C
Wij stellen U voor:
VICTOR E. VAN
VRIESLAND
De wereldreis van Olivier van Noort
begon op 2 Juli 1598
Poppen en pastels in
Schrijver van ongewone
eruditie en belezenheid
Kan Nieuw Guinee Nederland
uit het moeras helpen?
De nieuwe verzorger van de
letterkundige kroniek
in ons blad
Uit de boekenmolen
Desertie, scheurbuik, gevechten
en ongelukken
Een zerk en een klok...
DE
HINESE
PAPEGAAI
het Plankenhuis te Soest
3
ZO rijk als ons land immer is ge
weest aan dichters, zo arm was
het tegelijk aan prozaïsten en critici
van werkelijk groot formaat. Men
kan, wat de laatste categorie be
treft, generaliserend misschien wel
zeggen, dat sedert Busken Huet het
essayisme in Nederland pas weer
een opbloei beleefde In de generatie
van- „Forum", met figuren als Men-
no ter Braak. S. Vestdijk, E. du
Perron en J. Greshoff. Het essayis
me en de crtiek, nauw verwant, be
horen tot de minst dankbare takken
der litteratuur. Zij vereisen kennis
en eruditie en eruditie die nood
zakelijk ver buiten het eigen, be
perkte gebied der litteratuur moet
reiken analyserend en synthe
tisch denken, logisch en scheppend
denken. En dat alles niet alleen voor
de beoefenaar van deve Tak der
kunst, maar niet minder voor de
lezer.
Essayisme zowel als waarlijk op
peil staande crltiek eist dus meer
van de lezer dan goed proza of zelfs
daar ook ongetwijfeld haar geringe
goede poëzie pleegt te doen. van-
populariteit. Haar gering, of ook
maar geringer dan poëzie of proza
te schatten, ware echter een fatale
vergissing voor de litteratuur. De
invloed ön regulerende werking in
de kunst van een doelbewuste cri-
tiek kan ontzaglijk groot, ja beslis
send zijn voor die kunst. André
Gide heeft het zo gezegd: „Het
grootste cultuurelement is de teke
ning, niet de muziek. Deze ver
vreemdt een ieder van zichzelf; zij
doet hem op vage wijze openbloeien.
De tekening daarentegen verheft
het bijzondere, preciseert; door haar
triomfeert de critiek. De critiek ligt
ten grondslag aan elke kunst."
Victor E. van Vriesland, die ik
hier wil inleiden behoort met S.
Vestdijk tot de zeer weinige grote
critici en essayisten van de genera
tie tussen 40 en 60 jaar, die ons ge
spaard is gebleven. De waardering
van zyn vakgenoten is groot, men
sla er ..Victor, het Boek der Vrien
den" op na, een uitgave die voor
zijn 55ste verjaardag werd ver
zorgd door zijn vrienden uit dank
baarheid voor het feit. dat hij na de
bevrijding nog in ons midden was.
en omdat zijn 50ste verjaardag nu
eenmaal in stilte de stilte van de
oorlog voorbij was gegaan. Niet
minder dan 66 schrijfsters en schrij
vers getuigden In dit boek van hun
waardering voor zijn werk en zijn
persoon. Een hoe velen waren bulten
hun wil of kunnen afwezig op dere
papleren receptie!
Veelzijdigheid
T N de jaren 1931 tot 1938, toen hij
-1 redacteur kunst en letteren was
van de N. R. Ct., hebben zijn kro
nieken zijn kunde ondubbelzinnig
getoond. Schrijver van ongewone
eruditie en belezenheid is hij, wiens
levensloop kort en in feiten samen
gevat aldus is: geboren in Haarlem
1892, gymnasium in Den Haag,
waar, meen ik ook Jeanne van
Schaik. M. Nijhoff en P. N. van
Eyck in diezelfde tijd op school wa
ren privaatlessen In de wijsbe
geerte van J. A. der Mouw (Adwaï-
ta, wiens verzamelde werken van
Vriesland thans verzorgt) en 1913/14
studie in de Franse letteren aan de
Universiteit van Dijon. Na zijn re
dacteurschap van de N. R. Ct. werd
hij hoofdredacteur van „De Groene",
en hii is redactielid geweest van
„De Vrije Bladen", van „Forum" en
van de „Kroniek van Kunst en Kui
tuur".
Hij schreef twee toneelstukken.
„De Verloren Zoon" (1920) en „De
Havenstad" (1933). een zojuist in
de Salamanderreeks voor de 2e maal
herdrukte roman „Het Afscheid van
„De Ring met de Aquamarijn en
de Wereld in Drie Dagen" (1926).
Andere Verhalen" (1939). en drie
dichtbundels. „Voorwaardelijk Uit.
zicht" (1929), „Herhalingsoefenin
gen" (1935) en „Vooronderzoek"
(1946).
