RATHENAU: eerste slachtoffer
van het nationaal-socialisme
Oorzaak hittegolven in Juni:
warme, droge bovenlucht
lil;
Met volle kracht achteruit?
Plan-Marshall is in staat
Europa te redden
Radio-programma
2
Vijf en twintig jaar geleden door
vier jongens vermoord
WEERKUNDIGE KRONIEK
door
PROF. VAN EVERDINGEN
Doe het op Uw
slofjes!
Kort bestek II
De Verovering van het luchtruim
door Rinko Wiersma
Dinsdag 8 Juli 1947
T Li INK A LENDER
DINSDAG 8 JVU. Er rijn nl«t
alleen schadelijke, doch ook zeer
nuttige insecten. De groteglanzen
de loopkeversdie in de tuinen
worden aangetroffen, zijn zeer nut
tig, omdat zij voortdurend jacht
maken opr rupsen, larvenpoppen
enz. Dc bekende lieveheersbeestjes
voeden zich evenals hun larven
mei bladluizen en plantenmijten.
De libellen of glazenmakersdie tot
de familie der waternymphen beho
ren. achtervolgen op hun wilde
vluchten vlinders en allerlei ande
re insecten, Graafioespen, sluipwes
pen en sluipvliegers maken vele
rupsen onschadelijkDe larven van
de gaasvl iepen voeden zich met on
telbare bladluizen; schor pioen vlie
gen doden een gr ooi aantal vlin
ders. Voor ome land- en tuinbouw
zijn deze insecten dan ook van zeer
groot nut. S. L
WALTHER RATHENAU
varingen ten spijt door tot men
eindelijk waardering voor zijn stre
ven bogon te krijgen, wat tijdens
do eerste wereldoorlog tot uiting
kwam toen de Duitse regering hem
opdroeg de grondstoffen-voorzie
ning te organiseren on later, in 1920
zich uitte in het, tot heni gorichte
verzoek, deel "it te maken van de
deskundigen-commissie voor de con
ferentie in Spa, waar het voor
Wie verlost?
leder. Die boze wil tot zich neemt en van wie
goede wil uitgaat.
Die dwaling ontvangt en waarheid terugschenkt.
Die haat duldt en liefde geeft. (Rathenau).
DEZER dagen was het vijf en twintig jaar goloaen, dat Walther
Rathenau, Duitslands minister van Buitenlandse Zaken in Berlijn
werd vermoord door een viertal jeugdige handlangers van het nationaal-
socialisme, respectievelijk 25, 21 on li» jaar oudZij kenden Rathe-
nau's persoon en werk niet en wisten niet wat zij deden; het was Lloyd
George, die aan de dodenbnar oen vlijmscherpe conclusie trok: „Door dezo
daad heeft Duitsland zelfmoord geploegd!'" Drie van do daders sloegen
de hand aan zichzelf, Rathcnau's moeder schreef aan do moeder van de
jonge Techow, die in leven bleof: „Zeg aan Uw zoon, dat ik, in naam
cn geest van de vermoorde, hem vergeef'. Lloyd George's profetisch
woord werd vervuld. Na deze eerste nationaal-socialistische moord volg
den méér. Het hek was van de dam en het uiteindelijk „resultaat" be
hoeft geen betoog: do nog verse, bloedige littekens daarvan staan ons
scherp genoeg voor ogen.
VERWIJLEN bij het leven en
werk van Walther Rathenau,
die op 29 September 1867 in Berlijn
als kind van joodse ouders het licht
Aanschouwde, voert tot de centrale
vragen onzer samenleving, welke
Rathenau reeds in principe gekend
heeft en die hun kern hebben in de
algemene mechanisering van het
leven en de maatschappij, waardoor
de verantwoordelijkheid van de en
keling en de gemeenschap ver
dwijnt en de ziel van alles, zonder
welke geen be-zieling mogelijk is,
gedood wordt.
Het is de, sinds do Middeleeuwen
optredende mecbanisator geweest,
die hot kapitalisme tot bloei bracht en
het proletariaat-als-klasse deed ont
staan met alle gevolgen van die
waarover Rathenau in de meeste
zijner schrifturen, doch vooral in
ziin in 1911 uitgegeven „Zur Kritïk
des Zeit'' spreekt, en waarin hij
naast" do oorzaak en daaruit gebo
ren nood de heilige overtuiging
stelt, dat tegen Je ziel geen macht
der aarde kan standhouden en dat
de door de mens zelf veroorzaakte
nood tenslotte die zielokraohton zal
wekken, Melko weer hogere moge
lijkheden in de mensen en de cul
tuur tot ontplooiing zullen brengen.
Do ziel is voor Rathenau het
hoogste begrip geweost on
waarschijnlijk was daarom zijn
in 1912 verschenen werk:
„Vom Reich der Scele", dat hij
opdroeg „Aan het jonge ge-
•lacht'', dus do thans actieve
.'«neratie, hem bijzonder lief.
