Generale repetitie voor de INVASIE
WHISOt
vijfjaar geleden:
peter de grote Keizerlijk timmerman
Radio-programma
19 Augustus 1942:
raid op Dieppe
Dagjesmensen
SPLINTERTJE vertelt uit zijn jeugdw Meuldijk
U
Grondlegger van Rusland's
zeevaart en zeemacht
Hartstocht m de Kaukasus
2
Zaterdag 16 Augustus 1947
Aanval op IJzeren Kust" eiste
meer dan 3000 slachtoffers
Het was de nacht van 18 op 19 Augustus
1942. die was uitverkoren voor de vermetele
raid op Dieppe, nu vijf jaar geleden. Reeds in
het voorjaar was een dergelijke poging in St.
Naraire ondernomen, maar nu was tot herha
ling op veel groter schaal besloten. De sterkte
van het Duitse verdedigingsstelsel moest be
proefd worden. Uit de lucht hadden scherpe
camera-ogen reeds maandenlang de stellingen
der Duitsers opgenomen. De „Westwall" rei
den de Duitsers, „was ongenaakbaar!" Maar
vijfduizend Canadezen en twee duizend Ame
rikanen en Engelsen waagden het nochtans
hem te bespringen. Het ontzaglijke risico was
bekend en koelbloedig berekend, de geallieerde
legerleiding besloot de zware verantwoordelijk
heid op zich te nemen.
De Duitse propaganda probeerde de aanval
voor te stellen als „een nutteloos huzaren-
waagstuk". Ze sprak van vermomd! avontu
riers met zwart gemaakte gezichten, die ge
makkelijk onschadelijk konden worden gemaakt.
De werkelijkheid was anders: zevenduizend
mannen, jong en dapper trokken ten aanval.
Ze wierpen hun leven in de waagschaal ten
gunste van de bevrijding van Europa. Van hen
werden er 3372 gedood, gewond of vermist!
Britse vlooteenheden, versterkt
met Poolso Franse oorlogsscho-
pen, forceerden eerst de weg naar
de kust. Z© verdreven dt> Duitse
schepen en ontrolden zware rook
gordijnen, dio de dekking vormden
voor do landingsvaartuigen en do
specialo landingstanks. Het Franse
kustgebied, dat zich van kaap Griz
*Nez tot aan de monding van do
Seine enkelo mijlen ten Z.W. van
Dieppo uitstrekt, heet niet ten on
rechte de „IJzeren Kust". Bij cb
worden hier en daar rotsen in het
water zichtbaar, die getuigen boo
gevaarlijk het is zelfs in volle vre
destijd hier met vaartuigen to ko
men. De kust van hoge, vrijwel on
beklimbare rotsen wordt slechts hier
en daar door riviermonden en
nauwe kloven onderbroken. Stad on
haven van Dieppe liggen aan do
monding van de Arqnes, daar is een
opening in de rotsmuur, misschien
anderhalve kilometer breed. Hiei
moest de toegang worden gefor
ceerd. Maar achter de rotsketen
stonden de kust batterijen opgesteld
on in de ongenaakbare kloven had
den^ de Duitsers zich verschanst. Ze
konden een kogelregen doen los
barsten, dio de moeizaam naar bo
ven klimmende aanvallers zou weg
spoelen. De haven kon bovendien
geheel door het Duitse vuur worden
bestreken. Was het niet dolzinnig
hier een landing to beproeven? Voor
de finale dramatische ontknoping
in een invasie en een tweede front
zou kunnen volgen, moest er een
generale repetitie plaats vinden. ,.De
raid op Dieppe", zei Churchill,
„moet worden beschouwd als een
onmisbaar voorspel voor de komen
de operaties op volledige schaal!"
Tanks in Dieppe
De aanvalstroepen zouden op
acht verschillende punten in cn bij
Dieppe landen. De morgenscheme
ring zou hiervoor worden benut,
maar om 3 uur 47 ging er plotseling
een lichtkogel de lucht in, waardoor
de landingsvaartuigen hel werden
verlicht. Men bleek op een zwakke
afdeling gewapende Duitse treilers
te zijn gestoten. Nu was het clement
van verrassing uitgeschakeld, wel
dra openden de Duitsers het vuur,
verscheideno landingsvaartuigen
werden met kogels doorzeefd cn tot
zinken gebracht. Toch slaagde een
aantal landingsvaartuigen er in
strijders aan land te brengen. Deze
wisten zelfs zo diep landinwaarts
door te dringen, dat zo een door 200
man bezette battery tot zwijgen
konden brengen. Een andere batterij
van zes vuurmonden werd in een
stormaanval veroverd. Inmiddels
voeren nieuwe landingsvaartuigen
voorbij de pier van Dieppe. De
Duitsers meenden met een van hun
maar men moest, omdat er geen
versterkingen kwamen, ten slotte
weer terugkeren. Later landden 28
tanks, maar verscheideno moesten
op het strand achterbleven omdat de
rupsbanden stukgeschoten waren.
