HITLERS EINDE: VERRAAD VAN
TREUE HEINRICH
P. N. VAN EYCK ZESTIG JAAR
De contra-spionnage in de
Ver. Staten
TELEFOONCEL-MOORD
De doop van een komingsldiid
Trevor? Nooit
gezien,
Het Huis aan de
92e Straat
vierkanten
MINIATUUR-MYSTERIE
Frans Coenen's
ironie
Zaterdag 4 October 1947
3
Er is geen sprake meer van vechten" had Hitier na de
r j bewogen stafvergadering van de 22ste April 1945. waar
op het mislukken van de Steiner-aanval bekend werd. gezegd,
..fn als er onderhandeld moet worden kan Goering dat beter
dan ik." Betekende dit dat hij afstand van de macht deed? Het
scheen van wel. De Führer had besloten in zijn bunker de komst
van de Russische troepen af te wachten, hij had geweigerd
bevelen te geven en de gene
raals naar Goering verwezen,
die bovendien zijn officiële op
volger was
Generaal Roller chef van de staf
van de luchtmacht, vertrok in over
leg met generaal Jodl, die in Berlijn
zou achterblijven, naar .Obersalz-
burg om Goering rapport uit te
brengen. Goering zette grote ogen
op. en ontbood zijn adjudanten en
rijksminister Lainmcrs, de deskundi-
fe in nationaal-socialistisch recht.
)e tinnen doos met Hitiers decreet
van Juni 1941 werd voor de dag ge
haald: ja, de bedoeling daarvan was
onmiskenbaar. Was het niet moge
lijk dat de Führer later andere be
sluiten had genomen? Neen, want
dan had Lammers er van moeten
weten. Maar hoe stond het *mct
Bormann? Senaatspresident Muller.
BormaDns persoonlijke assistent
nam deel aan de besprekingen, maar
neen. hier was niets tegen in te
brengen: Hitiers wil was duidelijk.
Goed. Als Rollers mededelingen
juist waren was Goering staats
hoofd. Maar eerst nog een telegram
aan Hitier, een eerbiedig, diploma
tiek. uitvoerig stuk (Vindt F' goed
dat ik thans de volledige leiding op
mij neem enz.), met antwoordter-
miin voor het geval de verbindin
gen verbroken zouden v. orden. En
verduidelijkende, aanvullende, ver
zoenende telegrammen aan Keitel.
Ribbentrop. Von Below (Hitlers
luchtmacht-adjudant), om te zorgen
dat Hitier de zaak niet verkeerd
zou opvatten.
Zij hadden buiten Hitlers wispel
turigheid gerekend. En buiten Bor
mann.
Goering in ongenade
T ANG had de partijkanselier op
een gelegenheid gewacht om
Goering op zij te zetten, maar nooit
had hij gedacht een zo goede kans
te krijgen. Hij alleen had Hitiers
oor op dit ogenblik: Reitel had de
bunker verlaten Ribbentrop was
niet van plan om voor de Rijks
maarschalk in het vuur te gaan en
aan Von Below wist hij Goerings
telegram te ontnemen.
Met zijn nimmer falend instinct
had hij Hitier gewezen op de pas
sage waarin Goering voor tien uur
's avonds antwoord vroeg. Dit was
dus een ultimatum....
Hitler deed wat Bormann wenste.
Hij beval dat Goering gearresteerd
zou worden, vervallen zou zijn van
zijn rechten als opvolger en onthe
ven van al zijn functies.
Goering wa^fciiet de enige die
zich aan hoogverraad schuldig
maakte. De immer weifelmoedige
Himmlcr der treue Hcinrich
Weinigen zijn er overgebleven
van de laatste getrouwendie
ons hebben kunnen vertellen
wat er in Hitlers bunker bij
de 'Rijkskanselarij is voor
gevallen nadat de Russen
Berlijn hadden ingesloten.
Nog kleiner is het getal in
gewijden d getuige is ge
weest van de dood van Hitler.
Trevor-Roper, de Oxfordse
historicus, heeft alle beschik
bare getuigen-verklaringen
vergeleken en tegen elkaar
afgewogen: van de gevangen
genomen leiders, van perso
neel, van toevallige oogge
tuigen.
De lezer vindt hier het1 resul
taat van zijn onderzoekingen.
Het is ons tweede en laat
ste uittreksel uit zijn boek
„De laatste dagen van Hitier"
had zich door zijn vertrouwde
Schellenberg eindelijk zo ver laten
brengen dat hij contact had ge
zocht met de geallieerden, via graaf
Bcrnadotte, die voor het Zweedse
Rode Rruis door Duitsland reisde.
