WILLEM VAN DAM
Ontstond Amersfoort uit vroegere
legerplaats der Chatten?
Schilder van Amersfoorts
stadsschoon
Hij bouwde schepen
met ledikantstijlen
Bond van musici bij
het N.V.V.
Vooral vochtig huisvuil
brengt gevaar mede
Hoger lonen in de
textielindustrie
Oude straatnamen kunnen op
verschillende manieren
worden uitgelegd
Kattelaarsbrug of
Ketelaarsbrug
r
Kent TI (l'f firl^:e? uervoigm wii
onze serie over bekende per-
ZG Wel? tonen uit ons oiler omgeving
„Het was toch allemaal zwart
geld van die kerels. Nu heb ik
er plezier \aii gehad eu anders
was minister Lieftinck er mee
gaan schuiven", aldus het com
mentaar van 'n Haagse scheeps
bouwersknecht. die, naar bij
zijn arrestatie bleek, Haagse en
Rotterdamse watersportenthou-
siastcn voor minstens vijftien
duizend gulden heeft oogelicht.
Van het geld, dat hij bij verschil
lende transacties verdiende" maak
te dit l<">ze vissertje-in-andersmans-
portefeuillC8 goede sier met wijntje
en Trijntje. De scheepsbouwers-
knecht was werkzaam op een kleine
werf, waar hij zich verscheidene ma
len als „de baas zelf" voordeed. Hij
verkocht nieuw te bouwen motor-
jachtjes op tekening voor bedragen
van pl.m. drieduizend gulden con
tant cn gunde zijn opdrachtgevers
eeu blik op een in aanbouw zijnde
boot, waarvan de spanten bij later
onderzoek uit.... oude ledikant
stijlen waren gemaakt.
De zaak kwam in handen van de
recherche, toen de werfknecht eon
boot, die hij in commissie moest ver
kopen, niet afleverde. Da koper gaf
twee duizend gulden contant cn een
bedrag 0111 do boot op to knappen.
Het behoeft na het voorgaande geen
betoog, dat de verkoper voor dui
zend gulden werd benadeeld. Met
behulp van de politie kreeg de ko
per zijn schip van du werf van de
„vlotte" handelaar. Hij stak er mee
van wal. doch de vaart wilde niet
vlotten. Zijn nieuw verworven schat
bleek zo lek als een mand cn zonk
onder zijn voeten....
De leden van de Federatie van
musici en artisten, een organisatie,
die ongeveer 700 leden Omvat, heb
ben in hun afdelingsvergaderingen
te Amsterdam en Haarlem met op
twee na algemene stemmen besloten
zich bij het NVV aan te sluiten. In
voorbereiding is een fusie van de
FEMA met de reeds in het NVV op
genomen Nederlandse Toonkun6te-
naarsbond. Door deze fusie wordt
voldaan aan de voorwaarden, in de
statuten van het NVV gesteld, die
aansluiting van twee organisaties
van dezelfde categorie mogelijk ma
ken.
Op Walcheren zijn opnieuw co
loradokevers aangetroffen. De
schooljeugd van Zoutelande heeft
duizenden exemplaren geraapt en
ingeleverd.
Op Woensdag 8 October orga
niseert het Hllversums schaak
genootschap ter gelegenheid van
zyn zestigjarig bestaan een massa
kamp tegen het Bus9ums schaakge
nootschap.
VAN FABRIEKSARBEIDER TOT KUNSTENAAR
De kunstschilder Willem J, ven
Dam aan de arbeid in de hem
zo vertrouwde omgeving van de
Hof.
Op het. internationaal congres van
stadsreinigings-directeuren gaf de
chef van de technische afdeling van
de stadsreiniging te Parijs te ken
nen, dat de moderne methode van
een centrale vuilnisvergaarbak, zo
als die vooral op moderne flats ge
bruikelijk is en waarin het huisvuil
van de keuken uit door een kok*r
wordt gestort, vele bezwaren heeft.