Een aantal tanks kwam do zeedijk
over cn baande zich een weg in de
stad. Maar de genietroepen hadden
to grote verliezen geleden om do
tankversperringen to kunnon oprui
men en zo bloven deze enkele tanks
heen en weer rydén en ze bestookten
do Duitsers tot h,,n munitie ver
schoten was.
Dc grote luchtslag
Intussen had zich in do lucht een
volledige slag on^tkkold. Boven het
helo operatiegebied werd een Licht
scherm van vliegtuigen gehand
haafd, terwijl er bovendien nog 85
patrouille-vluchten werden onderno
men.
De .„Luftwaffe" haastte zich
naar de bedreigde plek en....
leed een zware nederlaag: 93
Duitse vliegtuigen werden neer
geschoten tijdens d j operatics,
terwijl er vermoedelijk nog 44
werden vernietigd 148 be
schadigd. De „Luftwaffe" erken
de het verlies van 170 vliegtui-
Duitse propaganda:
Nutteloos huzarenwaag-
stuk
Churchill:
Onmisbaar voorspel tot
komende operaties
eigen convooion te doen te hebben,
want plotseling gingen do haven
lichten aan. Toen de dageraad sche
merde waren er landingstroepen
over een breedte van 30C m. en een
diepte van 250 m. op het strand
doorgedrongen, tot waar een weg
door een smalle vallei leidde. Hier
opende de vijand echter plotsling
een moorddadig vuur.
Er werd dekking gezocht achter
de pier, maar ook hier kon de vij
and de aanvallers bestoken. De ver
liezen waren ontzaglijk groot. Hier
zowel als op enkele andere plaatsen,
had de landing gefaald. Men pro
beerde terug te trekken en zich weer
in te schepen. Maar dit kon alleen
ten koste van ontzaglijke offers. En
kele afdel'ngeo hadden meer succes,
een troep aanvallers drong tot aan
de zeedijk door, die tussen het
strand cn de promenade lag. Van
hieruit slaagden kleine groepen er
in tot in de stad door te dringen en
de kerk van St. Remy te bereiken,
gen. De geallieerden verloren 08
vliegtuigen.
De Dufise versterkingen waren
machtiger dan de aanvallers hadden
verwacht. Om de Westwall te force
ren dat was nu wel gebleken
zou men parachutisten en andere
luchtlandingstroepen nodig hobbcn,
terwijl er bovendien veel zwaardere
bombardementen aan een aanval
dienden vooraf te gaan.
Negen uur lang waren de gealli
eerden aan land geweest, nu trok
ken ze onder bescherming van een
rookgordijn naar bet strand t^rug.
Met grote moeite konden de lan
dingsvaartuigen worden bereikt.
Verscheideno werden lok geschoten
en op de vaartuigen werden nog
zware verliezen geleden.Dc strijd in
de lucht ging intussen nog voort.
Do uitgeputte mannen op do sche
pen konden boven hun Loofden zien
hoe „trotse en dappere mannen hoog
in de wolken streden in juiste for
maties cn gesloten gelederen".
Slechts een inzet...
De raid op Dieppo was slechts een
inzet, zeer riskant en met veel
kostbaar bloed betaald. Maar tach
tig dagen later reeds konden de ge
allieerde strijdkrachten hun voor
deel doen met de opgedane ervarin
gen. Dat was toen de geallieerden
in Noord-Afrika landden.
De „Westwall" zou eerst veel la
ter bezwijken. Pas op 6 Juni 1944
was het moment rijp voor de defi
nitieve aanval: toen begon de in-
vasio in Normandië. Twaalf weken
later om precies te zijn op 1
September, 's middags om 12 uur 15
deden dc Canadezen ten tweeden
male hun Intrede in Dieppe.
Stewart Mac Pherson heeft van
de tweede intocht in Dieppe een
ooggetuigeverslag gegeven in het
bock: „Met de B B.C. b|j deNtroe-
pen". Onder de datum 1 September
1944 ^beidde hij uit een vliegtuig
het volgende:
„Een van de meest belangrijke
intochten in elk Canadees oorlogs
dagboek is Dieppe. Vanmiddag
12.15 uur deden de Canadezen ten
tweede male hun intrede in de ge
schiedenis van Dieppe. Deze kei#
was het 1 September 1944 en het
deed do herinnering aan do in
tocht op 19 Augustus 1942 geheel
verbleken. Van Kampioenen zeg
gen ze, dat ze nooit terugkomen.
Maar vandaag zag ik uit een ver
kenningsvliegtuig de Tweede Ca
nadese Divisie cn als deze geen
kampioenen zijn, is niemand het
in Dieppe terugkomen, ditmaal
om er te blijven! In dezelfde rich
ting met hen meevliegend zag ik
zo snel voortrijden langs de grote
weg van Roueu via Totes naar
Officieren en manschappen van
Commando l, na hun terugkeer
in Engeland van hun model
operatiein Dieppe tegen de
batterijen in V'arcngeville.