Het resultaat hoefde voor niemand
een verrassing te zijn, behalve voor
Himmler en Schellenberg. Op 27
April kwam Uernadotte terug met
het bericht dat noch Himmler, noch
zijn aanbod voor gedeeltelijke over
gave (alleen aan de W estelijke geal
lieerden) aanvaardbaar was. Maar
het ergste kwam nog: de volgende
dag verspreidde Reuter het bericht
der onderhandelingen.
Brutus Himmler
DIT was de-grootste slag voor
Hitier. Hij ging tekeer als een
krankzinnige toen hij het hoorde,
zegt een ooggetuige. Hij werd vuur
rood en zijn gezicht was bijkans on
herkenbaar.
En dit was het einde. Het natio-
naal-socialisme had afgedaan, nu
zijn trouwste discipel het had verra
den, en langer wilde Hitier niet
meer leven. Hij zou zijn zaken af
handelen, zijn testament schrijven,
en dan: de kogel.
Miar eerst: het huwelijk met Eva
Braun. Zij was hem tot het einde
trouw gebleven, als een van de wei
nigen zij zou met hem de dood in
gaan, zij kreeg dus de beloning, die
zij zo Mirig wenste. Rort na mid
dernacht ("dag en nacht telden al
lang niet meer in de ondergrondse
bunker) van de negen-cn-twintigstc
werd het huwelijk gesloten. Het
was een korte plechtigheid zopder
Voor de Zondag
EZE week zal alle belang-
LJ stelling gericht zijn op de
doopplechtigheid van de kleine
Prinses Mari/ke. Het Koninklijk
Huis zal er zijn, en verscheide
ne vorstelijke personen uif het
buitenland, Winston Churchill
wordt verwacht het corps di
plomatique en burgerlijke en
militaire autoriteiten. Daar
over zullen we genoeg te horen
krijgen, en waarschijnlijk ook
te zien. De hofprediker zal het
doopformulier der Hervormde
Kerk lezen en de Heilige Doop
toedienen. Vandaag zou ik u
nu graag iets vertetlch van wat
daar eigenlijk gebeurt, en hoe
de Kerk dit verstaat. Het doop
formulier begint met de don
kere inzetdat wij met onze
kinderen in zonde ontvangen
en geboren zijnEen klein
kind, dat deze wereld binnen
treedt, erft ongevraagd al de
ellende van die wereld. Heeft
daar onmiddellijk deel aan.
Doch niet alleen uiterlijk. Ook
innerlijk is er m het jonge le
ven de kiem van aanvechting
en schuld. „Dit leert ons de
ondergang cn besprenging met
het water, zegt h.t doopformu
lier, dat wij in het rijk Gods
niet kunnen ingaan, tenzij wij
ran nieuws geboren worden.
Noem dit maar somber. Het is
reëel. De doodsdreiging, die
over het leven hangt, wordt
hier naderbij getrokken en ver
liest de dreiging. De doop is
het symbool van het verbeurde
leven in Gods gemeenschap, en
zegt, dat we mef onze zonden
moeten ondergaan.
Ten tweede, zo vervolgt het
formulier, betuigt en verzegelt
ons de Heilige doop de afwas
sing der zonden door Jezus
Christus. Tegen deze donkere
werkelijkheid tekent zich het
licht van het evangelie af: zo.
als dit kind door geboorte deel
kreeg aan de ellende der \ve-
reld, krijgt het krachtens Gods
belofte óók deel aan de ge
meenschap der geredden. Zo
als het water afwast, reinigt,
zo wil Jezus Christus ons le
ven rein maken voor God.
Waar Ilij de zonden vergeeft,
cn dat kind tot Zijn Kind aan
neemt, daar kan het in nood
en dood ook op Hem rekenen.
Dan volgt het derde stuk,
dat van de dankbaarheid: het
kind, dat zo de doop zal gaan
verstaan, zal nu verder niet
V.
meer leven uit schrik of dwang
motief, maar als kind Gods
dankbaar deze levensvernieu
wing aanvaa. den. al Gods wel
daden aannemen en daar met
vreugde van genieten. De goe
de werken verliezen hier hun
opzettelijkheid en worden een
voudig vanzelfsprekende en on
bewuste vruchten van de blijde
dankbaarheid. Alleen zó ontko
men we aan de eenzaamheid
van het zelf-verwerven en ko
men we in een nieuwe gemeen
schap.
