RATHENAU: eerste slachtoffer van het nationaal-socialisme Oorzaak hittegolven in Juni: warme, droge bovenlucht lil; Met volle kracht achteruit? Plan-Marshall is in staat Europa te redden Radio-programma 2 Vijf en twintig jaar geleden door vier jongens vermoord WEERKUNDIGE KRONIEK door PROF. VAN EVERDINGEN Doe het op Uw slofjes! Kort bestek II De Verovering van het luchtruim door Rinko Wiersma Dinsdag 8 Juli 1947 T Li INK A LENDER DINSDAG 8 JVU. Er rijn nl«t alleen schadelijke, doch ook zeer nuttige insecten. De groteglanzen de loopkeversdie in de tuinen worden aangetroffen, zijn zeer nut tig, omdat zij voortdurend jacht maken opr rupsen, larvenpoppen enz. Dc bekende lieveheersbeestjes voeden zich evenals hun larven mei bladluizen en plantenmijten. De libellen of glazenmakersdie tot de familie der waternymphen beho ren. achtervolgen op hun wilde vluchten vlinders en allerlei ande re insecten, Graafioespen, sluipwes pen en sluipvliegers maken vele rupsen onschadelijkDe larven van de gaasvl iepen voeden zich met on telbare bladluizen; schor pioen vlie gen doden een gr ooi aantal vlin ders. Voor ome land- en tuinbouw zijn deze insecten dan ook van zeer groot nut. S. L WALTHER RATHENAU varingen ten spijt door tot men eindelijk waardering voor zijn stre ven bogon te krijgen, wat tijdens do eerste wereldoorlog tot uiting kwam toen de Duitse regering hem opdroeg de grondstoffen-voorzie ning te organiseren on later, in 1920 zich uitte in het, tot heni gorichte verzoek, deel "it te maken van de deskundigen-commissie voor de con ferentie in Spa, waar het voor Wie verlost? leder. Die boze wil tot zich neemt en van wie goede wil uitgaat. Die dwaling ontvangt en waarheid terugschenkt. Die haat duldt en liefde geeft. (Rathenau). DEZER dagen was het vijf en twintig jaar goloaen, dat Walther Rathenau, Duitslands minister van Buitenlandse Zaken in Berlijn werd vermoord door een viertal jeugdige handlangers van het nationaal- socialisme, respectievelijk 25, 21 on li» jaar oudZij kenden Rathe- nau's persoon en werk niet en wisten niet wat zij deden; het was Lloyd George, die aan de dodenbnar oen vlijmscherpe conclusie trok: „Door dezo daad heeft Duitsland zelfmoord geploegd!'" Drie van do daders sloegen de hand aan zichzelf, Rathcnau's moeder schreef aan do moeder van de jonge Techow, die in leven bleof: „Zeg aan Uw zoon, dat ik, in naam cn geest van de vermoorde, hem vergeef'. Lloyd George's profetisch woord werd vervuld. Na deze eerste nationaal-socialistische moord volg den méér. Het hek was van de dam en het uiteindelijk „resultaat" be hoeft geen betoog: do nog verse, bloedige littekens daarvan staan ons scherp genoeg voor ogen. VERWIJLEN bij het leven en werk van Walther Rathenau, die op 29 September 1867 in Berlijn als kind van joodse ouders het licht Aanschouwde, voert tot de centrale vragen onzer samenleving, welke Rathenau reeds in principe gekend heeft en die hun kern hebben in de algemene mechanisering van het leven en de maatschappij, waardoor de verantwoordelijkheid van de en keling en de gemeenschap ver dwijnt en de ziel van alles, zonder welke geen be-zieling mogelijk is, gedood wordt. Het is de, sinds do Middeleeuwen optredende mecbanisator geweest, die hot kapitalisme tot bloei bracht en het proletariaat-als-klasse deed ont staan met alle gevolgen van die waarover Rathenau in de meeste zijner schrifturen, doch vooral in ziin in 1911 uitgegeven „Zur Kritïk des Zeit'' spreekt, en waarin hij naast" do oorzaak en daaruit gebo ren nood de heilige overtuiging stelt, dat tegen Je ziel geen macht der aarde kan standhouden en dat de door de mens zelf veroorzaakte nood tenslotte die zielokraohton zal wekken, Melko weer hogere moge lijkheden in de mensen en de cul tuur tot ontplooiing zullen brengen. Do ziel is voor Rathenau het hoogste begrip geweost on waarschijnlijk was daarom zijn in 1912 verschenen werk: „Vom Reich der Scele", dat hij opdroeg „Aan het jonge ge- •lacht'', dus do thans actieve .'