VIJFTIG JAREN MODE
Koninklijke paleizen
Uw fuik°lliv (zaétëef-
Een Vader schrijft een brief...
's vrijbuiters tot
Herberts modeljongees
N<
Als grootmama ging wandelen
Een halve eeuw sport
in een notedop
aan z n zoons
in
Oost en West
E
Een keurige verschijning door Valdelis haarcreme
Zaterdag 28 Augustus 1943
15
Van zandloper terug naar zandloper
iifil
r OOIT is
het ons
duidelijker
hoereer de
slinger van de
pendule van de
tijd heen en
weer gaat in
de zo merk
waardige eu
altyd-wissc-
lende modewe
reld» dan wan
neer wij sim
pele silhouetjes van vrouwen-figuurtjes uit de ai-
gelopen eeuw bekijken. Hierboven kozen we er vijf,
en voor de aardigheid zijn we even eeuw terug
gegaan om bet beeld te laten zien van een Empire-
(l;tme, wier taille vlak ouder haar oksels lag. Ruim
vijftig jaar la
ter was ze on
herkenbaar
geworden,
het zandloper-
figuurtje. dat
zich met een
crinoline tooi
de. Tussen
haar en het
sportieve da
metje van
193D, toen we
aan de voor
avond van de gruwelijke tweede wereldoorlog
stonden, ligt een wereld van verschil, zo goed als er
alweer groot onderscheid gaapt tussen juffrouw
1939 en mevrouw Wespentaille van 1947 en
1948. Gaan we weer terug naar Grootmoeders tijd?
Als grootmama wandelen in
cle dagen, dat koningin Wilhelmina
de troon der Nederlanden besteeg,
veegde zij met hai-.r lange, wijde
rok, zorgvuldig van een ..bezem-
seis» over .shingles" en ..Eton-
crops' zou een geheel hoofdstuk
van een boek te schrijven zijn, laten
wij ons hter bepalen tot de opmer
king dat de vrouwen zich eerst de
haren kort. toen nóg korter, daar
na allerkortst lieten knippen, om na
1930 niet langer als geschoren
schaapjes meer te willen verschij
nen. Het zal de onsterfelijke ver
dienste van de thans reeds vergeten,
maar in zijn jaren gróte Franse mo
dekunstenaar Paul Poiret blijven,
dat ha letterlpk alles In het werk
heeft gesteld om de jongensachtige
vrouw van na de eerste wereldoor
log weer tot een zuiver-vrouweliike
mode terug te voeren.
De uespentaille
,»V l wijzigingen, om-
(t dat de vrouw
bandje" voorzien (de naam was
veelzeggend!) de straat De mou
wen van haar japon waren ballon-
vormig. met een lange nauwe man
chet tot aan de ellebogen en dus
moesten ook haar mantelmouwen
heel wijd zijn. Maar ze droeg ook
wel een „rotonde", een soort lange
cape met een opstaand kraagje en
ze strikte de linten van haar kapot-
hoedje met een zedig strikje onder
haar kin. Getrouwde dames en ver
loofde meisjes mochten die hoedjes
dragen: herinnert u zich. hoe ra
Louis Couperus' onvolprezen „Eline
Vere". dat omtrent de eeuwwisseling
in Den Haag speelt, sommige jónge
meisjes het „zo bespottelijk" van de
pas-verloofde Eline vonden, dat ze
„haar coquette donkere lokken nü
al verborg onder een zilvergrijs ka-
pothoed je?"
Van donkere lokken gesproken....
zwart, bruin of rossig haar behoor
de tot het schoonheidsideaal van de
laatste jaren van de vorige eeuw.
Heel lichtblonde meisjes riepen de
kunst wel eens te hulp om haar lok
ken wat donkerder te maken. Een
kwart eeuw later zouden donkere
meisjes beginnen heur haren te ble
ken tot ze het zo zeer begeerde
„platina-blond" verkregen. Ziét u de
slinger van dc tijd-pen'dule gaan?...