De lijst van zijn publicaties is
hiermee niet volledig, maar ik wil
verder volstaan met nog aan enkele
andere litteraire werkzaamheden te
herinneren. Van Vriesland als ver
taler van poëzie is in ons land bijna
Genezing van kinkhoest
op tweeduizend meter
Zowel volwassenen als kinderen
die aan kinkhoest lijden, ondervin
den veel baat bij een vliegkuur.
Bij deze vorm van genezing, die in
Amerika geregeld wordt toegepast,
stijgt het vliegtuig met de patiën
ten 2000 meter, waar men enige
tijd blijft rondcirkelen om dan
weer zeer langzaam te dalen.
Deze kuur, die ongeveer een uur
in beslag neemt, wordt op Bel
gische vliegvelden geregeld toege
past. Dertig procent der patiënten
waren na 2 of 3 dagen genezen.
Gehandhaafde afzetting
van ds. B. E. J. Bik
Nu de algemene kerkelijke vergade
ring van het Herst. Evang. Luth. kerk
genootschap ln revisievergadcring de
schorsing en afzetting van ds. B E. J.
Bik tc Amsterdam volledig heeft ge
handhaafd vernemc-n wij van bevoegde
zijde dat ds. Bik op deze vergadering
wel aanwezig Is geweest, maar omdat
hij haar rechtmatigheid betwiste, gewei
gerd heeft door haar gehoord te worden.
Hij wenste geen enkele vraag te be
antwoorden en verliet de vergadering
weer. omdat zij aan de reglementaire
eisen naar zijn oordeel niet voldeed.
Ds Bik nam van de uitspraak dezer ver
gadering kennis uit dc pers Nu alle
kerkelijke instanties gepasseerd zijn zal
deze zaak gaan dienen voor de Amster
damse rechtbank, aangezien ds Bik niet
content is Mr. M. v. Vugt te Amsterdam
zal als zijn raadsman fungeren.
Wij waren zo gelukkig de be
kende letterkundige, criticus en
essayist
Victor E. van Vriesland
bereid te vinden voortaan om
de veertien dagen een litteraire
kroniek te schrijven voor ons
blad. Over het werk en de aard
van deze litterator vertelt Max
Nord iets in nevenstaand arti
kel.
onovertroffen, ik,noem o a. zijn ver
malingen van Paul Valéry en van
Swinburne. Hetzelfde kan van hem
gezegd worden als bloemlezer in
zijn „Spiegel van de Nederlandse
Poëzie door alle Eeuwen", zijn „In
de Hof van Eros" en „Eros op de
Parnassos", ontmoet men hem als
een der beste kenners van poëzie in
ons land. In talloze commissies, co-
mité's en jurv's (iedereen kont hem
als samensteller van het „Geschenk
van de Boekenweek") heeft hij bo
vendien van zijn fijne smaak en on
derscheidingsvermogen reeds jaren
lang getuigenis afgelegd. Briljant
spreker is hij ook, geestig, als hij
wil, haarscherp.
De dichter
ALS dichter geniet Van Vries
land, geloof ik, nauwelijks de
waardering waarop hij aanspraak
mag maken, hetgeen misschien ge
deeltelijk hieruit verklaarbaar is,
dat hij de naam heeft een „intellec
tualistisch" dichter te zijn, wat in
de-Nederlandse poëzie eigenlijk niet
mag, althans als een zonde wordt
aangerekend. Zeker is. dat in zijn
gedichten een sterk intellectuele, of
liever filosofische inslag onmisken
baar is. Toch karakteriseert men
hem beter als mysticus dan als „in
tellectualist" in onze poëzie, hoe
weinig vloekwaardig Ik overigens
de laatste betiteling ook vind. Van
Vriesland heeft ontwijfelbaar een
aantal lyrische gedichten geschre
ven. die tot de belangrijkste moder
ne lyriek gerekend moeten worden.
De criticus
ALS criticus echter, en essayist,
kan Van Vriesland niet over
miskenning klagen. Zijn enorme be
lezenheid, zijn „vaktechnische" ken
nis. zijn filosofische geschooldheid
en zijn actieve belangstelling voor
cultuurpolitiek en ook voor sociale
problemen, geven hem de achter
grond voor zijn dikwijls indruk
wekkend werk op dit gebied, zoals
recentelijk weer is gebleken uit een
meesterlijke bijdrage in het boek.
dat ter gelegenheid van diens 60ste
verjaardag aan A. Roland Holst
werd gewijd. Zijn belangstelling
richt hij vooral"op de vorm van het
kunstwerk, hij behoort geenszins tot
degenen, die zich in de eerste plaats
of het meest, op de persoonlijkheid
in en achter dat werk richten. Als
criticus neemt hij ook zelden een po
lemische houding aan. daarvoor is
rij te weinig dogmaticus en tezecr
beschouwelijk.
