangs
met de groote schoonmaak van de
zusjes heeft geërfd, er nu nog vijf
poesjes bij gekregen. Dank je,
lieve Nellie, zegt ze, wil je alsje
blieft. veel vaker geboortetje spe
len?"
Met opzet begon ik ditmaal met
een aanhaling: de kortste en dui
delijkste manier om al dadelijk een
indruk te geven van sfeer en stijl,
die dit merkwaardige boek kenmer
ken. Josepha Mendels vertelt daar
in van dc kinderjaren en het jonge-
meisjes-leven van Rolien Kolar. En
zij doet dit. zooals uit de aanhaling
bleek, geheel van binnen-uit, in de
woorden cn beelden die in Rolien
zelf onder haar belevenissen opko
men. zoodat het is of wij door haar
oogen meezien en met haar geest
meedenken. Het eenvoudige ver
haal van haar lotgevallen wordt
daardoor zoo boeiend en origineel,
dat wij ons gaarne aan deze iden
tificatie, met haar overgeven. Het
gevolg van dezen opzet is echter
ook, dat dit boek allc-en begrijpe
lijk is, wanneer men het van het
begin af met aandacht heeft gele
zen. Want bepaalde woorden krij
gen voor Rolien een zóó specifieke
beteekenis dat deze niet verstaan
baar blijkt, als men den oorsprong
daarvan niet kent. Zoo eindigt
hoofdstuk XI met de woorden:
„Slechts Schaffhausen klatert. Kla
tert als nooit tevoren." Enkel voor
Rolien en voor den lezer, die zich
met haar heeft geïdentificeerd, is
het duidelijk dat dit zeggen wil:
„Slechts de vriendschap bloeit als
nooit tevoren." Want het ontstaan
van de innige verbondenheid met
haar hartsvriendin Titi heeft plaats
onder het leegstroomen van een
W.C.-rescrvoir, dat „een bruischen-
den waterval imiteert" cn daardoor
Rolien aan den waterval van
Schaffhausen denken doet. Zoo
wordt „Schaffhausen" haar gehei
me code-woord voor de vriendschap
met Titi.
Tweede Ik
ROLIEN is het jongste kind uit
een weinig gelukkig huwelijk
en bovendien staat zij geheel buiten
den kring van haar beide oudere
zusjes („Want Agnes en Mieke zijn
uitsluitend zusjes van elkaar. Niet
van Rolien".) In deze uiterlijke en
innerlijke eenzaamheid ontdekt Ro
lien dan haar tweede Ik, dat zij
Ralien soemt. Op zichzelf is deze
persoonlijkheidssplitsing nog weinig
ernstig, maar zij vindt bij dit hy
per-sensitieve, vereenzaam».r; kind
geen harmonische oplossing _'n
wordt daardoor op den duur tot een
gevaar.
Voortreffelijk en met fijne psy
chologische intuïtie weet de schrijf
ster ons in allerlei kinderlijk be
leefde episodes te doen meevoelen,
hoe Rolien geheel alleen allerlei in
grijpende problemen te verwerken
krijgt: gboren-worden en dood-gaan
het onderscheid tusschen man en
vrouw, hun scxucele verhouding.
En het kind komt daar met heele*
maal zonder innerlijke kleerscheu
ren af. Tc sterke binding aan een
onderwijzeres, dwangneuroses, een
sexuccl complex dat alles is in
haar ervaringen duldeijk terug te
vinden. En telkens ontvlucht Rolien
in haar overgevoeligheid hot on
aangename van do werkelijkheid in
haar tweede Ik, waardoor dit een
toenemende macht over hoar ver
krijgt. („Van de vlucht van zich-
zelve echter keert zij nimmer meer
geheel terug Zoo wordt dc afstand
tusschen Rolien en Ralien eiken
dag minder; Ralien wint en Rolien
verliest. Op moeilijke oogenblikken
kruipt Rolien zelfs vrijwillig in Ra
lien...") Tenslotte wordt deze gees
testoestand positief ziekelijk: Ro
lien ontwikkelt zich tot een schi
zoïde type, waarbij Ralien haar
langzaam en onafwendbaar in de
richting van zelfmoord drijft.
Tot de allerbeste hoofdstukken
van het bock behooren die, waarin
de vriendschap tusschen Rolien en
Titi beschreven wordt. De geza
menlijke wandeling naar den die
rentuin. waar de twee meisjes niet
rusten voor zij haar dierlijken dub
belganger gevonden hebben als
ik op een aap lijk, dan moeten de
apen me herkennen") is een hoog
tepunt in het verhaal.