Wie in grootmama's jeugdjaren
werkelijk voor mooi gold, moest met
te lang en niet te mager zijn! Een
meter zestig was een behoorlijke
lengte. 140 pond een behoorlijk ge
wicht! Rondom een rond. gevuld
gezichtje werden de krulletjes van
Grootmama bad een wespentaillo,
haar dochters hadden wespcntailles. licm
maar haar kleindochters zagen daar j ruggrjjpen op de
met een geringschattend lachie van mode van 1898
af. Grootmama reeg zich duchtig in mct emge kleine
en was er maar wat trots op als haar
I middeltje 45 of 50 c.M. mat. (En
dan te weten dat het middel van de
Venus van Milo 72 c.^I. 'omvat!) Ze
had het er desnoods voor over om
zo styf geregen te zhn. dat flauw
vallen dikwql-? voorkwam en als per
ongeluk haar corsetveter eens brak
was het leed met%te overzien. Maat
't smalle middeltje golcl nu eenmaal
voor mooi en men vergeleek in die
dagen de vrouwelijke romp met een
sisrlyke bloem wiegend op een slan
ke stengel. De medische wereld ech
ter verzette zich wel tegen dat in
rijgen en toen de vrouw in de nieu-
Tocn kwam de oorlog en in een
oorlog geljjk wjj die moesten door
maken is er van een eigenlijk mode
beeld geen spra
ke. Maar sinds
de bevrijding is
dat hiaat wel in
gehaald want er
is sedert 1939
heel wat veran
derd. .We zijn
weer bij de wes
pentaille, we zijn
als 't ware op
modegebied een
halve eeuw te
ruggevlucht: van
zapdloper tol
zandloper. Dc
„new look", im
mers is niets an
ders dan een te-
Prinses had reeds als
kind eigen standaard
Toen Prinses Juliana ccn half Jaar
oud geworden was, kreeg Zi) een
eigen standaard. Behalve de emblemen
van dc Koninklijke Standaard, voor
rover deze niet slechts de regerende
vorst toekomen, vertoont ze de af
stamming van vaderszijde. Zo vinden
wij In het médaillon wel het Koninklijk
wapen, doch het grootkruis der Mili
taire Willemsorde ontbreekt. Bovendien
draagt zij over dc hoogte een driehoe
kige Inkeping, voorgeschreven voor
alle vrouwelijke leden van het Ko
ninklijk Huis. terwijl slechts dc oranje
vakken aan dc broek2tjdc gevuld zijn.
Het bovenste met de Oranje-hoorn, het
onderste met dc Mccklcnburgsc ..stie
renkop met afgerukt halsvel van sa
bel. gehoornd van zilver, getongd van
keel en gekroond met een driebladige
kroon van goud".
Als Koningin krijgt Prinses Juliana
de Koninklijke Standaard te voeren,
terwijl Koningin Wilhclmina als prinses
der Nederlanden een andere standaard
zal krijgen. Wanneer Koningin Juliana
aan de regenng is gekomen, kan bij
Koninklijk Besluit worden bepaald,
welke deze zal zijn.
Het wapen van de Prinses bestaat
uit vier kwartieren. I en IV bevatten
het Nederlandse wapen. II on III de
Oranje-hoorn, terwijl op het snijpunt
van de vakken een schild de Mecklen-
burgse stierenkop vertoont
De prinsesjes voeren, volgens K.B.
van 18 Februari 1938. eveneens I en IV
Nederland en II en III Oranje met als
hartschlld de Llppesc roos van Haar
Vader
Prinses Juliana zal als Koningin weer
het Nederlandse Rijkswapen krijgen.
Zij zal dan ook het devies ..Je maln-
ticndral" gaan voeren, dat zij thans
nog niet In haar wapen heeft Voor de
Koningin moet ccn nieuw wapen ont
worpen worden Het huidige wapen
van de Prinses vervalt dan.
anno 1948 er nu
eenmaal niel
meer voor voelt
om zich zó in te
rijgen, of zulke
lange rokken te
dragen als vijftig
jaar geleden.
Er zijn mode
psychologen, die
de „new look"
toejuichen omdat zij in deze mode
wisseling een verschijnsel zien dat
terugkeer naar stabieler tijden
voorspelt. Het is mogelijk! Maar
tr zijn ook al profeten, die de
new look" geen lang leven geven,
gezien de wereldschaarste aan
textiel. De tijd-zal het wel uitmaken.