Nu de na-oorlogse critiek. ook
volgens hem. op zo laag peil is ko
men te staan, mag men verwachten
dat Van Vriesland in zijn regelma
tige critieken in dit blad ertoe zal
bijdragen dat peil wederom te ver
heffen. Speciaal de jongeren, die in
de afgelopen jaren zoveel smade
lijks hierover te horen hebben ge
kregen zien daar met verwachting
naar uit. Nog onlangs schreef hij:
„Houding en terughouding zijn ver
loren gegaan bij het tegenwoordige
geslacht. In overeenstemming met
een tijdvak, waarin op grote schaal,
als het haar bij een grijsaard, het
menselijk zelfrespect uitgevallen is,
heeft een babbel- en kiifzuchtige
dichtergeneratie net zolang het wel
eer onbeduimelde woord persoon
lijkheid in de indiscrete mond ge
nomen, tot men niet meer wist. dat.
indien ergens, de diepere betekenis
van dit begrip ligt in het algeheel,
volkomen en uitsluitend verdwijnen
van de maker in en achter het
werk".
Dat is zeker onbeduimelde taal.
En het is meer. het Is een getuige
nis, bijna een program. Welnu, het
woord is. van.... Juli of, aan Van
Vriesland!
MAX NORD.
David Livingstone, de grote En
gelse zendeling en ontdekkingsrei
ziger, heeft een verhevener literair
monument verdiend dan James I.
Macnair voor hem stichtte. Deze
„studie van een dynamische per
soonlijkheid" is een dikwijls vrij
vervelend chronologisch ver
haal, waaruit noch op waarlijk
grootse wijze Livingstones stugge,
stoere karakter verrijst, noch de
beklemmende worsteling tegen de
slavenhandel en met de ontembare
Afrikaanse wildernis zich losmaakt.
Het staat er wel allemaal, maar
het is te nuchter verteld.
(„Livingstone, de bevrijder".
Uitgeverij „Vrij Nederland", Am
sterdam).
De uitgeverij Gottmer in Haar
lem is niet gelukkig geweest met
de uitgave van twee uit het Deens
vertaalde romans. „Het spoor is
vrij" van Anders Kjort is een lang
dradig, vervelend verhaal over een
Deense ingenieur, die naar dc Ver
enigde Staten gaat om te trachten
fortuin te maken. „De rode paar
den" van Morten Korch kunt U ter
hand nemen op een regenachtige
Zondagmiddag, als U werkelijk
geen ander boek in huls hebt om
de verveling een beetje minder
vervelend te maken. De vertalin
gen van mevrouw Molanus-Stam-
perius zijn vrij slordig.
Havnnk schreef weer eens een
Havnnkjc „Lijk halfstok"spannend,
soms geestig. maar psychologisch
zwak Geef ons liever een detective
van Willy Corsarl of F. R. Eckmar.
(Uitgave Bruna-Utrecht).
Het staat thans vast. dat op 5 t/m
7 Augustus een nationaal muziekfestival
voor harmonie- en fanfaregezelschappen
te 's-Gravenhnge in de Koekamp ge
houden zal worden. Dertig van de beste
corpsen uit den lapde, w.o. Limburgse
mljnwcrkerscorpsen. nemen er aan deel.
tezamen omvattende 2000 man.
ROTTERDAM, 2 Juli 1940.
TWEE Juli 1598 voer de veertig
jarige Olivier van Noort van
Rotterdam uit, de wereld om, en
hij kwam 26 Augustus 1601 terug.
De reis, begonnen met vier scheep
jes en 248 man, kostte drie scheep
jes en een verlies van 160 mensen;
van de bijna 90 overlevenden keer
den 45 met Olivier van Noort te
Rotterdam terug, de overigen, me
rendeels behorend tot do Fredcrik
Hendrick, zijn tc hooi en te gras
komen binnenvallen.
Deze beroemdheid Olivier van
Noort, deze aartsgeus, was, vóór hij
zijn tocht deed, waard in een éta
blissement, genaamd „De Dubbele
Witte Sleutels", eigenlijk eigendom
van zijn kloeke vrouw Margriet
Pieters. Dat établissement half lo
gement. half zeeliedenverzamel
plaats, half kroeg, heeft gestaan op
de plek, waar vóór de oorlog het
Dagblad De Maasbode was geves
tigd, op de hoek van de Nieuw-
straat. ten Zuid-Westen van Eras
mus. toen deze nog op de Grote
Markt stond. Alvorens herbergier
te zijn, had Olivier van Noort, een
opbruisende flinke kerel, de meeste
zeeën reeds bevaren als koopvaar
dijkapitein „in de vrije ncringh" en
hij had menig gevecht geleverd
met kapers.
