Bezegeling van band tussen
vorstin en volk
Er zullen weer vlaggen wapperen
Twee koninginnen,
twee tijdperken
Koningin Wilhelmina Fonds
opent nieuwe wegen
PLECHTIGE INHULDIGING:
Juliana bestijgt troon reeds op 4 September
volgens recht van erfopvolging
De symbolen van het koninkrijk:
Kroon, scepter en Rijkszwaard
ten dienste der kankerbestrijding
Vraagstuk is zeer
ingewikkeld
Victoria en Wilhelniina:
Limburg is pas 80 jaar een gewone
Nederlandse provincie
Zaterdag 21 Augustus 1948
3
Koningin wilhelmina zal
op 4 September afstand doen
van de troon. De inhuldiging van
koningin Juliana heeft eerst op 6
September plaats. Betekent dat, dat
Nederland twee dagen lang een
koningloos land zal zijn? Neen,
want Juliana bestijgt bij recht van
erfopvolging reeds op 4 September
de troon. De plechtige inhuldiging
cp 6 September is slechts de for
mele bezegeling van de bond van
volk en vorst en in dit opzicht
verschilt ons land bijvoorbeeld van
België, waar tussen de dood van
een koning en de inhuldiging van
zijn opvolger de ministerraad tij
delijk met het koninklijk gezag
wordt bekleed, cn men dus inder
daad van een koningloos tijdperk
kan spreken.
INHULDIGING noemen wij de
aanstaande plechtigheid niet:
kroning. Dat vindt zijn grond in de
ontwikkelingsgang van de Neder
landse geschiedenis cn voor een
verklaring van dit onderscheid
moeten wij teruggaan tot 1813, het
jaar waarin de souvereine monar
chie in Nederland begon. Willem
(1), die toen uit Engeland terug
keerde, was de zoon van de laatste
stadhouder, en werd uitgeroe
pen tot „souverein vorst" maar de
koningstitel nam hij pas aan op 16
Maart 1815, toen hij vorst werd
van een Koninkrijk der Nederlan
den, dat, volgens besluit van de
grote mogendheden op het Congres
van Wenen, Nederland en België
zou verenigen als bolwerk tegen
nieuwe Franse aggressie men
had pas de uit Elba teruggekeerde
Napoleon bedwongen.
De voornaamste reden, waarom
men destijds aan een inhuldiging de
voorkeur heeft gegeven boven een
kroning, is er een van procedurele
aard. De kroning is de spirituele
wijding van het koningschap en
geschiedt dus door een hoge geeste
lijke autoriteit. Zelfs Napoleon had
zijn illegitieme keizerschap door
een pauselijke kroning laten wij
den. Maar wie moest zo'n plechtig
heid in het protestantse, sterk Cal
vinistische Nederland verrichten?
Bovendien werd Willem I koning
van een rijk, dat zeer vele katho
lieken bevatte. (België behoorde
er immers bij).
Door een inhuldiging werden al
deze ceremoniële problemen ver
meden en hierdoor ontbrak ook
voor het vervolg een precedent, re
den waarom sindsdien de vorsten
van het Oranjehuis ingehuldigd, en
niet gekroond zijn.
Strenge vormen
"p\E vorm, waarin zo'n inhuldi-
U ging plaats heeft, is aan stren
ge regels gebonden. Niet alleen
spreken de nieuwe koningin en
daarna de Staten-Generaal als ver
tegenwoordigers van het volk con
stitutioneel vastgelegde formules
uit, ook het verdere verloop houdt
vast aan door de traditie geheilig
de gebruiken. De hierbij optreden
de symbolische voorwerpen zoals
troon, kroon, scepter, rijksappel,
rijkszwaard e.d., zijn het beschrij
ven alleszins waard.
