Leegte van Flensburg tot Lingen
Tekort aan verpleegsters,
waardoor...?
M. C. Escher vijftig jaaï
Hoerapetten met rafels
P. C. J. Reine over
Herman Kruyder
Moedermelk wordt
verduurzaamd
Grafische kunst, die grenst aan
mathematiek en muziek
DE
HIN
E SE
PAPEGAAI
Dr. Emmen bezoekt
i\mbon
Kerknieuws
Radio-programma
pinsdag ZZ ?uni 1948
3
(Van een onzer redacteuren)
PiE Deense milicien, die van de veerboot af liftend met
ons meerijdt, wil wat graag een cigarct.
Want het kruis in het Deense huis is het handjevol ciga-
retten dat maandelijks wordt verstrekt: precies de helft van
het Hollandse rantsoen en daarom zegt onze lifter hartgron
dig: „Oh Yes!" op onze vraag of-ie soms roken wil. En de
man in de Kopenhaagse garage, die bereid is ons op Zater
dagmiddag een nieuw lampje te verstrekken (hetgeen een
bijzondere service is, omdat de Denen er een respectabel
weekend op nahouden met hermetisch gesloten zaken), ver
klapt ook zijn diepst geheim: of ive geen cigaretten willen
verkopen tegen een kwartje het stuk.
Neen. dan de Noren en Zweden! blijft het gesprek met de tankhou-
Zij kunnen zoveel roken als ze wil
len en betalen kunnen Daar
zijn de eigaretten vrij en wie een
gulden en drie kwartjes heeft, kan
een pakje van twintig kopen, waar
mee we alweer zeggen willen, dat
de vrijheid een betrekkelijke zaak
is. want is de arbeider ermee ge
baat als zijn vrijheid onbetaalbaar
wordt? Bescheidenheid leert men
hier. al was het i alleen maar door
de 3216 meter lange Storstroms-
broen, de grootste brug in Europa,
die onze Moerdijkbrug met 1488 me
ter tot een klein geval maakt. Over
49 pijlers wordt Falstar via Masnedo
met Seeland verbonden en daarmee
hebben de Denen een van hun vi
taalste problemen- versnelling van
het verkeer tussen de grote eilanden
tot nadere oplossing gebracht, zoals
zij enkele jaren voor de oorlog erin
slaagdén een brug te leggen over de
Kleine Belt. Want de ponten, hoe
efficiënt ingericht zij ook mogen
zijn. waardoor zij hele treinen in
luttele minuten tijds opslokken, blij
ven traag en kostbaar en de automo
bilist die van Funen naar Kopenha
gen moet. is vijftien gulden kwijt
aan een retourtje plus bijkans vier
uren varen in gezelschap van hon
derden meeuwen
Wie niet naar Kopenhagen wil om
daar het raadhuis te zien of in Ti-
voli's vermaakcentrum te proeven
van de altijd durende vrolijkheid,
wie geen behoefte heeft om aan de
Deense Riviera te staren naar het
blauw van de Sont en de glinstering
van de witte woningen op de Zweed
se overkant, wie zelfs niet wil zien
hoe vele door water omspoelde
stukjes grond één groot land kunnen
maken, moet tóch van Nyborg naar
Korsör varen om kennis te maken
met de meeuwen en van hen te le
ren wat gratie en vaardigheid is.
Dc „Schneidigkcit" heeft
geleden
Voor de laatste maal gaan we. ge
heel volgens de gebruiken van het
land. onder het veren dekbed te
ruste, des anderen daags gevolgd
door het gevoel een kliekje te zijn
dat in de hooikist gaar gestoofd
werd. En voor de laatste keer ook
zien wij de kepi's der Deense grens
beambten. om direct daarna opge
vangen te worden door de hoera
petten aan Duitse zijde, die de spo
ren der tijden dragen. De „Schnei-
dlgkeit" is er af en de rafels hangen
eraan, zoals het ganse land geha
vend en gerafeld is.
Op het platteland merkt men het
nauwelijks anders dan door de vale
toon van woningen en fabrieken, de
verveloosheid en de stoffigheid Van
Flensburg tot Lingen. vijf honderd
kilometer ver. hebben wij geen
mens zien lachen. ,geen man zien
roken.
Men moet van ijs en ijzer zijn om
niet getroffen te worden door de
mateloze ellende, die spreqkt uit de
tot de horizon reikende ruïnes, uit
de in korsten neergezegen wolken
krabbers. waartussen blijkbaar nog
steeds mensen leven, gezien de was
lijnen boven deze duinen van gruis,
getuige lijn 6. die in Bremen van de
ene puinhoop naar de andere lijdt
en inderdaad passagiers vervoert,
getuige ook de kinderen die er spe
len in het is Zondag! kraakhel
dere jurkjes, keurig gestreken
broekjes. De kinderen: zij vormen
het enige opbeurende element in
deze van kommer en neerslachtig
heid vervulde ruïne-verzamelingen,
waar hier en daar op rails lopende
grijpkranen het puin verwijderen,
een arbeid, die men bijkans een le
venstaak kan noemen
Bij een benzine-station lenen we
een trechter om onze reserve-voor
raad in de tank te gieten. Helaas
TUINKALENDER
22 JUNI. Wie zich zorg cn
moeite getroost dc heg om de tuin
goed te onderhouden zal daarvan ple
zier beleven. Een verwaarloosde heg
is daarentegen een ergerlijke ontsie
ring Ter wille van de dichtheid en dc
keurige gelijkmatige vorm moet de
heg enige keren in het seizoen wor
den geknipt. Indien er dode takken
zijn worden deze zorgvuldig vccwij-
werd. Jonge heggen laat men niet te
snel groeien, want dan worden ze van
onderen kaal. Voorts houde men
iedere heg zuiver van onkruiden. Dit
zijn niet alleen de gewone onkruiden,
doch ook klimplanten, zoals de haag
winde, die een heg met haar ranken
geheel kan overwoekeren
IN HET JAAR 048 stichtte Ulsi-
Ti us, abt van St. Alban (Eng.) Grie
kerken, een school en een markt,
die de oorsprong vormden van de
stad St. Albanen die nog steeds
bestaan. Ter viering van het 1000-
jarig bestaan van de sthd wordt
een grote historische optocht ge
houden. Een aantal meisjes in Vic
toriaanse klederdracht voerden
halteroefeningen uit.
der niet beperkt tot het technisch
overleg kan het verwijderen van de
dop verbonden, doch meent de man
ons deelgenoot te moeten maken van
zijn visie op het wereldgebeuren.