Groot-avonturier
Toen hij in 1601 terugkeerde met
een armelijke lading werd er eerst
Plan Pieter Both
Nederland Is het dichtst be
volkte Jand ter wereld. Het ge
boorteoverschot in Nederland
is groter dan in welk ander
land ook. Dit Is een verblijdend
verschijnsel; het ls ook een re
den tot ongerustheid ten aan
zien van de toekomst. Het be
volkingsvraagstuk hangt sa
men met problemen als woning
nood. werkloosheid, onrecht
vaardige sociaal-economische
verhoudingen e.d.
Met het toenemen van de be
volking zullen deze problemen
omvangrijker worden. Boven
dien verwachten deskundigen
binnen enkele decennia een eco
nomische inzinking, die tot ge
volg zal hebben, dat alleen al in
Nederland het aantal het mll-
lioen ver zal overschrijden.
Ter beteugeling van deze
dreigende gevaren ls dezer da
gen een plan wereldkundig ge-
EN ZE SPEELDEN ZO MOOI van je hoempa-
hoempa-paaaDe kleine Andrew Imber-Terry,
een peuter van twee-en-half, was zo verrukt over
het orkest, dat prinses Elizabeth van Engeland ver
welkomde toen zij dezer dagen een bezoek bracht
aan een ziekenhuis te Bansteaddat hij alleen maar
de Guards band
oog had voor de band. en de koninklijke bezoekster
vergat. Net als Mickey Mouse in Fantasia bij Leo
pold Stokowski doet, trok hij de dirigent aan zijn
jasje. „Mag ik dat stokje eens even zwaaien?" Nou,
vooruit dan. En zo zien we hier Andrew, op de
mooiste dag van zijn jonge leven, als dirigent van
EARL DERR B1GGERS
EEN CHARLIE CHAN-MYSTERIE
No. 22
Eden stapte in en het wagentje
tufte de hoofdstraat door. „Hot is
erg vriendelijk van u", zei de jon-
g "het is een pretje", antwoordde
Holley. „Ik ben eens gaan denken,
liet u. De oude P. J. geeft nooit een
persgesprek, maar je kunt nooit we
ten mogelijk kan ik hem over
halen. Die beroemde lui zijn wei
eens een beetje minder hoog als ze
hier zijn Het zou een grote pluira
op mijn hoed wezen. Dan zouden ze
in New York weer eens van mij
horen."
„Ik zal doen wat ik kan om te
helpen", beloofde Bob.
„Dat is mooi van u", antwoordde
Holley. De flauwe, gele lichten van
Eldorado werden steeds vager ach
ter hen. Zij bestegen een ruwe weg
tussen twee lage heuvels on
vruchtbare. lelijke stapel-; slecht ge.
sorteerde rotsblokken. „Ik probeer
het", voegde de redacteur er nog bij.
„Maar ik hoop, dat ik meer geluk
heb dan de vorige keer."
„O. hebt u Madden al eens ge
sproken?" vroeg Eden met belang
stelling.
„Maar ééns", antwoordde Holley
„Twaalf jaar geleden, toen ik ver
slaggever was in New York. Ik was
er in geslaagd binnen te komen Ir,
een speelhuis in de Vier en veer
tigste Straat, een o<y,i huizen
van Delmonico af. Het had wel geen
erg goede naam in die tijd. maar de
grote P. J. Madden was er zelf, uit
gedost in avondkleding, en hij wed
de, dat hij zijn hoofd haast ver
speelde. Ze zeiden, dat hij het niet
meer laten kon; als hij heel de dag
op de Beurs gedobbeld had, hing
hij heel de nacht over de roulette
in dat huis."
„En hebt u toen geprobeerd hem
te interviewen?"
„Ja. Ik was een dwaze kwajon
gen. met een massa durf. Er zat
toen juist iets van een spoorweg
fusie in de lucht, en ik besloot hem
er naar te vragen. Dus ik naar hem
toe, toen er even pauze was. Ik
vertelde hem, dat ik aan een dag
blad werkte en verder kwam ik
niet. „Er uit", brulde hij. „Je weet.
dat ik me niet laat interviewen."
Holley lachte. ..Dat was mijn eerste
en enige ontmoeting met P J Mad
den Het was geen veelbelovend
begin, maar wat ik die avond daar
ginds begonnen ben, zal ik nu hier
proberen af te maken."
Zij kwamen bovenaan de helling,
de rotsige heuvels lagen nu achter
hen, en door een reuzendoorgang
reden zij een vreemde, nieuwe we
reld binnen. Hoog aan de hemel,
tussen sterren van platina, stond een
smalle maansikkel, en ver daar on
der lag in het vage licht de grote,
grauwe woestijn, eenzaam en ge
heimzinnig.
HOOFDSTUK V.
DE RANCH VAN MADDEN.
