Amersfoort in de nieuwe
Winkler Prins
Onderwijs in Amersfoort (II)
Stadsmuur van Harderwijk
weerstond de vijand
Wegen leken op wandelende
bloementuinen
m oe nee iviorgee
Radio-programma
2
Stadsbeschrijving laat veel
te wensen over
Madonnabeeld dat
er niet is!
Bericht
Men zal moeten zoeken naar een
ruime variatie van mogelijkheden
Haakschutters speelden kruip door
sluipdoor, maar...!
Drost van der Sande
in het gevang
„Vive la Hollande" was
niet van de lucht
- door EDGAR ALLAN POE -
'/rrt'T.w
Zaterdag 26 Juli 1947
WJ AT over onze woonplaats in de
v v nieuwe Winkler Prins wordt
ten beste gegeven is niet erg be
vredigend.
Uiteraard mogen we van een
encyclopaedic niet verwachten, dat
wij er de uitgebreide plaatsbeschrij
vingen in zullen vinden, welke een
Gids of een Baedeker ons biedt. We
verwachten er geen enthousiaste,
met superlatieven doorspekte ophe
meling in van het schitterende
panorama dat zich op onze Lange
Jan aan de torenbestyger ont
vouwt.
OOK niet ander uiterste
een sombere beklemtoning van
de afschuwelijke stank der Amers-
foortse buitensingels (de Beek) op
windstille. snikhete zomerdagen.
Maar wel mag aan dc Winkler Prins
de eis worden gesteld, dat bij
alle noodzakelijke beknoptheid
ook t. a. v. een stadsbeschrijving
le elk woord zin heeft en elke zin
verantwoord is, 2e dat de encyclo
paedic „bij" is en 3e dat de druk
proeven door de betrokken deel-
redacteur zijn gecorrigeerd.
Aan geen dezer voorwaarde nu is
geheel voldaan.
Perfecte correctie?
De derde druk van de Winkler
Prins (die van 1904 voor het eerste
deel) vertelt ons over de stad o.a.
„Het middelpunt der stad is de
ruime markt, de Hof geheten,
waarop zeven straten uitlopen.
De Langestraat, de schoonste der
stad. deelt haar met hare beide
voortzettingen in een noord-wes
telijke en een zuid-oostelijke helft,
terwijl het Singel, met de „Munt
huizen en het Zand, nog de ommu
ring der oude stad aanwijst". De
nieuwe druk van 1947 maakt hier
van de Langestraat deelt de
stad met haar beide voortzettin
gen in een Noord-Westelijke en
een Zuid-Westelijke helft (op
zichzelf al een onmogelijkheid T
terwijl de Singel met Het Zand
en dc Muurhuizen, de gerestau
reerde Kamper-binnenpoort, als
mede "dc beide waterpoorten n.l.
de Koppelpoort en de Monniken
dam (15e eeuw) nog de omvang
van de oude stad aanwijzen."
Nog afgezien van de ouderwetse
woordkeuze (de Langestraat is im
mers een wegverkeersader en heeft
geen verdelende doch een verbin
dende functie) zal de onjuistheid
dezer omschrijving wel elke Amers-
foorter in het oog springen. Eers
tens wordt door de Langestraat en
haar beide voortzettingen de stad
niet „verdeeld" in een Noord-Wes
telijke en een Zuid-Westelijke helft,
doch (schijnbaar onbeduidende,
maar typerende onnauwkeurigheid)
in een Noord-Westelijke en een
Zuid-Oostelijke helft. Ten tweede:
de omvang van de oude stad wordt,
natuurlijk niet bepaald als de Wink
ler Prins hier aangeeft. In de nieuwe
druk worden de twee begrenzingen
der oude veste door elkaar gehas
peld, n.l. die van de eerste om
muring van omstreeks 1259 en die
der uitleg in de 14e en 35e eeuw.
Van de omwalling uit het midden
der 13e eeuw zijn de Muurhuizen,
de Singels en Het Zand nog over
blijfselen, terwijl de omvang van de
15e eeuwse stad door de buitensin
gels (de Beek) met de Plantsoenen,
de Koppelpoort en de Monnikendam
worden bepaald.
Winkler Prins" bij?
Enige weken geleden besprak Dr.
P. H. Ritter Jr. voor de radio de
nieuwe druk der Winkler Prins en
roemde daarbij o.a. het mooie kaart
werk c.q. de plattegrond van Alk
maar. Het spijt mij te moeten vast
stellen, dat deze waardering niet
opgaat voor het kaartje van Amers
foort, dat tussen de tekst is afge
drukt. Deze plattegrond n.l. is hele
maal niet „bij"en geeft de toestand
weer uit het jaar.1930. De gehele
uitbreiding van na 19301931 zoekt
men op deze kaart van Amersfoort
tevergeefs. Men mag met reden vra
gen, waarom de uitgevers zich niet
met de betreffende stedebouwkun-
digedienst in verbinding hebben ge
steld.