..Helaas" zeggen we, omdat het ons
nu moeilijk valt de spontaan beves
tigde overtuiging dat een verslagen
vijand geholpen moet worden zich
te herstellen, te handhaven, anders
dan door verstandelijke overwegin
gen. Hot is prettig hem de rug te
kunnen toekeren, zoals het prettig
is bij Denekamp heel Duitsland ach
ter zich te laten.
Cadet of Carnet
Nogmaals spreiden we alles wat
we aan papier bij ons hebben ter ta
fel uit. keren we onze zakken om.
om de Noorse. Zweedse en Deense
öres uit te tellen, we incasseren een
nieuw aantal stempels en worden
toegelaten in het eigen land. dat
weliswaar geen slagroom heeft en
chocolade slechts voor de export,
maar dat daardoor niet onderdoet in
de race voor het herstel van zijn
welvaart.
En als we Denekamp binnenrijden,
smachtend naar de lang begeerde
spiegeleieren, staat de ober van het
hotel reeds wuivend op de weg.
Getroffen door zoveel gedienstig
heid. zwaaien we hem verheugd toe
en bestellen reeds uit de verte
Maar als we. bestofd, besmeurd en
vermoeid naast hem stil staan,
vraagt-ie opgewonden of we soms de
DE LANGSTE BRUG In Europa
vindt men tussen Seeland en Fal
star: dc StorstromXbroén, die pre
cies 3216 meter telt en verkeersba-
nen heeft voor trein, auto's, fiet
sers en wandelaars. Terecht de
trots der Denen.
kadet van een Deense autobus heb
ben meegenomen?
Ja. we hébben trek. maar dat is
nog geen reden ons te verdenken dat
we de Denen hun kadetten afgap-
pen.
„Het moet zo zijn." houdt-ie vol.
.je hebben net van de grens opge
beld."
Er gaat ons een licht op en een
blik in de tas maakt alles duidelijk:
inderdaad hebben wij ons het car
net van de Deen. die tegelijk met
ons bij de douane arriveerde, toege
ëigend. We hadden ook zó véél pa
pieren verzameld
HEBT U er wel eens over nage
dacht, dat het geduldige zus
tertje, dat U in het ziekenhuis heeft
verpleegd, na haar diensttijd soms
urenlang zit te rekenen, omdat zij
van haar salaris niet rond kan ko
men? Weet U, dat de verplegers in
de krankzinnigengestichten minder
verdienen dan arbeiders in de z g.
productieve beroepen? Is het dan
een wonder, dat de directies van
vrijwel alle ziekenhuizen voortdu
rend klefgen: „Wij hebben geen
verpleegsters genoeg, wij kunnen
het werk niet aan?"
De beslist onvoldoende salarië-
Tijdschriften
In ..De Vrije Bladen" (uitg. G
A van Oorschot te Amsterdam) ver
scheen een studie van P. C. J Reyne
over de schilder Herman Kruyder. een
kunstenaar ..wiens werk onvertroeteld
bleef opwellen uit de bron der kinder
lijkheid". Maar, zo betoogt de inlei
der. een kunstenaarschap wordt niet
alleen door subjectieve factoren be
paald, ze krijgen slechts hun ware be
tekenis. wanneer ze gezien worden in
verband met de tijd. de cultuurperio
de. waarin de kunstenaar werkzaam
was. En zeker geldt voor Kruyder, dat
zijn uitingsvorm onbegrijpelijk moet
blijven, voor wie de verschijnselen van
de tijd buiten beschouwing laat Bij
een aantal reproducties schetst de
schrijver het wezen van de kunstenaar
(„een ogenmens. die nog niet uit h«"
paradijs van het eerste kijken was
verdreven") en diens ontwikkeling.
In een ander cahier van dit tijd
schrift verzamelde L Th. Lchmann
..Chansons. Gedichten en Studenten
liederen" van J. M. W. Scheltema. ver
zen, die om hun persoonlijk accent,
ook buiten de studentenalmanakken
bewaard dienen te blijven.
Hulde aan Wilma
Onlangs verscheen ter gelegenheid
van de 75ste verjaardag van Wilma een
grotendeels aan haar gewijd nummer
van Ontmoeting (uitg. Bosch
Keunlng te Baarn) K. Heeroma leidt
het nummer ln en herinnert aan de
viering van de 70ste verjaardag van do
schrijfster in de donkere oorlogstijd. De
schrijvers hadden verschillende malen
vergaderd om hun houding tegenover
de „Kultuurkamer" (laat men dit
woord toch, ter herinnering aan de
twijfelachtige herkomst welke het had.
met een K blijven schrijven) Wilma
had deze vergaderingen niet bezocht,
maar zij wist beter dan een der ande
ren waar zij moest staan. Zij, in haar
Beekbergse eenzaamheid, had altijd xn
de frontlijn van de geestelijke strijd
gestaan en zij verpersoonlijkte het
geestelijk verzet ln zijn zuiverste, hei
ligste vorm.
De schrijver betoogt verder, dat de
litteraire cntick met het werk van
Wilma zit. evenals zij het doet met de
verzetslittcratuur. De basis van de oor
deelsvorming der critici is. naar de
mening van Heeroma, te smal Hij ty
peert tenslotte Wilma als „de stilly, re-
volutionnerende. profetische kracht
waardoor er in de Chrlstelijk-litteraire
wereld toch nog iets als een waarach
tige gemeente voelbaar kan zpn."