Zolang het huisvuil uit droog mate
riaal bestaat, voldoet de koker aan
de eisen, doch in de meeste gevallen
bevinden zich in het huisvuil voch
tige kleverige bestanddelen, die de
koker verstoppen cn die tenslotte
tot bederf overgaan.
Ten aankicn van de frequentie van
de ophaaldienst aan de deur meen
de spreker, dat gemotoriseerde op
haalwagens. berekend op gestandaar
diseerde vuilnisemmers een geringe
re frequentie mogelijk maken, ter
wijl toch aan de hygiënische eisen
wordt voldaan.
Voor zover het huisvuil in water
wordt gestort, zijn er talrijke wette
lijke beperkingen. In geen geval
mag het vuil in de nabijheid van de
oevers worden gedeponeerd, en het
is streng verboden grof afval, die
renlijken e d. in water te storten.
Geen congres ex-politieke
gevangenen te Maastricht
De Ncd. Ver. Lx-politieko
Gevangenen heeft in een spoed\er-
gadering op oensdug 17 Nept. be
sloten het jaarlijks congres, dat van
24 l'ot 27 September a.s. in Maas
tricht zou worden gehouden, af te
gelasten en binnen een maand in de
plaats van een andere afdeling te
organiseren.
De motieven zijn gelegen in dc
navolgende feiten;
1. In een artikel in het nummer
\an 11 bept. van een der Zuide
lijke bladen werden zeer ernstige
bezwaren gemaakt tegen het hou
den ener causerie op het congres
door een tweetal hoofdbestuurs
leden op grond van hun politieke
overtuiging.
2. Aan het hoofdbestuur is me
degedeeld. dat plaatselijke en pro
vinciale autoriteiten hun mede
werking niet zouden verlenen, in
dien bedoelde hoofdbestuursleden
in het openbaar het woord zou
den voeren.
Het hoofdbestuur is van mening,
dat onder deze Omstandigheden
Maastricht niet in staat is gastvrij
heid te bieden aan alle leden der
vereniging en zich daarom genood
zaakt ziet dc medewerking in te
roepen van een afdeling, die be
reid en in staat is deze gastvrijheid
volgaarne te verlenen.
Met ingang van 1 October a s.,
zullen de lonen in de textielindu
strie worden verhoogd en zal een
algemeen bedrijfspensioenfonds
worden ingesteld. Het uurloon
der geschoolde arbeiders zal met
vijf. dat der geoefenden met vier
en dat der ongeschoolden met
twee cent worden verhoogd. Ook
de lonen der meisjes, van 20 tot
22 jaar, zullen worden verhoogd.
Deze verhoging is tot stand geko
men. door overleg van de bedrijfs*
unie in de textielindustrie, met de
werkgeversorganisaties.
Nederl. schermsuccessen
De Nederlandse ploeg heeft de
sehermcompetitie oor 't Brittannia
Shield gevvonneu. Daarna kw am in
volgorde Frankrijk, België, Tejecho*
Slo\aki.je, Amerika en Engeland.
Individuele winnaars waren: Flo
ret: sergeant Berg, Nederland;" de -
gen: luit. Hordijk. Nederland: sabel:
serg.-majoor Laermans, België.
NED. HERV. KERK
Beroepen te: Eemnes-Buiten: J.
de Bres te St. Maartensdijk (Zld.)
Oostcrmeer, C. Pettinga te Delf-
strahuizen. Sloterdlik (Amster
dam-West) H. van Schothorst te
Deventer.
Aangenome naar: Kaarden. P.
Brakman te Rijswijk (Z.H.)
Bedankt voor:: Noorddijk (Gr.)
C. R. de Jong. voorheen pred. cn
alg. dienst, wonende te Vorden.