Het was zijn levensbokontenis
op grond van dc daarin uit
gewerkte gedachten kan men
hem met Bergson en do moder
ne Amerikaanse levensfilosoof
on paodagoog John Mac Mur
ray volgelijken.
De kracht en de grootheid van
deze geest worden duidelijk geken-
schetst door het feit, dat Je ideeën,
welke Rathenau ruim viif en twin
tig en meer jaren geleden ontwik
kelde. nog steeds actueel co be
langrijk z\jn.
Zeirs de moord op de „jood Ra-
tlienau"' heeft zijn betekenis als
daad nog niet verloren en zijn jood
zijn Is, gezien In het kader van zijn
leven, een appèl tegen het anti
semietisme.
Steun aan socialisme
RATHENAU hoewel zelf één dor
„captains of industry'' (hij
volgde zijn vader op als directeur
viei A.E.G., één dor grootsto electri-
citcitsmaatschappen ter wereld)
poogdo bij zijn streven naar ge
meenschap het proletariaat op te
heffen en zag daarbij in de zich
langzamerhand ontwikkelende
demooratie zijn „rijk der ziel"
nabij komen, waardoor hij met
zijn grote geestelijke stuwkracht
het socialisme steun gaf, of
schoon hij tegen deze stroming
meermalen een waarschuwende
stem verhief over zakon van bij
komstige aard. Hij stelde zich op
het standpunt vier rustige ontwik
keling, echter zonder het doel uit
het oog te vorliezon, omdat hu nu
eenmaal niet aan een plotselinge
verandorlog kon geloven.
In een discussie met Karl
Kautsky drukte hij zijn geloof
in een komende eenheid uit
met de woorden: „wij moeten
stap voor star» omhoog stijgen",
hetgeen volaoende op zija
doelstellingen wijst. Het was
zün uitdrukkelijke wens, dat het
levensgeluk der mensen uit
hun werk zou spruiten.
Ofschoon Rathenau steeds zijn
beste krachten in dienst van de ge
meenschap heeft gesteld en voor
alles do vrij-woiding van de mens
wenste, heeft hij het zichzelf in het
leven niet gemakkelijk gemaakt,
terwijl hij bovendien vaak op grote
tegenstand van zijn omgeving stuit
te. Toch zette hij alle bittere er-
Duitsland om tweo vragen ging,
n.l.: hoe het ontwapende land zijn
rechten zou kunnen verdedigen en
hoe het aan zijn verplichtingen tot
schadeloosstelling zou voldoen.
Later, als minister, sloot Rathe
nau, terwijl Poincaró Duitslands
herstel tegonwoikte en er onenig-
hodon onder dc geallieerden waion
ontstaan, hot verdrag van Rapallo
met Rusland, dat een enorme mo
rele overwinning voor Duitsland
betokondo, doch do minister van
Buitenlandse Zaken tot doodsvijand
maakte van de „volksnationalèn",
do organisatio Consul, dio het com
plot tot de moord smeedde.
Hij verwachtte de dood
TRAGISCH en kenschetsend
voor de groep, welke de dood
van Rathenau wenste en bewerk
stelligde Is het, dat deze man, die
door zijn beleid wist te bereiken,
dat Duitsland weer als volwaardige
natie in Europa een eigen plaats
kon Innemen en de voormalige
vijanden van zijn eerllijke bedoelln.
gen wist te overtuigen,door Duitse
hand de dood. moest vinden.
Voor hemzelf is het einde niet
onverwacht gekomen: gedurende
do conferentie in Genua, waar de
gelen voor zyn veiligheid had ge
troffen, antwoordde Rathenau op
verontrustendo brieven uit Duits
land, dat het leven hem goed was
geweest en zonder willekeur. „Het
zal", zo vervolgde hij „niet lang
meer duren eer de willekeur er is.
ïk ben nu van mensen vrij. Hoo
moer ik vry ben, hoe meer zijn zy
v''ij ondanks alles verwant en
geliefd en ik beken met vreugde,
dat ik voor hon, niet /y voor mij op
do wereld zijn. Weliswaar is er niet
veel meer van my over. De vlam
brandt niet meer."
Eenmaal in Berlijn terugge
keerd bewaakte de politie Ra
thenau nauwgezet, tot hij zelf
dit overbodig vond. Niet lang
daarna had de aanslag plaats,
die rouw in geheel Duitsland
bracht. Honderdduizenden zijn
langs dc dodonbaar getrokken
om do laatste eer te bewijzen
aan dc man die eens heeft ge
zegd: „Wij leven niet terwille
van bezit, noch om macht, ook
niet om der wille van geluk,
doch w(j bestaan om van de
mensplijko geest uit tot de hel
derheid van het goddelijke te
komen."