Nel Veerman en J. van Doorne wij
den poëzie aan haar en C. Rijnsdorp
schrijft over „Wilma, de milde" Aan
de schrijfster zelf werd de novelle
„Mensl" herdrukt.
Twee films
In De Nieuwe Stem schrijft de
redactie over twee films: Chapllns
„Monsieur Verdoux" en de film van
het proces-Rauter en zij vraagt „Waar
om bevredigt dit proces de toeschouwer
evenmin als het proces tegen Monsieur
Verdoux? Waarom kan ook Rauter
tegenover zijn rechters een zekere
schijn van superioriteit handhaven?
Waarom blijken ook deze rechters niet
ln staat, hun overtuiging van het zede
lijk" verwerpelijke van elke massamoord
op de toeschouwer zó over te dragen
dat hij voldaan naar huis gaat? Is het
soms. omdat ook deze aardse rechters
deel uitmaken van een maatschappe
lijk systeem waarin dc een zijn dood
de ander zyn brood" is? Is het wellicht
symptomatisch, dat ook een massa
moordenaar als Rauter het kan wagen,
onder het afsmeken van Gods zegen
over Nederland „zich ter beschikking
té stellen" van hen. die over hem oor
delen en daarmee als het ware te zeg
gen: „What can I do for you?"
Van de studie van A. S. de Leeuw
over Busken Huet en zijn „Nationale
Vertogen" is er het slot, van Hcnrlètte
L. T. de Beaufort een bijdrage over
Gijsbert Karel van Hogendorp.
De nagelaten betrekkingen van
de in 1943 overleden musicologe
mevr. A KomterKuipers (o a. be
kend door haar publicaties: „muziek
in Friesland") hebben aan de musi
coloog W. M. Thijsse verzocht, het
door haar nagelaten materiaal te
onderzoeken en eventueel voor pu
blicatie in gereedheid te brengen.
ring van het verplegend personeel
maakt de animo voor dit vak niet
groot.
Cijfers? Een gediplomeerd Inwonend
verpleegster of verpleger kan op 26-
jarige leeftijd maximaal 2000.—
per jaar verdienen Meestal is het loon
echter lager, omdat de laatste salaris-
regeling van de Rijksbcmiddelaars een
speling toelaat van 300.naar be
neden Voor kost en Inwoning wordt
f 700— afgetrokken. Een gehuwde, uit
wonende verpleger ln een psychiatrische
Inrichting gaat met 45.— per week
naar huis. een monteur b v. in hetzelfde
ziekenhuis verdient 50.
U zult zeggcij: dlc monteur heeft mis
schien meer vakkennis dan zijn collega-
verpleger. Maar dat is niet zo. behoeft
althans niet zo te zijn. De verpleegsters
en verplegers in de krankzinnigenge
stichten moeten niet alleen hun „zwaite
kruis" hebben, maar daarbij een (of
meer) der vakken beheersen, die thans
bij de arbcidstherapie worden toegepast
Zij moeten ook zijn: schilder, carton-
neur, timmerman, wever, houtbewerker
of naaister, want zij geven leiding aan
grote groepen verpleegden, die in deze
beroepen werk en daaiffoor dikwijls ge
nezing vinden.
De geringe financiële waardering heeft
'n historische oorzaak, die men dikwijls
niet ziet of weigert te zien. Nog slechts
enkele tientallen jaren geleden kozen
veel meisjes uit gegoede families het
vcrplecgstersberoep, omdat zij zich ln
navolging van Florence Nightingale
uit ethische motieven sterk aangetrok
ken voelden tot het „dienen der lijdende
mensheid". Toen eenmaal de universi
teiten voor studerende jonge vrouwen
„opengebroken" waren, kregen derge
lijke meisjes dc kans ccn hogere functie
in deze „dienst" te bereiken: tegenwoor
dig studeren zij voor arts. Het zijn haar
in gaven gelijkwaardige zusters uit de
kleine mladenstand en arbeiderskringen,
die de plaatsen in het verplccgstcrscorps
Innamen.
Maar déze meisjes moeten zélf hun
brood verdienenI Van financiële toelagen
van ouders is meestal geen sprake. Ja,
dikwijls moeten zij het gezin, waaruit
zU komen, vooral in deze tijd, geldelijk
steunen Er zijn heel wat meisjes, dlo
graag verpleegster zouden willen wor
den, doch uit financiële noodzaak een
ander, heter gesalarieerd beroep kiezen.
Niet alle arbeidersmeisjes, die persó
verpleegster willen worden, laten zich
door geldelijke moeilijkheden tegenhou
den. Maar wel vragen zij zich af waarom
juist haar veel eisende beroep zo slecht
betaald moet worden.
Er is .tekort aan verpleegsters. De
ziekenhuizen schreeuwen er als het ware
om. Als in deze toestand geen verbete
ring komt, moet op de duur de ver
pleging daar onder gaan lijden. Het is
dus een algemeen maatschappelijk be
lang. dat het verpleegstcrsberocp aan
trekkelijker wordt gemaakt. Daartoe
moeten de salarissen omhoog. Idealismo
ls in dit vak een eerste vereiste. Maar
met idealisme alleen kan zelfs een ver
pleegster niet volstaan.
Advertentie
Als gij ermes opstaat
of ermee naar bad gaat...
Rheumatlsche pijnen, knagend en slo
pend voor en na. ondermijnen lang
zaam maar zeker Uw hele gestel. Blijf
cr toch niet mee doorlopen neem Uw
maatregelen vóór het te laat ls. Doe
eens een bloedzuiverende kuur met
Kruschen Salts. De aansporende wer
king van Kruschen op Uw bloedzuive
rende organen zal U ccn openbaring
zijn, omdat ge U reeds na ccn betrek
kelijk kort zij het regelmatig ge
bruik met blijde verbazing een ander
mens voelt. Jonger, vitaler, niet meer
dat stramme en vrU van pijn. Vraag
Kruschen bU Uw Apotheker of Drogist.