J. de B.—v. S.
1931
Nederland kent geen
„kroonprinses"
Men spreekt van Kroonprinses en
dit zij reden voor een enbcle opmer
king over de titulatuur van de Ko
ninklijke Familie, die wel tot vergis
singen aanleiding geeft. De titel
Kroonprinses bestaat in Nederland
niet Hare Koninklijke Hoogheid heet
tot 4 September a s „Dochter des Ko-
nings (der Koningin), die de vermoe
delijke erfgenaam is van de Kroon".
Zo staat het in de Grondwet Dat deze
gecompliceerde naam niet alleen In de
volksmond, doch ook in regeringsbe-
schelden (de Memorie van Antwoord
op de Troonrede van 1937 spreekt abu
sievelijk van Kroonprinses) door het
kortere kroonprinses wordt vervangen,
is begrijpelijk.
Ook de titel Kroonprins kent men
staatsrechtelijk niet. De troonopvolger
heet Prins van Oranje en zijn gemalin
Prinses van Oranje: zij alleen zijn ge
rechtigd deze titel te voeren. Dit kan
vergeleken worden met het Engelse
gebruik van de naam ..Prince of Wa
les". die eveneens slechts door de
troonopvolger mag worden gebezigd,
niet door de vermoedelijke troonop
volgster Prinses Juliana is dan ook
geen Prinses van Oranje, maar Prinses
van Oranje-Nassau. de geslachtsnaam.
Na de brief van H M. dc Koningin
ter gelegenheid van de laatste verjaar
dag van Prins Bernhatd. is het over
bodig er op te wijzen, dat evenmin de
titel Prins-Gemaal in het Nederlandse
staatsrecht voor komt De echtgenoot
van de regerende vorstin voert de titel
Prins der Nederlanden.
y
Prijs 22ct.
'~P WÉEHONDERDVIJFTIG jaar
1 oud is „Het Loo", het grote,
Een ivagenwiel-hoed.
een kapothoedje en
een matelotjewereld
het „quecn Alexandra-kapscl", die
op het voorhoofd waren aange
bracht, coquet geschikt en menig
jong meisje droeg pony. Voor haar
was het strooien matelotje een ide
ale dracht, want het gaf iets spor
tiefs aan het uiterlijk efl heel voor
zichtig begon de jonge vrouw tegen
1900 wat aan sport te doen.
Hoeden als hoofdzaak!
Maar velen prefereerden de ge
kledere hoed, het grote „wagen
wiel," met de platte bol cn de om
geknoopte voile, die soms druk met
bloemen, lint of veren was gegar
neerd. De welgeklede vrouw, die on
der de „Liberty "-in vloeden van Wil
liam Morris, die uit Londen tot ons
kwamen, haar lokken in een wrong
laag ln de hals begon te dragen,
verkoos zo'n gevaarte, waarvan de
bol meestal door een of meer ve
nijnige hoedenspelden was door-
pfiemd, boven het bloemenhoedje
met de keelbandjes. dat meer bij
het „Fédora"-kapsel paste. Naar
mate de nieuwe eeuw begon te vor
deren. veranderden de hoeden be
langrijk van karakter en na de eer
ste wereldoorlog was de helm der
infanteristen uit de loopgraven het
voorbeeld geworden voor de „clo
ches", die we toen allen ver over
onze oren en diep over onze ogen
trokken. Het klokhoedje verdween
weer met de dertiger jaren, toen de
al te kort geknipte dameslokken ook
weer plaats maakten voor wat ge
kleder kapsels. Over de tijd van
,,page"-kopje en „garsonne"-kap-
we eeuw meer en meer aan sport
ging doen. werd de wespentaille ook
bepaald lastig. Het schoonheids
ideaal begon te veranderen, men
ging dwepen met de „Gibson-Girl".
die groter van stuk werd en ook
met meer op zo'n usehjk-kleine voet
leefde. Grootmama bad haar mol
lige handjes nog graag geperst in
glacé-ties. die minstens één kwart-
maat te klein waren en koos haar
schoeisel ook aan de
nauwe kant, maar dat
deden haar kleindoch
ters niet meer.
Langzaam aan begon
van Engeland uit de
„reformkleding" meer
en meer ook op het vas
teland door te dringen.