Dieppe. Zelfs in t" lucht werd jë
je bijna bewust van hun wil zo
veel als ze maat konden uit hun
motoren te halen om Dieppe zo
spoedig mogelijk to bereiken. Mis
schien voelde ilc dat ook zo, om
dat ik zelf Canadees ben. Zo wa
ren er allemaal. Do eerste troepen,
die Dieppe binnen zouden trekken
waren do Essex Scottish, do Royal
Hamilton Light Infantry on do
Royal Regiment of Canada; zich
achter hen voortspoedende waren
or do Camerons of Winnipeg, de
South Saskatchewan Light Infan
try, de Fusiliers of Montreal, do
Toronto Scottish, do Black Watch;
allemaal regimenten, die ook te-
gonwoordig paren op die fatale
dag, do negontiendo Augustus
1942., Maar nu was het hun beurt!"
De eerbiedige hulde, die do Cana
dezen aan hun gevallen knakkers
f diezelfde dag brachten, doet
ons, Nederlanders, aan het bekende
„Geuzenvendel" denken:
„Zo kwamen na jaren in Frankrijk
weerom
Met vliegende vaandels en slaande
trom
En hielden halt bij de doden
R1NKO WIERSMA.
TUINKALENDER
ZATERDAG 16 AUGUSTUS. De
nazomer ligt reeds weer in het naas
te verschietVele zomerbloemen zijn
reeds kif gebloeid, doch vele andere
prijken nog in hun volle schoonheid.
Dc laatblodcnde herfstbloemen moe
ten hm knoppen nog openen. Door
het. gevorderd seizoen is de plant-
tijd voor de bloemgewassen reeds
achter de rug, TPiJ men echter op
een open gekomen plek toch nog
uat plantendan zijn daarvoor nog
wol wat chrysanthon mot potkluït
of wat potplanten to gebruiken. Men
kan thans of in September ook nog
do bekende gekleurde slerkool plan
teni. Deze blijf/ tot laat in het najaar
doorgroeien. Natuurlijk wordt de
bloementuin thans nog in goede
staat, gehouden. Dorre bladeren en
afgestorven blad- en stengeldelen
worden verwijderd. S. L
Voor de Zondag
's Morgens vroeg is er van
alles ingepakt. Er is gerekend op
mooi weer én op regen. De bo
terhammen voor twee maaltijden
worden meegetorsl. Droge luiers
voor de jongste van het gezin
mogen aan dc intrusting niet
ontbreken. I 'oocts scheppen,
zandvorm dn, schepen, een bal. In
een volgepakte trein en tram
wordt het strand bereikt. De
hagelwitte jurkjes zien al smoe
zelig voor de dag begint. Moe
der probeert er de moed in te
houden, vader veroorlooft zich
een kleine dosis sjagrijr\t die
moeizaam overwonnen moet
worden, Dan begint de pret.
Straks tullen ze met de laatste
trein naar huis gaan. Dat is dan
ook vast en zeker de volste, Aan
het strand zijn ze net iets te
druk voor de aste gasten, die
met een medelijden cn ergernis
op dc dagjesmensen neerzien. De
terugreis duurt net iets te lang.
Moe cn jengclig komt dc kinder
schaar thuis. De uilgaven blij-
ken boven de begroting geweest
te zijnhef genoegen er wat on
der te zijn gebleven. Mêêt als
het hartje winter ist dan zal klei
ne Jan nog tegen g*n vrinden
zeggen; toen wij van de zomer
aan zee waren
Dc badgasten mogen er op
neerzien, hier brengen we een
saluut aan de dagjesmensen, die
de moed en dc doorzetting heb
ben, om er op uit te trekken.
Want daarachter brandt hei
heimwee naar de vrijheid en
zorgeloosheid van de vermoeide
en beladen mensen. Jets van dat
zelfde heimwee, dat het hart van
de psalmdichter doortrilde, die
zei; ik verkoos liever rfdn dag te
vertoeven in de voorhoven des
lierendan lang te wonen in de
tenten der goddeloosheid. Liever
één dag don een lang leven. Kent
u iets van liet heimwee naar de
gemeenschap met God9 Ach. we
zijn en blijven daarin dagjesmen
sen, Stuntelig cn telkens beneden
dc verwachting. Maar in de
grootste duisternis Is ons de ver
troosting geschonken, met God
te zijn geweest. Eén zo'n dog
voor een tang leven van de gas
ten aan de stamtafel dezer u»e-
reld. 7e kennen de benauwenis
niet. Maar missen Ank de vreug
de! Ds. C, Af. van Endt.
(Ingezonden mededeling)
maakt 't!