De troon, waarop koningin Ju
liana zal plaats nemen, draagt aan
de achterzijde de volgende inscrip
tie: „Stoel van koning Willem II,
gegeven door koningin Anna Pau-
lowna aan koning Willem III". De
ze zetel werd het eerst gebruikt bij
de inhuldiging van koning Willem
II in 1840. Negen jaar later schonk
Anna Paulowna hem aan haar zoon
die toen als koning Willem III in
gehuldigd werd. Ook koningin Wil
helmina is op deze troon ingehul
digd. De troon zelf is van moiré
mahoniehout, bekleed met scharla
kenrood fluweel. In de rug, met
goud geborduurd, prijkt een Al
ziend Oog, waarboven een kroon,
versierd met edelgesteenten. Aan
dc beide zijden klampen zich forse
leeuwen vast, terwijl leeuwenklau-
wen ook de poten omklemmen. Op
ieder armkussen prijken twee
maarschalksstaven.
De kroningsmantel is van pur
per fluweel, bezaaid met gouden
leeuwen en gevoerd cn omboord
met het kostbaarste hermelijn.
Open kroon
T^ROON en scepter, hoezeer ook
verbonden met het koning
schap, hebben bij de inhuldiging
geen functie. De kroon siert niet
het hoofd van de koningin, zij ligt
evenwel duidelijk zichtbaar op de
credenstafel en er is dus wel gele
genheid, dit fraaie stuk Amster
dams smeedwerk te aanschouwen
(ook vroegere Oranjes gaven hun
voorkeur aan nationale fabrika
ten). De Nederlandse kroon is een
zgn. open kroon, bestaande uit een
gouden hoofdband, waarin vier
ovaalvormige robijnen, vier lang
werpige saffieren en acht smarag
den elkaar afwisselen. Op de band
staan acht gouden bladen, tussen
ieder waarvan een parel prijkt, en
waaruit acht uitgebogen cn weer
naar binnen buigende gouden ban
deaux oprijzen, elk versierd met
acht parels. De acht bandeaux vor
men de verbinding met de gouden
wereldbol met kruis, die het hoog
ste middenpunt der kroon vormt.
De kroon is vastgehecht op een
roodfluwelen, met wit satijn ge
voerde toque. Zij is in 1840 ver
vaardigd.
Rijksappel
DE scepter is van zilver, zwaar
verguld en een el lang. Op het
Corinthisch kapiteel, waarin de
scepter eindigt, bevindt zich de
Rijksappel. Dit is een gladde, ver
gulde bal, in een antieke rand van
goud gevat, ingelegd met schitte
rende gekleurde stenen. Reeds de
eerste Romeinse keizer Augustus
wordt afgebeeld met deze appel,
die dan echter nog door dc gevleu-
geldle Victoria, symbool der over
winning, wordt gekroond. Victoria
is sinds het Christendom vervan
gen door het Kruis.
De Grondwet ligt eveneens op dc
credenstafel en is uitgevoerd in
roodfluweel, goud op snee en met
een zwaar verguld Rijkswapen op
beide zijden. Dc herzieningen die
de grondwet de laatste vijftig jaren
heeft ondergaan, zijn aanleiding
geweest voor het voornemen om
voor koningin Juliana een geheel
nieuw exemplaar te vervaardigen,
gezet uit de nieuwste letter van de
grafische kunstenaar S. H de Roos.
HET Rijkszwaard is het embleem
van het wereldlijk gezag en
wordt evenals het Rijksvaandel cn
in tegenstelling lot de zojuist be
schreven attributen, nog wel in de
stoet meegevoerd. Wat de beteke
nis van het Rijksvaandel is, be
hoeft wel niemand te worden ver
teld, het is immers, zoals de Fran
sen zeggen: la robe même de la
patrie het gewaad zelf van het
vaderland.