«neratie, hem bijzonder lief. Het was zijn levensbokontenis op grond van dc daarin uit gewerkte gedachten kan men hem met Bergson en do moder ne Amerikaanse levensfilosoof on paodagoog John Mac Mur ray volgelijken. De kracht en de grootheid van deze geest worden duidelijk geken- schetst door het feit, dat Je ideeën, welke Rathenau ruim viif en twin tig en meer jaren geleden ontwik kelde. nog steeds actueel co be langrijk z\jn. Zeirs de moord op de „jood Ra- tlienau"' heeft zijn betekenis als daad nog niet verloren en zijn jood zijn Is, gezien In het kader van zijn leven, een appèl tegen het anti semietisme. Steun aan socialisme RATHENAU hoewel zelf één dor „captains of industry'' (hij volgde zijn vader op als directeur viei A.E.G., één dor grootsto electri- citcitsmaatschappen ter wereld) poogdo bij zijn streven naar ge meenschap het proletariaat op te heffen en zag daarbij in de zich langzamerhand ontwikkelende demooratie zijn „rijk der ziel" nabij komen, waardoor hij met zijn grote geestelijke stuwkracht het socialisme steun gaf, of schoon hij tegen deze stroming meermalen een waarschuwende stem verhief over zakon van bij komstige aard. Hij stelde zich op het standpunt vier rustige ontwik keling, echter zonder het doel uit het oog te vorliezon, omdat hu nu eenmaal niet aan een plotselinge verandorlog kon geloven. In een discussie met Karl Kautsky drukte hij zijn geloof in een komende eenheid uit met de woorden: „wij moeten stap voor star» omhoog stijgen", hetgeen volaoende op zija doelstellingen wijst. Het was zün uitdrukkelijke wens, dat het levensgeluk der mensen uit hun werk zou spruiten. Ofschoon Rathenau steeds zijn beste krachten in dienst van de ge meenschap heeft gesteld en voor alles do vrij-woiding van de mens wenste, heeft hij het zichzelf in het leven niet gemakkelijk gemaakt, terwijl hij bovendien vaak op grote tegenstand van zijn omgeving stuit te. Toch zette hij alle bittere er- Duitsland om tweo vragen ging, n.l.: hoe het ontwapende land zijn rechten zou kunnen verdedigen en hoe het aan zijn verplichtingen tot schadeloosstelling zou voldoen. Later, als minister, sloot Rathe nau, terwijl Poincaró Duitslands herstel tegonwoikte en er onenig- hodon onder dc geallieerden waion ontstaan, hot verdrag van Rapallo met Rusland, dat een enorme mo rele overwinning voor Duitsland betokondo, doch do minister van Buitenlandse Zaken tot doodsvijand maakte van de „volksnationalèn", do organisatio Consul, dio het com plot tot de moord smeedde. Hij verwachtte de dood TRAGISCH en kenschetsend voor de groep, welke de dood van Rathenau wenste en bewerk stelligde Is het, dat deze man, die door zijn beleid wist te bereiken, dat Duitsland weer als volwaardige natie in Europa een eigen plaats kon Innemen en de voormalige vijanden van zijn eerllijke bedoelln. gen wist te overtuigen,door Duitse hand de dood. moest vinden. Voor hemzelf is het einde niet onverwacht gekomen: gedurende do conferentie in Genua, waar de gelen voor zyn veiligheid had ge troffen, antwoordde Rathenau op verontrustendo brieven uit Duits land, dat het leven hem goed was geweest en zonder willekeur. „Het zal", zo vervolgde hij „niet lang meer duren eer de willekeur er is. ïk ben nu van mensen vrij. Hoo moer ik vry ben, hoe meer zijn zy v''ij ondanks alles verwant en geliefd en ik beken met vreugde, dat ik voor hon, niet /y voor mij op do wereld zijn. Weliswaar is er niet veel meer van my over. De vlam brandt niet meer." Eenmaal in Berlijn terugge keerd bewaakte de politie Ra thenau nauwgezet, tot hij zelf dit overbodig vond. Niet lang daarna had de aanslag plaats, die rouw in geheel Duitsland bracht. Honderdduizenden zijn langs dc dodonbaar getrokken om do laatste eer te bewijzen aan dc man die eens heeft ge zegd: „Wij leven niet terwille van bezit, noch om macht, ook niet om der wille van geluk, doch w(j bestaan om van de mensplijko geest uit tot de hel derheid van het