Op de grote vrouwen-
tentoonstelling van 1898
in Den Haag werd er
duchtig reclame voor de
„hobbezakken" gemaakt
en ze werden duchtig
uitgelachen ook, maar
toch de mode nam er
langzaamaan een en an
der van o.ver. Men be
gon matinée's, en tea
gowns te dragen vgn
losse, tailleloze model
len, die hun gratie
zochten in zachtvallen-
de stoffen en veel
strookversieringen en
in 1903, toen de Boeren
oorlog was uitgebroken
de sympathie der.
uitstroomde naar
de dappere Zuid-Afri-
kartcn, droeg een dame uit de uit
gaande wereld een avondmantel
van geborduurde stroken en kant
garnering, die we hierbij afbeelden.
Kijk, een lange kanten sjaal was
losjes om haar hals geknoopt, soms
maakte die plaats voor een bont
stola of een marabou-boa; het was
een waardige n voorname maar....
ook zeer dure dracht.
Misschien legde "dat laatste
niet zoveel, gewicht in de schaal in
de dagen vóór 1914, toen er, naast
grote armoede, ook grote weelae
werd tentoongespreid in een wereld,
die lang geen oorlog had gekend
maar dat werd wel anders na 1918.
Toen kwam het alpenbaretje als een
soort uniformdracht voor jong en
oud, toen hulde de werkende vrouw
zich in de „trench-coat". de regen
jas der loopgraven. De .robe-che
mise" deed haar intrede, het rechte
snitloze ïurkje. dat tot de knie reik
te en de taille op heuphoogte plaat
ste. Omstreeks 1928 had deze gra-
cieloze mode wel haar hoogtepunt
bereikt, althans twee, drie jaar la
ter vinden wij de taille weer op nor
male hoogte. Maar de modelijn bleef
op slankheid gericht: „de slanke
lijn" beheerste het ganse modebeeld
en zelfs de menu's der vrouwen.
In die tijd begon langzaam maar
zeker Amerika een woordje mee te
spreken op modegebied en een eer
ste verschijnsel daarvan was de
steeds toenemende verbreding der
schouders, die in 1939 haar hoogte
punt vond.
brede, rechtlijnige paleis, dat prins
Willem III op de Veluwe liet bou
wen, vlak naast het oude jacht
slot, dat hij in 1686 kocht en dat
acht jaar later door de Gelderse
staten tot hoge heerlijkheid werd
verheven als blijvende bezitting
van de prins en diens nageslacht.
Een fraai paleis, omgeven door
vierhonderd hectaren prachtig park
met fonteinen en waterwerken,
scheppingen van de beroemdste
Franse tuinarchitect uit die dagen.
Bijna een eeuw lang bleef het bui
tenverblijf, onaangetast door tijd
of mens, een kunstcentrum, dank
zu de kostbare voorwerpen in de
tuin of in de zalen.
Maar in de jaren van de Franse
omwenteling, tegen het einde der
achttiende eeuw, viel „Het Loo"
onder schennende handen. Water
werken werden verwoest, het park
verwaarloosd, de inventaris over
gebracht naar Parijs. Gelukkig niet
voorgoed, want „Hollands koning",
Lodewijk Napoleon, voorkwam er
ger. Hij liet het paleis en het park
herstellen, restaureerde zelfs het
oude jachtslot, dat met zijn kleine
ramen en ouderwetse poort de in
druk maakt van een vroeg-mid-
deleeuws ridderslot. Ook Koning
Willem I en meer nog Koning Wil
lem III en Koningin Wilhelmina
lieten tal van veranderingen aan
brengen.
Grote historische betekenis mag
„Het Loo" niet worden toegeschre
ven. Vermeld zij echter het feit,
dat koning Willem I in de recep
tiezaal op de bovenverdieping
plechtig afstand deed van de troon.
VAN geheel ander karakter is
het paleis op de Dam, in het
hart van de hoofdstad. Aan de
Zuid-West zijde van het plein ligt
dit monumentale gebouw, waaraan
van 1648 tot 1655 onder leiding van
Jacob van Campen werd gewerkt.
Tientallen jaren deed het dienst als
Amsterdams raadhuis met zalen
vol schilderingen en plastische ver
sieringen, die betrekking hebben
op de oorspronkelijke bestemming.