Misschien zou Titi op den duur
Rolien van Ralien hebben kunnen
redden. Maar deze vriendschap
wordt ontydiv verbroken, als Titi
naar een kostschool wordt ge
stuurd. De brief die Rolien haar
daarheen schrijft, is een psycholo
gisch meesterstukje: onsamenhan
gend. impulsief, vol toespelingen op
intieme geheimen en gesprekken,
Duitschers die wrok koesteren
tegen hun buurman hebben een
nieuwe manier gevonden om dc-
zen een poets te bakken. Het
personeel van de Amerikaansche
censuur is onlangs gestooten op
j de volgende vernuftige manier,
om een aanklacht tegen iemand
in te dienen:
Een Duitscher schrijft een
„vriend" en verzendt den brief
per Reichspost.
„Ik vond het fijn weer eens
iets van je te hooren", wordt in
den brief geschreven, „omdat ik
niets van je vernomen had sinds
we zamen in de S.S. dienden".
De onderteekening van den
brief en de naam van den afzen-
der zijn natuurlijk fictief, maar
S de persoon aan wien den brief
gericht is komt automatisch in
moeilijkheden, omdat de burger-
lijke censuur die opmerking
over de S.S. ziet en hiervan
mededecling doet aan de politie.
Dit systeem heeft in Beieren
een zoodanige omvang aangeno-
men, dat de Amerikaansche
autoriteiten, die veel tijd beste-
den aan het onderzoeken van
dergelijke „tips" er veel overlast
van hebben.
Het hoofd van de militaire po-
litie in München zegt, dat er
weinig aan te doen is, maar dat
iedere aanwijzing gecontroleerd
moet worden.
FEUILLETON
Looorcraig Rice*vertaling, aoa kampers j
40
„De kortste weg, jongedame,"
hijgde O'Hare. Hij was niet gewend
trappen te klimmen.
Dinah viel vlug in: „Hoe was de
brand? Waar was het? Hoe kwam
het"
„Ze zijn het vuur meester," zei
O'Hare. Hij hield op en wreef over
z(jn voorhoofd, blij dat hij een ex
cuus had om even te rusten. „Een
leeg huis op dc Esscnlaan. Iemand
heeft den boel in brand gestoken."
„Allemenschen," zei April. „Da's
tegen de wet." („O Archie, Archie,"
dacht zc, „hoe kon je dat doen!")
„Wat doet U niet den vent, die
den brand gesticht heeft als U hem
te pakken krijgt?" vroeg Dinah.
„Twintig jaar brommen." zei
O'I-Iarc. Hij was eindelijk weer op
adem gekomen en voegde er aan
toe: „Maak je maar niet benauwd.
Wc krijgen hem wel."
„Oh", zei Dinah. En toen: „OH!"
Inspecteur Smith's keurige grijze
Dak zat vol stof cn bramenvlokkon.
Er zaten nog een paar dorre blade
ren in zijn haar en er was een
schram op z'n eenc wang. Hy zag
er uit of hij op springen stond. Hij
keek naar den bobbel, dien de gele
envelop onder Dinah's truitje maak
te en zei: „Wat
April keek verschrikt en bezorgd
naar Bill Smith en zei: „Wat is er
met U gebeurd?"
„Een van do vriendjes van dat
I broertje van je heeft me een been-
tje gelicht," zei Bill Smith. „Met
opzet."
„Och. trekt U zich daar maar
niets van aan." zei April. „Dat doen
ze ons den heelen tijd." Er moest
vlug iets gedaan worden om te ma
ken dat Bill Smith en brigadier
O'Hare niet merkten, dat Dinah
het belangrijke bewijsstuk onder
haar trui had. „Den heelen tyd,"
herhaalde ze. „maar alleen, als ze
op hun handen staan en met hun
ooron klappen."
„Vooral om den anderen Dins
dag." viel Dinah' in.
„Maar het verschil zit 'm in de
ronde hoeken," voegde April er aan
toe.
„Oh nee, daar zit het 'm niet in,
alleen maar als het regent."
„Maar ja kunt het niet meer krij
gen," begon April nog vlugger. „En
bovendien wordt het donkerrood
door den regen."
„Welnee, niet als je er scheel
naar kijkt," zei Dinah even vlug.
.Maar als jc dat doet gaat de zon
onder."
„Niet alj de volgende twee weken
Zaterdagen woiden."
„Wacht eens evenzei briga
dier O'Hare. Eill Smith keek ver
bijsterd.
April stootte Dinah aan. Ze lie
pen terug tot halverwegen dc trap
van de veranda aan den voorkant.
„We zijn niet gek," zei April on
schuldig. Ze bracht haar wijsvinger
naar haar onderlip en deed: „B-b-b-
b-b-b-b-b-b-b-b-b-b."
Brigadier O'Hare gniffelde on-
ondanks zichzelf. Toen zei hii
„Trek het je niet aan. Smith. Ik
heb cr negen van mezelf grootge
bracht en ik weet..*.."