goddelijke te komen." WIJ beloofden in ons laatste ar tikel terug te komen op de hittegolven in Juni, speciaal op dc 27ste, toen alle records zelfs voor Juli werden gebroken. De opmerk zame lezer zal reeds hebben opge merkt, dat de laatste alinea, die geen zin meer had, vervallen moest en door de voorlaatste was vervan gen. geschreven op 28 Juni toen de afwijking der temperatuur reeds be kend was. Nu ook dc laatste twee dagen bekend zijn kan onze schat ting door een berekening worden vervangen. Afgeleid uit de maxima en mi nima blijkt dat voor De Bilt de maand 2.3° te warm was, voor Den Helder 2.1 voor Maas tricht (vliegveld Beek) slechts 1.0 wat zoals we reeds meer opmerk ton door het verschil 'n opstelling te Maastricht cn Beek wordt verklaard. De afwijkingen over de laatste zes dagen was niet 60 70 maar 52 omdat de afkoeling krachtiger inviel dan wij op de 28ste dorsten hopen. Toch was die afkoeling in totaal minder sterk dan in het be gin der maand en Juli begon weer met warmte. Hoe kicamen de recordtemperatu ren op 3 en 27 Juni tot stand? Want al had de 3a slechts 34 gradenzo vroeg in de maand as dat toch bijzonder! Om dit te verklaren moeten wij even uitweiden over de wijze waar op normaal het dagmaximum tot stand komt. Als het maximum be reikt wordt is er evenwicht tussen ontvangst en uitgaaf. Tegen die tijd is de ontvangst hoofdzakelijk van zon en atmosfeer aardstraling, de uitgaaf de eigen straling van de lucht en afvoer door verticale luchtstromen. Op dagen waarop de bovenlucht extra koel is wordt het maximum dat bij de zonnestraling zou passen niet bereikt, omdat wan neer het temperatuurverval naar boven meer dan 10 per kilometer wordt, valwinden een verdere sta ging beletten. Men zegt dan dat dc zon wel warm is. maar de wind koud. Om dus tot recordtemperaturen te komen moet de bovenlucht zo warm zijn dat valwinden zijn uitgesloten. Hogcdruk-toestand Dit is nu beide malen het geval geweest. Wij hadden in de eerste plaats hogedruk-toestand. dus lang zaam dalende luchtstromen, die de bovenlucht opdrogen en wolkenvor ming beletten. Dan Z.O.-wind, die uit het warme continent komt, en niet alleen aan het oppervlak, maar ook in de hogere lagen tot minstens twee km. De warmte in die hogere lucht kan nu extra groot worden, wanneer men met een Föhnver schijnsel te doen heeft Vochtige lucht uit Italië of Spanje stijgt met Z.O.- of Z.-winden tegen de bergen (Alpen of Pyreneeën) op. conden seert daarbij zijn vocht en neemt daarbij slechts 0.5 per 100 m in temperatuur af, terwyi bij de daling aan de andere zjjde der bergen de lucht droog wordt en 1° per 100 m in temperatuur stijgt, zodat zij na de overgang veel warmer en uiterst droog is. In de eerste plaats laat nu die droge lucht veel sterker zonnestra len door; In de tweede plaats kan de temperatuur op twee km zo hoog worden dat valwinden, zelfs bij zeer hope temperatuur aan het opper vlak ontbreken. Z.O.-winden Zowel op 3 Juni als op 27 Juni en voorafgaande dagen was hoge druk king in het N. of N.O. aanwezig. Blijkens het wcerkaartje woeien Zuid-Oostciyke winden niet alleen aan het oppervlak maar ook op écn en twee km afkomstig uit het Z.O. op 27 Juni en uit het Z. op de 3de. Overeenkomstig daarmede is, dat op de 27 en 28 Juni de tempera tuur op twee km niet minder dan 20 was, op de 3de 14 Meestal reikt de convectie, dat is het spel van stijgende en dalende stromen niet tot twee km, anders had het nog boven de 40 aan de grond kunnen worden, maar wij zijn er met 38 in het Z. en 36.8 in De Bilt dicht bij geweest. Op de 28 Juni draaide de bovenwind al naar een meer Noordelijke richting vóór het maximum bereikt kon worden en viel dus reeds overdag afkoeling in na een maximum van 28 Na de afkoeling was het op 6 Juni op twee km zelfs 0.6, op 1 en 2 Juni 3 en 4 thans (op 4 Juli) meldt het wcerkaartje voor dc 3de 7 o, we stijgen dus weer! Maar de bovenwinden zijn nog W., er is dus nog geen gevaar voor een nieuw record! A Is je de hele dag op de been bent geweest, is het dan niet heerlijk, om je moede voeten eens neer te vlijen met zo'n paar zachte slofjes eraanen waarmee je niet bang hoeft te zijn, dat je tekent U het bovenstukje. het meubilair beschadigt, als je ?