WATERDICHT
lu UW CHOG1ST 11.25 rec GlOIE OACON MIJ GISIMS»ANW„
(Ingeioi-don mededeling)
Er wa3 eens een
echtpaar in Brugge.
Dat kon maar niet
slapen van do muggen,
Toen dronken zo oen
TIP.
En sliepen in een wip,
Terwijl de muggen
dansten op hun ruggen.
'n TIP VAN BOOTZ
Inz. Hr A. M„ Gouda ontv. 1 fles TIP
door
419. Ik kreeg het warm van an<rst; dat boertje
scheen me te gaan herkennen, dio oude lappen
om mijn lijf hielpen zeker niet. Hot boertje
opende zijn mond, maar hij zei gelukkig geen
majesteit tégen me, noo, hij bromde: ,,Eh.... juf
frouw, ben jij van de goolo richting?" Ik was blij
dat ik niet herkend werd, maar vond het toch
een vreemd® vraag. „Welk® richting?'' zei ik.
„Deze trein gaat toch naar do hoofdstad?"
„Ah," sprak net mannetje. „Je konit zéker Uit
liet buitenland, dat je niet weet wat ik bedoel.
Mens, je had ei' boter'kunnen blijven, Het is hier
in Bulketfthfe niks gedaan teugcsweurdlg.
Vroeger hadden wó het best, maar d'r zijn nu
twee mannen de baas geworden, die alleen maar
aan zichzelf denken. Zo geven grote féésten en
hot paleis in do hoofdstad cn éten alios zelf op.
NV ij zouden het graag anders wijlen, maar we
kunnen niets doen. Er zijn een heleboel soldaten
in dienst van -die Oroto Twee, dio zich heldon
voelen oT zoiets."
Je begrijpt wel, dat ik In spanning luisterde
naar het verhaal van dè bóer, nu hooide ik ein
delijk precies hoe de toèsjand in mijn rijk was.
Maar ééu ding wilde ik nog graag weten. „Die
Koning Carolus," zoi ik, „heeft die dan niets
te vertellen?" Hot boertje zuchtte droevig.
„Noo,'' zei hij. „Do Grote Twe'e hebben Carolus
opgesloten in zijn zomerpaleis en namen hem
al zijn rijkdommen -af. Het is ook nog maar een
jongetje. Neé.... aan Carolus hebben we niets!"
Ilc vond dat geen prettig gehoor. Tenslotte was
lk nu dlc Carolus en mijn besluit om -de zaken
in Buiketnnid weer in orde to maken word ver
stevigd. De trein arriveerde in de hoofdstad en
ik begon door do drukke straten to wandelen op
zoek naar het paleis Van mijn vijand: De Grote
Twee! Jo kon goed zien, dat Bulkotnniö een arm
land was. Dc mensen liepen in versleten kleren.
In vio winkels was haast niets te koop. Ik hoorde
oen paar mannen tegen Olkaar zeggon: ,,'t ls
allemaal do schuld van koning Carolus, dat
jochie had zich zijn land niet moeten laten af
pakken. „Gruttegriezels", schrok ik. Mijn dub-
bolgangcr 16 een suf ventje geweest; er valt
heel wat goed te maken!"
Herinnering aan zijn bezoek, 250 jaar
geleden, aan Zaandam en Amsterdam
CZAAR PETER
Deter de grote behoort tot.
1 do historischo figuren van dc
eerste rang, omtrent wie tal van
anecdoten en verhalen, vele daarvan,
onwaarschijnlijk of kennelijk var-
zonnen, in omloop zijn. Zijn persoon
lijkheid heeft tot liet Verzinnen van
dio fantastische verhalen overigens
olie aanleiding gegeven en het is
daarom niet ondienstig eon en an
der. nu er een directe aanleiding
voor is, In het licht der historie te
bezien. Het kader van een krnnton-
artikol is weinig geschikt om dc be
tekenis van Peter de Groto tot zyn
recht to doen komen. Wie daarvan
op de hoogte wil ziln, verwijs ik
naar een pas verschenen wérk ie
van de Leidse hoogleraar Th. .T. Cl.
Locher fverschenen bij do firma
Ploegsma to Amsterdam), waarin
op voor ieder begrijpelijke wijze dui
delijk wordt gemaakt, dat wie iets
van Rusland en zijn geschiedenis
wil verstaan en vooral wie belang
stelt in de aanraking van Rusland
met het Westen en met Nederland
in hot. bijzonder, zich met de groot
ste aller Tsaren zal moeten bezig
houden. Dat doen ook do Sowjet-
Russen, die toch waarlijk geen be
wonderaars van de tsaristische
heerschappij kunnen ztfn: tot do na
tionale figuren, dio de tegenwoor
dige Russische litteratuur zo gaar
ne beschrijft, behoort ook Peter de
Grote, over wie in de afgelopen oor
log een standaardwerk ls geschre
ven door Alexej Tolstoi, neef van
de beroemde Leo, een werk, dat we
in dc litteratuur-opgave van prof.