Voorzichtig stuurde Will Holley
zijn wagen de .steile, met stenen
bezaaide helling af „Kalm aan Ho-
ratius", mompelde hij. Nu waren ze
op woestijngrond, de weg was nu
slechts een flauw wagenspoor tus
sen creosote struiken Eenmaal vie
len hun koplichten op een konijn.
rechts van de weg; het volgend
ogenblik was het voor altijd ver
dwenen.
Bob Eden zag een rij palmen ach
ter een prikkeldraad afscheiding,
en tussen de bomen, aan het eind
van dc oprijlaan, de gloed van een
eenzaam venster.
„De Alfalfa ranch", verklaarde
Will Holley.
.Waarom gaan er in hemelsnaam
hier mensen wonen?" vroeg Eden.
„Sommigen, omdat ze nergens
anders wonen kunnen", antwoordde
de redacteur. „En dan, zie je, het
is hier zo kwaad niet voor een ran
cher. Appels, citroenen, peren.."
„Maar hoe staat het met het wa
ter?"
„Het is hier alleen maar een
woestijn, omdat niet veel lui de
moeite hebben gedaan om te boren
naar water. Op niet heel grote diep
te heb je het. Sommigen moeten
een paar honderd voet diep gaan
Madden maar een goede dertig.
Maar dat was het Madden-geluk.
Hij is dichtbij het bed van een on
dergrondse rivier."
Zij kwamen weer aan een afraste
ring; er boven uit wapperden ge
schilderde uithangborden en vlag
gen, geel in het maanlicht.
„Vertel me nu niet, dat dit een
onderafdeling is", zei Bob.
Holley lachte. „Dadel City" kon
digde hij aan „Hier in Californië is
de onderverdeler altijd bij ons, net
als de armen Dadel City. waar, als
je alles gelooft wat er gezegd wordt,
iedere dollar vertienvoudigd zal
worden. Er woont nog niemand
maar wie weet? Wij zijn een
groeiende gemeenschap zie mijn
vorige hoofdartikel."
(Wordt Vervolgd)
maakt dat een oplossing van do
problemen beoogt door een
grootscheepse kolonisatie van
Nederlands Nieuw Guinee. Ne
derland zou, aldus de opsteller
van het nkm, indien dit plan
ten uitvoé* werd gelogd, geen
donkere, maar een welvarende,
lichte toekomst tegemoet gaan.
In een 260 pagina's tellend boek,
„Conceptvoorstel voor een rijks-
plan", heeft de heer P. M. Both uit
Groningen uiteengezet, wat de
moeilijkheden zijn, waarin Neder
land verkeert, welke mogelijkheden
Nieuw Guinee biedt voor de koloni
satie door Nederlanders en hoe deze
kolonisatie zou moeten worden uit
gevoerd. Dit laatste komt in grote
lijnen hier op neer, er zou een
stichting gevormd moeten worden,
die de voorbereiding en later de uit
voering van de kolonisatie ter hand
zou moeten nemen. Een en ander
zou moeten geschieden in samen
werking met en met steun van het
gehele Nederlandse Gemenebest,
daar het een zaak is, die zowel alle
Nederlanders als alle Indonesiërs
ten goede zou komen.
In Nieuw Guinee zou een nieuw
stamland gesticht moeten worden,
een democratische samenleving,
zonder klassen- of rassentegenstel
lingen. De kolonisatie van Nieuw
Guinee (388.000 km» oerwoud, on
gezonde moerassen cn moeilijk toe
gankelijk gebergte) zou zich niet
mogen bepalen tot landbouw, doch
zou zich moeten uitstrekken tot
bosbouw veeteelt, mijnbouw, indus
trie kortom zou een volledige be-
woonbaarmaking van Nieuw Guinee
moeten inhouden. Een gigantisch
werk, geeft de heer Both toe, maar
noodzakelijk, willen wij de onheil
spellende gevaren der toekomst het
hoofd kunnen bieden.
Het is niet aan ons te beoordelen,
of dit grootse plan al of niet voor
uitvoering vatbaar is. De heer Both
is zich bewust van de grote moei
lijkheden, die zich zullen voordoen.
Hij citeert herhaaldelijk uitspraken
van deskundigen, die een kolonisa
tie van Nieuw Guinee voor onmoge
lijk houden. Zo schreef dr Winse-
mius in zijn dissertatie over Nieuw
Guinee:
Ik hoopte er een mogelijk stam
land te vinden maar ik vind
slechts moeras en oerwoud.
Prachtig, zegt Pieter Both, de
aanwezigheid van oerwoud duidt
op groeikracht en wat het moe
ras betreft: is heel Nederland
eigenlijk niet een met veel kos
ten en moeite boven water ge
haald en gehouden moeras?
„Hebben wij Nederlanders in de
strijd om het land en tegen het
water onze gelijke wel?" Zo heeft
de heer Both op alle tegenwerpin
gen een weerlegging en men moet
bewondering hebben voor het élan
en de verbeeldingskracht, waarmee
deze optimist-m-hart-en-nieren zijn
plannen verdedigt.