°°l knipt U na van stevige stof ie onderdanen ook eens op stoel voor de onderkant en een zacht of bank laat rusten? Bi] onze lapje voor de binnenkant. Is de vjcantie-baguge mogen ze zeker stof en dun, da n legt U er nog niet ontbreken. een of twee lapjes tussen. U r stikt die zolen een paar maal in U maakt ze in een wip. Zet de lengte op elkaar door Het bovenstukje maakt U van knipt deze zool uit, waarbij U l c.Ai. van di lijn afblijft. Dan - "lOOZ 3X0N3T Uw voet tp een krant en trek w er een^ potloodlijn^ omheen. U zachte stof, desgewenst met een voerinkje. De aangegeven maten g zijn in c M De korte kant om. boordt U met een reep schuin- genomen stof. Dan rijgt U het g -1 "'LI jp de zool, waarbij U aan de *2. neus vier kleine plooitjes legt. Nu omboorden we de hele zool, waarbij we dus gelijk het boven- stukje mee bevestigen. Zet er een elastiekje aan als g - op cis tekening en U kunt Uw g slofjes niet verliezen. ELLA BEZEMER s&siflaHBinMBBL&eczt Over lief en leed in de Nederlandse sleepvaart Tal van problemen vragen om oplossing TERWIJL het zonnetje lioger en hoger klimt, maalt de schroef de sleep tegen de stroom In. Het gaat minder snel, de hulp van het goty is men kwyt. Nu remt de tegenstroom de vaart af. Op de telegrwaaf staat de handle op „volle kracht vooruit". En toch is me nig „kappic" zoals de kapitein vertrouwelijk wordt genoemd niet tevreden. Zijn indruk op dc sleepvaart is veelal; dat het „met volle kracht achteruit" gaat. „s* Tn in,11 Varen zij en al is er wel eens r-Si nrn WaLÏoQ( rust cn zitten ze op de reling de Gen. van het Dep. \an W aterstaat jaK, is en het work zwaar en (Van onze financiële redacteur) Misschien zal in de verre toe komst 5 Juni. de dag waarop mi nister Marshall in de universiteit van Harvard het grote reconstruc tieplan voor Europa heeft bekend gemaakt, in Europa tot een alge mene feestdag worden uitgeroepen. Het is namelijk niet uitgesloten, dat voor dit voorstel met één slag de reeds meer clan twintig jaar oude plannen om in Europa tot een nau were economische samenwerking te geraken, tot verwezenlijking zullen komen. Hierdoor zou een eerste, doch tevens een beslissende stap worden gedaan op dc weg naai de Verenigde Staten van Eu ropa, een weg die tot dusver absoluut onbegaanbaar had ge leken. Wat noch commissies, noch conferenties sedert 1919 ooit hebben kunnen bereiken, zou nu door de noodtoestand welke Europa bedreigt verwe zenlijkt kunnen worden. Amerika heeft gevraagd om een algemeen reconstructieplan voor Europa en al is de Paruse conferen tie mislukt, niets zal de West-Euro- pese landen kunnen weerhouden om gezamenlijk een herstelplan op te stellen. Dit plan zal men echter al leen da:, kunnen maken, indien de nationale reconstructieplannen, dio sedert de oorlog o.a. in ons land. in Frankrijk en in Noorwegen zijn ge maakt, tot één groot geheel worden samengevat. Ook Engeland heeft bij de publicatie van het Witboek over het nationale inkomen, dat te zamen met de begroting telkenjare wordt gepubliceerd, het materiaal voor een nationaal plan bijeenge bracht, doch nu moeten al deze na tionale plannen tot een groot plan worden samengevoegd. Gunnar Myrdal, dc secretaris van de Eco- nomisce Commissie voor Europa, wees er nog onlangs op. In al deze nationale plannen zijn grote exportschema's opgesteld, doch men heeft hierby geen reke ning (kunnen) houden met de uit werking van de nationale plannen op de eeonomio der andere landen. Eerst indien dat geschiedt, zal men tot een planmatige opbouw van Europa kunnen komen. Men heeft hierover reeds jarenlang getheore tiseerd, doch steeds zijn de weer standen tc sterk gebleken om tot een nauwe samenwerking en tot on derlinge afpassing van