Locher hebben gemist.
Aanleiding tot zijn
bezoek
De aanleiding tot Peter's bezoek
aan Nederland ligt vrijwel geheel
op het terrem van de scheepsbouw^
hoewel ook motieven van buiten
landse politiek aan zijn reis hier
heen niet vreemd zijn. geweest. Pe
ter zou. als hjj het had kunnen lo
zen, zeker een bewonderaar ge
weest zijn van het beroemde boek
van de Amerikaanse schrijver M&-
han over dc invloed der zeemacht
op de geschiedenis. Ook hl| was er
van overtuigd, dat Rusland zonder
zeehavens en zcevloot geen kans
zou hebben zich op do duur te hand
haven tegenover Zweden, Polen en
Turkhe. die in de 17de en het begin
der 18de eeuw aanzienlek machti
ger waren dan thans. Rusland had
tot die tijd het karakter gehad van
een op Azië georiënteerde land-
staat, waarin echter langzamerhand
Westerse invloeden begonnen door
te dringen, vooral tengevolge van
de handelsbetrekkingen, die eerst
door de Engelsen en weldra ook
door dc Nederlanders waren aange
knoopt Tal van buitenlanders,
waaronder ook velen uit Holland.
FEUILLETON
tniinimnm:iniinmmnffliiAin(nniimi:iiimnnminiiiiiinii!iiiiiiin
een Kaukasische vertelling
oorspronkelijke titel: Bèla
door
M. J. LÊRMONTOF
Vertaling J. A. Ages
„Hoe kwam dat zo?"
„Wel", hij stopte zijn pijp, trok
haar aan en begon toen zyn ver
haal „Wel, U moet weten, dat
ik toen met het regiment in een
fort bij de oever van de Terek lag.
Dat zal nu bijna vijf jaar geleden
zijn. Op een dag in de herfst kwam
eèn transport aan, met munitie en
leeftocht; by dat convooi was een
officier, een jongo man van vyf-en-
twintig. schat ik. Hij presenteerde
zich aan mij in volledig tenue en
verklaarde orders ontvangen te
hebben bij mij in het fort achter te
blijven. Hij was zo slank, zo bleek
en zyn uniform was zo gloednieuw,
dat ik in één oogopslag zag, dat hij
nog niet lang in de Kaukasus kon
zyn. „U bent hierheen zeker uit
Rusland overgeplaatst?", vroeg ik
hem. „Zo is het, kap'tein", ant
woordde hij. Ik greep toen zijn
hand en zei: Ik verheug mjj zeer
bijzonder, U hier te zien. U zult
het leven hier wel eentonig vinden,
maar wij zullen als vrienden met
elkaar omgaan. Noem mjj Maxim
Maximitsj en zeg op, waarom dit
groot tenue? Voor mij kan je
voortaan met een kwartiermuts
verschijnen!" Daarna werd hem
zyn onderkomen getoond en hij
richtte zich in voor het leven in het
fort.
„Hoe heette hij wel?", vroeg ik
Maxim Maximitsj.
„Zjin naam was Gregory Alexan-
drowltsj Petsjorin. Hij was een
fijne kerel, dat verzeker lk U,
maar toch gedroeg hij zich wat
vreemd. Hij kon een hele dag lang#
jagen in regen en kou en wanneer
ieder dan tot op het bot verkleumd
was en volkomen uitgeput, was hy
zo fris als een hoentje. Maar op een
andere dag hoefde er maar een
aasje wind in zjjn kamer te komen
om hem een verkoudheid te bezor
gen. Als eens een luik van een ven
ster klapte schrok hy op en ver
bleekte; maar ik heb hem ook mee
gemaakt, dat hy alleen en te voet
c-en wilde beer te ïyf ging. Hy kon
ook uren en uren voor zich staren,
zonder dat je een woord uit hem
kon krygen, maar dan vertelde hy
ook weer de krankzinnigste verha
len, waardoor je ellendig van het
lachen werdJa. myn waarde.
Hy had vele eigenaardigheden en
hy moet ook een rijk man geweest
zyn, want hy had een ongehoorde
collectie kostbare diyes en datjes".
„Is hy lang by gebleven?"
vroeg ik weer.
.Zeker, ongeveer een jaar. Maar
dat jaar zal my ook blyven heugen!
Hy heeft my in verwikkelingen ge
bracht, het zy hem vergeven. Dit
was nu het type, dat reeds by de
geboorte voorbestemd is om de
meest onwaarschijniyke dingen te
beleven!"
„Onwaarschijnlijk?", vroeg ik
nieuwsgierig, toen ik zijn beker
weer met thee volschonk.