WIJ beloofden in ons laatste ar
tikel terug te komen op de
hittegolven in Juni, speciaal op dc
27ste, toen alle records zelfs voor
Juli werden gebroken. De opmerk
zame lezer zal reeds hebben opge
merkt, dat de laatste alinea, die
geen zin meer had, vervallen moest
en door de voorlaatste was vervan
gen. geschreven op 28 Juni toen de
afwijking der temperatuur reeds be
kend was. Nu ook dc laatste twee
dagen bekend zijn kan onze schat
ting door een berekening worden
vervangen.
Afgeleid uit de maxima en mi
nima blijkt dat voor De Bilt de
maand 2.3° te warm was, voor
Den Helder 2.1 voor Maas
tricht (vliegveld Beek) slechts
1.0 wat zoals we reeds meer
opmerk ton door het verschil 'n
opstelling te Maastricht cn Beek
wordt verklaard.
De afwijkingen over de laatste zes
dagen was niet 60 70 maar
52 omdat de afkoeling krachtiger
inviel dan wij op de 28ste dorsten
hopen. Toch was die afkoeling in
totaal minder sterk dan in het be
gin der maand en Juli begon weer
met warmte.
Hoe kicamen de recordtemperatu
ren op 3 en 27 Juni tot stand? Want
al had de 3a slechts 34 gradenzo
vroeg in de maand as dat toch
bijzonder!
Om dit te verklaren moeten wij
even uitweiden over de wijze waar
op normaal het dagmaximum tot
stand komt. Als het maximum be
reikt wordt is er evenwicht tussen
ontvangst en uitgaaf. Tegen die tijd
is de ontvangst hoofdzakelijk van
zon en atmosfeer aardstraling, de
uitgaaf de eigen straling van de
lucht en afvoer door verticale
luchtstromen. Op dagen waarop de
bovenlucht extra koel is wordt het
maximum dat bij de zonnestraling
zou passen niet bereikt, omdat wan
neer het temperatuurverval naar
boven meer dan 10 per kilometer
wordt, valwinden een verdere sta
ging beletten.
Men zegt dan dat dc zon wel
warm is. maar de wind koud.
Om dus tot recordtemperaturen
te komen moet de bovenlucht zo
warm zijn dat valwinden zijn
uitgesloten.
Hogcdruk-toestand
Dit is nu beide malen het geval
geweest. Wij hadden in de eerste
plaats hogedruk-toestand. dus lang
zaam dalende luchtstromen, die de
bovenlucht opdrogen en wolkenvor
ming beletten. Dan Z.O.-wind, die
uit het warme continent komt, en
niet alleen aan het oppervlak, maar
ook in de hogere lagen tot minstens
twee km. De warmte in die hogere
lucht kan nu extra groot worden,
wanneer men met een Föhnver
schijnsel te doen heeft Vochtige
lucht uit Italië of Spanje stijgt met
Z.O.- of Z.-winden tegen de bergen
(Alpen of Pyreneeën) op. conden
seert daarbij zijn vocht en neemt
daarbij slechts 0.5 per 100 m in
temperatuur af, terwyi bij de daling
aan de andere zjjde der bergen de
lucht droog wordt en 1° per 100 m
in temperatuur stijgt, zodat zij na
de overgang veel warmer en uiterst
droog is.
In de eerste plaats laat nu die
droge lucht veel sterker zonnestra
len door; In de tweede plaats kan
de temperatuur op twee km zo hoog
worden dat valwinden, zelfs bij zeer
hope temperatuur aan het opper
vlak ontbreken.
Z.O.-winden
Zowel op 3 Juni als op 27 Juni en
voorafgaande dagen was hoge druk
king in het N. of N.O. aanwezig.
Blijkens het wcerkaartje woeien
Zuid-Oostciyke winden niet alleen
aan het oppervlak maar ook op écn
en twee km afkomstig uit het Z.O.
op 27 Juni en uit het Z. op de 3de.
Overeenkomstig daarmede is, dat
op de 27 en 28 Juni de tempera
tuur op twee km niet minder dan
20 was, op de 3de 14 Meestal
reikt de convectie, dat is het spel
van stijgende en dalende stromen
niet tot twee km, anders had het
nog boven de 40 aan de grond
kunnen worden, maar wij zijn er
met 38 in het Z. en 36.8 in De Bilt
dicht bij geweest. Op de 28 Juni
draaide de bovenwind al naar een
meer Noordelijke richting vóór het
maximum bereikt kon worden en
viel dus reeds overdag afkoeling in
na een maximum van 28
Na de afkoeling was het op 6 Juni
op twee km zelfs 0.6, op 1 en 2
Juni 3 en 4 thans (op 4 Juli)
meldt het wcerkaartje voor dc 3de
7 o, we stijgen dus weer! Maar de
bovenwinden zijn nog W., er is dus
nog geen gevaar voor een nieuw
record!