Van dit alles is de Doop de
bezegelde belofte Gods, Slechts
een belofte! Maar een belofte
Gods! Wanneer het kind uit
deze belofte leert leven, is het
een koningskind! Calvijn noem
de het teken van de doop het
merk- cn veld-tcken van de
soldaat van Jezus Christus.
Het veldteken, waaromheen in
de verwarring van de slag al
tijd weer kan worden verza
meld. Het merkteken, het num
merplaat ie van de soldaat,
waardoor hij individueel altijd
kan worden gekend en „thuis
gebracht".
Er zat in de Domkerk veel
koninklijke en vorstelijke glans
zijn bij de doop van ons Prin-
sckindl Maar de grootste glans
is er in deze belofte van de
Konjng der koningendie ook
voor dit Kind het burgerrecht
in Zijn Rijk heeft verworven
en bezegeld. Er zit dan ook in
hef dankgebed na de doopsbe-
diening zulk een fonkelende
jubel: wij danken U, Almach
tige, barmhartige God en Va
der, en wij loven U, dat Gij
ons en onze kinderen, door het
iloed van Uwen lieven Zoon
tezus Christus, al onze zonden
vergeven hebt en ons door
.Uwen Heiligen Geest tot lid
maten van Uwen eniggeboren
Zoon, en alzo lof Uwe kinde
ren aangenomen hebt, cn dat
Gij ons dit met de Heilige
Doop verzegelt cn bekrachtigt!
En dit gebed eindigt dat
dit Kind onder onze enige
Leraar, Koning en Hogepries-
'er Christus Jezus, leven, en in
vreze Gods tegen de zonde, de
iuivel en zijn ganse rijk sf rij
ten en overwinnen moge. om
'J en Uwe Zoon Jezus Chris-
vs en de Heilige Geestde
inige cn waarachtige God,
'euwig te loven en te prijzen
4men. Ds. C M. VAN ENDT
Het Ryksdaggebouw: onder Russische bommen vernield
veel omslag, een formaliteit krach
tens %de wet op het oorlogshuwelijk.
Daarna trokken de jonggetrouwden
zich terug in hun particuliere ver
trekken voor een bruilofts-dejeuner.
Dönitz opvolger
Voor mijn sterven, zo staat er in
Hitiers politieke testament,
dat hij na de huwelijksplechtigheid
opstelde zet ik Herman Goering
uit de partij en ontzet hem uit al
zijn rechten. In zijn plaats wijs ik
admiraal Dönitz aan als Rijkspresi
dent cn opperbevelhebber der strijd
krachten.
Als belangrijkste ministers wer
den aangewezen: Goeiii.^, Borman
cn eyss Inquart; als opperbevel-
heb van het leger: Schörner.
Zo was dus eindelijk de opvolging
geregeld. Goering en Himmler had
den hem verraden, de generaals
hadden de oorlog verloren, alleen
de vloot was trouw gebleven, al had
ze weinig gepresteerd. Haar bevel
hebber moest daarvan de hoge
functie krijgen.
Na de ondertekening trok Hitier
zich terug om eftige tijd rust te
nemen. Goebbels en Bormann zorg
den voor de verzending va nhet tes
tament. In viervoud werd het aan
koeriers meegegeven, die het door
de Russische linies moesten bren
gen. Zij hebben Dönitz echter nooit
bereikt. Alleen per telegram is de
admiraal lan zijn benoeming op de
hpogte gebracht.
En hierna schreef Goebbels zijn
testament: Voor het eerst van mijn
leven zie ik mij genoodzaakt cate
gorisch te weigeren aan een bevel
van de Führer te gehoorzamen. Ik
zal Berlijn niet verlaten om opnieuw
een regeringsfunctie op mij te
nemen; ik zal met vrouw en kinde
ren de Führer trouw blijven tot in
de dood.
Hitiers dood
F~N e dertigste waren er 's morgens
Ls nog zoals gewoonlijk stafbe-
sprekingen. Er was slecht nieuws:
De Russen waren al in de naaste
omgeving van de kanselarij. Hitier
was echter weinig belangstellend
meer. Hij gaf be\el dat tweehon
derd liter benzine naar de tuin van
de kanselarij zou worden gebracht,
en ging lunchen.
Na de lunch kwam hij weer met
Eva Braun te voorschijn om afscheid
te nemen. Toen werd «iedereen weg
gezonden op de hogepriesters na. en
enkelen wier diensten men nodig
zou hebben. Deze blc\en op de
gang wachten, toen Hitier cn Eva
Braun hun kamer binnen gingen.