„Ik zal het U vertellen. Ongeveer
zes werst van het fort woonde een
vredelievende en ons genegen
stamhoofd, de vorst. Zijn zoon, eon
knaap van vyftien, kwam regelma
tig naar ons gereden; elke dag. zou
ik zeggen; voor het een of ander.
En Gregory Alexandrowitsj en ik
verwenden'hem zeker, 't Was ook
een dwaze knaap, haantje de voor
ste in alles. En hoe! Of het in volle
galop een muts van dc grond rapen
was of een wedstryd in scherp-
schieten, hy was primus inter paris.
Een noodlottige fout had hy: on-
vcrzadigiyk was zHn begeerte naar
§eld. Eens heeft Gregory Alexan-
rovvitsj een grap met hem uitge
haald aoor hem een goudstuk te
beloven, als hy voor hem de beste
freit uit zyn vaders kudde zou ste
en. Die zelfde nacht nog sleurdo
hy het beest by de horens het fort
binnen. Maar als wfl het in ons
hoofd haalden om hem te plagen en
te sarren, kleurde een oplaaiende
woede het wit van zyn ogen en
trok hy terstond zyn dolk.
„Kom. Amazat", zei ik dan tegen
hem, „jy komt nog eens verkeerd
terecht; pas op, dat je je kop niet
kwijt raaxt!"
Een kwam de oude vorst zelf by
ons aangereden om ons uit te nodi-
§cn voor een bruiloft; zyn oudste
ochter zou hjj uithuvveiykon en
omdat \vy op goede voet met hem
verkeerden was het niet mogelijk
zijn invitatie te weigeren, hoewel
hij een Tartaar was. Wy gingen er
heen. In het dorp begroette ons een
troep honden met luid geblaf. De
vrouwen verborgen zich. zodra zij
ons zagen en zij, van wie wy nog
een glimp opvingen waren verre
van schoonheden. „Ik had tie Cir-
cassische vrouw hoger aangesla
gen". bromde Gregory Alexandro
witsj tegen me. „Geduld, mijn
waarde", antwoordde ik met een
glimlach, want ik had nog een ver-
ras^Jng voor hem.
In de hut van de vorst was al een
hele menigte bijeen. By de Aziaten
ls het gebruik, weet U, om Jan en
alleman ten bruiloft te noden. Wij
werden ontvangen met alle eerbe
wijzen en men leidde ons daarna
naar het gastvertrek. En by dit al
les had lk er scherp op toegezien,
waar onze paarden gestald werden,
voor het geval, dat er een incident
zou voorvallen en wij ons snel uit
de voeten moesten maken".
„Hoe verloopt zo'n trouwparty by
dat volk?", vroeg ik de kapitein.
(Wordt vervolgd)
hadden emnlool gevonden in het
Russische riik. Een hunner. Gerrlt
Kist, die ook verderop in ons ver
haal voorkomt, had te Moskou een
tydlang het smidsvak uitgeoefend;
een ander, Frans Timmermans, was
Peter's leermeester ln dc wiskunde
en do vestingbouwkundo. Door Tim
merman kwam Peter in kennis met
een matroos. Karaten Brandt, die
hem zeilen leerde en van dat mo
ment af Peter was toen een jaar
of twaalf - ontwaakte zyn voor
liefde voor schepen en scheepswer
ven Toen h!1 op 17-iarlge leeftijd in
1689 de macht in handen had ge
nomen. werd zijn UefhebberJI ernst;
de bouw van een handels- en oor-
logsmarine werd tot een van rlc
grondslagen van zijn regeringsbe
leid.
In 1696 had Peter in een oorlog
togen de Turken de haven Azof la
ten bezetten. HU begreep, dat deze
alleen te handhaven zou zijn, wan
neer de Russen de beschikking kre
gen over een Zwarte-Zee vloot, ter
wijl hij tegelykertrjd de wenselijk
heid van het verwerven van bond
genoten in Midden- en West-Europa
Inzag. Daarom word op 6 December
1696"bij keizcriyke oekase afgekon
digd, dat een gezantschap een aan
tal vorstenhoven zou bezoeken om
tc trachten een bondgenootschap
togen dc vijanden van het Christen
dom tot stand te brengen. Zorgvul
dig werd vermeden mede te delen,
dat de tsaar van plan was mot dit
gezantschap moe te reizen en ge
durende de 17 maanden van zijn af
wezigheid (Maart 1696Augustus
1697» werd dan ook gehandeld als
of do tsaar Rusland niet had ver
laten. Dit bracht natuurlijk mede,
dat Peter incognito reisde; onder de
200 deelnemers aan de reis kwam
ook voor Pjotr Mikhailof, volontair
in het sehéepsvak, in wien wy go-
makkelijk Peter kunnen herkennen.