P LKE dag kunt u hem tegenkomen in Amersfoort, fietsend
-*--'door de Snouckaertlaan. neuzende voor een boekwinkel in
de Langestraat of op een laag stoeltje zittende aan een van de
grachtjes achter zijn ezel met een kleurig doek: Willem van
Dam, kunstschilder, tekenaar, etser, modelleur, glazenier, kortom
kunstenaar.
Vele menstn denken, dat een kunstenaar iemand met lange
haren. flu\vcl|n kleren en buitenissige levensopvattingen is.
Maar in de regel is het zo, dat zij die uiterlijk het meest voor
kunstenaar willen doorgaan er innerlijk het verst van verwijderd
zijn.
Als u Willem van Dam door Amersfoort ziet fietsen, zegt niets
in zijn uiterlijk u. dat daar nu een kunstschilder en zelfs ccn
bekend kuntschildcr gaat. En als u met hem in gesprek raakt,
bemerkt u niets van buitennissige opvattingen. Hij is ccn een
voudige rondborstige kerel, met een keingezonde visie op het
leven, met een gezellige woning in het Bergkwarticr. ccn huis
kamer met veel boeken en schilderijen, een allerliefste vrouw
en 2 robbedoezen van kinderen.
's Avonds mag Van Dam graag, ccn
pijp smorend, in dc grote woonkamer
bij rijn boeken ritten of bij ccn mooi
radio-concert, ccn praatje maken niet dc
buurman over dc stand van het fruit in
dc tuin, met ccn vriend over de poli
tiek, dc kunst, het leven. En mevrouw,
met haar handwerk, rit er bij. praat
race. argumenteert mee. leeft mee en
rorgt op rijn tijd voor wat te drinken.
Overdag kan men de schilder meest
al buiten vinden, zwervend door de pol
ders en de bossen, dikwijls met de fiets,
zijn doek en palet achterop gebonden.
Somt komt hij terug ronder „gewerkt"
te hebben. Dan heeft hij alleen maar
gekeken, de wereld in rich opgenomen.
Dan is hij soms voor de tiende maal bij
een mooie plek geweest, die hij graag
schilderen wilde maar nog niet aandurf
de. dan heeft hij er onlustig bl| stil ge
staan. heeft hij cr om heen gedraaid,
is toch weer weg gegaan. Maar dan,
ccn week later, pijp in de mond. kan
men hem er achter rijn veldezel zien
zitten.
Tastend en zoekend
Een gewone man. een rustige man.
in de dagelijkse omgang. Vol onrust
van binnen, vol van een brandende be
geerte om uit te beelden wat mooi is in
rijn ogen. vol scheppingsdrang, waar
voor hij met altijd dc goede banen weet
te vinden, nerveus aarzelend om een
onderwerp, tastend naar de juiste vorm,
de juiste techniek: dan plotseling en
thousiast lijnen of kleuren werpend op
papier of op doek, soms fel raak« soms
tóch nog te ondoordacht, tóch nog niet
verantwoord genoeg, altijd tastend, al
tijd roekend, tot het eind van rijn da
gen. Tochccn artist.
Een andere zijde van Willem
van Dam's kunnen: het glas-in-
lood-raam, dat hij vervaardigde
voor de hal van Meursing's
Koekfubriek te Amersfoort.
In het stadsgewoel
De vorige week troffen wij hem op
de Vrljdagochtendmarkt. Vlak bij de
stalletjes met paling rat hij. rustig te
midden van dc honderden marktgan-
gers. of hij mocderriel alleen in rijn
voortuintje rat. De mensen keken ge
ïnteresseerd en gingen voorbij. Wat oo-
gcschotcn jongens bleven om de schil
der staan.
„Vmd jij dat het lijkt?"
„Nou, het lijkt precies."
gevangenen uit het concentratiekamp.
Er was heel mooi werk bij. Maar het
mooiste ragen wij toch toen wij van de
weck bij de schilder thuis waren cn hij,
boven op rijn atelier, voor ons zijn
grote mappen ging uitpakken.