Men hoorde maar een enkel schot.
Na enig wachten.ging nicn binoen.
Hitier en Eva lagen dood op de
sofa, die doorweekt was van bloed.
Hitler had zich door de mond ge
schoten, Eva Braun had vergif inge
nomen.
De lijken werden naar buiten ge
bracht, met benzine overgoten en in
brand gestoken, 's Avonds om elf
uur werden zij begraven.
Zo althans is de reconsrtuctie die
Trevor Roper in zijn boek „De laat
ste dagen van Hitier", na een criti-
tisch onderzoek van alle beschikba
re getuige-verklaringen van de ge
beurtenissen geeft. Volledige zeker
heid is moeilijk te geven, maar er
zijn wel enige bewijzen: behalve de
ingewijden hebben ook enige solda
ten van de wacht toevallige glimpen
van dc gebeurtenissen in en om de
bunker opgevangen, en er zijn ook
enkele waarschijnlijkheden: waar
Hitiers afspraken-agenda vijf maan
den lang onopgemerkt n zijn stoel
kon blijven liggen is aanvaardbaar
dat de Russen Hitlers verbrande
lijk in de tuin van dc kanselarij,
waar nog meer doden begraven la
gen trouwens, niet hebben gevonden
Vlucht uit Berlijn
VAN de ingewijden zijn er maar
weinigen nog in staat geweest
mee te delen wat zij de laatste da
gen in de bunker hadden* meege
maakt. Goebbels met zijn vrouw en
zes kinderen pleegden zelfmoord
(ook hun lijken werden in de tuin
verbrand), enige militairen. Rrebs,
Burgdorf, Schedle, bleven in dc
bunker de Russen afwachten, dc
overigen trachtten in vijf groepen
door de Russische linies te komen.
zegt Hanna Rcitsch
Hanna Reitsch, de vrouwelijke pi
loot die Hitler nog in de laatste da-
geil van zijn leven heeft meege
maakt. en daardoor een van de be
langrijkste getuigen van Trevor Ro
per was. heeft in het Bcrlijnse b'ad
,.Die Welt" een sensationele verkla
ring gedaan. In een ingezonden stuk
deelde zij mee. dat zij de schrijver
van ..De laatste dagen van Hitier",
H. R. Trevor Roper, niet kent en
nooit heeft gesproken. Haar ver
klaring is echter in strijd met me
dedelingen. indertijd gedaan aan
ambtenaren van dc Britse Intelli
gence Service
Hanna Rcitsch was als pilote in het
Derde Rijk een beroemdheid om
haar onverschrokkenheid. Dc laatste
maanden van de oorlog was zij
voortdurend in het gezelschap van
Ritter von Granim. officier van de
luchtmacht, die op 24 April door Hit-
Ier naar het reeds ingesloten Berlijn
werd gecommandeerd.
Na een gevaarlijke vlucht door
Russisch afweergeschut en tussen
Russische jachtvliegtuigen (een
groot aantal vilegtuigen van het
meevliegende escorte werd neerge
schoten) kwamen zij in Hitler's
bunker aan. waar Von Gramm als
opvolger van de in ongenade geval
len Goering tot opperbevelhebber
van de luchtmacht werd benoemd
Zij konden echter niet meer weg
omdat Von Gramm aan de voet ge
wond was en omdat de vliegtuigen
die hen kwamen halen telkens weer
door de Russen werden neergescho
ten. Zo waren zij de onvrijwillige
getuigen van de gebeurtenissen in
Hitiers hoofdkwartier.
Een dag voor Hitiers dood wisten
zij echter, op een nog gevaarlijker
tocht, te ontkomen.
Het was een gevaarlijke tocht cn
eigenlijk alleen Axmaon. de leider
van dc Hitlcr-jugend. is volledig ge
slaagd. Hij wist zich vijf maanden
lang met een eenheid van de Hitlcr-
Jugcnd in de Alpen schuil te hou
den maar werd tenslotte ook ge
vangen genomen. Hij heeft later
meegedeeld, dat hij tijdens de ont
vluchtingspoging Bormann, die nog
steeds gezocht wordt, dood bij de
spoorwegovergang van de Invaliden-
strasse heeft aangetroffen. Het zal
wel waar zijn. tenzij hij Bormann
heeft willen dekken....