Verbeeldingskracht en optimisme
echter zijn niet voldoende. De mo
gelijkheden moeten er ook zijn. Dit
nauwkeurig tc onderzoeken is een
dwingende eis; de toekomst van
honderdduizenden Nederlanders
staat immers op het spel. Deskun
digen zullen moeten uitmaken, wie
gelijk heeft, de pessimist ar Winse-
mius of de optimist Pieter Both.
Mocht het onderzoek in het voor
deel van Pieter Both uitvallen, dan
is het tijd na te gaan. of de wijze
van uitvoering, die Pieter Both in
zijn boek aangeeft, misschien ver
betering behoeft.
wel feest gevierd om het welsla
gen van zijn wereldreis, maar al
spoedig werd het wonderlijk-stil
om Olivier van Noort, omdat hij
een geruïneerd man bleek te zijn
wiens schip cn wiens hebben cn
houden voor schuld moesten wor
den verkocht. Prins Maurits hield
hem echter de hand boven het
hoofd en deed hem „raad" worden
bij het eskader van Jacob van Dui
venvoorde, dot na enige tijd met
een buit binnenviel van drie rijke
suikerschuiten. Van Noort en zijn
vrouw deden „Dc Dubbele Witte
Sleutels" van de hand, maar hun
schulden waren in 1608 nog niet
afbetaald, o.m. omdat zij borg had
den gestaan in een Dordtse onder
neming, die verkeerd was afgelo
pen. De Prins liet zijn oude be
schermeling wederom niet in de
steek en deed een beroep op hem,
om aan de bloedige verdediging
van de Hollandse belangen te Os-
tende deel te" nemen. Na dc over
gave van Ostcndc waar zeventig
duizend doden vielen kreeg Van
Noort, vanwege zijn kunde om ge
zag uit te oefenen en tucht tc
handhaven, achtereenvolgens be
langrijke infanterie-commando's te
Zaltbommel, Geertruidcnberg,
Heusden, Gulik (hier had hij zes
compagnieën onder zich) en
Schoonhoven. Toen in 1625 Mau
rits, Van Noort's oude beschermer,
stierf, deed de oude waard uit „De
dubbele Sleutels", zijn compagnies-
commando over en overleed zelf in
Februari van het jaar 1627 te
Schoonhoven, waar hij „op 's lands
en soldaetse wijze" in de Bartholo-
maeuskerk werd bijgezet. Zijn
fraaie zerk prijkt daar thans nog
in het koor; 'n andere herinnering
aan hem en zijn beroemde schip
vaart is een grote klok van het
carillon van de Schoonhovense
stadhuistoren, gegoten uit een
kanon van het ndmiraalsscheepje
„De Mauritius", dat op alle zeeën
Hollands Stem had doen wcerkin-
ken, hetwelk is weergegeven in het
randschrift:
„Mijn schqr geloei op reis van
dapperen Van Noort,
klinkt na een lange rust thans
in een fraai accoord."
Dc wereldreis
Toen Van Noort 2 Juli 1598 op
bevel van de compagnie „Straat
Magelhaen" die tweehonderddui
zend gulden participanten-geld had
bijeengebracht, uitvoer, kende men
hem als een onverdroten soldaat,
die de articulbrief stipt zou uitvoe
ren; een groot navigator was hij
niet, ook geen geleerde maar be
langrijke mensen vertrouwden
zichzelf of hun zoons graag aan
hem toe.
Zo voer de jonge Huydecopcr,
zoon van Amsterdams burgemees
ter, met hem mee als gezagvoer
der over het jacht „De Hope"; en
Lambert Biesman, zoon van een
Nijmeegs burgemeester, werd
hoofdcommies bij hem. terwijl
Jacob Claes van Ilpendam, vice-
admiraal bij hem werd, belast met
de navigatie; en ook een zekere
captain Melis, die onder Cavendish
reeds een wereldreis gedaan had,
deed alles om maar mee te kunnen.
De monsterrol vermeldde nog
adellijke namen als Van Suylen
van Nijeveldt, Wittert en Padberg.