„Maar man, waarom heb je dat nooit
geëxposeerd," is onze verbaasde reac
tie als wij dat allemaal zien. Prachtige
watcrverfschilderljcn komen te voor
schijn, rijkdommen van kleur, land
schappen, stadsgezichten, van Amers
foort vooral, fijn getekende, sprekende
portretten, ccn in de ziel grijpende teke
ning van een dóodzlek jongetje, een
vrolijke bocrinnekop, ccn paar begijn
tjes uit Brugge, een lief meisjesgezicht.
Dc kracht van Van Dam ligt naar onze
mening 111 het tekenen met potlood cn
houtskool, nog meer in het etsen, en...
vooral in het aquarel, het schilderen met
waterverf, waarin hij een zeldzame
schoonheid van kleur bereikt.
Een herinnering aan de barre
oorlogswinter: „IJse/gangers"
door Willem van Dam.
Ploeteren
Eén ding hebben wij wel ervaren, die
avond, die wij bij Van Dam in zijn
„Ik vind er niks an."
„Zou die vent ook ro'n gekke
wezen?"
„Zou hij er veel geld voor vragen?"
„Zo n schilderij kost wel een paar
honderd gulden."
„Zo'n kerel moet schatrijk wezen."
„Ben je mal, het zijn allemaal
armoedzaaiers."
Van Dam hoort het hele debat. Het
Is hem bekend, van vele dorpen, van
vele steden. Hij schildert voort, onbe
wogen door wat om hem heen gebeurt,
maar fel aangegrepen door het tafereel
dat hij in kleuren op het doek brengt.
Of Willem van Dam een groot schil
der is, wiens naam door de eeuwen zal
voortleven7 Wie geeft het antwoord?
Wie zal de grootte meten van een tijd
genoot? Men kan slechts zeggen, dat hij
voor ons een knap schilder is en
daarmee heeft men dan de waarheid
niet te kort gedaan.
Toch geloven wij. dat Van Dam
hoewel zó bekend in onze stad en daar
buiten. meer presteert dan men in het
algemeen weet en misschien ook meer
dan hij, in zijn ongeremde drang om te
tekenen en te schilderen, zelf beseft.
In het atelier
Wij hebben de laatste tijd in Amers
foort enkele tentoonstellingen van hem
gezien, o.a. die der tekeningen vaö de
Een fraaie ets door Willem van
Dam: het welbekende Sluisje
te Amersfoort.
atelier zaten tussen verftubes. tekenin
gen en doeken. Deze man heeft ontzag
lijk veel en ontzaglijk hard gewerkt.
Vele honderden tekeningen, etsen,
schilderijen, aquarellen, pastels heeft hij
gemaakt: dag aan dag. jaar na jaar
heeft hij geploeterd en gezwoegd, ge
worsteld met de materie, gestreden om
de vormen te vinden, waarin hij uit
beelden kon wat hij in de natuur aan
schoonheid zag. Weer ondervonden wij
wat wij ook elders hebben geleerd, dat
in dc kunst niemand iets aanwaait. Jat
men ook, neen. juist in de kunst, alleen
iets bereiken kan door vrijwel ononder
broken, hard, heel bard te werken.
Uit dc fabriek
Deze schilder van het Amcrsfoortse
stadsschoon heeft wat hij bereikt heeft
niet cadeau gekregen. Hij is zijn loop-
Daan. 11a weinig onderwijs, begonnen als
fabrieksarbeider, hij heeft in de bouw
vakken gewerkt en op ijzergieterijen,
maar In rijn vrije tijd deed hij van jongs
af aan niets dan tekenen. Öp zijn 24e
jaar is hij eigenlijk pas. na lange aar
reling en veel tweestrijd, voor rijn be
roep gaan schilderen, al verdiende hij
er nog niet dadelijk zijn brood mee.