Een foto van Koningin Wilhelmina uit het jaar 1919,
toen haar na de eerste oorlog een nicuive
vredestaak wachtte
(Uit ..Wilhelmina; een levensgeschiedenis in foto's" Uitg. „Bezige BU")
In verband met het aan II. M.
de Koningin ter gelegenheid van
haar 50-jarig regeringsjubileum
aan te bieden kankerfonds schrijft
dr. J. J. Brutel de la Rivière,
voorzitter van de gezondheidsraad:
De belangstelling voor kankerbe
strijding, gewekt door de bestem
ming welke H. M. de Koningin aan
het Koningin Wilhelmina Fonds
heeft willen geven, doet bij velen
de vraag opkomen op welke wijze
deze bestrijding zal geschieden.
Daarbij wordt niet zozeer gedacht
aan het werk dat thans reeds in
ens land geschiedt aan de univer
siteiten, in het Van Leeuwenhoek
huis in Amsterdam en het radiolo
gisch Instituut in Rotterdam en
aan het onderzoek door individuele
werkers, maar de belangstelling
gaat vooral uit naar de nieuwe we
gen welke uit de middelen van het
Waarom is onze vlag nu juist rood-ivit-blauw?
Vanivaar komt de leeuw met de pijlen in ons wapen?
Wat betekent de hoorn in de koninklijke standaard?
"c** r z-ullen weer vlaggen wapperen, wanneer Straks prinses Juliana
1—' koningin der Nederlanden wordt. Rood-wit-blauw, oranje-blanje-
bleu, of rood-wit-blauw met een oranje wimpel. De gevoelswaarde van
onze driekleur is genoeg bekend dan dat er nog een artikel over behoeft
te worden geschreven, maar wat is de feitelijke betekenis, waarom is
onze vlag nu juist rood-wit-blauw, vanwaar de leeuw met pijlen in ons
wapen en wat betekent de hoorn in onze koninklijke standaard?
lings over elkaar gelegde vuurschie
tende lauwertakken, het Bourgondi
sche kruis. Deze vlag hadden wij
ook nog onder het Oostenrijkse
Huis.
Toen echter de Nederlandse ge
westen in opstand kwamen tegen
hun heer, koning Philips II, kozen
de rebellen een eigen vlag. De kleu
ren daarvoor ontleenden zij aan de
livrei van hun aanvoerder, prins
Willem van Oranje, die deze kleu
ren ook in zijn wapen voerde, van
daar dat dc oranje-wit-blauwe vaan
de naam „prinsenvlag" kreeg. Van
een driekleur was in die tijd nog
geen sprake; soms voerde men dc
vlag in drie, maar dan weer in zes
of negen banen, of cck schoten de
kleuren als stralen uit een cirkel.
r\E Nederlandse driekleur behoort
L-/ tot de landsheerlijke vlaggen.
Toen het merendeel der Nederlandse
gewesten onder één heer was ge
komen aan het eind der vijftiende
eeuw, ontstond voor algemene expe
dities een centrale vlag. Het was de
banier van de Bourgondische heer,
een wit doek met twee rode. kruis-
Symbolen van het koningschap. De kroon, de scepter, het rijkszwaard
•i» de rijksappel. Daarboven het Nederlandse wapen.
fonds kunnen worden ingeslagen.
Door de vraag op deze wijze te
stellen toont de vrager dat het on
derwerp hem niet vertrouwd is en
de vraag verraadt eveneens dat
van de betreding van nieuwe we
gen directe, liefst eclatante succes
sen worden verwacht. In beide op
zichten is voorlichting gewenst.
Nieuwe wegen, in de zin van es
sentieel verschillend van de thans
gevolgde, zijn er niet. Deze uit
spraak is geenszins teleurstellend.
Het kankervraagstuk is zeer inge
wikkeld. Vruchtbaar wetenschap
pelijk onderzoek vergt uitgebreide
specialistische kennis en behoort te
blijven in de handen van hen die
deze kennis hebben verworven. Het
fonds kan voor hen echter nieuwe
methoden van onderzoek mogelijk
maken door de aanschaffing van
kostbare apparaten en de continui-
teit van het onderzoek waarborgen
door de middelen beschikbaar te
stellen voor de opleiding en vor
ming van medewerkers en opvol
gers.