De eerste afvaart was niet geluk
kig; de Mauritius cn het jacht „De
Eendracht", zochten tot bij Duins
naar de „Frederik Hendrick" en „De
Hope", zonder ze te vinden, daar
om keerde Van Noort 31 Augustus
1598 onverwacht naar Rotterdam
terug voor een herregcling en be
gaf zich de 13de September voor
goed naar Het Goereese Gat en
vandaar op weg. Medio December
bereikte zijn expeditie Ilho do
Principe; vandaar kwam hij in
Brazilië in het begin van Februari
'99, stak in het late voorjaar over
naar St. Helena, keerde in het na
jaar naar Brazilië terug, worstelde
de gehele winter 1599-1600 om
door Straat Magelhaen te geraken
en kon niet eerder oversteken naar
de Philippijnen dan in de zomer
van 1600. Zijn geslonken groep
nam nog deel aan de blokkade van
Manilla, en over Broenei, Straat
Bali en Kaap de Goede Hoop
„strompelde" het restant op huis
toe. Magelhaen was indertijd in 28
dagen door „zUn" Straat gewor
steld. Francis Drake deed het in 16
dagen. Cavendish had er 49 dagen
voor nodig gehad, maar Olivier van
Noort moest er 116 dagen aan be
steden, opgehouden door allerlei
tegenslag, zoals onwilligheid van
zijn vice-admirnal, die hij uit straf
hiervoor in de Gcuzcnbnai aan land
liet zetten, zodat Jacob CIncs van
Ilpendam daar jammerlijk, door
eigen schuld, omkwam. Desertie,
scheurbuik, gevechten cn ongeluk
ken mankten, dat van de vier
scheepjes alleen de Mauritius to
Rotterdam terugkeerde cn van do
248 man 45 de vreugdevolle weder
keer beleefden. Al waren dc ge
moederen tc Rotterdam in dio
dagen een stad van twaalf duizend
inwoners, belustcr op een rijke
lading dan op een behouden we
derkeer van mannen, die een pres
tatie hadden geleverd, waarvan do
scheepvaart nog eeuwen zou
gewagen
DE BESIE TER WERELD
VAN 77 CENT AT
Radio-programma
Hedenavond
HILVERSUM I: 10.00 Nieuws; 19.1»
Surlnamehcrdcnklng; 19.30 Verklczlng»-
rede; 19-15 Chr. Middenstandsbond; 20.-
Nlevnvs; 20.03 Progr prol 20.13 Kon.
Militaire Kapel; 21.00 Cello en plano;
21 30 Nieuwe ordening voor IndiS; 21.30
Mcincrlnóstrings; 22.00 Vragen non
voorbijganger*; 22 30 Negro Spiritual»;
22.45 Avondovcrdcnklng: 23.00 Nieuw»;
23.15 Gr.pl.; 23.45—24 00 Hobo cn strijk
kwartet.
HILVERSUM II: 19 00 Denk om do
bocht: 10.15 Reg ultz.; 19.30 Vrijheid
en vroomheid; 19.45 Vcrklezlngsrcde;
20,00 Nieuws: 20 05 Een zomerdag ln da
hoofdstad; 21,00 Men vraagt en wtj
draaien; 21.30 De Ducdalf; 21 50 Op
vleug'len van muziek; 22 00 Buiten!,
weekoverzicht door dr. C. D J Brandt;
22.15 Swing and sweet; 22.40 Vnndnng:
22 45 Avondwijding: 23.00 Nieuw»; 23.15
—24.Symph. concert,
Morgen
HILVERSUM I 7 00 Nieuw»; 7.18
Ochtendgymnastiek; 7 30 Maria ter ere;
7 45 Morgengebed; 8 00 Nieuws: 8 18
Pluk de dag: 8 55 Hoogmis; 10 15 Klein,
klein kleutertje. 10 30 Fragmenten uit
opera's; 11.00 De Zonnebloem; 11.48
Schoolradio; 12.15 Hongaarse zigcuner-
muzlck; 12.30 Wccroverzlcht; 12 33 KI.
van Bceck; 1255 Zonnewijzer; 13 00
Reg. Ultz.; 13 30 Klaas van Bceck; 13 50
Film cn Toneel: 14 10 Radio Symph.
orkest; 15.15 Jonge kunstenaars stellen
zich voor; 15.45 Gram muz.; 16 00 Ar
thur Young and hls swlngtette; 10 20
Opbouwende arbeid; 16.30 Dc schoon
heid van het Gregoriaans; 17 00 Do
Wigwam; 18 00 The Elsknmp Brothers;
18 15 Journalistiek weekoverzicht; 18 30
Rog uitzending.