A Is je de hele dag op de been
bent geweest, is het dan niet
heerlijk, om je moede voeten
eens neer te vlijen met zo'n paar
zachte slofjes eraanen waarmee
je niet bang hoeft te zijn, dat je tekent U het bovenstukje.
het meubilair beschadigt, als je ?°°l knipt U na van stevige stof
ie onderdanen ook eens op stoel voor de onderkant en een zacht
of bank laat rusten? Bi] onze lapje voor de binnenkant. Is de
vjcantie-baguge mogen ze zeker stof en dun, da n legt U er nog
niet ontbreken. een of twee lapjes tussen. U
r stikt die zolen een paar maal in
U maakt ze in een wip. Zet de lengte op elkaar door
Het bovenstukje maakt U van
knipt deze zool uit, waarbij U
l c.Ai. van di lijn afblijft. Dan
- "lOOZ
3X0N3T
Uw voet tp een krant en trek w
er een^ potloodlijn^ omheen. U zachte stof, desgewenst met een
voerinkje. De aangegeven maten g
zijn in c M De korte kant om.
boordt U met een reep schuin-
genomen stof. Dan rijgt U het g
-1 "'LI jp de zool, waarbij U aan de
*2. neus vier kleine plooitjes legt.
Nu omboorden we de hele zool,
waarbij we dus gelijk het boven-
stukje mee bevestigen.
Zet er een elastiekje aan als g
- op cis tekening en U kunt Uw g
slofjes niet verliezen.
ELLA BEZEMER
s&siflaHBinMBBL&eczt
Over lief en leed in de
Nederlandse sleepvaart
Tal van problemen vragen om oplossing
TERWIJL het zonnetje lioger en hoger klimt, maalt de schroef de
sleep tegen de stroom In. Het gaat minder snel, de hulp van
het goty is men kwyt. Nu remt de tegenstroom de vaart af. Op de
telegrwaaf staat de handle op „volle kracht vooruit". En toch is me
nig „kappic" zoals de kapitein vertrouwelijk wordt genoemd
niet tevreden. Zijn indruk op dc sleepvaart is veelal; dat het „met
volle kracht achteruit" gaat.
„s* Tn in,11 Varen zij en al is er wel eens
r-Si nrn WaLÏoQ( rust cn zitten ze op de reling de
Gen. van het Dep. \an W aterstaat jaK, is en het work zwaar en
(Van onze financiële redacteur)
Misschien zal in de verre toe
komst 5 Juni. de dag waarop mi
nister Marshall in de universiteit
van Harvard het grote reconstruc
tieplan voor Europa heeft bekend
gemaakt, in Europa tot een alge
mene feestdag worden uitgeroepen.
Het is namelijk niet uitgesloten,
dat voor dit voorstel met één slag
de reeds meer clan twintig jaar oude
plannen om in Europa tot een nau
were economische samenwerking te
geraken, tot verwezenlijking zullen
komen.
Hierdoor zou een eerste, doch
tevens een beslissende stap
worden gedaan op dc weg naai
de Verenigde Staten van Eu
ropa, een weg die tot dusver
absoluut onbegaanbaar had ge
leken. Wat noch commissies,
noch conferenties sedert 1919
ooit hebben kunnen bereiken,
zou nu door de noodtoestand
welke Europa bedreigt verwe
zenlijkt kunnen worden.
Amerika heeft gevraagd om een
algemeen reconstructieplan voor
Europa en al is de Paruse conferen
tie mislukt, niets zal de West-Euro-
pese landen kunnen weerhouden om
gezamenlijk een herstelplan op te
stellen. Dit plan zal men echter al
leen da:, kunnen maken, indien de
nationale reconstructieplannen, dio
sedert de oorlog o.a. in ons land. in
Frankrijk en in Noorwegen zijn ge
maakt, tot één groot geheel worden
samengevat. Ook Engeland heeft
bij de publicatie van het Witboek
over het nationale inkomen, dat te
zamen met de begroting telkenjare
wordt gepubliceerd, het materiaal
voor een nationaal plan bijeenge
bracht, doch nu moeten al deze na
tionale plannen tot een groot plan
worden samengevoegd. Gunnar
Myrdal, dc secretaris van de Eco-
nomisce Commissie voor Europa,
wees er nog onlangs op.
In al deze nationale plannen zijn
grote exportschema's opgesteld,
doch men heeft hierby geen reke
ning (kunnen) houden met de uit
werking van de nationale plannen
op de eeonomio der andere landen.
Eerst indien dat geschiedt, zal men
tot een planmatige opbouw van
Europa kunnen komen. Men heeft
hierover reeds jarenlang getheore
tiseerd, doch steeds zijn de weer
standen tc sterk gebleken om tot
een nauwe samenwerking en tot on
derlinge afpassing van de economie
der verschillende landen to geraken.