Onze Lieve Vrouwetoren
Met recht zijn we trots op het
bezit van de prachtige O. L. V.-toren.
Het loflied op deze toren, dat archi
tect Zuiderhoek neerschreef in de
Beiiaard van Mei van dit jaar, zal
wel elke Amersfoorter uit het hart
gegrepen zijn. De vertrouwde vor
men ontelbare malen door kun
stenaars met penseel en tekenstift
vereeuwigd zijn ons lief en een
oprechte „Keientrekker" kent de
Lange Jan wellicht zo goed als zijn
broekzak. Wat zal hij denken van
het navolgende, uit de kunsthistori
sche beschouwing?
De toren is op vierkant grondvlak
opgetrokken omstreeks 1470 en
heeft vier zware hoekpijlers als
steunberen; om de bovenste ge
leiding loopt een balustrade.
Daarnaast is een klem neventoren
tje, dat het beeld der Madonna
met Kind draagt."
In werkelijkheid zullen we dit
beeld van Maria met het kindje
Jezus tevergeefs zoeken. Er heeft
trouwens voor zover we hebben
kunnen nagaan nooit een beeld
op het neventorentje gestaan. Hoe
heeft men zulk een grove onjuist
heid in een encyclopaedisch kunst
historisch overzicht kunnen neer
schrijven? Wij vragen de onderstel
ling, dat de geleerde schrijver van
dit overzicht in een of ander gidsje
de volgende sedert dien tot ver
velens toe herhaald woorden van
dominé Craandijk heeft gelezen en
onjuist interpreteerde. De doopsge
zinde predikant Craandijk uit Rot
terdam n 1. schreef in een opstel uit
het jaar 1874 (zie z'n „Wandelingen
in Nederland") over de O.L.V.-toren
te Amersfoort:
het omwonend landvolk be
groette in het statig gevaarte het
beeld der Gezegende onder de
vrouwen, en vóóral als de sche
mering de vormen wat omsluierde,
als de verre afstand de details in
een nevel hulde, dan zag hun oog
de statige gestalte der gebenedijde
Moeder des Heren met haar god
delijk Kind op de arm en (n.l. het
ncventorentje T.). die bescher
mend en zegenend te midden van
het landschap stond en de gelo
vigen tot dankbare aanbidding en
vertrouwelijke verering nodigde."
Fabrieksstad
„Het tegenwoordige Amersfoort
is in de eerste plaats industriestad".
Aldus dr. Ketner in de Winkler
Prins. Nu moet, dunkt my, onder in
dustriestad worden verstaan een
stad, waarvan het uiterlijk beeld of
de innerlijke sociale structuur door
de aanwezigheid van industrie is be
paald. Het wil mij voorkomen, dat
noch het één nóch het ander op
Amersfoort van toepassing is. Deze
overtuiging vindt steun allereerst in
het stadsbeeld. Wanneer wy in de
uiterlijke structuur van de stad de
weerspiegeling mogen zien van haar
innerlijke samenstelling, dan geeft
deze ons duidelijk te verstaan, dat
Amersfoort nog steeds en in de
allereerste plaats een woonstad is,
en dit ook in de naaste toekomst
(nu het Gooi „vol"zit) nog wel zal
blijven. In tegenstelling met fa
briekssteden als Maastricht, En
schede en Eindhoven vindt men in
onze stad slechts kleine industrie
ën met een betrekkelijk beperkt
aantal arbeiders, dat meestentijds
de twee honderd personen niet te
boven gaat. Dit laatste hetwelk
te maken heeft met de innerlijke
sociale structuur-manifesteert zich
in het Amersfoortse adresboek van
1938 (het jongste dat in Fléhite te
vinden is) waarin betrekkelijk wei
nig namen van fabrieks arbeiders
voorkomen.
Hoewel exacte gegevens over de
sociale samenstelling van de Amers
foortse gemeenschap nog geheel
ontbreken (ook de beroepstelling
van '30 brengt hier geen licht!), toch
menen wij op grond van het voren
staande de stelling van dr. Ketner,
dat Amersfoort in de eerste plaats
is een fabrieksstad, te moeten af
wijzen. Mèt de Amersfoortse soci-
aal-geograaf Evert Akkeringa con
cluderen wij: Amersfoort is aller
eerst woonstad!
Conclusie
Het geheel der Amersfoortse
stadsbeschrijving in de Winkler
Prins overziende, kan onze conclu
sie niet al te optimistisch zijn. Voor
wat het trefwoord Amersfoort aan
gaat, menen wij dat deze nieuwe
druk is tekort geschoten in haar
taak, te geven een nauwkeurige,
objectieve, zakelijke en feitelijke
informatie. Dit valt ten zeerste te
betreuren, want kosten noch moei
ten zijn gespaard, om ook de
plaatsbeschrijvingen door middel
van innige samenwerking van tekst,
kaarten en platen tot een levendig
geheel te componeren.