Veel zwak geboren babies, die aan het
einde van do oorlog stierven, hadden
waarschijnlijk gered Kunnen worden als
men hun dc moedermelk, die de eigen
moeders niet hadden, toch zou hebben
kunnen verschaffen.
In de kinderkliniek van prof. van Cre-
veld ln Amsterdam wist men dit heel
goed: maar wetenschap baat weinig als
dc middelen ontbreken om die weten
schap toe te passen. Deze stand van za-
Ken bevredigde echter een chemicus
werkzaam ln het laboratorium van
d0 kinderkliniek tevens verbonden
aan het Centraal Laboratorium van dc
Bloedtransfusiedienst van het Ncd.
Roode Kruis allerminst. Kon men
moedermelk maar verduurzamen zoals
koemelk 1 Maar dan moesten er niet al
leen alle voedende bestanddelen ln be
waard blijven, doch ook dc bescher
mende. dlc ccn baby behoeden voor
infectie. De jonge wetenschapsman dr
G G A. Mastcnbock kwam op dc ge
dachte om moedermelk te drogen op
dezelfde wijze als men dit met bloed-
plasma doet
Hij nam proeven cn tenslotte gelukte
het hem om aan de moedermerk bh
lage temperatuur het vocht te onttrek
ken zodat de vaste stof overbleef. Prof.
van Creveld gebruikte in zijn kliniek
de eerste resultaten en met succes.
Nu restte nog het probleem om wat
in het klein gelukt was in het groot
uit te voeren Het voorstel van de leek
den grote hoeveelheid materiaal te ne
men. klinkt eenvoudig., maar houdt
juist veel moeilijkheden in Een door
dc Moedermelkccntrale ontworpen
pomp, waarmede de moeders zelf dc
melk kunnen afkolven, wordt ter be
schikking gesteld van de vrijwillige
geefsters onder contrólo van wijkver
pleegsters Steriele flesjes worden
rondgebracht; cn elk ingekomen flesje
wordt op bacteriën onderzocht na bin
nenkomst op het laboratorium. Het
hiermede belaste personeel moet vol
komen gezond zijn cn onder hen mo
gen geen bacillendragers zijn Hun kle
ding is gesteriliseerd; de arbeid ge
schiedt onder ultraviolette stralen. Ieder
risico, dat er ooit een ongeluk zou kun
nen gebeurc-n, moet uitgesloten zijn
Dit alles ls oorzaak.- dat de moeder
melkccntrale voorlopig nog alleen ln
Amsterdam functlonncert.
Het streven van dc moedermelkccn
trale van het Ned Roode Kruis dc
eerste en tot nu toe do enige op de
wereld, die de moedermelk lyophlel
droogt is. haar onbeperkt houdbaar
product over het gehele land aan alle
babies, die moedermelk van node heb
ben, te verschaffen en zo mogelijk een
voorraad te vormen. De regels, volgens
welke thans beslist wordt op de aan
vragen. zijn voorlopig nog gericht oP de
allerdringendste gevallen.
De componist Bernard van den
Sigtenhorst Meyer is bij gelégen-
heid van zijn 60ste verjaardag be
noemd tot officier in de orde van
Oranje Nassau.
AANKOMST van enige leden .van
de groep der negen mannenop
het vliegveld Kemajoran te Bata
via. De ..negen mannen" brengen
op uitnodiging van de Nederlandse
regering en de luit.g.g. een bezoek
aan Indonesië. (V. r. n. I.) de he
ren mr. E. M. J. A. Sassen, P. A.
Kerstens, mr. A. J. Joekes en prof.
L. A. Logemann arriveerden op 16
Juni en werden o.a. verwelkomd
door prof. Romme (geheel links),
die met het lid, mr. D. U. Stikker,
reeds eerder aankwam.
De Boekenmolen
De romantische wereld
Waarom lezen we eigenlijk? Om
ons aan de alledaagse werkelijk
heid te onttrekken en ons te ver
diepen in mensen en dingen, ge
beurtenissen en ontwikkelingen,
die onze kennis en ons inzicht van
het leven vergroten. Dit gebeurt,
als we boeken lezen, die de moeite
waard zijn. En in dit opzicht raad
ik u aan, lees „Die Zwillinge von
Nürnberg" van Hermann Kesten
(Querido, Amsterdam).
.In het begin zult u u afvragen,
hoe u het heeft, of u of de schrij
ver gek is, maar langzamerhand
ontvouwt zich het patroon cn leest
u het in één adem uit (539 blz.).
Hermann Kesten geeft ons in ro
manvorm de geschiedenis van
Duitsland tussen de wapenstilstan
den na de beide wereldoorlogen en
de verwardheid in het begin van
het boek is conform die in het hele
rijk in 1918. We krijgen de strijd
tussen het goede en het kwade,
Kesten gelooft' uiteindelijk in de
overwinning van het eerste, als de
omstandigheden maar goed zijn,
Willen we iets van het Duitse volk
nu begrijpen en dat moeten we
toch, de lezing van dit boek helpt
ons daarbij.
Op dezelfde grond moeten we le
zen „Het Achterhuis'1 van Anne
Frank (Contact, Amsterdam), het
Joodse meisje, dat tijdenlang on
dergedoken heeft gezeten in hot
achterhuis, afgesloten van de we
reld, van de normale, meer gelei
delijke ontwikkeling tot vrouw,
eenzaam, hoewel en misschien
zelfs gedeeltelijk doordat ze haar
familie bij zich had, haar gedach
ten toevertrouwend aan een denk
beeldige vriendin, haar dagboek.
Anne Frank had dc eerzucht gele
zen te willen worden en ze ver
dient het. De taal van dit veertien,
jarige meisje heeft niets« van het
onbeholpene van de meesten van
haar leeftijdgenoten, dat is op zich
zelf een prestatie en wat ze schrijft,
dat horen we te lezen, al was het
alieen maar, omdat het ons mak
kelijker zal vallen, de gewezen on-
dergedokenen uit onze eigen omge
ving beter te begrijpen. Anne
Frank is niet teruggekomen uit
polen. Mag haar wens gelezen te
worden voor haar in vervulling
gaan en door een beter begrip voor
anderen het leven lichter maken.