Planbureau in Geneve
Dat de economische commissie
voor Europa van de U.N O. ernst
met de zaak maakt, blijkt onder
meer wel uit het feit, dat te Genève
een Planbureau zal worden opge
richt, dat 9P korte termijn al deze
afzonderlijke nationale plannen tot
een groot globaal plan voor Europa
zal samenvoegen. De bekende En
gelss econoom N. Kalbor is tot di
recteur van dit bureau benoemd.
Dit grote reconstructieplan voor
Europa kan alleen dan stagen. In
dien de landen waaroo het betrek
king heeft, er in zullen toestemmen
een stukje van hun nationale sou-
\ereijiiteit op te geven, daar het
slagen van hot plan er van afhangt
of de verschillende landen hun eigen
belangen inderdaad ondorgeseldkt de afspraken genegeerd en
over tot het Instellen van een sleep-
vaart-regelmg, om de schaarse
sleeptractie en de nog schaarsere
kolen zo goed mogelijk te exploi
teren. Een overkoepelend lichaam
„de Sleepvaartcommissie" zorgde
voor de uitvoering van het besluit,
waarin het de eigenaars van sleep
boten werd verboden, enig sleep-
werk te verrichten, zonder een door
de commissie afgegeven vergun
ning. Tevens werd het mogelijk bij
volaoende aanbod van schepen, de
sleepboten rekening houdend
met hun kracht by een door de
Prijsbeheersing vastgesteld tarief,
een zo economisch mogelijke sleep
te verschaffen, terwijl bij geringer
aanbod het aanwezige slccpwerk
over een zo groot mogelijk aantal
sleepboten werd verdeeld. Daar
naast stelde men nog een urgentie-
systeem samen, waardoor werd be
reikt, dat schepen met preferente
ladingen voorrang werd gegeven.
Het spreekt vanzelf dat deze nieu
we regeling, die de vrijheid der va
rensgasten zozeer aantastte, tegen
kanting ondervond. In de eerste
plaats meende men een slim
me Duitse maatregel tc zien
aan de andere kant kwam er twij
fel by, omdat er al zo vaak zonder
succes aan de sleepvaart was ge
dokterd. Bij die pogingen had een
minderheid van sleepbooteigenaren
willen maken aan de wederopbouw
van Europa in züu geheel.
Tot dusver ziin alle plannen tot de
nauvvere samenwerking op econo
misch zowel als 6p politiek gebied
hierop gestrand. De nood In Europa
is oo het ogenblik echter zo groot
en de uitweg uit de impasse hangt
zo uitsluitend af van de Ameri
kaanse steun die door minister
Marshall is toegezegd, dat wij nau
welijks kunnen vrezen dat de voor
aanstaande Europese politici niet
zullen inzien dat slechts een enge
en planmatige samenwerking tus
sen de West-Europese mogendhe
den redding kan bioden.
Van 6 tot 31 Juli exposeren
de schilders Wim Wijnman en de
beeldhouwer Anton Rüdcckcr hun
werk in 't Plankenhuys, Birkt-
siraat 40A te Soost. telkens op
Zaterdag, Zondag; Maandag on
Dinsdag.
Bijna het gehele jaar werkten
inwoners van het Drentse dorp Die
ver aan de voorbcroiding van Sha
kespeare's Mjdzopjernachtdroom,
welke opvoering ccn de/.er dagen
een groot succes is geworden.
geregeerd over de zwakkere broe
ders.
Een goede regeling
losgelaten
Maar het viel mee en een oude
Illusie van 1935, dc vorming van
een federatie van sleepbooteigena
ren, scheen verwezenlijkt te wor
den. Het werk werd bovendien
ruimschoots beloond en de moor
dende concurrentie was uitgeban
nen. De hele oorlog heeft doze re
geling voldaan en ook nog na de
oorlog. Totdat de Overheid in hot
voorjaar van 1947 besloot de rege
ling los te laten. Daarmede werd
het roer omgegooid en dc telegraaf
op „vólle kracht achteruit" gezet.
De slepers dreigden nu weer het
slachtoffer tc worden van sleep-
agenten, die heel vaak beschikken
over eigen sleepboten en kroegen,
waarbij de wijsheid maar al te vaak
„in de kan" verdwijnt. Vrijlating
van de sleepvaartregeling beteken
de een keldenng van de sleeplonen,
een daling van de gage voor kapi
tein en bemanning. Het gevolg is
dan ook, dat vele varensgasten node
rond kunnen komen. Zij hebben
twee huishoudingen te bekostigen:
dat van vrouw cn kroost aan dc
wal en dat van zichzelf aan boord.
Van 's ochtends 8 tot 's avonds 8
Het ligt in de bedoeling van het Amsterdamse gemeentebestuur bin
nenkort bij de raad een voorstel in tc dienen het nieuwe stadhuis tc
bouwen op de hoek van dc Amstel en het W'aterlooplein. Het plan
F rederiks plein zo, hiermee van de baan zijn. Daar zou in de toekomst
een groot opera-gebouw worden gebouwd. Onze foto toont de plaats
van hel nieuwe stadhuis.