de economie der verschillende landen to geraken. Planbureau in Geneve Dat de economische commissie voor Europa van de U.N O. ernst met de zaak maakt, blijkt onder meer wel uit het feit, dat te Genève een Planbureau zal worden opge richt, dat 9P korte termijn al deze afzonderlijke nationale plannen tot een groot globaal plan voor Europa zal samenvoegen. De bekende En gelss econoom N. Kalbor is tot di recteur van dit bureau benoemd. Dit grote reconstructieplan voor Europa kan alleen dan stagen. In dien de landen waaroo het betrek king heeft, er in zullen toestemmen een stukje van hun nationale sou- \ereijiiteit op te geven, daar het slagen van hot plan er van afhangt of de verschillende landen hun eigen belangen inderdaad ondorgeseldkt de afspraken genegeerd en over tot het Instellen van een sleep- vaart-regelmg, om de schaarse sleeptractie en de nog schaarsere kolen zo goed mogelijk te exploi teren. Een overkoepelend lichaam „de Sleepvaartcommissie" zorgde voor de uitvoering van het besluit, waarin het de eigenaars van sleep boten werd verboden, enig sleep- werk te verrichten, zonder een door de commissie afgegeven vergun ning. Tevens werd het mogelijk bij volaoende aanbod van schepen, de sleepboten rekening houdend met hun kracht by een door de Prijsbeheersing vastgesteld tarief, een zo economisch mogelijke sleep te verschaffen, terwijl bij geringer aanbod het aanwezige slccpwerk over een zo groot mogelijk aantal sleepboten werd verdeeld. Daar naast stelde men nog een urgentie- systeem samen, waardoor werd be reikt, dat schepen met preferente ladingen voorrang werd gegeven. Het spreekt vanzelf dat deze nieu we regeling, die de vrijheid der va rensgasten zozeer aantastte, tegen kanting ondervond. In de eerste plaats meende men een slim me Duitse maatregel tc zien aan de andere kant kwam er twij fel by, omdat er al zo vaak zonder succes aan de sleepvaart was ge dokterd. Bij die pogingen had een minderheid van sleepbooteigenaren willen maken aan de wederopbouw van Europa in züu geheel. Tot dusver ziin alle plannen tot de nauvvere samenwerking op econo misch zowel als 6p politiek gebied hierop gestrand. De nood In Europa is oo het ogenblik echter zo groot en de uitweg uit de impasse hangt zo uitsluitend af van de Ameri kaanse steun die door minister Marshall is toegezegd, dat wij nau welijks kunnen vrezen dat de voor aanstaande Europese politici niet zullen inzien dat slechts een enge en planmatige samenwerking tus sen de West-Europese mogendhe den redding kan bioden. Van 6 tot 31 Juli exposeren de schilders Wim Wijnman en de beeldhouwer Anton Rüdcckcr hun werk in 't Plankenhuys, Birkt- siraat 40A te Soost. telkens op Zaterdag, Zondag; Maandag on Dinsdag. Bijna het gehele jaar werkten inwoners van het Drentse dorp Die ver aan de voorbcroiding van Sha kespeare's Mjdzopjernachtdroom, welke opvoering ccn de/.er dagen een groot succes is geworden. geregeerd over de zwakkere broe ders. Een goede regeling losgelaten Maar het viel mee en een oude Illusie van 1935, dc vorming van een federatie van sleepbooteigena ren, scheen verwezenlijkt te wor den. Het werk werd bovendien ruimschoots beloond en de moor dende concurrentie was uitgeban nen. De hele oorlog heeft doze re geling voldaan en ook nog na de oorlog. Totdat de Overheid in hot voorjaar van 1947 besloot de rege ling los te laten. Daarmede werd het roer omgegooid en dc telegraaf op „vólle kracht achteruit" gezet. De slepers dreigden nu weer het slachtoffer tc worden van sleep- agenten, die heel vaak beschikken over eigen sleepboten en kroegen, waarbij de wijsheid maar al te vaak „in de kan" verdwijnt. Vrijlating van de sleepvaartregeling beteken de een keldenng van de sleeplonen, een daling van de gage voor kapi tein en bemanning. Het gevolg is dan ook, dat vele varensgasten node rond kunnen komen. Zij hebben twee huishoudingen te bekostigen: dat van vrouw cn kroost aan dc wal en dat van zichzelf aan boord. Van 's