OEN de tweede_ wereldoorlog
begon, maar de Vt. Staten nog
niet in de strijd waren betrokken,
stelde Amerika zich toch reeds te
weer. De autoriteiten begrepen n 1
dat de Nazi's er alles op zouden zet
ten. om de Nieuwe Wereld tot een
broeinest van spionnage te maken
Dit moest ten koste van alles wor
den voorkomen en zeker moest de
Duitsers belet worden een
colonne te vormen. Allang was ge
bleken. dat de Duitse ambassade j
een centrum was van Nazi-spionna-
ge en propaganda en alle heren cn
dames die hier in- en uitgingen
werden dan ook in 't geheim gefo-
I tografeerd en gecontroleerd.
Het Federal Bureau of Investiga
tion. de Amerikaanse contra-spion-
nagedienst. werd, toen de oorlog in t
I 1939 uilbrak. en Amerika over-
beschikken over vele documenten,
oorspronkelijke1 foto's etc. van de
Amerikaanse Centr. Recherche. Ruim
profijt heeft dez.e dienst getrokken
van spiegels, die aan een zijde on-
vijfde doorzichtig en van de andere kant
doorzichtig waren. Maar men heeft
ook in ongewone mate partij ge
trokken van een zekere William
Dietrich, die door de Duitsers als
geheim agent was opgeleid. maar
bij de Federal Bureau of Investiga
tion in dienst was.
Document en fantasie zijn in deze,
film op vernuftige wijze dooreen ge
vlochten en al stuiten wij op meer
dan één onwaarschijnlijkheid de
stroomd werd door een leger van film wekt spanning en wordt goed
Nazi-agenten, uitgebreid van 2000 tot
15 000 man en dit Bureau heeft in
derdaad prachtig
werk gedaan. Het is
n 1. gelukt om alle
sabotage-daden te
verhinderen, de vor
ming van een Viifde
Colonne te beletten
en eveneens te voor
komen. dat gehei
men uitlekten om
trent de atoombom,
hoewel de Duitsers
hier blijkbaar dicht
aan toe zijn geweest.
Toen de oorlog tus
sen Amerika en
Duitsland een feit
werd konden onmid
dellijk honderdtallen
agenten en spionnen
worden gearresteerd,
zodat aan het nazi-
regiem de meeste
vangarmen werden
ontnomen.
Welk een enorme,
methodisch opgezet
te organisatie daarvoor nodig is ge
weest. welke listige middelen,
schrandere zetten naast toevallighe
den de Amerikanen hebben gebruikt
om hun doeleinden te bereiken.
daarvan levert de film Het Huis aan
de 02e straat een indrukwekkend
bewijs.
Henry Hathaway, de regisseur,
heeft bij de samenstelling van de
film (die eerst gemaakt kon worden
na de vernietiging van Hiroshima,
door de eerste atoombom) kunnen
gespeeld en men leert
langwekkends uit.
er veel be-
JavcA
Ooit gehoord van
kanten? Natuurlijk,
vierkanten zoals b.v.:
tovervier-
dat z\jn
waarby 1 horizontaal en verti
caal, 2 idem en 3 idem hetzelfde
woord opleveren. Vandaag vra
gen wy aandacht voor drie to-
vervierkanten, waarvan helaas
de letters door elkaar zijn ge
raakt. Er staat dus onzin!
Wie rangschikt, in elk vier
kant, de letters zo, dat er goed
leesbare woorden ontstaan die
in het tovervierkant passen?
De letterverwisseling geschied
de gelukkig in elk vierkant
apart. Men behoeft dus geen let
ters uit een der vierkanten naar
een ander over te brengen.
Hier is de opgave:
12 3
1 O E N
2 K O B
3 D E N
3
1
R
D
R
N
1 2
Voor de namen der prijswin
naars verwijzen wij naar pagi
na 2.
OPLOSSING VORIGE PUZZLE
Horizontaal: 1. Fat. 3. Eik. 5. Sig
nalement. 12. Zon. 14. Adèle. 16. Ton.