(IV.)
De graaf von Zeppelin maakte
evenals Olto von Lilienthal de bele
gering van Parijs mee in 1871. Uit
de belegerde stad stegen niet min
der dan 66 bemande ballons op.
Frankrijk's leidende staatsman Gam-
betta slaagde er destijds in om Pa
rijs per luchtballon te verlaten. De
ze ballon-vluchten maakten zowel
op graaf Zeppelin als op Otto Li
lienthal een grote indruk.
Dc gebroeders Otto en Gu3tav
Lilienthal werden in Anklam gebo
ren, ze verschilden één jaar in leef
tijd; toen Otto. de oudste, veertien
jaar oud was. begonnen de broers al
vleugels te maken. Hun moeder, een
weduwe, nam de enige houding aan
die juist was tegenover het spel,
d.w.z. de arbeid van haar zoons; ze
nam hun pogen ernstig op. Ze moe
digde hen zoveel mogelijk aan, zo
dat de jongens niet voor hun moe
der maar alleen voor hlin schoolka
meraden het geheim van hun proef
nemingen moesten bewaren. Om de
spot der kameraden te ontgaan slo
pen de jongens in do nacht met hun
vlieggerei de stad uit naar het
exercitieveld, want het stadje hun
ner Inwoning had een garnizoen.
Daar klommen ze boven op een ko
gelvanger. bonden 2ich de vleugels
aan en yiden dan met de vleugels
slaande naar beneden. Het gelukte
hen niet hoger van de grond te ko
men dan ze vermochten te sprin
gen. In latere jaren deden de beide
gebroeders onvermoeid proefnemin
gen. in 1891 bouwden ze een appa
raat met loodrecht opstaand stuur,
dat een vleugelvlak van acht vier
kante meters had. Met dit vliegtuig
slaagde Otto er in Gustav werd
door een pijnlijke heup verhinderd
aan deze proefnemingen mee te
doen bij flinke wind van een
hoogte van 5 a 6 meter startend,
vluchten van een dertig meter te
maken. Later bouwden ze nog ver
scheidene andere apparaten, van
grotere afmetingen, waarmee zij van
de rand van een zandkuil in Steg-
litz by Berlijn af. glij-vluchten be
oefenden. De Lilienthal's deden geen
moeite om hun apparaten voor
nieuwsgierigen te verbergen. Inte
gendeel ze probeerden anderen voor
hun vliegidealen enthousiast te ma
ken. Ze verklaarden zich bereid
voor dc kostprys d.w.z. voor 100 h
200 mark een vliegtoestel to vervaar
digen voor ieder, die dit wenste. In
1895 had Otto Lilienthal een twee
dekker waarmee hij glij-vluchten
deed van wel 350 meter. Reeds had
hij plannen ontworpen om zijn toe
stel te voorzien van een kleine door
koolzuur gedreven motor on om zijn
vliegproeven op veel grotere schaal
te herhalen, toon hij op 9 Augustus
1896 met zyn zweefvliegtuig ten val
kwam en zijn ruggegraat brak.
Gustav Lilienthal, de jongere broer
van Otto, is nog lang ais pionier
der luchtvaart werkzaam geweest,
zonder nochtans iets buitengewoons
te bereiken. De Lilienthals waren
wegbereiders baanbrekers, ze had
den de praktijk van het zweefvlie
gen reeds zover gebracht, dat hun
vliegtuig eigeniyk alleen nog maar
wachtte op de uitvinding van de
lichte explosie-motor. Want het was
inderdaad zoali Werner van Siemens
(1816—1892) de grote Duitse na
tuurkundige ingenieur en grondleg
ger van de electrotechniek. reeds »n
1883 had geschreven: „Vliegmachi
nes zyn pas mogelijk als er kracht
machines zullen zyn uitgevonden, die
hoogstens 1/5 deel van het gewicht
der huidige lichtste machines heb
ben en die in plaats van 5% minstens
30°ó van het theoretische warmto-
equivalent opleveren. Voor we zo
ver zijn, zyn alle vliegmachine-con
structies tijdsvcrspilling".
Deze nieuwe krachtmachincs, de
lichte explosie-motoren, werden uit
gevonden en het was Orville Wright
een der tweo gebroeders Wright,
die op 17 December 1903 van de
KUl Dcvilheuvel af op het zandige
strand van de Atlantische Oceaan
de eerste vlucht maakte met een
door een motor gedreven vliegma
chine. Hij bleef 12 soconden in de
lucht; het probleem naderde zyn
oplossing
De bestuurbare ballon
Intussen had de luchtballon zich
tot een luchtschip ontwikkeld, men
had de ballon bestuurbaar gemaakt.