P. S. Teeling.
Voor de Zondag
We grijpen weer haastig naar
de krant. We wachten gespannen
op de radio-berichten. Zijdie er
waarachtig mede bezig zijn, hon
den na kennisname van de be
richten nog altijd het gevoel, dat
ze „het" nog niet hebben ge
hoord. De ouders, verloofden en
echtgenoten vemen alle berich
ten trouw in zich op- Maar vraagt
ge hen, hoe het gaatdan ant
woorden ze: ik heb natuurlijk
nog geen bericht gehad. En al
len, die door hun geestelijke in
stelling hemoeilijk hebben met
de huidige situatie, hoe onver
mijdelijk die ook ware, hebben
ditzelfde gevoel. Ze hebben de
ervaring van iemand, die een ge
sprek gadeslaat, dat gevoerd
wordt in een taal, die hij niet
kent. Uit gebaar en gelaatsuit
drukking van de sprekenden kan
hij enkele algemene gevolgtrek
kingen makenb.v. dat het ge
sprek vrolijk is, of scherp. Maar
waar het eigenlijk over handelt,
ontgaat hem
Het is een moeilijke tijd en we
snakken naar berichtHet is al
les zo wonderlijk gecompliceerd-
En het. wordt bij de dreiging voor
hen die ons lief zijn, zo oer-een-
voudig. Wie bericht ons de
waarheid Gods?
Er is bericht. Bericht van Jezus
Christus. Die in de schuldige
verscheurdheid van deze wereld,
de dood aan het Kruis stierf.
Die in een verschrikkelijk en niet
meer te ontwarren gebeuren de
Redder is, van God gezonden. De
bijbel noemt Hem het Woord
Gods. Maar we zouden ook kun
nen vertalen: het bericht van
God. Het is al laat in de avond,
als ik deze. regels schrijf, en niet
verder kan, omdat het nu een
maal niet 20 helder is voor mij
en ik het er moeilijk mee heb.
Het raam staat open. Daarbui
ten is het donker. Er is geen
uitzicht. Maar door dat donker
heen komen de klanken van het
heel-uur-snel van de Dom aan-
dwarrelen. Die klanken ken ik
als woorden. Door de aarde-
duisternis zingt het: Wie op Hem
hoopt i" 't bangst gevaar, is bij
Hem veilig en geborgen, die redt
Hij godd'Iijk, wonderbaar
Ja, veilig en geborgen, als het
moet °°lc in de dood!
Er komen vele berichten. Maar
wie dit hoort in het. donker en
de uitzichtloosheid, die heeft, be
richt gehad!
Ds. C. M. VAK ENDT.
Het samenstellen van een leerplan gaat dc krachten van één mens te
boven. Niet alleen zal samenwerking gezocht moeten worden tussen de
leerkrachten van de scholen waarvoor het leerplan dient, maar ook
met andere deskundigen, die door hun adviezen, uit het studie-veld der
opvoedkundige weienschap, het lot stand komen van het geheel der
leerstof bevorderen. Betreft het leerplan nog slechts de inhoud van de
leerstof, het paedagogisch plan, dat de drijfkracht wordt voor de toe
komstige opvoedkundige arbeid, dient de nieuwe vormen uit te stippe
len van de organisatie van het onderwijs.
Het zal duidelijk zijn, dat ook het schoolloopbaan vertraging onder-
individueel opstellen van een paeda
gogisch plan onmogelijk is, Amers
foort is hierop geen uitzondering.
Dc enkele gedachte hier weerge
geven biedt dan ook geen defini
tieve oplossing van het onderwijs
kundig probleem We gaan niet ver
der dan het stellen van een pro
bleem. van een voorzichtig aange
ven van wegen, die anderen reeds
gingen.
Drie groepen
1. Onze leerlingen vertonen gro
te verschillen naar verstand, werk
tempo, doorzettingsvermogen en be
langstelling. Toch komen deze ver
schillen in de huidige school niet
voldoende tot hun recht. De schijn
baar eenvoudige oplossing, de kin
deren geheel individueel, naar eigen
tempo en karakter, een plaats in de
school te laten innemen, is niet de
beste. Het blijkt in tegenspraak met
de eisen die een kind ons bij ver
antwoord onderwijs stelt.
Men zal naar een ruime va
riatie van mogelijkheden moe
ten streven deels binnen het
klassen-verband, deels door vor
ming van speciale scholen die,
langs de wegen van het Dalton-
Montessori of Persoonlijkheids-
onderwijs, nieuwe mogelijkhe
den openen voor de rijke per
soonlijke aard der kinderen.