ochtends 8 tot 's avonds 8 Het ligt in de bedoeling van het Amsterdamse gemeentebestuur bin nenkort bij de raad een voorstel in tc dienen het nieuwe stadhuis tc bouwen op de hoek van dc Amstel en het W'aterlooplein. Het plan F rederiks plein zo, hiermee van de baan zijn. Daar zou in de toekomst een groot opera-gebouw worden gebouwd. Onze foto toont de plaats van hel nieuwe stadhuis. (IV.) De graaf von Zeppelin maakte evenals Olto von Lilienthal de bele gering van Parijs mee in 1871. Uit de belegerde stad stegen niet min der dan 66 bemande ballons op. Frankrijk's leidende staatsman Gam- betta slaagde er destijds in om Pa rijs per luchtballon te verlaten. De ze ballon-vluchten maakten zowel op graaf Zeppelin als op Otto Li lienthal een grote indruk. Dc gebroeders Otto en Gu3tav Lilienthal werden in Anklam gebo ren, ze verschilden één jaar in leef tijd; toen Otto. de oudste, veertien jaar oud was. begonnen de broers al vleugels te maken. Hun moeder, een weduwe, nam de enige houding aan die juist was tegenover het spel, d.w.z. de arbeid van haar zoons; ze nam hun pogen ernstig op. Ze moe digde hen zoveel mogelijk aan, zo dat de jongens niet voor hun moe der maar alleen voor hlin schoolka meraden het geheim van hun proef nemingen moesten bewaren. Om de spot der kameraden te ontgaan slo pen de jongens in do nacht met hun vlieggerei de stad uit naar het exercitieveld, want het stadje hun ner Inwoning had een garnizoen. Daar klommen ze boven op een ko gelvanger. bonden 2ich de vleugels aan en yiden dan met de vleugels slaande naar beneden. Het gelukte hen niet hoger van de grond te ko men dan ze vermochten te sprin gen. In latere jaren deden de beide gebroeders onvermoeid proefnemin gen. in 1891 bouwden ze een appa raat met loodrecht opstaand stuur, dat een vleugelvlak van acht vier kante meters had. Met dit vliegtuig slaagde Otto er in Gustav werd door een pijnlijke heup verhinderd aan deze proefnemingen mee te doen bij flinke wind van een hoogte van 5 a 6 meter startend, vluchten van een dertig meter te maken. Later bouwden ze nog ver scheidene andere apparaten, van grotere afmetingen, waarmee zij van de rand van een zandkuil in Steg- litz by Berlijn af. glij-vluchten be oefenden. De Lilienthal's deden geen moeite om hun apparaten voor nieuwsgierigen te verbergen. Inte gendeel ze probeerden anderen voor hun vliegidealen enthousiast te ma ken. Ze verklaarden zich bereid voor dc kostprys d.w.z. voor 100 h 200 mark een vliegtoestel to vervaar digen voor ieder, die dit wenste. In 1895 had Otto Lilienthal een twee dekker waarmee hij glij-vluchten deed van wel 350 meter. Reeds had hij plannen ontworpen om zijn toe stel te voorzien van een kleine door koolzuur gedreven motor on om zijn vliegproeven op veel grotere schaal te herhalen, toon hij op 9 Augustus 1896 met zyn zweefvliegtuig ten val kwam en zijn ruggegraat brak. Gustav Lilienthal, de jongere broer van Otto, is nog lang ais pionier der luchtvaart werkzaam geweest, zonder nochtans iets buitengewoons te bereiken. De Lilienthals waren wegbereiders baanbrekers, ze had den de praktijk van het zweefvlie gen reeds zover gebracht, dat hun vliegtuig eigeniyk alleen nog maar wachtte op de uitvinding van de lichte explosie-motor. Want het was inderdaad zoali Werner van Siemens (1816—1892) de grote Duitse na tuurkundige ingenieur en grondleg ger van de electrotechniek. reeds »n 1883 had geschreven: „Vliegmachi nes zyn pas mogelijk als er kracht machines zullen zyn uitgevonden, die hoogstens 1/5 deel van het gewicht der huidige lichtste machines heb ben en die in plaats van 5% minstens 30°ó van het theoretische warmto- equivalent opleveren. Voor we zo ver zijn, zyn alle vliegmachine-con structies tijdsvcrspilling". Deze nieuwe krachtmachincs, de lichte explosie-motoren, werden uit gevonden en het was Orville Wright een der tweo gebroeders Wright, die op 17 December 1903 van de KUl Dcvilheuvel af op het zandige strand van de Atlantische