Het was op 9 Augustus 1884 toen
de bestuurbare ballon van de ge
broeders Renard, „La France" ge
heten, een tocht maakte waarbij zij
opsteeg, vertrok, 7 k.m. en 600 me
ter aflegde cn weer naar de plaats
van vertrek terugkeerde. Het lucht
schip was hiertoe in staat, dank zij
de kracht van een elcctrische motor
van 81/* P.K., wegende 2000 k.g„
die een tweebladige schroef van 7
m. in beweging bracht. En nog een
pionier van dc bestuurbare ballon
trad op, wiens naam we hier willen
noemen, Santos Dumont, een Brazi
liaan. Deze vermetele luchtvaarder
dong op 13 Juli 1901 voor het eerst
mee naar de prijs, die ten deel zou
vallen aan degene, die met een be
stuurbare ballon op zou stijgen in
het park van Saint Cloud, om de
Eiffeltoren zou stevenen en weer
terug zou keren naai' Saint Cloud,
alles binnen de tijd van een half
uur. Santos Dumont beleefde ette
lijke keren een flaseo, waarbij hU
herhaaldelijk op het kantje af aan
de dood ontsnapte. Maar hij hield
vol en eindelijk, op 9 October 1901
slaagde hij er in de opgave te vol
brengen en de prys te winnen. Het
was hem hict om het geld te doen,
want de prijs 100.000 francs
liet hy onder de armen van Parijs
verdelenIn Frankrijk deed daar
na nog „Le Jaune". de gele ballon
van de schatrijke suikerfabrikanten,
de gebroeders Lcbaudy, van zich
spreken. Dat was een ballon van
het zogenaamde half-styve systeem,
waarbij de ballon gemonteerd is om
een metalen platform, waarnon de
gondel is bevestigd. In 1904 werd
dit luchtschip, na zijn 63e vaart, aan
de Franse regering cadeau gegeven,
maar het verongelukte een jaar la
ter. De Franse regering liet toen
een nieuwe luchtkruiser bouwen
„La Républiquo", die op 29 Novem
ber 1907 een prachtig goslaagde
proefvlucht deed van 230 k.m. in
nog geen zes uur. Maar helaas sloeg
een storm het neergedaalde lucht
schip van zijn ankers, het rukte
zich geheel los en het vloog in ccn
razende vaart stuurloos over Frank
rijk en over het Kanaal. Boven Ier
land verloor het een zUner schroe
ven om vervolgens in de Oceaan
onder te gaan. Dit ongeluk werd in
Frankryk als een nationale ramp
gevoeld, maar de president der
Franse Aeroclub, Henri Deutsch de
la Meurthe, bood zfin eigen lucht
schip. de „Villo de Paris", aan de
regering ten geschenke aan om „La
République" te vervangen, welk
aanbod door de regering grif werd
aanvaard.
.(Wordt vervolgd)
inspannend. En dat voor 41 harde
guldens per week. Dat is geen
weelde, als je twee menages moet
onderhouden. Velen zyn dan ook
weer aan dc wal gekropen, de an
doren zyn blijven varen, omdat het
avontuur de varensgasten lokt.
Maar stabiel is de toestand lang
niet.
Opheffing van de Sleepregeling
heeft meer gevolgen: zodra dc
sleepdienst niet meer afhankelijk is
van de contróle. zal alleen daar
worden gevaren, waar veel te ver-
dienon schijnt. Dit leidt tot opeen
hoping van tractie, terwijl op an
dere trajecten de z.g.n. „spreiding"
in gevaar komt. Urgentiesystemen.
vaststelling sleepcontracten gaan
vorloren en de vervoersecononne
zal leemten vertonen. Kortom men
krijgt weer de „wilde" vaart, de
moordende concurrentie en vernieti
ging van het huidige sociale levens
peil van de varensgast.
Ook vrachtschippers
Op de Rijn heeft een dergelijke
situatie al tot botsingen geleid, die
catastrophaal dreigen te worden;
doordat men in onderlinge verdeeld
heid ten gronde dreigt te gaan.
Duitsland, eens het machtige ge
bied voor de schipper heeft
practisch geen werk en het blijft
afwachten of de Rynvaartcommis-
sie Rotterdam en Antwerpen als
transitohavens zal aanwijzen. De
animo is echter groot, zodat er wel
tractie voorhanden is.
Nu zijn er twee groepen die op
de Rijn naar werk dingen: de grote
rederijen met haar machtige vlo
ten en de particuliere schippers,
het grootst in aantal. Deze vormden
de algemene reserve op de Rijn,
maar altijd was er werk te over, zo
dat iedereen aan de vracht en de
kost kwam. Maar na de laatste
oorlog werd Duitsland een dood
land, waar vooralsnog weinig van
daan komt. De rederijen doen alles
zelf en schuiven de particuliere ter
zijde. Doze laatsten verenigden zich
in de Particuliere Rijnvaartcentrale
die op htfar beurt als machtig
lichaam weer tegen de reders op
bokste.