Deze decoratieve kunstwerken, die
men kan vinden in de vroegere ka
mer van de vierschaar, de burge
meesterskamer, de schepenzaal, de
raadzaal en de dertig meter hoge,
vermaarde burgerzaal werden pas
voltooid in 1704. Het gebouw, dat
voor een groot deel in Empire-stijl
is gemeubileerd, kreeg in 1808 een
plaats in de rij der koninklijke pa
leizen. Hot valt op door zijn im
ponerende omvang, zijn gebeeld
houwde gevels en zijn koepeltoren.
OOK Den Haag kan roemen op
een paleizen-rijkdom. Aan
het Noordeinde verrijst de residen
tie van onze Koningin: een hoekig,
16e eeuws woonhuis, dat in 1593
werd verbouwd tot verblijf voor
Louise de Coligny en later van
1814 tot 1821 werd verfraaid en
ingericht als paleis.
„Huis ten Bosch", dat aan het
einde van het Haagse Bos ligt, was
oorspronkelijk het eigendom van
Amalia van Solms, voor wie het in
1Ó50 werd gebouwd. In later jaren
deed het dienst als paleis van ver
schillende leden van het Oranje
huis, te weten koning Willem I en
koningin Sophie, terwijl in 1899
in „Huis ten Bosch" een vredes
conferentie werd gehouden.
TENSLOTTE Soestdük resi
dentie van 't Prinselijk gezin
in 1674 een uitgestrekt landgoed,
dat de Staten van Utrecht aan
prins Willem III schonken. Deze
Oranjevorst liet op een gedeelte
van het terrein een park aanleg
gen en in dit park verrees een ge
riefelijk jachthuis. Sinds 1815 be
hoort „Soestdiik" tot de bezittingen
van het koninklijk huis.
EEN halve eeuw sport
Boeken van honderden
pagina's zijn er al over ge
schreven. verwacht dus niet
van mij. dat ik u in kort be
stek ga vertellen, wat er in
vijftig jaar. zelfs maar in
Nederland is gebeurd. En
toch is bet verschijnsel
„sport" fascinerend genoeg
om er even bij stil te staan,
al was het slechts om dc on
gelovigen ervan tc overtui
gen. wat voor een belangrijke
plaats dc sport, in dc loop
van een halve eeuw. is gaan
innemen.
Ik behoef maar één naam
te noemen: Fanny Blankers-
Koen' Zou er nog iemand in
Nederland te vinden zijn, die
door de krant, óf door dc
radio of door dc film van
haar bestaan niet afweet?
Generaal Eisenhower. Win
ston Churchill kon niet groot
ser in Amsterdam zijn inge
haald dan zij. Duizenden en
duizenden langs de weg. een
confetti-rcgen, cre-bcwijzen
van volk en overheid cn dat
alles, omdat zij in Londen bij
de Olympische Spelen ge
toond heeft de snelste vrouw
cn moeder ter wereld te zijn.
Het was niet de eerste
keer. dat aan een Nederland
se sportfiguur zo'n eer te
beurt viel. Piet Moeskops is
meermalen, na zijn successen
in het buitenland, toegejuicht
cn ik herinner mij een triomf
tocht in open rijtuig door
Rotterdam van de negerbok
ser Battling Siki. die eigen
lijk Fransman was. maar min
of meer ..van ons werd, om
dat hij getrouwd was met een
Hollands meisje. En als ik
rustig ga nadenken, dan
schieten er mij nog wel meer
te binnen: van de boksers
Piet van der Veer en Beb
van Klaveren, van de zwem
sters Rie Mastenbroek
Willy den Ouden, van het
Nederlands elftal. Het waren
niet allemaal zulke massa
betogingen als voor Fanny,
maar ze zijn er toch eigenlijk
altijd al het bewijs voor ge
weest. dat wij een sportlef
volk zijn. Zo beschouwd is
de huldiging van Fanny cn
de geestdrift "In de diepste
lagen van het Nederlandse
volk niet uitsluitend te be
schouwen als een na-oorlogs
verschijnsel.
17 EN HALVE EEUW
L-* sport betekent een on
afzienbare cdvalcadc van
sportfiguren. maar wie er
zich een voorstelling van wil
maken wat er in dj? loop der
jaren is veranderd, zal het
oog kunnen laten gaan over
vele takken van sport, doch
uiteindelijk toch terechtkomen
bij wat van dc aanvang dezer
eeuw af favoriet Is geweest
koning Voetbal.