Oceaan de eerste vlucht maakte met een door een motor gedreven vliegma chine. Hij bleef 12 soconden in de lucht; het probleem naderde zyn oplossing De bestuurbare ballon Intussen had de luchtballon zich tot een luchtschip ontwikkeld, men had de ballon bestuurbaar gemaakt. Het was op 9 Augustus 1884 toen de bestuurbare ballon van de ge broeders Renard, „La France" ge heten, een tocht maakte waarbij zij opsteeg, vertrok, 7 k.m. en 600 me ter aflegde cn weer naar de plaats van vertrek terugkeerde. Het lucht schip was hiertoe in staat, dank zij de kracht van een elcctrische motor van 81/* P.K., wegende 2000 k.g„ die een tweebladige schroef van 7 m. in beweging bracht. En nog een pionier van dc bestuurbare ballon trad op, wiens naam we hier willen noemen, Santos Dumont, een Brazi liaan. Deze vermetele luchtvaarder dong op 13 Juli 1901 voor het eerst mee naar de prijs, die ten deel zou vallen aan degene, die met een be stuurbare ballon op zou stijgen in het park van Saint Cloud, om de Eiffeltoren zou stevenen en weer terug zou keren naai' Saint Cloud, alles binnen de tijd van een half uur. Santos Dumont beleefde ette lijke keren een flaseo, waarbij hU herhaaldelijk op het kantje af aan de dood ontsnapte. Maar hij hield vol en eindelijk, op 9 October 1901 slaagde hij er in de opgave te vol brengen en de prys te winnen. Het was hem hict om het geld te doen, want de prijs 100.000 francs liet hy onder de armen van Parijs verdelenIn Frankrijk deed daar na nog „Le Jaune". de gele ballon van de schatrijke suikerfabrikanten, de gebroeders Lcbaudy, van zich spreken. Dat was een ballon van het zogenaamde half-styve systeem, waarbij de ballon gemonteerd is om een metalen platform, waarnon de gondel is bevestigd. In 1904 werd dit luchtschip, na zijn 63e vaart, aan de Franse regering cadeau gegeven, maar het verongelukte een jaar la ter. De Franse regering liet toen een nieuwe luchtkruiser bouwen „La Républiquo", die op 29 Novem ber 1907 een prachtig goslaagde proefvlucht deed van 230 k.m. in nog geen zes uur. Maar helaas sloeg een storm het neergedaalde lucht schip van zijn ankers, het rukte zich geheel los en het vloog in ccn razende vaart stuurloos over Frank rijk en over het Kanaal. Boven Ier land verloor het een zUner schroe ven om vervolgens in de Oceaan onder te gaan. Dit ongeluk werd in Frankryk als een nationale ramp gevoeld, maar de president der Franse Aeroclub, Henri Deutsch de la Meurthe, bood zfin eigen lucht schip. de „Villo de Paris", aan de regering ten geschenke aan om „La République" te vervangen, welk aanbod door de regering grif werd aanvaard. .(Wordt vervolgd) inspannend. En dat voor 41 harde guldens per week. Dat is geen weelde, als je twee menages moet onderhouden. Velen zyn dan ook weer aan dc wal gekropen, de an doren zyn blijven varen, omdat het avontuur de varensgasten lokt. Maar stabiel is de toestand lang niet. Opheffing van de Sleepregeling heeft meer gevolgen: zodra dc sleepdienst niet meer afhankelijk is van de contróle. zal alleen daar worden gevaren, waar veel te ver- dienon schijnt. Dit leidt tot opeen hoping van tractie, terwijl op an dere trajecten de z.g.n. „spreiding" in gevaar komt. Urgentiesystemen. vaststelling sleepcontracten gaan vorloren en de vervoersecononne zal leemten vertonen. Kortom men krijgt weer de „wilde" vaart, de moordende concurrentie en vernieti ging van het huidige sociale levens peil van de varensgast. Ook vrachtschippers Op de Rijn heeft een dergelijke situatie al tot botsingen geleid, die catastrophaal dreigen te worden; doordat men in onderlinge verdeeld heid ten gronde dreigt te gaan. Duitsland, eens het machtige ge bied voor de schipper heeft practisch geen werk en het blijft afwachten of de Rynvaartcommis- sie Rotterdam en Antwerpen als transitohavens zal aanwijzen. De animo is echter groot, zodat er wel tractie voorhanden is. Nu zijn er twee groepen die op de Rijn naar werk dingen: de grote rederijen met haar