Naast de bevordering van speur
werk staat in elk programma van
kankerbestrijding de toepassing der
verkregen kennis ten behoeve der
lyders. Deze toepassing biedt vele
mogelijkheden, die ook voor een
klein land als het onze kunnen
worden verwezenlijkt. Niet alleen
het wetenschappelijk onderzoek,
ock de diagnose en behandeling
van kanker vergt in vele gevallen
specialistische kennis. Er is be
hoefte aan meer instituten waar
deie hulp kan worden verleend.
In Denemarken worden drie zul
ke instituten, o.a. het bekende
Finsseninstituut in Kopenhagen,
gefinancierd uit de inkomsten
van een vereniging tegen kanker,
die 100.000 leden telt. Is dit niet
eveneens mogelijk in ons land dat
meer dan twee maal zoveel inwo
ners telt?
De intensieve studie van het
kankervraagstuk welke in vele
landen plaats vindt, voert tot een
voortdurende toeneming van ken
nis. Ook al betreft het geen op
zienbarende ontdekkingen is het
van reëel belang voor de lijders
dat deze kennisvermeerdering vol
ledig en zo spoedig mogelijk te
hunnen bate wordt aangewend.
Hiertoe is voorlichting nodig, o.a.
ook van de huisartsen. Dit houdt
geen critiek in. Wanneer, zoals
het geval is, uit Amerika bericht
komt van een nieuwe methode
voor de diagnose van baarmoeder
kanker is het voor een huisarts,
zonder deskundige voorlichting,
niet wel mogelijk zelfstandig te
beoordelen welke waarde aan de
ze methode mag worden toege
kend, welke techniek moet worden
gevolgd, e.d.
Het Koningin Wilhelmina Fonds
kan doeltreffend bijdragen tot het
totstandkomen van een georga
niseerde voorlichting en ook langs
die weg belangrijke diensten aan
ae kankerbestrijding bewijzen.
zongen als „Guillaume au court ncz"
met de korte neus), wat later
zou zijn verbasterd tot Guillaume
au cornet met dc hoorn).
Ons Wapen
t-T ET Nederlandse wapen, dat te-
A vens het koninklijke i§. dateert
eerst van het begin van het koning
schap: het werd door Willem I in
1815 vastgesteld, maar er komen em
blemen in voor, die tot ver in de
oudheid teruggaan. De leeuw die er
op staat afgebeeld, is de Nassause.
zwaard en pijlenbundel zijn ontleend
aan het gcneraliteitswapen, de
spreuk „Je Maintiendrai" is dc wa
penkreet van dc Oranjeprinsen.
Maar de leeuw als wapensymbool
dateert reeds van veel vroeger. Men
fcegt dat vele vorsten en heren uit
de Lage Landen en de Westelijke
Duitse stroken zich in de tijd van
de Kruistochten als embleem de
„overwinnende leeuw van Juda" ko
zen. Onze Nederlandse leeuw zou
volgens deze verklaring dus een
oud-testamentisch symbool zijn. Over
de betekenis van de pijlen gaat het.
volgende verhaal, stammende uit de
Oudheid: Scilurius, koning der Scy
then, gaf op zijn sterfbed zijn tach
tig zonen een bundel pijlen, met het
verzoek deze te breken. Geen der
zonen bleek hiertoe in staat. Toen
maakte dc koning de bundel los en
brak de pijlen één voor één. aldus
zijn nakomelingen demonstrerend,
dat „eendracht maakt macht".
TENSLOTTE nog iets over de
titulatuur van het Koninklijk
Huis. Wetten en Koninklijke Beslui
ten beginnen met de woorden: „Wij
Wilhelmina, bij de Gratie Gods Ko
ningin der Nederlanden, Prinses
van Oranje Nassau. Hertogin van
Mecklenburg, enz. enz..." en nie
mand weet wat dit „enz., enz." be
tekent. Toen namelijk in 1795 de
stadhouder voor dc Franse bezetters
moest uitwijken, werden hem alle
titels ontnomen. Na de instelling
van het Koninkrijk heeft Koning
Willem I goedgevonden, al deze
titels niet weer met name vast te
leggen, omdat er vele vervreemd of
niet te achterhalen bleken.