In de jaren, die door de
Engelsen zo kernachtig dc
..nineties" worden genoemd,
werd er al volop geroeid, ge
tennist. gebokst, cricket ge
speeld. maar toen al zag men
cm voetbal de belangstelling
Een van de oudste elftallen van Sparta. Dit was het
voetbaltenue in de dagen van Pim Mulicr.
men deed dit, zo goed cn zo
kwaad als men* er zelf zin in
bad. Van systemen, mental-
training cn mysterieuze
krachten in dc sport had nog
nooit iemand gehoord. Als cr
gevoetbald was gingen dc
spelers van beide elftallen
genoeglijk ergens eten cn
zelfs de spelers van het Ne
derlands elftal gedroegen zich
niet anders. Denkt u. dat een
Bok dc Korvcr of een Détje
Kesslcr zich 's avonds qm 10
uur naar bed hadden laten
sturen7
„Wij voetbalden voor ons
groeien, die In de loop der
jaren bijna gigantische afme
tingen zou aannemen. H-i
kringetje van supporters om
Sparta. H.V.V R AP.. Her
cules. Concordia om maar
enkele van de oudste clubs re
noemen was nog klein, een
recette van een paar honderd
gulden was een evenement
voor dc penningmeester cn
van tribunes was nog geen
sprake. De toeschouwers
^tonden langs 't lijntje cn het
\verd als een hoge eer be
schouwd als iemand zittend
een wedstrijd mocht bijwo
nen.
Publiek was in dc „nine
ties" nog bijzaak. Men speel
de voor eigen genoegen en
plezierI" heeft Bok eens
tegen mij verteld en daarmee
gaf hij meteen te kennen hoe
hij dacht over de voetballers
van tegenwoordig.
IJK! Als er In dc fcx>p
van een halve eeuw
Iets is veranderd dan Is het
wel dit. In naam hebben wc
nog amatcur-voctbaL Maar
geen club, die dc „struggle
for life" wil volhouden, of =1)
is gedoemd haar spelers ver
plichtingen op tc leggen, die
weinig meer verschillen van
die der profs. Het is hier niet
de plaats om de voor- en na
delen van bepaalde systemen
tc bespreken, ik wil slechts
even constateren, dat zelfs
het Nederlands elftal hieraan
niet ontkomt. De ongebonden
vrijheid het privilege van
echte amateurs is geofferd
aan dc „geleide economie"
van bepaalde systemen, want
systeem is een ander begrip
geworden voor succes en wie
succes heeft, trekt de meeste
toeschouwers cn zonder
toeschouwers kunnen de ver
enigingen met de dure velden
zich niet meer staande hou
den. Het is een vicieuze cirkel
geworden, waarover nog heel
veel valt te zeggen, maar
waarvan het echte amateur
voetbal. het spel van liefheb
bers, In zekere zin dc dupe is
geworden.
Zo hebben die grappig uit
gedoste voetballers van vijf
tig jaar geleden, die mannen
met knevels, en mutsen op
hun hoofd, die vrijbuiters van
Pim Mulicr on-willens en on
wetens de weg gebaand voor
de gestroomlijnde. bi|na mili
tair gedrilde clubs van anno
48. waarin het persoonlijk
initiatief nog slechts wordt
geduld als bijzondere attrac
tie (Faas Wilkes. Abc Len
stra!)
Er Is winst en verlies.