Hij ontmoet Gcrrit Kist
De lotgevallen van het gezant
schap kunnen hier buiten beschou
wing blijven; van meer belang zijn
in dit vérband do bowegingen van
Peter als scheepsbouwer. Op een
zeilschip, dat in Emmerik gehuurd
was. arriveerde hij 's Zondagsmor
gens 18 Augustus in Zaandam en
een der eersten, die hij daar ont
moette was Gerrit Kist, die rustig
in een bootje zat te vlS6en. Aan een
spontane gril van de hoge bezockor
was het to danken, dat Kist's een
voudige woning op het Krimp ge
worden ls tot het Tsaar Peter-huis
je; Peter huurde n.l. de achterka
mer onder beding, dat zijn identi
teit geheim gehouden zou worden.
Op Maandag 19 Augustus word
Peter Mikhailof als arbeider op dc
scheepswerf van Rogge als arbeider
aangenomen; hij was van plan wel
een half Jaar in Zaandam te ver
blijven en zich geheel op do hoogte
van het vak te stellen. Toch onder
scheidde hy zich dadelijk van het
overige werfpersoneel door de uit
gaven. die hU zich kon permitteren
To.a. het aankopen van een Zaan?
jacht)' en doordat hij af en toe vrij
af nam om allerlei Zaanlandsc be
drijven in ogenschouw te nemen.
Geen wonder, dat hij last kreeg van
de opdringerige belangstelling van
het publiek. Vermoedelijk is het
echter aan Peter's olgen plaagzucht
toe te schrijven, dat reeds na een
week de Zaandamse straatjeugd
alle perken te buiten ging door hem
met straatvuil te gooien, zodat een
verordening der burgemeesters „de
vreemdelingen, die onbekend wens
ten te blijven", in beschormlng
moest nemen.
Hij „vlucht" naar
Amsterdam
Maar Peter had er genoeg van;
Zondag 25 Augustus verdrong zich
een grote menigte uit wijde omge
ving in Zaandam om de merkwaar
dige buitenlanders te zien; Peter
scheepte zich onverwacht in zyn
eigen scheepje, dat door harde wind
dreigde om te slaan in en voer naar
Amsterdam, waar hij door bemid
deling van burgemeester Wltscn,
die bewindhebber der Oost-Indische
Compagnie was, toestemming kreeg
om van de scheepsbouw op de Com-
pagnieswerven kenniè te nemen. Te
zijnen behoeve werd een nieuw schip
op stapel (rezet; Peter werkte er
ijverig aan mede, voorgelicht door
zekere Gerrit Claesz. Pool. Anders
dan te Zaandam kon hij hier onge
merkt zijn gang gaan; de werf werd
voor publiek gesloten en in de stad
zelf viel Peter als vreemdeling nau-
wclyks op.
Ook hier werd zijn werk herhaal
delijk onderbroken voor het bezoe
ken van allerlei dingen, die zijn be
langstelling hadden gaande ge
maakt: industrieën, watermolens,
veerponten, boerderMen, maar ook
wetenschappelijke instrumenten, zo
als de microscopen van Anthonie
van Leeuwenhoek hadden zijn aan
dacht, terwijl de brandspuit van
Van der Hevden zUn volle bewon*
dering genoot.
Dat hjj niet blind was voor te
kortkomingen, die er ongetwijfeld
waren, blijkt uit het feit, dat hi1
herh&aldelyk zyn verwondering uit
sprak over hot ontbroken van theo
retische grondslagen bil do scheeps
bouw. Op iedere scheepswerf bouw
de men naar eigen goeddunken zon
der do afmetingen vooraf, tc bere
kenen. Hot werd Peter duideiyk ge
maakt, dat men in dit opzicht in
Engeland vorder was cn onmiddel
lijk trof hij maatregelen om zün
kennis aldaar tc gaan verrijken.
Op 18 Januari 1608 verliet hij mot
een loffelijk getuigschrift van zijn
instructeur Pool in do zak naar
Deptford bij Londen. Begin Mei
kwam hij op doorreis naar Saksen
cn Wonen tc Amsterdam terug.
In 1716 Ondernam Peter een
tweede reis naar het Westen; hy
bezocht ook toen weer Amsterdam
cn Zaandam, ontmoette er ziln oude
vrienden, vermaakte hen met zijn
excentriciteiten en rekende af met
Gerrit Kist, die nog een reke
ningetje wegens huurschuld had te
presenteren. Maar toen kwam lid
niet als de leergierige timmermans
knecht. doch als do succesrijke ver
nieuwer van het kolossale rijk in
het Oosten van Europa.
CH. H. VAN AKEN
ZATERDAG 1G AUG.
Avondprogramma
HILVERSUM I: 19.00 Nieuws.
19.15 Uitzending voor Ned. Ln
Duitsland. 20.00 Nieuws. 20.12 Ge
wone man. 20.30 Lichtbaken. 21.00
Gram.platen. 21.30 Weekend-Sere
nade. 22.00 Opora-progr. 22.40
Avondgebed. 23.00 Nieuws. 23.15
Schubertprogr.