2. Sterker leeft thans de gedach
te dat de school een culturele taak
heeft te vervullen. Wel ruimde de
school hiervoor een plaats in bij de
vakken, maar daarbij wordt in de
eerste plaats gedacht aan de rijk
dom die dit onderwijs biedt aan het
individu. Belangrijker achten wij de
invloed en de binding, die uitgaat
van het gemeenschappelijke werk,
verzorgde tentoonstellingen en
schoolvoorstellingen, aan de voorbe
reiding waarvan de kinderen van
verschillende scholen werken. Hier
uit ontstaan gemeenschapsfeesten
waarbij historie cn tijdsgebeuren
van de eigen stad de achtergrond
vormen,
HersteLklassen
3. Behalve deze zorg voor het
kind, dat naar eigen aard zijn plaats
in het schoolleven wel vindt, dient
grotere aandacht besteed aan het
kind dat door afwijkingen in zijn
(Ingezonden mededeling
vindt. We denken niet aan de leer
lingen voor wie het volgen van het
gewone lageronderwijs onmogelijk
is. Zij vinden hun plaats reeds in
voor hen uitstekend ingerichte scho
len. Het gaat hier om achterblij
vers, dc lichamelijke zwakke kin
deren. dc kinderen met bijzondere
moeilijkheden. Voor deze kinderen
is ook de moderne school de plaats
niet waar zij tot hun recht komen.
De vorming van „herstelklassen",
waarin de kinderen langere tijd
kunnen werken, voor zij weer in het
gewone gareel mee gaan, zou in
deze gevallen uitkomst brengen. Een
opvoedkundig bureau, waarin psy
choloog, arts en opvoedkundige sa
menwerken zou voor Amersfoort
van onschatbare waarde zijn. Een
net van contactdraden naar de ge
zinnen zou bij de eenmaal aange
vangen arbeid van het bureau het
resultaat zijn. En van nog meer
waarde zal de hulp zijn die school
en gezin in de zware opvoedkundige
taak van het moeilijke kind van het
bureau ontvangen.
L. van GELDER.
Vooral sedert de afsluiting der Zuiderzee is de gemeente er toe geko
men om enige poortjes uit te breken in de oude stadsmuur aan de zee
zijde, en trekt deze bijzonder de aandacht van de vreemdeling.
Die muur heeft in (le geschiedenis van Harderwijk een rol van betekor
nis gespeeld, vooral bij de verdediging der stad in de loop der eeuwen.
Harderwijk was na de hervorming een der meest weerbarstige steden
die de Landvoogdes Margaret ha van Parma heel wat zorgen baarde. Ge
bod op gebod, regel op regel, banbricven en plakkaten werden uitgevaar
digd, doch de Hardencijkcrs stoorden er zich niet aan cn 't was een pu
bliek geheim dat de Raad der stad de Luthersen in stilte steunde.
Het was te voorzien dat de Hoge
Regering, in naam des Konings van
Spanje, spoedig tot beslissende da
den zou overgaan. Reeds werden
aan het Blokhuis achter de stads
muur versterkingen aangebracht,
die zich tegen do burgerij keerden.
Niet alleen de burgerij, maar ook
de Vroedschap „dezen bril op den
neus niet mogende leijden" deed
wat ze kon om tegenmaatregelen
nemen.
Hierover vertoornd, beproefde
nu Karei van Brienen, Graaf van
Megen en stadhouder van Gelder
land, zich met list van Harderwijk
meester te maken. Op 18 December
1566, des morgens in de vroegte,
zou de greep worden gedaan. Enige
bonderden haakschutters met vaan
delknechten uit Arnhem en Nijme
gen, stonden gereed om het plan te
volvoeren. Een eerste vereiste was
om een aantal soldaten binnen de
muur te krijgen.
Verraders
Verraders aan de binnenkant
dienden daarbij een handje te hel
pen. En er waren verraders, die
van de aanslag wisten: de Drost
van der Sande en een zekere An-
dries Roest, een geboren Harder
wijker. Deze lajitste hielp een tach
tigtal haakschutters, die bij donker
door een in de muur gehakt gat ge
kropen waren, binnen het blokhuis
on verdiende met dit verraad het
Schoutambt der stad. Ofschoon de
binnengedrongen Spanjaarden d^
gehele wacht, 24 man sterk, om
hals bracht, werd de aanslag op de
stadsmuur toch nog verijdeld. Een
paar vissers namelijk die in de
vroege morgen naar zee gingen, za
gen de haakschutters door net gat
kruipen en keerden ijlings naar do
stad terug. Onmiddellijk liep de
stad te hoop. Drost van der Sande,
zich ontdekt ziende, stelde zich aan
het hoofd van de haakschutters cn
bezette de Vismarkt. De burgerij
drong op, er vielen schoten. Een
paar burgers luidden de klok, zodat
kort daarna lettc.lyk iedereen op de
been was.
Moedige vissers
De Drost en zijn mannen trokken
zich terug in het blokhuis aan de
stadsmuur. Het werd een verwoed
gevecht, waarbij vooral do vissers
zich onderscheidden. De burgers, die
elkaar onder ede beloofden te
overwinnen of te sterven, plaatsten
hun beste schutters in het Nonnen
klooster om vandaar het Blokhuis
te beschieten. In het rondeel van de
muur sloegen ze alle Spanjaarden
dood, behalve enlTelen, -die luide om
genade smeekten en er dan met een
„seer mishandelde huyd" afkwa
men. Tal van soldaten redden hun
leven met door hot gat te kruipen,
waaruit ze gekomen waren.