Hij moest heel hard werken en veel stu
deren. moeilijke jaren moest hij door
worstelen, jaren van veel strijd, veel
teleurstelling en ook van armoede. Een
enkele maal dreigde de moëd hem wel
eens tc ontzinken, maar op het kritieke
moment wist de grote Just Havelaar
hem er toe te brengen niet te versagen
en door te zetten.
Van Dam hééft doorgezet. Hij heeft
zich ontwikkeld tot een gerespecteerd
kunstschilder en pacdagoog. Maar in de
grond is hij dezelfde inan gebleven die
dertig jaar geleden nog in de fabriek
stond; de „man uit het volk"? dc stoere,
harde werker met een grote liefde, ook
in zijn kunst, voor al wat arbeidt en
ploetert op dere wereld cn voor alles
wat lijdt. Zijn conccfttratiekamp-teke-
ningcn leggen daarvan getuigenis af en
ook dc wijze, waarop hij een doodver
moeide vrouw met haar kinderen uit
beeldt op een „hongertocht", of een
man achter ccn kar. waarop een uitge
putte vrouw zit, ziek van honger cn
verdriet
Nog veel te doen
De arbeider .Willem van Dam Is
schilder geworden.
En nu, nu hij 52 is. Is hij er nu? Deze
man, die in zijn moppen tal van prach
tige stadsgezichten van Amersfoort
heeft en een grote verscheidenheid van
tekeningen en etsen van tal van onder
werpen, zegt nu pas in te zien dat hij
J nog maar zo heel weinig heeft gedaan.
Hij heeft nog zo vee! op zijn program
ma staan. Hij laat zijn laatste werk tien:
Drente, een boerenhuis, paarden voor
een hooiwagen, een boer op de akk^f.
Hij is er van dc romer geweest. Hij
wilde alleen maar vacantie houden.
Maar hij heeft er het schilderen niet
kunnen laten. Daar wil hl) weer heen
om te werken. Wat een land. wat een
volk!
Van Dam wil nog zo veel meer. Ge
brandschilderde ramen maken. Maar
het is momenteel veel te duur. Niemand
wil er aaru En exposeren? Dat is meest
al een risico. Het brengt weinig op. „Ik
heb ik Buenos Aires geëxposeerd, in
Batavia, in Bandoeng, in MalaHg, ftl
Keulen. In Brussel cn natuurlijk ook in
ons eigen land. Vóór de verkoop van
ons werk. die ons het werken tenslotte
loch mogelijk moet maken, moeten wij
het van de exposities niet hebben. Daar
krijg je zo langzamerhand een kring van
directe relaties voor."
Schilder en publiek
Dere tijd? Slecht voor de kunste
naar. De mensen hebben weinig geld
voor de kunst te missen omdat het leven
zo duur Is. En vele mensen kopen nog
altijd liever vi)f prullen dan één goed
stuk. Maar als ik werk vraag ik
daar niet naar. Ik schilder wat ik mooi
vind en omdat ik het niet laten kan.
Ik weet wel dat wat voor mij mooi is
voor een ander lelijk kon zijn. Als ik
bezig ben vraag ik ml) nooit af of ik
mijn werk wel ral kunnen verkopen. Öf
iemand het kopen wil blijkt later wel
söms pas na jaren. Maar gelukkig is
bet tot nog toe altijd zo uitgekomen dat
ik kon blijven bestaan. En zoals ik werk
werken dc meeste schilders, die in hun
kunst vooral een roeping zien. Enke
len worden cr lijk mee. anderen vinden
een behoorlijk bestaan, de meestcn bli|-
ven arm en dat zijn lang niet altijd de
slechtste». Maar wij werken voort. Wij
kunnen niet anders. En Wij hopen iedere
dag dat het leven ons met al te onwel-
gezind zal zijn.