De schrijfster en het boek verdie
nen het.
Sigrid Undset, Elf Jaar,
vert, door A. Basenau,
Amsterdam (J. M. Meu-
lenhoff).
Als ik me niet vergis, is dit boek
in het Nederlands vertaald in 1936
en dit is de zoveelste druk. Het is
toen met veel enthousiasme ont
vangen en zij, die graag Noorse,
Zweedse enz. boeken lezen, zullen
het nog steeds waarderen. Deze
boeken zijn in hun soc^t volko
men verantwoord, maar ze hebben
niet het minste verband met het
wereldgebeuren. Dat is er eenvou
digweg niet. Na de schokken van
de laatste oorlog, die we zelf zo
veel meer gevoeld hebben dan van
de vorige, willen we dit toch niet
meer. Anderen misschien als vlucht
uit de werkelijkheid, mij is het
te steriel.
J. B.
ie be
trekkelijk weinig bekend cn toch Is hU
een der meest curieuze kunstenaars, die
wij momentcel bezitten. In 1931 schreef
dr. G. J. lloogewerff con artikel over
hem ln Elsevicr's Maandblad, en vestigde
daarin vooral de aandacht op Escher'a
houtsneden cn steendrukken van bizon
der gccomponeerdo Italiaanse land
schappen. Jarenlang heeft Escher In
Italië gewoond en hij zou er vermoede
lijk niet meer vandaan gegaan zijn. als
het fasclsmo zijn kinderen niet had
opgeëist. Ook gezondheidsmotieven kwa
men in 't spel cn hij vestigde zich In
Zwitserland, waaruit zijn vrouw afkom
stig ls. In 15)37 vestigde hij zich met zijn
gezin te Ukkcl bij Brussel, waar hij tot
1941 ls bhjven wonen. Maatschappelijke
omstandigheden dwongen hem naar
Nederland hij spreekt zelf van „naar
huls" terug te keren, en hij kwam
in Baarn. waar hij nog altijd een deel
van een grote villa, met moolo tuinen
er omheen, bewoont
Het bevalt hem hier best. Baarn ls
nu niet bepaald het meest gezochte oord
voor een kunstenaar, maar Escher is een
afwijkende figuur, die dc kalmte lief
heeft cn in eon betrekkelijk Isolement
gelukkig is. Het was hier. dat wij hem
in verband met zijn vijftigste verjaar
dag hebben bezocht. Hij bleek Inder
daad. zoals wij ons hadden voorgesteld,
het type van con kunstenaar-intellec
tueel. Ranke, lcnlgo gestalte, onderzoe
kende ogen ln ccn smal. scherp maar
EARL DERR BIGGERS
CEARL DERi
EEN CHARLIE CHAN-MYSTER1E
No. 14
Vanavond droeg zij, ter ere van de
heiligendag, do zijden broek en het
geborduurde jakje van haar volk,
maar ::ij had pagehdar en haar gang
haar gebaren, haar hele manier van
doen was een maar al te opvallende
nabootsing van haar Amerikaanse
zusters. Zij droeg een blad, beladen
met Nieuwjaarslckkernijen.
„Mijn dochter Rose", verkondig
de Kce Lim. „Aanschouw* onze be
roemde neef uit Hawaii." Hij
wendde zich tot Charlie Chan. ..Zij
zou ook een Amerikaanse willen
zijn, even onbeschaamd als de doch
ters der dwaze blanken."
Hot meisje lachte. „Waarom niet?
Ik ben hier geboren. Ik heb Ameri
kaanse scholen gehad. En nü werk
ik op Amerikaanse manier
„Werken?" herhaalde Chan met
belangstelling.
„De Klassieken voor Meisjes zijn
vergeten", legde Kee Lim uit. „Heel
de dag zit zij op het telefoonkantoor
in de Chinezenwijk schaamteloos te
praten tegen een teakhouten wand.
die rode en gele ogen laat flikke
ren „Is dat zo vreselijk?" vroeg het
meisje, met een lachende blik op
haar neef.
„Een zeer belangwekkende ar
beid". opperde Charlie.
„Dat zou ik denken", antwoordde
het meisje in het Engels, en ging
heen. Een ogenblik later kwam zij
terug met een gehavende oude wijn
kan. In Swatow-kommen schonk zij
twee warme plengoffers dan ging
zij aan het andere einde van het ver
trek dit vermaarde familielid van
over zee nieuwsgierig zitten aankij
ken. Zij had eens over zijn daden
gele7.en in de dagbladen.
Een uur of langer zat Chan to pra
ten met zrijn neef over. de oude tijd,
toen zij nog kinderen waren in Chi
na. Eindelijk keek hij naar dc
schoorsteenmantel.
„Spreekt die klok de waarheid?"
vroeg hij.
Kce Lim haalde de schouders op.
„Het is een klok van de vreemde
duivels", zei hij. ..en dus een groot
leugenaar."
Chan raadpleegde zijn horloge.
„Met de diepste droefenis", verklaar,
de hij. „zie ik. dat ik op weg moet
gaan Vanavond voert mijn werk mij
ver van hier naar de woestijn in
het Zuiden. Ik heb mij verstout, eer
lijke cn nijvere neef. mijn vrouw or
der te geven om alle belangrijke brie
ven aan mij gericht naar uw huis
te zenden. Mocht er bericht komen
in mijn afwezigheid, dan zult u wel
goed zijn dit te bewaren, in afwach
ting van mijn terugkomst. Binnen
enkele dagen op zijn hoogst, kom ik
weer hier. Ondertussen begeef ik
mij buiten het bereik van alle be
richten."
Het meisje stond op en kwam-
naar voren. „Zelfs in de woestijn
zijn telefoons", zei ze.