machtige vlo ten en de particuliere schippers, het grootst in aantal. Deze vormden de algemene reserve op de Rijn, maar altijd was er werk te over, zo dat iedereen aan de vracht en de kost kwam. Maar na de laatste oorlog werd Duitsland een dood land, waar vooralsnog weinig van daan komt. De rederijen doen alles zelf en schuiven de particuliere ter zijde. Doze laatsten verenigden zich in de Particuliere Rijnvaartcentrale die op htfar beurt als machtig lichaam weer tegen de reders op bokste. Eerst werd er nog wel getracht een beurtlijst te maken, later door een combinatie in het leven te roepen do z.g.n. „Comrijn" maar schippers zyn eigengereid en alle pogingen liepen op mislukkingen uit. Als twee honden vechten om een been... Daaruit is een uiterst gespannen verhouding ontstaan, dlc niet be vorderlijk is voor de homogeniteit van onze vloot, juist nu. op het moment, dat de Rijnvaart op de geallieerde tafel komt. Bovendien is het vaak dat bij twee vechtende honden de derde met het been gaat strijken én er zijn Belgische. Franse en Zwitserse kapers op de kust. Hoe de situatie zich zal ontwikkelen, staat nog niet te bezien, maar dat de Overheid moet ingrijpen is een ding dat voor ieder die land en schip liefheeft, vaststaat. Er zijn nog heel wat problemen op de vaart en heel wat dagelijks brood van velen is er mee gemoeid. En Nederland dient te beseffen, dat haar 5000 k.m. bevaarbaar water in staat is ruim 20 millioen ton te verschepen. Over Jict élgemeen is er nog te kort aan sleepkracht. daar er van dc ruim 2200 sleepboten een groot deel ca. 1000 in de wilde vaart zit ten, ongeveer 500 jaarlijks in repa ratie zijn. Coördinatie is nodig, to meer daar de brandstof nog schraal wordt toegemeten en de concur rentie van rail- en wegvervoer ge vaarlijk is en onze schipperstand dreigt uit te roeien. De telegraaf op het Departement moet weer „op volle kracht vooruit" en er is geen schipper in ons waterland, die dan niet graag zal willen aanpakken. Op 5 Juli is te Amsterdam het voorlopig bestuur samengesteld van de Kring van Nederlandse Filmjour nalisten. I-Iet is samengesteld als volgt: A. van Domburg «voorzitter), dr. J. de Leeuwe (secretaris), A. C. P. Sc.vffert (penningmeester). P. v. d. Valk. J. A. Wiersma. W. Wagener C. Boost. Op de binnenkort te houden oprichtingsvergadering zal zal het doel der vereniging nader worden omschreven. DINSDAG 8 JULI Avondprogramma HILVERSUM II: 19.40 Zang klasse. 20 00 Nieuws. 20.05 Wy wa ren met de microfoon bij20.15 Bonte Dmsdagavondtrein. 21.30 Platen die U graag hoort. 22.15 Buitenlands overzicht. 22.30 „The Skymasters". 23.00 Nieuws. 23.15 Svinphome no. 5 in D gr. t. "HILVERSUM I: 19.00 Nieuws. 19.20 „Uit het land van Don Quichottc". 19.45 „De taak van de huishoudelijke voorlichting in de toekomst", 20.00 Nieuws. 20.05 Ac tualiteiten. 20.12 De gewone man. 20.20 Radio Philharmonisch Orkest. 21.55 „Comité tot opvoering van ar beidsproductiviteit". 22-25 „Vaders dagboek". 22.30 Nieuws. 22.45 „Zo- mer-serenade". WOENSDAG 9 JULI Ochtend- en middagprogramma HILVERSUM U: 7.00 Nieuws. 7.15 Gymnastiek. 8.00 Nieuws. 8.50 Voor do vrouw. 9,00 Operette-pro- So ;- 9.35 Symphonie nr. 10.00 Morgenwijding. -Iet rijk 18.30 BÖ over zee do weer- gramma. Bes gr. 10.20 „Onze keuken". 10.35 So praan, alt en piano. 11.00 Kinder verzorging en opvoeding. 12.00 Vaudeville-orkest. 13.00 Nieuws. 13.15 Orgelspel. 14.00 Voor de vrouw. 11.15 Omrqepkamerorkest. 15.00 Voor de jeugd. 17.15 Accon deon-orkest. 17.45 Hel 18.00 Nieuws, dienst. HILVERSUM I: 7.00 Nieuws. 7.45 Woord voor de dag. 8.00 Nieuws. 9.30 Werken voor strijk kwartet. 10.30 Morgendienst. 11.00 Vioolrecital. 11.45 Familieberichten. 12 00 In dc werkpauze. 12.30 Vo caal kwartet. 13.00 Nieuws. 14.00 Jubileum-Bondsdag Mannenvereni- gingen. 17.30 Volksherstel. 17.35 Omroep-orkest. 18 20 Vacantie-tipa. 18.30 Strijdkrachten.

Historische kranten - Archief Eemland

Dagblad voor Amersfoort | 1947 | | pagina 2