Eerst werd er nog wel getracht een
beurtlijst te maken, later door een
combinatie in het leven te roepen
do z.g.n. „Comrijn" maar schippers
zyn eigengereid en alle pogingen
liepen op mislukkingen uit.
Als twee honden
vechten om een been...
Daaruit is een uiterst gespannen
verhouding ontstaan, dlc niet be
vorderlijk is voor de homogeniteit
van onze vloot, juist nu. op het
moment, dat de Rijnvaart op de
geallieerde tafel komt. Bovendien
is het vaak dat bij twee vechtende
honden de derde met het been gaat
strijken én er zijn Belgische. Franse
en Zwitserse kapers op de kust. Hoe
de situatie zich zal ontwikkelen,
staat nog niet te bezien, maar dat
de Overheid moet ingrijpen is een
ding dat voor ieder die land en
schip liefheeft, vaststaat.
Er zijn nog heel wat problemen
op de vaart en heel wat dagelijks
brood van velen is er mee gemoeid.
En Nederland dient te beseffen, dat
haar 5000 k.m. bevaarbaar water
in staat is ruim 20 millioen ton te
verschepen.
Over Jict élgemeen is er nog te
kort aan sleepkracht. daar er van
dc ruim 2200 sleepboten een groot
deel ca. 1000 in de wilde vaart zit
ten, ongeveer 500 jaarlijks in repa
ratie zijn. Coördinatie is nodig, to
meer daar de brandstof nog schraal
wordt toegemeten en de concur
rentie van rail- en wegvervoer ge
vaarlijk is en onze schipperstand
dreigt uit te roeien. De telegraaf op
het Departement moet weer „op
volle kracht vooruit" en er is geen
schipper in ons waterland, die dan
niet graag zal willen aanpakken.
Op 5 Juli is te Amsterdam het
voorlopig bestuur samengesteld van
de Kring van Nederlandse Filmjour
nalisten. I-Iet is samengesteld als
volgt: A. van Domburg «voorzitter),
dr. J. de Leeuwe (secretaris), A. C.
P. Sc.vffert (penningmeester). P. v.
d. Valk. J. A. Wiersma. W. Wagener
C. Boost. Op de binnenkort te
houden oprichtingsvergadering zal
zal het doel der vereniging nader
worden omschreven.
DINSDAG 8 JULI
Avondprogramma
HILVERSUM II: 19.40 Zang
klasse. 20 00 Nieuws. 20.05 Wy wa
ren met de microfoon bij20.15
Bonte Dmsdagavondtrein. 21.30
Platen die U graag hoort. 22.15
Buitenlands overzicht. 22.30 „The
Skymasters". 23.00 Nieuws. 23.15
Svinphome no. 5 in D gr. t.
"HILVERSUM I: 19.00 Nieuws.
19.20 „Uit het land van Don
Quichottc". 19.45 „De taak van de
huishoudelijke voorlichting in de
toekomst", 20.00 Nieuws. 20.05 Ac
tualiteiten. 20.12 De gewone man.
20.20 Radio Philharmonisch Orkest.
21.55 „Comité tot opvoering van ar
beidsproductiviteit". 22-25 „Vaders
dagboek". 22.30 Nieuws. 22.45 „Zo-
mer-serenade".
WOENSDAG 9 JULI
Ochtend- en middagprogramma
HILVERSUM U: 7.00 Nieuws.
7.15 Gymnastiek. 8.00 Nieuws. 8.50
Voor do vrouw. 9,00 Operette-pro-
So ;-
9.35 Symphonie nr.
10.00 Morgenwijding.
-Iet rijk
18.30 BÖ
over zee
do weer-
gramma.
Bes gr.
10.20 „Onze keuken". 10.35 So
praan, alt en piano. 11.00 Kinder
verzorging en opvoeding. 12.00
Vaudeville-orkest. 13.00 Nieuws.
13.15 Orgelspel. 14.00 Voor de
vrouw. 11.15 Omrqepkamerorkest.
15.00 Voor de jeugd. 17.15 Accon
deon-orkest. 17.45 Hel
18.00 Nieuws,
dienst.
HILVERSUM I: 7.00 Nieuws.
7.45 Woord voor de dag. 8.00
Nieuws. 9.30 Werken voor strijk
kwartet. 10.30 Morgendienst. 11.00
Vioolrecital. 11.45 Familieberichten.
12 00 In dc werkpauze. 12.30 Vo
caal kwartet. 13.00 Nieuws. 14.00
Jubileum-Bondsdag Mannenvereni-
gingen. 17.30 Volksherstel. 17.35
Omroep-orkest. 18 20 Vacantie-tipa.
18.30 Strijdkrachten.