Charlie keek haar aan met plot
selinge belangstelling.
„In de woestijn", herhaalde hij.
„Vast en zeker. Pas twee dagen
geleden had ik een gesprek met een
ranch bij Eldorado. Die ranch
heette ik weet het niet meer."
„Misschien de ranch van Mad
den". zei Chan, vol hoop.
Zfj knikte ,.Ja die was het.
Het was een heel ongewoon ge
sprek."
„En kwam het uit de Chinezen-
wijk?"
„Natuurlijk. Uit de porcelelnwln-
kel van Wong Ching. in de Jackson-
straat. Hij wenste te spreken met
rijn familielid Louie Wong, huisbe
waarder op de ranch van Madden.
Het nummer was Eldorado 76."
Chan liet niets merken van zijn
blijdschap, maar zijn hart klopte
sneller. Nu was hij van de politie
der vreemde duivels. „Misschien
was het te horen wat ze zeiden
Louie Wong moest dadelijk naar
San Francisco komen. Veel geld en
een mooie betrekking wachtte hem
hierv
„Foei!" viel Kee Lim in. „Het past
niet. dat je zo de geheimen van je
witte duivelberoep openbaart. Zelfs
niet aan een lid der familie Chan
„U hebt gelijk, altijd wijze neef",
erkende Charlie.
Hij wendde zich tot het meisje. „U
en ik. jonge bloesem, zullen elkaar
weerzien Zelfs al zijn er telefoons
in de woestijn ik ben daar bui
ten bereik. Nu moet ik gaan. tot
miin grote spijt
Kee Lim volgde hem naar de
deur. Hij bleef op de rieten mat
knipogend zijn dunne baard stre
len. „Vaarwel, vermaarde neef Ga
langzaam op de lange tocht, die gij
nu aanvangt."
„Vaarwel", antwoordde Charlie.
„Alle goede wensen voor geluk in
het nieuwe jaar Plotseling zei hij
ln het Engels: „Ik zie u nog wel",
en rende de trap af. Eenmaal op
straat, volgde hij echter de raad op
van zijn neef, en hij liep werkelijk
langzaam. Dat was een verbijste
rend nieuwtje van Rose, de tele
foonjuffrouw. Louie Wong nodig in
San Francisco nodig voor zijn fa
milielid Wong Ching. de pofcelein-
koopman. Waarom?
rijkbehnnrd gelaat met opvallende wenk
brauwen. die aan antennen doen denken:
een verschijning dlo herinnerde nan Just
Havelaar. Het pasto helemaal bij hem.
dat Escher geen lust had ln ccn Inter
view. HIJ wilde veel liever wat praten
over dc plannen die ln Baarn beslaan
om ter gelegenheid van het Regerings
jubileum een grote tentoonstelling te
organiseren met werk uit particulier
bezit iets dat ln Baarn nog nimmer
ls voorgekomen en dat ccn grote ver
rassing belooft te worden. Maar gaande
weg liet bloed stroomt waar het niet
gaan kan kwam het gesprek over zijn
eigen werk. cn toen het ijs gebroken
was nam hij ons mee naar zijn atelier,
typisch verblijf voor een graphicus, met
grote tafel, hoge kruk, allerlei instru
menten en kasten met diepe laden vol
afdrukken van zijn werk.
De Kringloop
Dat, wat hem tot de curieuze kunste
naar maakt, zoals WIJ hem in de aan
vang noemden, openbaarde zich pas
evident ln 1937 cn wordt door G. H.
's Gravcsandc. dio ln 1040 een belang
wekkende Btudie over hem schreef als
volgt aangeduid: „Het acsthetlBche, dat
ln zijn Italiaanse landschappen en ver
beeldingen ligt Is ten dele verdwenen
cn het mathematische treedt op de voor
grond." Een plezier om vormen te schik
ken en betekenis te geven aan elk deel
van ccn vlak, om op merkwaardige wijze
ordening te scheppen door een aaneen
schakeling van congruente figuren of
figuren, dlo zich gaandeweg tot andere
vervormen (het woord metamorphose
krUgt bij Escher een diepe zinl)
't Best wellicht ls dit de lozer duidelijk
te maken aan de hond van dc litho
graphic „De Kringloop" van 1938, welke
hierbij ls afgedrukt. Een reeks levende,
ruimtelijk geziene mannetjes stormt de
trap af; eigenlijk ls het maar één man.
die men in verschillende stadia ziet. Hoe
verder men hem volgt, hoe meer hIJ zijn
driedimensionaal karakter verliest; hij
verstart, „vervlakt" in dc meest letter
lijke zin cn wordt tenslotte tot motief
van een georganiseerde regelmatige
vlakvulling. Dit motief vereenvoudigt
zich naar boven toe gaandeweg tot een
vlak. dat zich weer tot een kubus com
pliceert.. de kubus tot een huls. het huls
verandert ln een vloer van ruiten cn uit
dlc ruiten komt weer het mannetje te
voorschijn. De kringloop is gesloten
Men mag dit dwaasheid, een gril.
„Spielerei" of wat ook noemen, een feit
ls, dat Escher door deze metamorphose-
gcdachtc geheel gebiologeerd wordt en
dat hij haar op de meest verrassende
wijze weet toe te passen: vogels, die ln
vissen veranderen, dag dlc ln nacht
overgaat, ruiter en paard die eikaars
volkomen complement zijn. In de hout
snede ..Metamorphose", waarbij hij van
het woord zelf uitgaat, komt hij over
vierkanten tot honigraten, cn van deze
tot insecten, vervolgens tot vissen,
vogels, ruiten, hulzen, torens, schaak
bord. om dan weer tot het woord meta-
Op Woensdag 26 Mei ls dr Emmen
van zijn reis naar Ambon in Batavia
teruggekeerd De vorige praeses van
de Synode, dr Zeydncr, ls destijds naar
Timor geweest, vandaar dat dr Emmen
naar Ambon Is gegaan. Ambon ls zwaar
door de oorlog getroffen, bijna alle ker
ken zijn verwoest Een van de grootste
rampen was wel het verloren gaan van
dc Grote Kerk van Ambon zelf. Dr
Emmen heeft er uitvoerig kennis ge
nomen van het kerkelijk leven De ge
meente was in zeer groten getale opge
komen en het viel dr Emmen op. dat
iedereen Nederlands verstaat Hij be
zocht verschillende Indonesische ge
meenten waar overal de kerkdiensten
een zeer Nederlandse indruk maakten
het gaat er precies zo toe als ln Hol
land. Bij één bezoek werd hij door de
voltallige, in het zwart geklede kerkc-
raad opgewacht; dc predikant droeg
een geklede jas. Men zong hom Ps. 134
toe cn bracht hem' na afloop van de
dienst ln optocht naar de pastorie,
waarbij het flultorkest dat op Ambon
overal de rol van het Nederlandse orgel
heeft overgenomen het lied aanhief
„Jezus neemt de zondaars aan."