FT EN halve eeuw geleden, toen
Nederland zijn jonge koningin
„met jubeltonen" gelijk het in
het Kroningslied heet begroette,
neigde de lange regeringsperiode
van koningin Victoria ten einde,
had Engclands koningin reeds een
jaar geleden met pracht en praal
haar vijftigjarig jubileum gevierd.
Er zijn vele treffende overeenkom
sten tussen de beroemde Britse
vorstin en onze scheidende konin
gin, waartoe in dc eerste plaats
beider bijzondere eigenschappen
van hart cn verstand behoren: deze
toch stempelden hen tot uitnemen
de hoofden van democratische
staten.
In 1837
Koningin Victoria besteeg in 1837
de Britse troon, haar regeringspe
riode duurde 64 jaar cn het „Vic
toriaanse tijdperk" bracht grotere
veranderingen dan enig vroeger
tijdsgewricht. Groot Brittannië
werd de eerste moderne industrie
staat het rijkste en machtigste
land; Londen werd in waarheid de
hoofdstad van de wereld.
Voltrokken de diepgaande ver
anderingen zich snel? Integendeel!
Toen koningin Victoria pas aan het
bewind was, werd Robert Owen,
ccn der grote voorlopers van het
socialisme, aan het hof voorgesteld.
Dit feit was aanleiding tot opge
wonden protesten in dc conserva
tieve pers dier dagen. En toen
koningin Victoria stierf in 1901
bestond de Labourpartij nog
maar één jaar. Bij de verkiezingen
in 1900 had zc voor het eerst can-
didatcn gesteld. Geen hunner was
gekozenDe ontwikkeling ging
dus betrekkelijk langzaam maar
men moest ook uit een diepte op
stijgen, die we ons thans moeilijk
kunnen voorstellen.
Ruwe zeden
De zeden waren ruw ln het En
geland van ruim een eeuw geleden.
In 1833 werd pas bij de wet ver
boden dieren (beren, stieren, das
sen of honden) in het openbaar
dood te ranselen. Ook een andere
vermakelijkheid, de befaamde hon
dengevechten, die honderden harts
tochtelijk weddende toeschouwers
aantrokken, werden toen verboden.
Behalve ten opzichte van de stom
me dieren was er ook ten aanzien
van de mensen een langzaam
groeiend verantwoordelijkheidsbe
sef: kinderen beneden de achttien
jaar mochten niet langer dan
twaalf uur per dag of 69 uur per
week in de fabrieken werken. Een
kind moest minstens negen jaar
oud zijn voor het aldus te werk ge
steld mocht worden! Ook waren in
1834 alle slaven in dc Britse kolo
niën vrij verklaard.
De slavenhouders behoefden hun
slaven nu liet meer te onderhou
den, konden hun nu loon betalen in
ruil voor hun arbeid enkregen
nog twintig millioen pond schade
loosstelling uit de schatkist op de
koop toe.
Engeland was in deze dagen wel
iswaar een rijk land, maar het
werd bewoond door een arm volk.
In 1842 werd officieel vastgesteld
dat er op elke elf Engelsen één
pauper was en dat er op elke 500
Engelsen één werd vervolgd we
gens het een of ander misdrijf. Het
is even moeilijk zich voor te stel
len, dat het nog maar een eeuw
geleden is, dat Ierland door een
hongersnood werd geteisterd, zoals
we ons die thans alleen nog maar
in China of India kunnen denken,
Van 1845 tot 1850 stierven tien
duizenden Ieren van honger, voor
namelijk omdat een aardappelziek
te de oogsten deed mislukken. In
het gebied van Skibbereen bijvoor
beeld, dat honderdduizend inwo
ners had, stierven er tienduizend.