HILVERSUM II: 19.00 Piano.
19.30 Flitsen uit Lekenspelkamp te
Hooghalen. 19.45 Lezing prof. dr.
Bleeker. 20.00 Nieuws. 20.15 Caba-
retprogr. 21.15 Socialistisch com
mentaar. 21.30 Gram.muz. 22.00
Luisterspel: „De Ellendigen". 22.30
Dansmuz. 23.00 Nieuws. 23.15
Gram.muz.
ZONDAG 17 AUG.
HILVERSUM I: 8.00 Nieuws.
8.30 Morgenwijding. 9.30 Nieuws
en Waterstanden. 9.45 Gram.muz.
10.25 Inleiding Hoogmis. 10.30
Hoogmis. 12.00 Angelus. 12.15
Boekbespreking. 12.30 Lunchcon
cert. 12.55 ZonnewUzcr. 13.00
Nieuws. 13.15 Welk boek, een goed
boek? 13.20 Lunchconcert. 14.00
Piano. 14.30 Residcntic-ork. 15.15
Gemengd a-capella koor. 15.35 Re-
sidentie-ork. 16.30 Ziekenlof. 17.00
Jeugddienst. 18.30 Progr. voor de
Ncd. Strijdkrachten. 19.00 Gewijd©
muziek. 19.30 Nieuws en weerover-
zicht. 19.45 Sport. 20.00 Actualitei
ten. 20.07 Gewone man. 20.15 „Zil
vervloot". 21.00 Luisterspel: „Ma
ria van Reigersberg". 22.10 Avond
gebed. 22.30 Nieuws. 22.50 U.S.O.
HILVERSUM II: 8.00 Nieuws.
8.30 Voor het platteland. 8.40 Or
gelspel. 9.00 Gram.muz. 9.12 Post-
duivenberichten. 9.15 Geesteiyk le
ven. 9.30 Men vraagt10.00
Klankbeeld over de omroep. 10.30
Kerkdienst. 11.45 Lezing dr. J. A.
de Koning. 12.00 Postdulvenbe-
richten. 12.03 Gram.muz. 12.30
Zondagclub. 12.40 Haarlems Pos
taal mannenkoor. 13.00 Nieuws.
13.15 Aeolian Sextet. 13.50 De
spoorwegen spreken. 14.00 Her
denking dr. Ritters verjaardag.
14.05 Boekenhalfuur. 14.30 Radio
Philh. Ork. 15.30 Fllmpraatje. 15.45
The Skvmasters. 16.30 Reportage.
17.00 Ds. Thomson, spreker. 17.30
Amstels mannenkoor. 17.50 Marek
Weber en zyn ork. 18.00 Nieuws en
sport. 18.30 Dolf v. d. Linden en
zijn Metropole ork. 19.00 Burger
luchtvaart. 19.30 Stradiva Sextet.
20.00 Nieuws. 20.15 Omroep ork.
21.15 Luisterspel: „De Blauwe
Smaragd". 21.40 Piano, orgel en
zang. 22.30 Muziek Mozaïek. 23.00
Nieuws 23.15 Walsavond.
MAANDAG 18 AUG.
Ochtend- cn middagprogramma
HILVERSUM I: 8.00 Nieuws.
9.15 Voor de 2ieken. 9.30 Orkest-
muz. 10.30 Morgendienst. 11.00
Yehudln Menuhin. 11.15 Voor
dracht. 11.35 Gram.platen. 12.00
Amati trio. 12.30 Weerovei zicht.
12.35 Kamermuz. 13.00 Nieuws.
13.45 Minneapolis Symph. ork.
14.00 Voor jonge moeders. 14.20
Cinderella Ensemble. 15.00 Gram.
platen. 16.00 Bijbellezing. 16.45 Het
BBC Svmph. ork. 17.00 Populaire
orgelbespeling. 17.30 Sport. 18.00
Ned. Kamerkoor. 18.20 Gram.muz.
1830 Progr. voor de Ned. Strijd
krachten.
HILVERSUM II: 8.00 Nieuws.
9.15 Morgenwijding. 9.30 Water
standen. 9.35 Vrolijk progr. 10.30
Voor de vrouw. 11.00 Dc kunst van
het edelsmeden. 11.15 Svmph. mor
genconcert. 12.30 Weerpraatje.
12.32 In het Spionnetje. 12.37 Het
Stafmuziekcorps. 13.00 Nieuws.
13.15 Politiemuziekcorps. 13.50
Koorwerken. 14.20 Dr. Ritter. 14.35
Viool en piano. 15.00 Licht progr.
16.10 Two Happv Davs. 16.30 Lie
deren. 17.00 Skymasters. 17.30
Hoort, zegt het voort. 17.45 Phila
delphia ork. 18.00 Nieuws. 18.15
Renova Septet. 18.45 Pierre Palla.