HILVERSUM II; 7.00 Nieuws 7 18
Victor Silvester. 8.00 Nieuws; 8.18 Mor-
penklankcn; 9.30 Waterstanden: 9 38
Hëndel gr. pl 10.00 Morgenwijding;
10.20 Radiofeuillcton; 10.35 Viool en cel
lo: 11 00 Voor de arbeiders: 12.00 Lunch
concert; 12.30 Wcerpraatjo; 12.33 Franse
volksliederen: 13 00 Nieuws. 13 15 Ka
lender: 13 20 Stafmuziekcorps: 14 00 Al»
een bonte vogelvlucht: 14 15 Pop pla
ten; 15.00 Het N.V.V. spreekt een
woordje mee; 15.15 Radio Phil ork
1600 Congres nrb. esperantisten; 16.15
Filmmuziek 16 45 Sportpraatje; 17.00
Hawalianmuz 17.30 Om en nabij de
twintig 18 00 Nieuws; 18 15 U.S.A -caba
ret; 18.45 Veel kan worden bereikt door
samenwerkin®
TUINKALENDER
2 JULI. Niet alleen de on-
kruld.cn, doch ook sommige zaai
bloemen gaan zich zelve zaaien en
krijgen een volgend jaar vaak on
telbare nakomelingen. Hiertoe be
horen vooral de goudsbloemen cn
de korenbloemen. Alle twee zijn
een sieraad voor een tuin en leve
ren bovendien uitstekende snij
bloemen. Wanneer men de zaad
knoppen na de bloei laat zitten,
vallen de zaden op de grond en
komen het volgend jaar tot ont
kieming. Vandaar dc reputatie, dat
men ze nooit meer kwijt raakt. Dit
laatste is natuurlijk niet erg. doch
men kan van het mooie ook wel
eens te veel krijgen. In clat geval
is het raadzaam, de zaadknoppen
tijdig uit de planten te verwijde
ren.
Het echtpaar Vlemlng. dat ln bet
Plankenhuls een tentoonstellings
ruimte naast dc woning van Wlm Wljn-
man aan de Blrkstraat In Soest ex-
poseert, woont In Hoogland cn ls pas
sedert enkele Jaren practlsch ln dc
kunst werkzaam. Onafhankelijk van el
kaar zijn zij als autodidact begonnen,
elk ln een andere richting
Zij Iet Vleming. kwam er toe. In het
laatste oorlogsjaar in verband met het
gebrek aan kinderspeelgoed zelf poppen
saam te stellen, waarmee dc Jeugd zich
kon vermaken Zc vielen zó uit. dat
ook ouderen er schik in hadden: thans
maakt zij ze vaak alleen om aan artis
tieke aspiraties tc voldoen. En hier.
MINISTER-PREÜlDENTEN ondervinden niet alleen afbrekende critiek,
ook in Engeland niet. De paarden van Attlee's rijtuig werden tijdens
een optocht van vakbonden van landarbeiders en mijnwerkers in Lin
colnshire afgespannen en de demonstranten trokken de minister-presi
dent en diens vrouw kilometersver zelf.
voor 't eerst op een tentoonstellinf
bijeen, blijken zc het zelfstandige leven,
dat Iet Vleming ze dank zij haar spiri
tuele fantasie en grote vaardigheid
heeft meegegeven, ruimschoots waard
te zijn Hetzij ze meer „natuurgetrouw"
zijn als dc aardige woestijnmuis, de
kangoeroe. Peplta en de Spaanse dan
seres hetzU zc uit een groteske ver
beelding zijn gesproten (de Fiscus,
reïncarnatie van Prlkkebeen. Jnn-om-
't-Ja-woord Hulskaboutcr. Heks op nc-
zem) dan wel met groteske attributen
zijn verrijkt (struisvogel met de para
sol. kikker met 't zakdockle. walrus
met de lange pijp. rups in 't type van
dc brompot) ze zijn knap gemaakt,
raak van karateristlck. goed van kleur
cn stof. terwij] ze telkens weer andere
middelen gebruikt (dc ogen b.v. ztjn nu
eens van spijkerkoppen, dan van glazen
stuiters of gekleurd glas. maar ook van
lapjes en spcldcknonpen) Men kan met
vertrouwen de verdere ontplooiing van
dit talent tegemoet zien
BIJ de constructie speciaal van de
kleinere poppen, maakt zij gebruik van
gegloeid bloemendraad. waardoor m<*n
de ledematen, dc handen etc. in de
standen kan brengen welke men zelf
vri'clest. Dit Is geen gering voordeel.
Dit draad brengt cms naar het beroep
van haar man die bloemkweker ls, en
alleen In vrije uren aan zijn scheppende
aspiraties kan voldoen BIJ voorkeur
maakt hij gebruik van pastel en houts
kool. waarmee 't vlotst resultaten alln
tc bereiken Zijn eerste aanloop Is ter
stond al verdienstelijk, maar het bllikt.
dat hij. hoewel hij maar een beperkte
tijd aan dit werk besteden kan, ln de
loop van een paar Jaar heeft gewonnen
in vrijheid van behandeling en weer
geven van sfeer. Sneelaal zijn coloriet
en zijn arrangement hebben iets opmer
kelijks Hef liefst geeft hij veldbloe
men. waarbU als contrast, een dode tak
of een dood vogeltje. Bescheiden en
aangenaam daar zou men zijn pastels
het best mee kunnen kwalificeren. Ziln
houtskooltekeningen, liefst bosgezich
ten. maar ook een oeroude schaapakool
cn een gasfabriek boelen en zijn verre
van „cliché" al ls zijn werkwijze im
pressionistisch Hij doet hier denken
aan B Mankes. hoewel Hans Vleming
diens kunst niet kent. C A S.