17. Cape. 19. Rein. 20. Bar. 22. Keker.
24. Ant. 26. Eg. 27. Paradijs. 28. As.
29. Naja. 30. Mate. 31. Brallen. 33. In.
34. Rel. 35. Satijn. 37. A.o.h. 33. Paar.
De dichter keurt zijn werk. De kritiek keurt na. Maar het
publiek heeft zijn voorkeur, onberedeneerd, onontkoom
baar. Het stoort zich niet 'aan maker en criticus, aan literaire
normen en des dichters ontwikkelingsgang. Het verwaarloost
toppunten en koestert eigen en eigenzinnige wensen. Zo is menig
dichter bekend om een gedicht, dat in zijn werk wellicht een
onbelangrijke, in het hart van vele lezers een grote plaats in
neemt. Voor hen is Boutens de dichter van Beatrijs en Marsman
de maker van Herinnering aan Holland. En zó is Van Eyck,
die dezer dagen zestig jaar werd, voor zeer velen de dichter van
De Tuinman en de Dood. Ook de dichters, die als ..moeilijk"
bekend staan, hebben werk gemaakt, waarin het contact tussen
hen en hun volk duurzaam tot stand komt. Zij konden dit, om-
dat al hun werk
Want zo is 't raadsel van ons vreemd bestaan
Dat elkdeze éne, korte tijd in 't Al,
Dit éne, broze wonder is, en 't zich,
Een zeldzaam en verrukkelijke ogenblik
Van blijdschap, in die kristallijnen sfeer,
Die van het Eeuwige uitschijnt, vóelen kan.
Maar dat, hoe ook in 't heerlijkste eenzaam, toch,
Op de onbegrijpelijke wijs der ziel
Elk leeft voor elk, voor elk 't geluk wil, en,
Door 't eigenst, innigst drijven van zijn zelf
Tot in verlatenheid en doodsnood, lijdt.
Elk, ja, voor elk, cn onbewust.
P. N. van Eyck. Uit- Mcdousa.
Den Haag. A. A. M. Stols. 1947.
40. Kaan. 42. Kim 44. Angel. 47. Erf.
49 Doortastend 50. Tam. 51. Gat.
Verticaal: 1. Fez. 2. Tin. 3. Ent. 4.
Kan. 5. Sorbenkruid. 6. Nap 7. A D.
3. Leek. 9. El. 10. Mee. 11. Toetsen-
boord. 13. Harp. 15. Pias 18 Eerbaar.
19. Redelijk. 21. Agave 22. Kaars. 23
Rijmen. 25 Natie. 31. Blad. 32. Naad.
36. Toga. 39. Aar. 41. Alt 42. Kit 43.
Mom. 45. N.T. 46. Es. 47. Eng. 48. Fut.
in wezen zeer
verwant is met
de geest van het
folk.
In Van Eyck eren
wij vandaag, behalve
dc literatuurhistori
cus. een van de be
langrijkste dichters
van zijn generatic.
zoals wij het in Mei
van dit jaar de dich
ter Bloem deden en
het over enige tijd
A. Roland Holst cn
Grcshoff zullen doen.
Zij publiceerden om
streeks 1910 hun eer
ste werk. Wij erken -
nen thans, dat zij
daarbij dc winst van de revolutie van
S0 binnenhaalden in een tijd. waarin
het ergste epigonisme tot het ernstigste
verval leidde. Dc degeneratie van het
lyrisch proza, van het sonnet, van het
slemmingsgedicht beseffen wij scherper
naar de mate waarin wij temidden daar
van hun werk zien verschijnen. Men
zou kunnen zeggen, dat zij dus als
reactie enige waarde hadden, als red
ders van de vorm en van de gedachte.
OM 9 uur In de
'avond werd in
een telefooncel het ont
zielde lichaam ontdekt
van James Bourne. Een
dolkmes, waarop zich
geen vingerafdrukken
bevonden en dat af-
door
LEONARD GRIBBLE
V.
van het kantoor waar kele kilometers van de bankpapier bij zich had
hy als accountant
werkte, stak in zijn
rug.
Henry Soames, eer
ste assistent bij het
zelfde accountantsbu
reau verklaarde dat
Bourne een accoun
tant met een zeldzaam
goed geheugen hem
gemaand had om een
oude schuld van 25
pond in te lossen.
Eduard Wilson, even
eens bij Bourne op
kantoor werkzaam,
verklaarde dat hij met
Bourne afgesproken
had hem bij de tcle-
telefooncel woonde, en geen pasmunt.
Bovendien had hij
een kwartier voor de Het lichaam van de
zaak sloot met vermoorde was ont-
Bourne afgesproken dekt door de 62-jarige
en Soames was daar- weduwe Marie Ashter.
van getuige geweest
dat als de mist te erg
v/as de vermoorde hem
zou opbellen voor een
andere afspraak.
Soames ontkende
iets van een dergelijke
afspraak te hebben ge
hoord.
In Bourne's porte
feuille vond de politie,
na het ontdekken van
"de moord, een brief
fooncel om half negen van Soames waarin hij
met z(jn Wilson's Bournc vroeg om tc.
auto op te pikken. Dc
mist bdette hem tydlg Senowr dcrdcn do
ter palatsc te zijn, zo schuld te zwijgen,
vertelde Wilson, hoe- Opvallend was ook
wel hij op slechts en- dat Bourne alleen
een zwaargebouwde
vrouw, die alarm ge
slagen had op het po-
litie-burcau, enkele
straten van de tele
fooncel verwijderd.