WOERDEN. De comfortabele
Diesel-electrische treinen op het
traject Leiden—Utrecht ziilJen be
gin October met ingang van de nieu
we dienstregeling niet meer rijden
Als oorzaak gaf men ons de minder
prettige mededeling, dat de motoren
versleten 2ijn en nog geen nieuwe
aanwezig zijn
Oude namen van wegen en landstukken. van huizen en
waterstromen, kunnen ons vele interessante dingen uit het ver
leden leren. In één mijner artikelen over de stadshistorie van
Amersfoort waarin een voorlopige balans werd opgemaakt van
het geschiedkundig bodemonderzoek, heeft men dit aan de hand
\an dc namen Slijkstraat cn Watersteeg kunnen constateren.
Bij het aantal geschriften over dit onderwerp voegt 2ich nu
het even interessant als suggestief gesteld artikel, geschreven
door onze stadgenoot J. Pannebctkker cn gepubliceerd in het
nummer van dit blad van 13 September. Aan de hand van
enkele oude benamingen, welke hij in verband brengt met de
volksstam der Chatti, komt dc schrijver zeer nadrukkelijk tot de
slotsom, dat op de Hof cn naaste omgeving een legerplaats der
Katten heeft gelegen en dat daaraan Amersfoort zijn ontstaan te
danken heeft.
toponymies het franse Chat Is. In 'de
betekenis van schuilplaats, bedekte
waarnemingspost, dan meent Lindemans
daarentegen, dat „Kat" veeleer aarden
opworp. verstevigd door paal- en rijs
werk zou betekenen, terwijl weer Kas
Reeds vroeger is door mij in deze
kolommen betoogd, dat wij van de toe
stand onzer Stad van vóór de 15e eéuW
nagenoeg niets weten. Elke poging,*
welke erop gericht is hierin enig licht
te verschaffen, zal door ons Amcrsfoor-
ters die belangstelling hebben voor dc
geschiedenis van onze woonplaats, met
vreugde worden begroet. Wanneer bi|
zulk een poging ccn standpunt wordt
gekozen, dat niet alledaags te noemen
is, waarbij dc historie van Amersfoort
vanuit een bijzondere gezichtshoek
wordt belicht, dan kunnen wij ons hier
over slechts verheugen.
Deze verheugenis Ontslaat ons
echter niet van de plicht na te
gaan of de ontwikkelde ideeën over
de aanwezigheid van een leger
plaats der Katten te Amersfoort en
het ontstaan van de stad uit deze
legerplaats, wel steun vinden in de
feitelijke hoewel schaarse ge
gevens welke ons uit vroeger tij
den zijn «overgeleverd. Zo als men
weet, grondt de heer Pannebakker
zijn stelling, als zou Amersfoort een
militair steunpunt der Katten zijn
geweest, op drie oude namen:
Kattekampen. Soete Cothcstraat. en
Keteler- of Ketelaarsbrug (welke
laatste hij omvormt in Kattelaars
brug).
Toponymie
Zo als de geïnformeerde lezer wel
zal weten, is de methode van onder
zoek. uit oude plaatselijke benamingen
een vroegere toestand te reconstrueren,
uiteraard niet nieuw. Zo is bi|v, In ons
land sinds 1884 een aantal prominente
taalgeleerden bezig, in de Nomina Geo-
graphica Neerlandica hun gedegen en
verantwoorde bijdragen op dit gebied
(dat der toponymie) te leveren. Hier-
ners. die een studie schreef over „Der
Name Kettwig" tot de conclusie komt.
dat „Kat" een germaans woord is voor
„hoek". Ook „laar, lacr, leer" is, naar
de mening van vakgeleerden als prot.
Moerman cn Gallee. nog lang niet ver
klaard cn biedt tal van grote moei
lijkheden.