Winst omdat vooral dc voet
balsport het Nederlandse
volk ,,sj>ort-minded" hééft
gemaakt, verlies, omdat In de
onvermijdelijke commerciall-
satie veel vrijheid moest wor
den prijs gegeven. Laat een
ieder voor zichzelf beoorde
len wat voor hem het zwaarst
weegt
rr
Er kwam ccn vader bij ons, wiens zoons In Indonesië en ln Zuld-Amerlka vertoevci^cn daar doe jaren zullen
blijven. „Ik heb hun een beetje'n ongewone brief geschreven," zei bij; „gewoonlijk stuur Ik hun een soort wUk-
stads-, lands- cn familiekroniek, om hen van alle mogelijke en onmogelijke kleinigheden op dc hoogte te houden,
maar ditmaal ls het tets geheel anders geworden. Zou u eens willen kijken, of bet zo kan, het ls moeilijk voor een
oudere man, om tegenover zijn zoons gevoelig te zijn
Wij lazen de brief, die wij dadelijk hieronder zullen weergeven en reikten hem die terug met dc woorden: „Hoe
gaarne hadden wijzelf nog een vader, die ons dit had kunnen schrijven Hoe gaarne zouden wij een zoon van u
willen zijn, om deze brief te mogen ontvangen
„Dank u." zei hij, „dus dan gaat het zo wel. Ziet u, ik heb de koningin meermalen van dichtbij mogen mee
maken. Tijdens manoeuvres, als zij schilderde op het Ijs bij Woudrichem, ln de zogenaamde dolle dagen van 1918
toen verbleef lk in het paleis aan het Noordelnde en zo heb Ik meer herinneringen aan haar. En nu heb ik
een en ander daarover willen samenvatten voor mijn Jongens. Een ligt ln Tasik-melaja en de ander bevindt zich
ergens achter Buenos AJres. acht u weet wel: Hollandse Jongens zwerven over alle wereldzeeën... Misschien vinden
zij mijn ouë-manncnbrlefje vervelend, maar er was iets In mij, dat mij dwong hun zó te schrijven; Iets, dat
uitgaat boven vaderliefde en bloedverwantschap, Iets, waarin zij en lk één rijn. cu dat niet te vatten Is In het
woord Nederlanderschap het is iets grootsersEn hij ging langzaam heen, kaarsrecht, ccn oudgediende met
een vlekkeloze Nederlandse conduitestaat.
Hier nu volgt dc brief, ontdaan van leder detail, dat alleen voor hen drieën bestemd was.
W toen de jonge
Holland, Juliana,
werd ingehuldigd.
nieuwe koningin van
de eerste Unie-konin-
lieve kerels, toen be-
gin, PHHi
vonden jullie je, met duizenden andere Ne
derlanders in de verre vreemde, en jullie ver
tegenwoordigen, al is het voor nóg zo'n een
voudig aandeel, het jonge nieuwe Holland van
1948. Het gerucht van het aandoenlijk, af
scheid van onze oude Landsmoeder, en her
gejubel, waarmede Nederland z'n jonge
Landsvrouwe inhaalt, kan slechts zwak tot
jullie z\jn dbor gedrongen: daarom, dat vader
er jullie over schijfL Vader wil, dat jullie op
de hoogte blijft van de grote dingen in ons
ouë trouwe landje, dat wij soms vervloeken,
maar waarvan jullie en ik meer houden dan
wij wel willen erkennen. Hoe dat komt? ik
weet het niet; misschien wel komt het door
de bijzondere positie, die De Vrouw inneemt
in ons land en die zij al altijd ingenomen
heeft hier. Nederland is het typische voor
beeld van „de weldadige macht van de vrouw"
de vrouw is hier majesteit, en. gelukkio
voor ons land in de hevigste brandingen aller
tijden, zijn voortreffelijke vrouwen hier Ma
jesteit geweest.
ONDER Wilhelmina beseften wij allen, daj
er een „kerel" (en dit in de edelste zin
des woords) aan het roer stond: zij was d>
enige, die de oude president Kruger liefdevol
opnam in de dagen, dat niemand de Engelse
politiek dorst te weerstrevenzij schouwd>
marine en koopvaardij en zij vloog bij ma
noeuvres op een wit paard van het ene be
langrijke punt naar het andere; zij door
schouwde iedere onoprechtheid of afwijking
geen minister kon haar ooit iets op de mouu
spelden; streng was haar persoonlijk leven, en
wat zij persoonlijk heeft moeten lijden, heeft
zij -manmoedig gedragen. Groot waren haar
godsvrucht en haar betrouwen en zij wist, dat
een stil voorbeeld dieper effect op de Neder
landse ziel had dan welke schone frase ook.