Op dc opleidingsschool voor geeste
lijken. de Stovil, hield dr Emmen ver
schillende toespraken over oecumeni
sche en dogmatische vraagstukken De
terugweg van Ambon naar Batavia
leidde over Makassar De president van
dc Staat Oost-Indoncsie, Z Exc, Soeka-
wati/ verleende hem een audiëntie,
waarop de positie van de christelijke
kerken in deze nieuwe staat besproken
werd. Dc president zag ln. dat het
christendom een zeer sterke cultuurvor
mende invloed heeft; vooral op het ge
bied van Onderwijs en Volksgezond
heid wil men dan ook gaarne hulp aan
vaarden bij het vormen van toekom
stige leiders.
In Batavia woonde dr Emmen de be
sprekingen bij. die door de gezamen
lijke Chinese 'kerken van Indonesië
werden gevoerd om tot een vorm van
samenwerking te komen Tezamen met
de voorzitter en de secretaris van hot
kerkbestuur had hij een onderhoud met
minister Licftinck over de financiële
verhouding van Kerk en Staat.
morphose terug to keren. Deze houtsnede
van bijna vier meter lengto(l) heeft hij
ln ccn apparaat gemonteerd, dat men
met een klclno handle aan 't draaien
kan brengen: zo ziet men doel voor deel
langs zich heen schuiven.
Wat hem tot al dezo experimenten
gebracht heeft? Dat Is moeliyk te zeg
gen. In zijn Jeugd had hij al plezier in
liet spelen met associatieve gedachten.
HIJ stelde zich b v. dc vraag hoe het
logisch verhand tc vinden tussen dc
letter 1 on... do staart van zijn hond.
Reeds ln 1921 of '22 maakto hij hout
sneden, welko in de richting van do
associatie con experimenteel knrnktcr
droegen en ln do wand- en vloer
mozaïeken van het Alhambrn vond h(J
verwante ideeën. In 1936 heeft hij danr
met zijn vrouw drie dagen lang gc-
copleerd. ZUn broer, de geoloog ln
Leiden, maakte hem er op attent, dat
hij onbewust bezig was ccn „kristallo-
graphle ln het plnttevlnk" toe te passen.
Zo heeft zijn „Spielerei" wel degelijk
ern wetenschappelijke ondergrond, even
als 7-1J verwantschap heeft met de Inge
wikkelde muzikale canons en fuga's van
Bach. Trouwens, als toegepaste kunst zal
zijn systeem zeker practischo mogelijk
heden openen. Wij denken aan wand
en vloerversiering, nnn tapljtkunst etc.
Voor het herbouwde Leldso Stadhuis
maakte hij reeds een viertal panelen
mot Ingelegd hout (tntnrsin).
Ook zijn verwondering over het per
spectief. het aannemen van vcrachlllendo
„oogpunten" op één en dezelfde teke
ning. heeft hem tot verrnssendo com
posities gebracht, dlo doen denken aan
het muzikale contrapunt. Alleen hersens
die vatbaar zijn voor beschrijvende
meetkunde komen hieruit.
Gewoon werk bevredigt
hem niet
Waarom doet hU dit alles zo? Ja, dat
Is moeilijk to zeggen. Het hangt samen
met zijn hele wezen. HIJ kan als artist
heel best de stillevens van Verster en
van anderen waarderen, maar hU voelt
zichzelf niet bevredigd als er niet Iets
blzondors bij uitgeknobbeld wordt. Een
hand wil hij wel tekenen, maar dan
het liefst als die hand leta tekent; cn
wAt tekent zij: do eigen hand... HU is
een artist, die tegelijk puzzelt, die ln do
toverspiegel tuurt van de geheimzinnige
kosmische wetten
BU een natuur nis de zljno ls 't bc-
grlJpelUk, dnt ook hot métier, do tech
niek van het vak hem boeit cn intri
geert. Trouwens, ware hU nndcra ooit
graphicus geworden? HIJ ls begonnen
met dc houtsnede (leerling van S. Jes-
surun de Mcsqulta). vervolgens heeft
hU ln dc litho gewerkt, manr daar dezo
hem op do duur niet bevredigt (de af
drukken stellen hem altUd weer teleur,
hoe goed de tekening op de stc.cn ook
ls uitgevallen) heeft hij een oud procédé
tot leven gewekt, de z.g. „zwarte kunst",
die ln de 18e eeuw nis reproductie-tech
niek zeer in trek was. Met dezo vorm
van koperdiepdruk krUgt hij veel ge
voeliger afdrukken, minder glad en
strak, met grijzere zwnrien en dlcpcro
tonen. Maar het ls ook physlek zwaar
der. Do koperen plant moet n.l. van
tevoren met een ..wlegilzer" ruw ge
maakt worden („gewiegd en dat doot
hU liefst zelf (vroeger liet men dnt door
derden d<^?nl, wat vank dagen, soms
zelfs weken van „saure Arbeit" vergt
maar de resultaten hit liet cr ons
enkele zien zUn inderdaad treffend
Naast hem ls er in den Inndo nog een
enkeling die ln deze „zwarte kunst" het
licht zoekt
Onlangs heeft Escher iets over zUn
denkwijze ln de kunst gepubliceerd. Het
is te hopen dat hij ook komt tot ver
wezenlijking van het plan om met zUn
broer samen een groot opgezet werk
over zUn ideeën tc schrijven. Het kan
voor menigeen ccn openbaring zjjn.