Of misschien in de duisternis der
eeuwen van vóór het begin onzer Jaar
telling in Amersfoort een legerplaats
der Chatten is geweest wil ik in het
midden laten. Wel lijkt het ml) goed op
te merken, dat cr geen enkel bericht
over dc volkstam der Chatti aan ons
is overgeleverd hetwelk erop zou wij
zen, dat deze in ons land hebben ge
woond. Bij Bljvanck ©fn der beste
hedendaagse kenners op dit gebied
kunnen we integendeel op verscheidene
plaatsen leien, dat vanaf het optreden
dcf Chatten in dc geschreven geschie
denis (12 j. V. Chr.) tot hun verdwij
nen binnen het verband der Franken of
der Alamanncn (derde eeuw), hun
woonstreek is gelocaliseerd ten Zuiden
van de Sieg, op het laatst aan de voet
van het Taunusgebcrgte. dus ln de
buurt van de Lahn.
Straatnamen
Zo als de aandachtige lezer zich
wel zal weten te herinneren, neemt
de heer Pannebakker voor zijn zeer
suggestieve en uiterst interessante
uiteenzetting t a.v. de aanwezigheid
van een legerplaats der Chatten op
de Hof cn naaste omgeving, als
uitgangspunten de drie oude plaat
selijke benamingen „Kattelaars"-
brug, Socte Cothcstraat cn Katte
kampen. Nu was het ook in de
Middeleeuwen met de naamgeving
zo gesteld, dat er straten waren
genoemd naar een uithangbord, een
beroep of een inwoner. Voorbeel
den zijn: Manderaakerssteeg. Sme-
destraat, Drleringensteeg. Valke-
derick 'de Coninck, naer wyen 'dg
Conlnghstraat oock genaemd is
Voor wat nu de Soete Cothestraat
de oude naam voor de Koningstraat
betreft, hel ik over naar de mening,
dat deze naam moet worden verklaard
uit ccn uithangbord van een herberg
„In de Soctc Cootc". Vóór de 15e
eeuw n.l. in deze eeuw kwam het
hoppcnbicr in zwang dronk men in
ons land een kruideqbier, „coyte" ge
heten. en nog voortlevende in de kami-»
licnaam Kuytenbrouwcr. Wel noemt da
heer Panncbakkcr deze Soete Cothe
straat als een der begrenzingen van zijn
„kattclaar", doch hij gaat hierbij van de
onderstelling uit. dnt de Zuidsingel en
de Wcversingcl wel niet door de na
tuur zullen zijn gevormd.
Nu heeft wijlen dr Rcgelink ln
1941 goedklinkende argumenten 1
aangevoerd voor de stelling, dat de
Wevcrsingel cn het Havik oor-
spronkclijk hoogwaterbeddingen
van de Eem zijn geweest. Ik hoop
later in een artikel nader op deze i
zienswijze in tc gaan. Voor het I
ogenblik is het voldoende aan te j
geven, dat cr duidelijke aanwljzln-
gen zijn. die doen veronderstellen,
lat ook vroeger tussen de Hof en
de Koningstraat (vermoedelijk óók
bij de Kamperbinnenpoort). een
waterbedding aanwezig was.
Voor wat dc Kattekampen aangaat
mag er toch wel op worden gewezen,
dat oudere Amcrsfoortcrs. die met de
vroegere plaatselijke gesteldheid zeer
goed op de hoogte kunnen worden ge
acht, mij vertelden dat de Kattekampen
laag gelegen waren en vóór de bebou
wing van dc Vogclbuurt winters her
haaldelijk wateroverlast hadden. Dit
klopt wel met wot de Blaffcrt van 1755
ons leert, waarin we lezen; „no 578... de
bleekcr met de le bleek van dc Katte-
campi no 579 2c bleek onder Ran
denbroek..."
Een bleker!) trof men niet aan op
hooggelegen gronden.