En mocht zij aleens het kleine gedoe van een
hofhouding of van een om gunsten dingende
burgerij met een schamper oog hebben 'be
keken, nooit heeft zij zich in details verloren
7U
sic
en de hoofdzaak uit het oog verloren. Hoe
uniek zij was ook ik beken het met
schaamte hebben wij veel te laat beseft:
dat was. toen zij, die weinig menselijk geluk
cn wel veel menselijk verdriet moet hebben
gekend, vlak na de uitbundige viering van
haar veertigjarig regeringsjubileum, moest
uitwijken naar het buitenland, om daar de
strijd voort te zetten tegen een vijand, aan wie
ik in deze brief ditmaal verder geen woord
wil wijden.
vuurde ons nationaal besef aan, zij
slond koningen en presidenten van we
reldrijken te woord, zij wist buitenlandse par
lementen mee te slepen door haar waarachtige
woordenzij was het die de grote lijn der din
gen bleef zien en die verder keek dan ieders
neus lang was.
Zij keerde. Gode zij dank, in ons midden
terug zii was dezelfde, alleen milder cn
toegankelijker: haar had de wreedste aller
oorlogen gelouterd. Waren wij, Nederlanders
ook 'gelouterd?: ik zie jullie reeds je wenk
brauwen optrekkenEr moet nog enige
tijd overheen gaan. wil het Nederlandse volk
weer zijn goede naam herwonnen hebben. Dc
oorlog, de gruwelijke ontberingen, het menig
vuldig verraad aan de goede zaalc, de twee
spalt, het elkaar verdringen om gewin, winst
en dagelijks brood, de naijver en het gemelijk,
meesmuilend wantrouwen hebben bij veel
Nederlanders de lelijkste zijden van hun aan
getast karakter naar boven doen komen
Slechts een minderheid heeft het lijden op
:ich genomen, als het onafwendbaar was,
slechts enkelen hebben begrepen, dat er éér.
twee geslachten mee zouden heengaan om
dè al te grove sporen van de ll-de wereld
oorlog in de Nederlandse ziel uit te wissen.
Alles moest, volgens de driftig-begerige mens
van Mei 1945, in een vloek en een zucht in
orde komen.
Veel is er sindsdien gevloekt en er zijn veel
nijdige zuchten geslaakt uit domheid. Ieder
dacht aan zichzelf, en veel te weinigen dach
ten aan het Grote Geheel, en daarmede heb
ben wij het woord en het voorbeeld van onze
O",
oude koningin beschaamd Als wij haar thans
groeten is het ook met het hulpeloze gebaar
van wie weten, dat wij haar verdriet hebben
gedaan met niet dag-in dag-uit de weg te
volgen, die zij ons bij herhaling heeft gewezen.
haar beurt zal koningin Juliana een
interpretatie geven van de goedheid en
de waarachtigheid van de bedoelingen die
eeuwig waar blijven en die uitgaan boven
elke gril van het tijdelijke.
Onder de hoede van een jonge koningin zal
Nederland zich verjongen, zoals de oude wijze
koningin het heeft bedoeld; de jonge koningin
bezit alle karaktereigenschappen die een wel
slagen waarborgen, mits wij allen, van onze
kant. alle kleinheid en kleinzieligheid prijs
geven.
Lieve kerels in de verre vreemde: ik, jullie
vader, die koningin Wilhelmina heeft geducht
en vereerd, ik wens jullie geluk, dat jullie je
beste krachten mag geven aan de aera van
koningin Juliana, opdat de beste tradities
van ons volk onder haar en jullie mogen her
leven in een moderner uitvoering.
Tracht God's zegen waardig te worden om
harentwille en om der wille van het vader
land. Hoe nietig onze eigen kleine zegen is
jullie kunt er niet van buiten, dus wij geven
je die ook. Jij daar ergens diep-weg in het
schone Java. jij die daar een paar jaren van
je jeugd geeft en jij. die daar ergens ach
ter Buenos Aires de naam van Holland hoog
houdt als werker: jullie oude vader wenst-je
le verzekeren, dat hij jullie vol vertrouwen
afstaat aan de toekomst, daar zij aanvaard
baar is, zolang jullie dc goede tradities van
Nederland niet beschaamt, de tradities,
waarvan koningin Wilhelmina meer dan vijf
tig jaren de belichaming is geweest en waar
van koningin Juliana, jullie jonge koningin,
van nu af de belichaming zal zijn. God zij
haar genadig, in deze voor ons allen zo ern
stige uren. Word je daarvan bewust, op dui
zenden mijlen van je vaderland, en dat deze
bewustwording jullie sterke.
VADER