Het aantal zwarte bladzijden ln
het begin van het Victoriaanse tijd
perk is legio. Het gewone, werken
de volk genoot nauwelijks onder-
Er zullen weer vlaggen wapperen
Na 1630 heeft het rood langzamer
hand de oranjebaan verdrongen
men heeft dat kunnen vaststellen
aan de hand van schilderijen uit die
tijd. Een politiek motief is hiervoor
in die tijd niet aan te nemen en de
reden wordt wel gezocht in het feit,
dat op zee de zwakke kleur oranje
moeilijk te onderscheiden was en
dat men daarom het oranje rood
heeft gemaakt en het lichte bleu
donkerblauw. De oorspronkelijke
vlag bleef echter even goed in
zwang en wappert ook heden nog
naast de rood-wit-blauwe.
In 1937 zijn de kleuren van onze
nationale vlag bij koninklijk besluit
als rood-wit-blauw vastgesteld.
De Standaard
r>E Koninklijke Standaard, per-
J-, soonlijke onderscheidingsvlag
van het Koninklijk Huis, vertoont
de vierkante vorm van de oude ba
nier. De Standaard van de konin
gin is oranje van kleur, in vier vak
ken verdeeld door een kruis van
Nassau's blauw. Midden in dit kruis
staat een oranje medaillon, gedekt
door een kroon, en omhangen met
de versierselen van het Grootkruis
der M.W.O., waarvan Nederlands
koning of koningin grootmcester(es)
is. In de vier oranje vakken staat
een blauwe jachthoorn afgebeeld,
gesnoerd en geopend van rood, be
slagen met zilver. Het schijnt dat
deze hoorn betrekking heeft op de
eerste prins van het vorstendom
Orange. Guillaume d'Orange, de be
roemde vazal van Karei de Grote,
moet in oude heldendichten zijn be-
Wapens als symbolen
Er bestaat een nauw verband tus
sen vlaggen en wapenschilden: zij zijn
onderscheidingstekenen. Hun grootste
bloeitijd viel in de Middeleeuwen, toen
het gesloten vizier het noodzakelijk
maakte, dat de strijder zich met spe
ciale kentekenen tooide. Van persoon
lijke wapens werden zij allengs ge
slachtswapens. om tenslotte dikwijls
over te gaan op de landstreken, waar
over de drager van een bepaald wapen
regeerde.
De Nederlandse koningen hebben om. de twee volgende titels gevoerd:
Groothertog van Luxemburg cn Hertog van Limburg. De politieke constellatie
tussen 1815 en 1840 was de oorzaak van het verkrijgen van deze titels, die van
1870 van het verliezen van de laatste.
Koning Willem I ontving het Groothertogdom Luxemburg als schadeloosstel
ling voor het verlies van zijn Nassause stamlanden, die bij do reorganisatie van
Europa na 1813 door dc grote mogendheden voor een deel aan Pruisen, gedeel
telijk aan een andere tak der Nassau's werden toegewezen. Daar voor het Groot
hertogdom de opvolging in dc mannelijke lijn gold. eindigt met de dood van
Koning Willem III Jn 1890 dc personele unie tussen Nederland cn Luxemburg
en gaat de titel over op ccn andere tak der Nassau's.
Koning was tot 1870
hertog van Limburg
De titel Hertog van Limburg stamt
van 1839. Koning Willem I moest in
dat jaar toestemmen ln de definitieve
afscheiding van België, dat bovendien
aanspraken maakte op een deel van
Luxemburg cn Limburg. Het Waalse
deel van het groothertogdom werd In
derdaad door de mogendheden aan
Belgie toegewezen. Koning Willem I
kreeg daarvoor het betwiste deel van
Limburg van Mook tot Vaals als
persoonlijk hertogdom niet ln zijn
functie van Koning van Nederland;
een gebied, dat h\j echter als provincie
aan Nederland toevoegde. Slechts ln zó
ver kreeg de nieuwe provincie een
eigen positie, dat zij, evenals Luxem
burg lid werd van de Duitse Bond.