Ketelaarsbrug
De ouderdom van dc naam der Kete
laarsbrug Is niet bekend, doch reikt zeer
waarschijnlijk niet verder terug dan de
15c eeuw, toen de oude waterpoort
over de Langegracht welke poort
ontegenzeglijk tussen dc Brecstraat en
de Muurhulzen heeft gestaan (vergelijk
die naast Tinnenbrug) na dc tot
standkoming der tweede omwalling,
rond het midden der 15e eeuw, was af
gebroken. De singelgracht tussen Wc
versingcl cn Spui is in 1594 dicht ge-*
worpen en met recht „Het Zand" ge
worden. In 1Ö4Ö werd de Nieuwe weg
tussen Muurhuizen en Het Zand ge
legd, waardoor de houten verbindings-
brug tussen Langegracht en Spui, de
zgn. Langebrug (zie het Kaartje), kon
worden afgebroken. In 16-13 werden de
huizen ln de laatste scherpe bocht van
de Kroinmestraat bl| bet Havik wegge
ruimd en de Krommcstraatsbrug ge
bouwd. Tezelfder tijd wordt gemeld, dat
een brugr van Krommestrant naar Lan
gegracht „bij het eerste steegje" werd
verwijderd, welke brug Hogebrug of de
Brug van Noorwegen werd geheten.
Naar analogie van deze brug nu,
meen ik te mogen onderstellen, dat de
Ketelaarsbrug of Ketelerbrug, welke (de
Blaffcrt geeft hiertoe nauwkeurige aan
wijzing) lag over de Langegracht als
verbinding tussen Muurhuizen en Bree-
straat, is genoemd naar ene Keteler of
Ketelaar. Deze naam Is in het Amers
foort der 14e en 15e eeuw geen onbe
kende. Ghysbert Ketelaar GyshbertSz.
komt voor ir. een akte van 1387 in het
archief van het Sint Jansklooster en in
het oud-archief van de gemeente Amers
foort ls een akte aanwezig uit liet jaar
1393, met de naam Gysbert Ketelaar.
Hetzelfde archief bevat ren akte urt
1425. waarin Wouter Willem Amel-
flcSS bekent 14 H Arnhemse gulden
schuldig te zijn aan Hendrik Keteler.
bij valt het relfs de volslagen leek op,
hoe ontzagll|k moeilijk zulk een ver
antwoorde samenstelling van een „at-
stammingêlljêtvan plaatsell|ke bena
mingen 'wel is. En het is tevens In het
verband van ons onderwerp zeer op
merkelijk. dat geen onzer beste taai-
kenners in de „Nomina", hij He verkla
ring van het woörd ..KATTE terug
grijpt naar de Vólkstart der Chatti,
Katten of Hessen. Wanneer b.v. Ucs
Marez betoogt, dat „Katle in tal van
straat, Scherbierstraat. Koning
straat, Kuiperstraat e.d.
Zo heeft te Amersfoort de herberg
„De Vergulde Valk" (voorkomende ln
de Blaffcrt van 1755) de naam gegeven
aan de Valkestraat, nog in 1649 God-
Schalkstraat genoemd. In een stuk. dd.
21 November 1653. aanwezig in net
archief van dc Póth. lezen wij over de
opheffing van het Wandclhui|*. dat dit
is overgebracht naar de Buytenstad. op
of omtrent de grond van ..Saligcr Frc-
Nlet alleen de eigennamen Kete
ler of Ketelaar waren du6 in
Amersfoort heel bekend, doch
uiteraard ook het vermoedelijk be
roep dezer mensen. Want Kete-
lare. Ketelaar of Keteler is een
middeleeuws Nederlandse beroeps
aanduiding voor kctelmaker. ketel
smid, ketellapper. In elk middei-
nederlands woordenboek van enige
omvang kan men zulk* lezen, zowel
bij Verwijs en Verdam als bij
Oudemans.
Er is derhalve alle reden om eniger
mate twijfel tc koestaren aan de juist
heid van dc gevolgtrekkingen, welke
door dc heer Panncbakkcr in dit blad
van 13 dezer ontleend zijn aan de naam
Ketelaar- of Ketelerbrug, welke brug
dit zij nog ten overvloede opgemerkt -
in geen enkel oud stuk- als „KATTE-
laar&brug" door mij is teruggevonden.
P. S. TEELING.