Toen de verwoede burgers de
Drost in een kelder hadden gevon
den, sleurden Zq hem „niet sonder
gejouw en schelden van de wijven"
en „met pijpen en trommelen" naar
't gevang in de Luttekepoort, waar
hij „sich twee dagen mogt diver
teren met klappertanden".
Do vijand was afgeslagen; de
Harderwijkers hadden zich kranig
gehouden en op de Vismarkt werd
door heel de burgerij bij grote vuren
een feestmaal van „hammen ende
koevleis" genuttigd.
Maar, zo zegt Schrassert in zijn
kroniek, ook hield men na de over
winning een „gemeijne Raad met
ootmoedige dancksegginge aan
Godt' de Heere voor sijne verlos-
singho"
TU1NKALENDER
ZATERDAG 26 JULI. Menig-
maal gebeurt het dat een kamer
plant mislukt of gaat kwijnen, door
dat 2e verkeerd in de bloempot
werd gezet. Om goed van water
voorzien te kunnen worden, moet
de aarde in de pot niet te hoog ko
men te liggen, doch ietwat onder de
potrand. Daardoor kan het water er
blijven staan en wegzakken. Indien
de aarde onder in dc pot niet om de
wortels aansluit, heeft dat meestal
een mislukking van de groei tenge
volge. De loortelkluit wil dan geen
water vasthouden. Het stroomt weer
onder uit de pot. Het kan ook ge
beuren, dat een plant veel te los en
soms ook wel te vast wordt opge
pot. Bovendien is ook de keuze der
potaarde een zeer belangrijke fac
tor. Tenslotte speelt ook het tijdstip
der ver pot ting een belangrijke rol.
Voor de meeste planten kan dit het
beste in het voorjaar geschieden.
S. L-
De oude stadsmuur van
Harderwijk omsluit een
pittoresk gedeelte van
dit eeuwenoude ves
tingstadje. Waar we
door de poorten ons
oog in de oude straatjes
laten vallen ontwaren
we een compleet
schilderijtje
I
Als de dagtaak is volbracht, maken dc Harderwijker vissers graag een
buurpraatje bij de stadspoort
Nijmeegse Vierdaagse
(Van onze speciale verslaggever)
Reeds lang voordat de eerste
deelnemers aan de Vierdaagso ver
wacht konden worden hadden dui
zenden mensen zich langs de wegen
In Nijmegen en ook ver daarbuiten
opgesteld om zich tydig van een
goéde plaats te verzekeren. De ge
lukkigsten onder hen beschikten
over zitplaatsen, doch tienduizen
den hebben urenlang in de bran
dende zon gestaan.
Het was nog maar nauwelijks
half twee toen de eerste lopers Nij
megen binnen kwamen. Zij hadden
het laatste parcours in recordtijd
afgelegd en gaven daarmede blijk
het doel van de vierdaagse in het
geheel niet tc snappen. Dergelijke
„wandelaars" zouden wij willen
aanraden liever aan snelheidswed
strijden mee te doen.
De grote trek begon omstreeks
drie uur. Op dat tijdstip kwamen in
dividuele lopers van de 30, -10, 50
en 55 km en ook groepen in regel
matige volgorde binnen. Het en
thousiasme was zowel van de zijde
van het publick als van de deelne-
mern buitengewoon groot. Zelden
zagen wij een bloemenpracht in Nij
megen als-dit jaar. De wegen leken
veel op wandelende bloementuinen.
De wandelaars liepen tussen de
rijendik opgestelde toeschquwers
alsof zij pas begonnen waren. Met
fier opgerichte hoofden en keurige
pas marcheerden zij vrolijk zingend
naar het einddoel, hun armen vol
bloemen. Hoewel de individuele lo
pers ruimschoots hun deel van de
huldebetuigingen kregen werden
vooral de groepen met buitenge
woon groot enthousiasme begroet.
Ook de buitenlanders werden onop
houdelijk toegejuicht. Het ,.Vive la
Hollande" van de Fransen was niet
van de lucht waarop prompt het
t>Vive la France" uit duizenden ke
len als antwoord kwam.
Glorieuse entree
Vrijwel allo militaire groepen
maakten een glorieuze entrée. Hun
keurig en toch ongedwongen mar
cheren wekte veel bewondering: bij
het publiek op. Alleen al de Konink
lijke Marine te zien binnenkomen
was een bezoek aan Nijmegen
waard. Voorafgegaan door de Ma
rinekapel kwamen groepen Mari
niers en Marva's aangemarcheerd
op een wijze die overal langs de
weg een daverend applaus en hoera
geroep ontlokte.