Maar Bill Smith trok het zich
wèl aan. Hij liep naar den maan-
verlichten rechthoek van het gras
veld. keek dreigend naar Dinah en
April en zei: „Waar is jullie Moe
der?"
„Die is aan het werk," zei April
ijzig en met groote waardigheid,
„en ze kan niet gestoord worden."
Bill Smith zei: „Ohen slikte
het laatste woord in.
„Smupeer hupem," fluisterde
April.
Dinah vloog de nog resteerende
treden van de trap op met de gele
envelop en Wally Sonfoids schoo-
ne overhemd cn sokken tegen zich
aan gekneld. April hing over de
trapleuning, keek Bill Smith aan en
zei koud: „Wees nou niet onaardig."
Ze ging weer twee treden verder
en voegde er aan toe: „En zekf-r
niet tegen onze Moeder. Het spijt
me, dat U haar niet aardig vindt,
want dat doen wij wèl."
Bill Smith haalde een paar dorre
bladeren achter uit zijn boord en
zei: „Ik vind jc Moeder wèl aardig.
Ze is een fijne, geestige vrouw. Ze
heeft er alleen geen notie van hoe
ze kinderen moet opvoeden."
„Noumompelde Brigadier
O'Hare sussend, „als je er negen
van jezelf grootgebracht had
April maakte vlug van dc gele
genheid gebruik. Ze ging weer over
de trapleuning hangen- en zei be
zorgd: „O. commissaris O'Hare,
denkt U werkelijk, dat de moorde
naar dat huis echt met opzet in
brand heeft gestoken om de politie
weg te krijgen en dan het huis van
Sanford te doorzoeken?"
Bill Smith en brigadier O'Hare
keken elkaar aan. Toen schoten ze
vlug het prieel door. Het laatste,
dat April van hen zag, was dat ze
het grasveld over stoven.
Dinah kwam op haar teenen de
trap af. Ze zag er nu rustiger uit en
zei: „Alles zit in de zak. In de
waschzak." Ze gichelde even maar
werd toen weer ernstig: „We zullen
dien armen Mr. Sandford morgen
zijn overhemd en zijn sokken bren
gen, tegelijk met zijn ontbijt."
„En zijn scheermes." zei April.
„En een stukje zeep en een spiegel
tje. Dat is morgen. Dit is nu. Laten
we de anderen eens bij elkaar gann
trommelen. Iedereen denkt, dat we
een partytje geven, weet je nog
wel?"
Dinah zei: „Hoe ben je van ze
af gekomen?"
„De eenvoudigste zaak van de
wereld", zei April. „Ik heb alleen
maar een huis in brand gestoken".
„Maak daar maar geen gekheid
over", zei Dinah. „Hoor 's. we moe
ten Archie zooken. Hij zou wol eens
in den knel kunnen zitten".
April verbleekte bij de gedachte.
Ze rende haast Dinah de trap af en
zei: „Wij zullen hem een alibi ge
ven. Hij was al dien tijd bij ons, tot
de brand uitbrak".
„Misschien hebben ze hem op he
terdaad betrapt", zei Dinah. „Die
ellendige vent van een O'Hare zei.
dat iemand den brand gesticht
had".
„Hij zei niet wie", zei April hij
gend. „En al hebben ze Archie ge
pakt, we zullen het toch wel op de
een of andere manier klaarspelen".
„Dat móéten we", zei Dinah, „hij
is onze broer!" En ze voegde er aan
toe: „Hy heeft gelukkig een leeg
huis genomen".
Wordt vervolgd)
volkomen zuiver en toch vol van
niet hcelemaal zuivere problemen.
Titi's antwoord daarop is echter
een. zeer klaarblijkelijk door de
kostschoolleiding gedicteerd, brief
je. waarin aan de vriendschap voor
goed een einde wordt gemaakt.
Daarmee eindigt het eerste deel:
Rolien is dan ongeveer dertien jaar.
Als het tweede deel aanvangt, is zy
negentien. De tusschenperiode
wordt in één enkel hoofdstuk sa
mengevat op bijzonder origineele
wijze wel, maar toch niet geheel
bevredigend. Want juist in dien
tusschentijd moet Ralien definitief
tot een gevaar voor Rolien zijn uit
gegroeid. zooals aan het slot van
dit hoofdstuk wortft gesuggereerd.
(„Poëzie over den dood lokt en
leidt Ralien naar het lage venster
op dc derde étage. Zc heeft my
eerst één been over de smalle ven
sterbank laten slingeren, toen het
andere...") Maar alle by zonderhe
den omtrent dezen uitgroei blijven
ons onthouden.