Toen men het ontzielde
lichaam ontdekte sta
ken de voeten uit de
cel. de armen waren
recht omhoog, langs
het hoofd.
Wie denkt U dat er ge
arresteerd werd en
waarom
Oplossingen vóór
Dinsdag aan de Re
dactie, onder motto:
Miniatuur - Mysterie.
Prijzen: vijf, drie en
twee gulden.
die beide reeds verzonken schenen in
het drijfzand der erbarmelijkste rheto-
riek. Hoeveel méér zij zijn, bewijst het
feit, dat dc revolutie, die na hun eerste
optreden kwam. onder aanvoering van
Herman van den Bergh in 1917, van
Marsman, van Ostaycn c.s. daarna, hen
niet als vijanden beschouwde die ver
nietigd moesten worden, maar hen res
pecteerde. ja zelfs soms als voorganger
vereerde. Zodat, toen daaruit een nieu
we dichtergeneratie opgroeide, die om
streeks 1930 tot volle ontwikkeling en
in Marsman tot grootste bloei kwam,
deze ouderen, thans restigjarigen. in hun
volle kracht naast hen stonden, als
dichter groter dan eertijds. Want van
al dezen: Bloem. Van Eyck. A. Roland
Holst. Greshoff staat vast. dat zij met
het klimmen hunner jaren toenamen in
dichterlijke kracht. Van Eyck bewijst
het dit jaar opnieuw met de publicatie
van zijn grote cn grootste en grootse
gedicht „Medousa". zonder twijfel het
kostbaarste geschenk dat dc Neder
landse poëzie in 1947 ontving.
UT OALS de roekeloze rcvolutionnair
Lé poogt het leven in de kunst te red
den door het expériment en de omwen
teling, zo wordt steeds opnieuw ge
tracht de geest tc behouden door de
vormkracht van de bezonnen dichter.
Leven cn geest lopen daarbij dodelijke
gevaren; van verstikking onder het ge
weld der revolutie, van verstarring in
de kou der beschouwelijkheid. Van
Eyck. triomferende over deze laatste
bedreiging, is mede de behouder en be
hoeder geweest van de stijl en van de
vorm. Dat vereiste, toen hij begon, een
geduchte zelftucht cn het moge para
doxaal klinken een grote zelfbeheer
sing om niet, als zovelen toen. tc be
zwijken voor de verlokking van het
uiterlijk, dat woord en vers verleidelijk
tonen. Wie daaraan door alle omzwer
vingen van scholen en dichtingen ge
trouw bleven, zij eerden Van Eyck
steeds als een medestander, spoedig els
een meester, omdat zijn dichterschap
rijpte met de jaren.
Het was niet anders mogelijk dan dat
Van Eyck. met de andere moderne kun
stenaars. die zich dc taak zagen toebe
deeld onze poëzie dc eenheid van vorm
en bezieling te hergeven, een ..moei
lijke" dichter werd. Hun oudere tijdge
noot Adama van Schcltema ten spijt,
hun jongste tijdgenoot Bcrtus Aafjcs ten
gerieve, hebben zij dit werk volbracht.
Ook Van Eyck heeft met nieuwe waar
den onmisbare oude voorwaarden be
houden. En daarmee een poëzie ge
maakt die. zich in wezen gelijkblijvend,
tot grote hoogte is gestegen zoals blijkt
uit zijn laatste werk dat, bcgonr.cn in
1908. bijna dertig jaren later gerijpt is
tot een zeer bizonder gedicht.
Dr. J. C. BRANDT CORSTIUS
Van Eyck publiceerde: De Getooide
Doolhof (1909). Worslelingen (1910).!
Getijden (1910), Dc Sterren (1910).
Nieuw periodiek over
boeken
GEDURENDE een reel^s van jaren
heeft Frans Coenen het Nederland
se publick regelmatig stof tot ergernis
gegeven, cn tegelijkertijd greep datzelf
de publick week na week, uit zijn
humeur vóór men begonnen was cn toch
gespannen op hetgeen hij te zeggen zou
hebben, naar zijn bijdragen in dc perio
dieken. Terecht merkt mr. Barend de
Goede in het Coencnnummer van A d
Interim dat niet minder dan drie
afleveringen van liet tijdschrift omvat
op dat een dergelijke reactie van de
moeilijk beweegbare massa, die week
bladen leest, een persoonlijkheid onder
stelt. En meer dan dat. Zij roept de
schuldvraag op. Was Coenen zo ver
werpelijk of waren zijn lezers het?