Het is ondoenlijk om alle indruk
ken die de massale intocht hoeft
verwekt weer te geven. Wel willen
wij nog de joyeuse intocht memo
reren van drie Utrechtenaren die
tezamen 223 jaar oud waren. De
oudste onder hen was de bekende
„Opa" Weber die 81 jaar oud voor
de derde maal do Vierdaagse liep.
De twee jongelingen die hij zich tot
maats had gekozen waren de 71-
jarige Coenraad en de even oude
Joolen.
Vele van onze stadgenoten waren
naar Nijmegen gekomen om de
Amersfoortse deelnemers hulde te
brengen bij hun entrée. Zy hebben
deze hulde volkomen verdiend. Op
merkelijk goed hebben zij gelopen
en het aantal uitvallers, voor zover
ons bekend vijf, is miniem. Doch
niet alleen hiervoor verdienen zij
lof, ook de wijze waarop zij deze
vier dagen hebben gewandeld de
monstreerde duidelijk de goede
voorbereiding. Van de burgergroe-
pen verwierf Z.U.T. een groeps-
prijs. Het was jammer dat S.O.S.
niet als groep had ingeschreven.
Ongetwijfeld waren ook zij in
aanmerking gekomen voor een
groepspnjs. Bijzondere vermelding
verdient ook de heer Doomekamp,
die 220 km in vier dagen op klom-
FEUILLETON
Zacht bescheen een
vrlend'lijk maantje
een paartje ln het
stille laantje
„Weet Je waarvan ik
hou", sprak zij en hil
vroeg „Nou?"
„VAN TIP cn van
1ou, zeg Daantle!"
Hr H. S tc Heemstede ontv. 1 lies TIP
(Vrije bewerking)
2)
Geen spoor werd ontdekt van
Madame 1'Espanaye, maar omdat
men een opvallende hoeveelheid
roet zag onder de schoorsteen er
stond geen kachel; er lag alleen
een haardplaat werd de rook-
gang aan een onderzoek onderwor
pen en tot ieders ontsteltenis werd
het ontzielde lichaam van de doch
ter even later uit de schoorsteen
getrokken, waarin het, met het
hoofd omlaag, geklemd was: er
moest wel veel kracht aangewend
zijn om de ongelukkige een zo op
merkelijk eind in de nauwe schoor
steen geduwd te kunnen hebben.
Het lichaam was nog warm. Toen
het onderzocht werd zag men vele
kneuzingen en schrammen zonder
twijfel veroorzaakt door de kracht
waarmede het in de schoorsteen
gedrongen was. Ook op het gelaat
waren diepe schrammen en de hals
was ontsierd door donkere bloed
uitstortingen en duidelijke nagelin
plantingen alsof het slachtoffer ge
wurgd was.
Na een grondig onderzoek van
elk deel van het huis waarbij geen
verdere ontdekkingen gedaan wer
den. ontdekte men buiten het
lichaam van de oude dame en wel
op een klein geplaveid binnen
plaatsje aan de achterzijde van het
gebouw. Haar hals was zo diep
doorgesneden dat het hoofd van
het lichaam viel toen men trachtte
het op te lichten. Zowel het hoofd
als het lichaam waren afgrijselijk
verminkt, zodat de gehele aanblik
nauwelijks meer iecs menselijks
had.
Geen enkel spoor, niet de minste
aanwijzing of vermoeden heeft men
omtrent de omstandigheden welke
tot dit ontstellende drama geleid
hebben, noch van de daders.
In de krant van de volgende dag
konden nog de volgende bijzonder
heden gemeld worden;
DE TRAGEDIE IN DE RUE
MORGUE
Een aantal mensen is verhoord
met betrekking tot deze uitermate
ongewone en afschrikwekkende af
faire, maar daarbij is niets naar vo
ren gekomen dat er een verhelde
rend licht op zou kunnen werpen.
Hieronder volgen enkele der getui
genverklaringen.
Pauline Dubourg,
vrouw, vertelt dat zij beide doden
gedurende drie jaar gekend heeft,
aangezien zij de was voor haar in
die tijd verzorgde. De oude dame
en haar dochter konden goed met
elkaar over weg: zij waren elkaar
zeer genegen. Ook betaalden zij uit
stekend en op tijd. Getuige kon
evenwel niets vertellen over de
wijze waarop ze leefden en haar in
komsten verkregen. Zij geloofde.
levensonderhoud. Doch zij moest
wel andere bronnen van inkomsten
hebben. Getuige was ervan over
tuigd. dat de beide vrouwen nie
mand in huishoudelijke dienst had
den. Wanneer zij de was kwam
brengen had zij ook nooit een derde
ontmoet. Wel kon zij meedelen, dat
naar haar indruk alleen de vierde
verdieping van het gebouw bewoond
en gemeubileerd was.