CAS.
Ned Herv. Kerk
Beroepen: te Nieuw-Loosdrecht C. v.
Gorcom tc 's-Gravenzandc; te Schip
luiden N. Koorenian Ie Scherpenlsse,
te Rozendanl (Geld.) dr P. tch Have.
pred. In algem dienst voor de cate
chese te Amersfoort; te Brussel H. v. d.
Akker te Rhenoy; te Eindhoven (vac.
B NIJholt) A. Noorman te Zaandam; te
Rotterdam-Vreewijk P. Moerenhout te
Maarsscn (U.).
Bedankt: voor Rotterdam—Hlllegcrs-
berg (vac B. C. Visser) W. J. Schouten
te Vlanrdingen; voor Schevcningen A.
A. Koolhaas Ie Amersfoort.
Geref. Kerken
Beroepen; tc Barendrecht (vac J.
Oosterveen) H J. Riphagcn te Redum;
te Duurswoude J. F. Mantz te Hnntum;
te Krallngsehevcer A I. Koffcman.
cand to Amsterdam; te Schiedam (vac.
W dc Graaf) J. F. Colenbrandcr te
Ommen.
Aangcn
Torenbeek te Bunschoten
Chr. Geref. Kerken
Beroepen: te Amsterdam-W (2e pred.
pi.) J. H. Velema tc Bunschoten; te
Rotterdam-C (vac. J. Tammlnga) D. H
Blesmn te Drogeham.
Aangenomen naar Grand Rapids
(Reh. Ref. church) G A. Zijdervcld te
ZwUndrecht.
Evang. Lutli. Kerk
Bedankt voor Arnhem J. J, Jannus te
Rotterdam
Doopsgez. Broederschap
Aangenomen: naar Zljldljk M. Gaai-
kema te Uithuizen
Geref Gemeenten
Drietal te Lissc F J. Dleieman, Joh.
v. DIJke en F. Mallan, allen cand. te
Rotterdam.
Geref. Kerken onderh. art. 31 K.O.
Aangenomen: naar Zwdlle (als miss.
pred voor Oost-Soemba) C. v. Ommen
Ie \yezon
Bedankt- voor Aalten—Winterswijk J.
J. Arnold te Vrouwenpolder.
Hedenavond
HILVERSUM I- 19.30 Wimbledon -re
portage- 19.10 BBC-thealer-orkest: 19 15
Verkiezingsrede: 19 30 BBC-theater-or-
kest: 19 45 Reg. ultz.; 20 00 Nieuws;
20 05 Echo van de dag; 20 15 Opera-frag
menten: 21 15 Voordracht Cor v. d Lugt
Melnert; 22.00 Vchudi Mcnuhln; 22 15
Buitenlands overzicht: 22.30 Groten van
het chanson: 23 00 Nieuws; 23 15—24.00
Strilkkwartet
HILVERSUM II: 1*00 Nieuws: 19 15
Gram.muziek; 19.30 Verklezingsredc:
19.45 Voor de Jongeren: 20 00 Nieuws;
20.05 De gewone man zegt er hot z.Uno
van; 20 12 Residentie-orkest. 22.00 Zang-
rocitnl: 22 43 Avóndgebed; 23.00 Nieuws;
23.15—24 00 Kamermuziek.
Morgen
HILVERSUM I: 7 00 Nieuws; 7.15
Ochtendgymnastiek; 7.30 Seleetle-progr.
8.00 Nieuws; 8.18 Lichte Morgenklanken;
8.50 Voor de huisvrouw; 9.00 Operette
selecties; 9 30 Schumann: 10 00 Margen-
v.'Udlng 10.20 Als de stofzuiger z.wligt;
1100 Pop. non stop progr 12 00 Vlr-
tuosotrio 12.30 Wcerpraatje: 1233 Voor
het Platteland: 12 38 Lunchconcert; 13 00
Nieuws; 13.15 Kalender. 13 20 Orgelspel;
13 50 Mills Brothers; 14 00 Gesproken
portret ten; 14 15 Omrocpknmcrorkest
13 00 Hoorspel 15.35 De Regenboog;
16,00 Roodborstjes; 16 15 Het stond ln
de krant; 16.45 Vragen slaat vrij; 17 15
Hawailan-muziek: 17 30 Ned Ver voor
Maatschappelijk werk. 17.35 Silvestrl-.
kwartet: 18.00 Nieuws 18 15 Varia; 18.20'-
BBC-lheater-orkest; 18.30 Reg. Uitz
HILVERSUM II 7 00 Nieuws; 7 15
Reveille; 7.45 Een woord voor de dag;
8.00 Nieuws; 8.15 Gewijde muziek: 8.30
Morgenklanken; 9.00 Ochtendmuziek;
9 30 Waterstanden; 9 35 Werken van
Brahms; 19.30 Margendlenst; 11 00 Cla-
veclmbel, 11 15 Hoorspel, 12.00 Zang
recital; 1230 Wecroverztcht: 12 33 Cello
en orgel: 13 00 Nieuws; 13.15 Van Ra-
mcau tot Ravel '13.45 Orkest van dc
Berl Duits Operahuis; 14 00 Engelse
koorwerken: 14.30 Instrumentale soli;
14 55 Ensemble .Euphonla": 15 30 Viool-
recital; 16 00 Voor Jeugdige postzegel
verzamelaars; 16.15 Voor de jongens en
meisjes; 17.45 Reg uit z: 18 00 Dc taal
van onze Christelijke muziekbeweging;
18 05 Nederl. koren en korpsen: 18 30
De symbolische betekenis van sprook
jes.