De Goede wijst erop, dat dc samen
gesteldheid van Coenens aard op het
eerste gezicht wel moet doen menen,
dat hij met de veelsoortigheid van zijn
uitingen alleen verwarring bedoelde te
stichten, om zich dan in die verwar
ring mephistophclisch te verheugen. Hi)
gelooft echter, dat dc zaak anders ligt
en dat, wie Coenens schriftuur van het
ironisch kleed weet te ontdoen, in elke
uiting, hoe verschillend ook gericht, niet
dan zuivere oprechtheid zal vinden. ..In
al zijn schrifturen verschijnt de ironie
als het herkenningsteken van zijn onge
lovige gelovigheid. Zelfs zijn belijdenis
van het sceptisch revolutionnaire cn het
ongelovig idealisme is. in zover het een
bewuste paradox* wil zijn, ironie: niet
voluit het ongeloof en nief helemaal het
ideaal: de waarheid ligt in het onult-
gezegde midden."
De inleiding van De Goede werpt
een interessante blik op dc kunst en het
karakter van Coenen. al lijkt ze ons niet
helemaal uit de verf gekomen. Dc in-
leidinq wordt gevolgd door een uitvoer
rige bloemlezing uit dc kleine geschrif
ten van de auteur. Er is naar gestreefd
om dc keuze zo veelzijdig mogelijk te
doen zijn. zowel wat onderwerp als wat
schrijftrant betreft. Men mag de samen
steller dankbaar zijn voor de respec
tabele arbeid, welke hij heeft moeten
verrichten om deze „Veertig jaar com-
mentaaf" samen tc stellen. Een biblio
grafie besluit de aflevering.
In de critische bijlagen wordt het
werk van Arthur Koestier besproken
(door A. Marja) en van Adriaan Mor-
ricn (door F. W. van Heerikhuizcn);
Martin J. Premscla wijdt een ..in me-
moriam" aan Jean Richard Block.
Nieuw tijdschrift
Bi) de Drukkerij Hollandia te Baarn
verscheen het eerste nummer van het
nieuwe tijdschrift ..Het Boek van Nu",
onder redactie van Gerard van Eckeren,
dr. P. H. Ritter Jr.. dr. G. Stuiveling cn
Hans van Haaren (rcd.sccr.). ,.Het wil
naar dr. Ritter aankondigt de
lezers inlichten over dc stand van de
boekenmarkt cn over de werken, die op
stapel staan. Het tijdschrift heeft een
bibliografisch karakter, maar wil meer
doen dan kataloglscrcn en aanprijzen.
Het wil zich critisch plaatsen tegenover
het boek. Men verwachte wel ongezou
ten oordelen, maarkeen literaire pole
mieken en helemaal geen literaire
school. Geen gemeenzame letterkundige
doctrine bindt ons. maar uitsluitend de
liefde voor het boek." Ritter zelf ver
zorgt een rubriek „Curieuze verschij
ningen". waarin die boeken behandeld
zullen worden, die een geheel nieuw,
geheel eigen aspect geven aan leven en
cultuur. Het gaat daarin niet om de
verdienstelijke boeken, maar om de oor
spronkelijke.
Van Eckeren wijdt een beschouwing
aan „Dc Overnachting", een roman-in-
brieven door Jeanne van Schaik-Wil-
ling cn S. Vestdijk. G. Stuiveling be
handelt in de kroniek der poëzie de
verzamelde gedichten van Bloem. „De
woordkeus bij Bloem is weldoordacht
cn beschaafd, zijn zinsbouw evenwich
tig cn overzichtelijk, zijn beeldspraak
sierlijk en bescheiden, zijn klank rl|k
aan assonances cn allitteraties, zijn rijm
welluidend cn zuiver, zijn strofe sym
metrisch en verzorgd- een sterk ge
structureerd taaiapparaat, nergens ver-
Uitzichten (1912), Gedichten (1917).' nicld door dc hartstocht van zijn in-
I In Voorbereiding (1926) Herwaarts J spiratie of de inspiratie van zijn harts-
j (1939). Benaderingen (1940). Verzen tocht."
j (1940). Meesters (1945). Broeder Ber-j Buitenlandse letteren en kinderlec-
1 nard (1946), Medousa (1947). tuur zijn niet vergeten.