Pierre Mo re au, tabakswin
kelier, verklaart dat hij reeds vier
jaar regelmatig kleine hoeveelhe
den tabak en snuif aan Madame
L'Espanaye verkocht. Dc beide da
mes waren meer dan zes jaar ge
leden in het huis waar zij nu ver
moord waren, gekomen. Het werd
vroeger bewoond door een juwelier,
die de boven-étage aan verschillen
de families verhuurde. Het huis was
het eigendom van Madame L'E. Zij
had verteld er eindelijk genoeg van
te hebben bedrogen te worden door
haar huurder en daarom was zy er
zelf in gaan wonen, weigerend een
deel er van in onderverhuur te ex
ploiteren. De oude dame was kinds,
meende Moreau. Getuige had de
dochter niet meer dan vijf of zes
keer per jaar gezien. Het tweetal
leefde opvallend teruggetrokken en
men vertelde dat het rijk was. In
derdaad werd er geroddeld, dat Ma
dame aan waarzeggerij deed, maar
getuige geloofde dat niet. Hij had
immers nimmer een ander het huis
zien binnengaan dan de oude dame,
haar dochter, een of tweemaal een
witkiel en heel zelden een dokter.
Vele andere personen, allen bu
ren. legden een getuigenis af in
deze geest. Niemand kon worden
aangewezen als een regelmatig be
zoeker van het huis en evenmin
was bekend of er nog familiebe
trekkingen bestonden met Modama
L'E. cn haar dochter. De jalousieën
dat Madame waarzegde voor haar van de ramen aan de straatzijde
waren zelden geopend; die aan de
achterkant van het huis waren al
tijd gesloten behoudens aan de vier
de verdieping. Het huis was niet zó
oud en in goede conditie.
Isidore Muset, politieagent,
verklaart dat hij om drie uur in de
morgen op straat werd aangespro
ken voor assistentie in het huis,
waar bij twintig of dertig mensen
voor de deur aantrof, van plan om
naar binnen te gaan. Tenslotte
werd de voordeur geforceerd met
een bajonet, niet met een breek
ijzer. Dit leverde weinig moeilijkhe
den op, aangezien de deur noch bo
ven noch aan de onderzijde vergren
deld was. Het gillen hield eerst op
toen de deur was opengebroken.
Het moest veroorzaakt zijn door
iemand of door meer mensen, die in
doodsangst verkeerden: het was
een doordringend en lang aange
houden gegil. Toen men op de eer
ste verdieping kwam werden duide
lijk twee stemmen vernomen, in ru
moerig en boos twistgesprek: een
donkere, ruwe stem en de andere
een schrille, een zeer vreemde stem.
Getuige kon alleen van de eerste
stem onderscheiden, dat het Frans
was. Hij wist met stelligheid dat
het niet de stem van een vrouw
had kunnen zijn. Hij had zelfs de
woorden „vervloekt" en „alle dui
vels" kunnen onderscheiden. De
schrille stem moest van een vreem
deling geweest zijn, doch getuige
kon niet verklaren of hij in dit ge
val met een man of een vrouw te
maken had. In welke taal gespro
ken werd door deze vreemdeling,
wist hij niet doch hij meende dat
liet Spaans was. De toestand waar
in de grote achterkamer en de ont
zielde lichamen waren aangetrof
fen. werd door deze getuige be
schreven zoals wij hot gisteren
reeds vermeld hebben.
(Wordt vervolgd)
pen heeft gelopen en nog wel op
rustige wijze zonder dat by hem ook
maar enige vermoeidheid merkbaar
was. Zy' hebben hem uitgelachen
toen hij op klompen begon doch
Wie het laatst lacht, lacht het
best!
Militairen
Drie groepen Amersfoortse mili
tairen hebben de vierdaagse met
goed gevolg ten einde gebracht.
Het waren de Huzaren van Boreel
onder leiding van Majoor Kinschot,
het achtste Regiment Infanterie
met als leiders de luitenants Kom
pier en Antoniessen, waarbij als
verzorger optrad de sergeant
majoor §pepardji en het Depot van
de Cavalerieschool met opper
wachtmeester van Ooyen. Ook deze
groepen dwongen respect af door
hun gedisciplineerd lopen. Het tem
po, waarin zij liepen, was veelal
oorzaak dat vele individuele wan
delaars zieh achter hen aansloten.
Vanmorgen zijn 47 lopers thuis
gebleven en vandaag' zjjn er slechts
twaalf uitgevallen. In het geheel
zijn cr 570 uitvallers geweest op
een totaal aantal deelnemers van
6672, dat is acht procent. Nog zel
den werd een Vierdaagse bij een
tropische hitte als thans gehouden,
en nog nooit werd met zo'n groot
aantal deelnemers zulk een groot
succes behaald.