Dit lidmaatschap van Limburg cn
Luxemburg bracht ons. tijdens dc
groeiende spanning tussen Pruisen en
Frankrijk, vanaf 1867 tot dc culminatie
In de FransDuitse oorlog ln 1870. in
moeilijkheden, vooral toen Keizer Na
poleon III Koning Willem III een voor
stel deed hem Luxemburg to verko
pen. De Pruisische gezant dreigde Ne
derland met oorlog en een Europese
conferentie kwam te Londen bijeen tor
regeling van het geschil. Zij slaagde
Luxemburg werd neutraal verklaard en
met Limburg uit de Noord-Duitse Bond
losgemaakt Van toen af werd Lim
burg een gewone Nederlandse pro
vincie cn geraakte dc hertogstltel gaan
deweg ln onbruik.
Aan deze gang van zaken ls het toe
te schrijven, dat bij de Inhuldiging van
Koning Willem I. II en III de namen
der wapenherauten, naar de waardig
heden des konings. Oranje, Nassau.
Luxemburg en Limburg luidden, ter
wijl bij dc plechtigheid van Koningin
Wilhelmina slechts de herauten Oranje
en Nassau fungeerden.
Oranje en Nederland zijn hecht ver
bonden ln en door beider historie. Zou
den beider symbolen niet getuigen van
deze verbondenheid I
Een prachtig hoekje van ons eigen
klein Zwitserland: grillige mergel-
rotsen in het Limburgse heuvelland
wijs cn het had cok geen kiesrecht.
In 1848 was de grote Chartlstcn-
beweging, die welhaast het begin
van een gewelddadige revolutie
scheen, nodig om ook aan gewone
arbeiders cn boeren enige politieke
medezeggenschap te verzekeren.
En in 1895 tijdens dc Krim-oor-
log, onthulde het optreden van Flo
rence Nightingale dat dc Britse
soldaat te velde cr niet beter aan
toe was dan de landsknecht der
huurlingcnlcgers uit de late mid
deleeuwen. Toen pas werd het
Rode Kruis gesticht.
Koningin van ccn wereldrijk
EN toch werd in dezelfde Jaren
Engeland door een dicht net
van spoorwegen bedekt. Een mo
derne zware industrie kwam tot
fantastische ontwikkeling. Van een
industriële spoorwegstaat grocido
Groot Brittannic tot een „stoom
schepenrijk". Het gehele aangezicht
van Engeland veranderde: dit land
werd het hart van het grootste im
perium dat dc wereld ooit heeft ge
kend. Disraeli, Gladstone cn ande
re staatslieden van groot formaat
droegen de verantwoordelijkheid.
Victoria was een constitutionele
vorstin. Maar haar invloed op tal
van gebeurtenissen was onmisken
baar. Zij bezat soepelheid cn poli
tiek werkelijkheidsbesef. Een paar
jaar vóór de Frans-Duitse oorlog
van '70-'71 stond zc in Parijs aan
de graftombe van Napoleon - „aan
dc arm van Napoleon III, nu mijn
naaste en dierbaarste bondgenoot",
gelijk ze in haar dagboek vermeld
de. Later wist ze tegen de intriges
van haar rumoerige kleinzoon
Wilhelm II met succes op te tre
den: in haar persoonlijke brieven
zette zij hem op zijn plaats. Ze wist
de gevaren reeds te onderscheiden
die er dreigden: „Als we een eer
sterangs mogendheid willen zijn
met ons Indische rijk en onze grote
koloniën, moeten wc voortdurend
op aanvallen voorbereid zijn cn op
oorlogen," verklaarde zij. Er is In
tussen betrekkelijk weinig oorlogs
geweld nodig geweest om het Brit
se imperium te bouwen. Er werd
gestreden tegen de Zoeloc's in
Afrika, in Afghanistan^ in dc Soe
dan en op tal van andere plaatsen,
rr.aa. het was weinig strijd verge
leken bij de enorme groei van het
Britse rijk. Htt Suczknnral kwam
onder Britse conti^óle zonder oor
log en in Egypte domineerden dc
Engelsen vooral door hun geld
macht. Victoria werd keizerin van
India.