Jou te dwingen
NOG eenmjal meent Rolien zich
van Ralien, die zij als een ob-
cessie is gaan voelen, te kunnen be
vrijden. Zij vertrekt naar Parys en
laat Ralien in dc oude omgeving
achter. Deze bevrijding blijkt echter
slechts schyn. Na een onvermyde-
lyke periode van eenzaamheid en
een even onvermijdelijken banalen
en teleurstellenden icfdesnacht,
neemt Ralien opnieuw bezit van
haar en nu voor goed. Snel gaat
het dan bergafwaarts. Uit een „no
velle" die Rolien in desen tijd
schryft, blijkt duidelijk hoe zij reeds
leeft op de gi-enzen van den waan
zin. Ten overvloede valt zy nog in
handen van een man, bij wien zij
liefde en steun zoclct, maar die er
slechts op uit is aan een perverse
lust te voldoen, zich in haar gees
tesleven in te dringen en die haar
dan in den steek laat. Als Rolien
kort daarop het sterven van haar
vader meemaakt, brengt deze nau
we aanraking met den dood aan
Rahen de definitieve overwinning.
(„Neen, het is niet genoeg zegt Ra-
hen, juist omdat de dood hier in
huis is wil ik met je spreken. Hij
heeft eerst jc vader bezocht, nu is
hij nog hier'om jou te dwingen Ro
lien te dooden. Ik sterf tezelfder
tijd.") Rolien keert naar Parijs te
rug om aan deze opdracht te vol
doen. De zelfmoord wordt gesugge
reerd door den laatsten zin van het
boek: „Dan heeft zy verder langs
het water geloopen cn nlemana
heeft haar ooit m: :r teruggezien.
Dit tweede deel is ongetwyfeld
zwakker dan het eerste. De weer
gave van de gebeurtenissen blijft
tamelijk fragmentarisch, terwijl wij
ze ook minder overtuigend van Ro
lien zelf uit mee beleven. Daardoor
komt de fatale invloed van Rahen
niet voldoende in zijn onafwend
baarheid tot zijn recht. Toch komen
hier gedeelten voor, die niet onder-
doen voor het eerste deel; in het
bijzonder denk ik aan Roliens no
velle: een waardige pendant van
haar brief aan Titi.
Vestdijkiaansch
ONGETWIJFELD is dus dit boek
een opmerkelijke prestatie, te
I opmerkelijker nog omdat het een
debuut van de schrijfster zijn moet.
Met haar opzet brengt zij inder
daad iets nieuws. Het motief echter
(dc psychologische ontleding van
I een kinder- en jongemeisjesziel) is
minder origineel. De deterministi-
I sche inslag van dit werk doet den
ken aan den psychologisch-natura-
lifltischen roman. b.v. Couperus
Elinc Vore. Maar ook verwantschap
met het werk van Vestdijk is on
miskenbaar; de sfeer is essentieel
dezelfde. Ook bij Josepha Mendels
treft ons de meodoogenloozc analyse
van de ziel, de voorkeur voor de
schaduwgebieden tusschen waan en
werkelijkheid, de seeptische afwij
zing van elke oplossing.
Kenmerkend is tenslotte nog de
eenzijdige en hopclooze troosteloos
heid waarmee hier het leven getee-
kend wordt Godsdienst speelt in
dit boek in het geheel geen rol. met
andere problemen dan de elemen
tal r-biologische wordt Rolien nau
welijks in aanraking gebracht.
Daardoor blijft het heele „geval" in
wezen tenslotte beperkt en klein
ondanks de opmerkelijke vormge
ving, die dit te meer betreuren
doet.
Waar blijven in ons land schrij
vers als Koestier of Vcrcors. in
wier werk wij iets herkennen van
het geweten van onzen tijd?
DONDERDAG 10 APRIL
Reeds sinds dc oudste tijden pleegt
men de Iluislook of Sempervivum
tectorum op de daken te houden.
Volgens het volksgeloof zou deze
plant geluk aanbrengen en een af'
weer vormen tegen het inslaan Wi
den bliksem. De Semper vivum is
een vet plant, die ziek voor de vor
ming ran haar rozetten van vice-
zige blaadjes voortdurend blijft uit
breiden. Ze bloeit met roode of gele
bloemen. Men kan ze in pollen hou
den, doch ze wordt ook zeer veel
voor rot she plan ling of stapelmuur-
Ijcs gebruikt. Van de vele soorten
is de Spinneiüeb-IIuislook we/ een
der mooiste. Hiervan zijn dc rozet
ten met een fijnwit rag overdekt.
S L.
Terug naar het Vaderland
De directeur-generaal van de
Unrra, generaal majoor Lowell
Rooks, verklaarde te Rome, dat nu
alle, ongeveer 750.000, personen, die
aan de zorg van de Unrra zyn toe
vertrouwd. naar hun landen zullen
terugkeeren, onverschillig wat voor
regeering daar aan het bewind is.