Ook de laatste dag deed de bevol
king uit de plaatsen waar de wan
delaars doorkwamen wat zy kon
om het hun zoo geriefelijk mogelijk
te maken. Kilometers lang waren
de wegen besproeid, overal stond
men met slangen en werd de deel
nemers 'n verfrissend sproeibad ge-'
geven. Wel zouden wij de organisa
toren in overweging willen geven
in de toekomst alle pogingen in het
werk te stellen om de laatste tien
of twintig kilometer vrij te houden
van auto's en motoren die niets
met de Vierdaagse te maken heb
ben. Dan zal het waarschijnlijk ook
niet meer voorkomen dat de deel
nemers belemmerd worden in het
wandelen zoals Vrijdag tussen Mal
den cn Nymegen het geval was.
Dubbele files auto's blokkeerden de
wegen waardoor de tippelaars ge
dwongen werden de zandpaden
naast de hoofdweg te gebruiken en
de groepen dikwijls uiteen werden
gerukt.
ZATERDAG 26 JULI
Avondprogramma
HILVERSUM I: 19.00 Nieuws.
19.20' Kareol Septet. 20.00 Nieuws.
20.12 De gewone man zegt er 't
zijn-i van. 20.20 Wie weet hoe deze
nlaat heet? 20.30 Lichtbaken. 21.00
rsegen heit de klok. 22.00 en
morgen is het Zondag. 22.55 Vaders
Dagboek. 23.00 Nieuws. 23.15 Con
cert in het Kurhaus.
HILVERSUM II: 19.00 Karei van
Leeuwen, cello. 20.00 Nieuws. 20.15
En nu oké. 21.30 Veel gevraagde
zangplaten. 22.00 Hoorspel „De EL
lendigen". 22.25 Dansorkest „The
Ramblers". 23.00 Nieuws. 23.25
Gram.muziek.
ZONDAG 27 JULI
HILVERSUM I: 8.00 Nieuws.
8.30 Hoogmis. 10.00 Kerkdienst.
11.30 Gewijde muziek. 12.15 „In 't
Eocckhuys". 12.30 Vaudeville-ork.
12.55 Zonnewijzer. 13.00 Nieuws.
13.15 „Welk bock? Een goed boek!"
13 20 Vaudeville-ork. 1-1.00 Toon
kunstkoor. 14.30 Kath. Volkspartij.
14.40 Toonkunstkoor. 17.00 Kerk-
cjienst. 18.30 Strijdkrachten. 19.30
Nieuws. 19.45 Sportreportages.
20.15 „De Zilvervloot". 21.15 Moord
in de pauze" (I) Luisterspel. 22.25
„Vaders dagboek". 22.30 Nieuws,
22.50 Mozarc-programma.
HILVERSUM II: 8.00 Nieuws.
8.30 Voor de tuin. 9.15 Aan de start
10.00 Geestelijk leven. 10.15 Polen.
10.45 In de tuin der poëzie. 11.15
Parade der Verenigde Volken,
12.40 Amsterdams Knapenkoor.
13.00 Nieuws. 13.15 Orkest Gregor
Serban. 13.50 De Spoorwegen spre
ken. 14.30 Het Residentie Orkest.
16.30 Reportagedienst. 18.00
Nieuws en Sportuitslagen. 18.15
Sport. 18.30 Vrijzinnig Protestantis
me". 19.00 Kerkdienst. 20.00 Nws.
20.15 „Waltztime". 20.45 „De
blauwe smaragd". Hoorspel. 21.10
„Natuurdecors". 22 00 Radio Philh,
Orkest. 23.00 Nieuws.
MAANDAG 28 JULI
Ochtend- en middagprogramma
HILVERSUM I: 7.00 Nieuws.
7.15 Gymnastiek. 8.00 Nieuws. 9.30
Morgenconcert. 10.30 Morgendienst
11.15 Van oude en nieuwe schrij
vers. 12.00 Amati-Trio. 12.30 Or
gelbespeling. 13.00 Nieuws. 13.15
Continental Quintet. 14.00 Voor
jonge moeders. 14.35 Celloconcert!
15.15 Franse Orkestwerken. 16.45
Kamermuziek-programma. 17.30
Sportuitslagen. 17.45 Het Ryk over
zee. 18.00 Zangrecital. 18.30 Strijd*
krachten.
HILVERSUM II: 7.00 Nieuws.
7.30 Frans ochtendconcert. 8 00
Nieuws. 9.00 Kamermuziek. 9.35
Werken van Rachmaninoff. 10.00
Morgenwijding 12.00 Vaudeville-
orkest. 13 00 Nieuws. 13.15 Voor
het platteland. 14.05 Sonate. 14.30
Voor de vrouw. 14.45 „Paljas", ope
ra. 16 30 Muzikale causerie. 17.00
Wat doen we in de vacantie? „Ath-
letiek!" 17.30 Licht orkest-concert.
18.00 Nieuws. 18.15 Malando. 18.45
Met man cn macht.
De gemeenteraad van Rotterdam
heeft benoemd tot directeur van
het Museum Boymans en van het
Museum van Oudheden prof. dr.
A. P. A. Varenkamp, hoogleraar
aan het Smith-College te Nort*
hampton (U.S.A.)