Ze werd ve:c.fgood door millioe-
nen, maar ze was ook het mikpunt
van de haat van velen. Zeven maal
werd een aanslag op haar leven
gedaan
Dc eerste film
Koningin Victoria zag in 1896
met kinderlijk genoegen voor het
eerst een filmvoorstelling, ook luis
terde ze opgetogen naar de rede
voeringen op het banket van de
Lord Mayor in Liverpool, die haar
via de- telefoon bereikten, terwijl
ze thuis dineerac. Ze sprak in een
phonograafcylinder wetende dat
koning Mcnelik haar boodschap
horen zou in Abessynië. Op de
20ste Juni 1897 tijdens haar zestig
jarig jubileum drukte ze op een
electrische knop en de boodschap,
die ze had geschreven, werd naar
de uiterste einden van haar uitge
strekte rijk getelegrafeerd. Konin
gin Victoria droeg haar naam met
recht. De overwinning op de Boe
ren mocht dan weinig roemrijk
zijn, het Britse wereldrijk had niet
temin gewonnen. Victoria's politie
ke kwaliteiten moesten erkend
worden. Het Rjdt geen twijfel dat
de wijze waarop zij haar taak ver
vulde aan het monarchistische
principe in ontzaglijke mate ten
goede is gekomen.
Een voorbeeld
Wilhelmina?
voor
Zou koningin Victoria in veel op
zichten voor koningin Wilhelmina
een voprbeeld zijn geweest? Men
moet het wel aannemen al zijn de
bijzonderheden hiervan nog niet
bekend. Nederland heeft in de hal
ve eeuw van dc regering van ko
ningin Wilhelmina meer meege
maakt en fundamenteler verande
ringen ondergaan dan zich vroeger
in eeuwen voltrokken.
Veel 'erouderde opvattingen wer
den overwonnen en aan die wijzi
gingen aan die ontwikkeling, had
koningin Wilhelmina ruimschoots
deel. De feiten daarvan zijn of
worden nu in ruime kring bekend.
Hoe haar persoonlijkheid gegroeid
was, bleek in de zwartste uren van
onze geschiedenis tijdens de Duitse
bezetting. Van W -helmina, de con
stitutionele vorstin bij uitnemend
heid, kwamen in die tijd (toen er
van een regeren volgens de regels
van de grondwet weinig sprake
kon zijn) de grote kwaliteiten nog
het duidelijkst tot openbaring. Er
zijn weinig historische feiten, die
met zó grote eenstemmigheid wer
den erkend.
In de eeuw van Victoria en Wil
helmina verdwenen er vele keizer
rijken, en tientallen andere monar
chale landen verkozen een republi
keinse staatsvorm. Keizers kennen
we alleen nog in Japan cn in Abes
synië. Het koningschap heeft zich
in Europa alleen nog in Engeland,
Nederland, in Belgic, in Scandina
vië en Griekenland kunnen hand
haven.
Het is wel zeer kenmerkend, dat
de constitutionele monarchie thans
nergens steviger gefundeerd schijnt
dan in Groot-Brittanniö en in Ne
derland, waar de herinnering aan
de verdiensten van koningin Vic
toria en koningin Wilhelmina on
getwijfeld nog lang bewaard zal
blijven.
WAT ER NIET WAS
Wie wil weten, wat er in een
halve eeuw is veranderd, kijke
maar eens critisch om zich heen.
In 1898 was er geen electrisch licht
geen centrale verwarming, geen
radio, geen veiligheidsscheermes,
geen gasfornuis, geen schrijfmachi
ne, geen vulpen, geen thermosfles,
geen luchtvaart, geen stofzuiger
geen vaste wastafel, geen auto
men kan de reeks tot bijna in het
oneindige voortzetten.
