Vijftig jaren in dienst nan haar nol/Ik W Sag 2C Augustus 1948 TOEN in 1896 dc hofprediker, dr. G. J. v. d. Flier, de jonge koningin Wilhelmina bevestigde als lidmaat van de Ned. Herv. Gemeente had hij tot tekst gekozen hembekende Bijbel woord: ,,Wecst getrouw tot den dood en ik zal u geven de kroon des levens". Met deze tekstkeuze heeft hij zijn jonge leerlinge een woord meegegeven, dat wel in bijzondere mate van betekenis zou zijn in haar verdere leven. Thans nu zij klaar staat om na een leven van toewijding aan haar volk heen te gaan om het bewind in handen te leggen van haar dochter mag met dankbaarheid worden geconstateerd, dat dit woord haar leven karakteriseert. Als er iets is wat kenmerkend is voor haar regeringsperiode dan is het de trouw, waarmee zij haar land cn volk heeft gediend. Geloof, trouw en hoge plichtsopvatting wie Oranje zegt denkt daaraan zijn de karaktereigenschappen, welke beslissend zijn voor Wilhelmina's bewind. Dit mag met diepe dankbaarheid worden vastgesteld als wij haar moeitevol en werkzaam leven gaan overzien. mee in 1880 het jonge prinsesje lieftalligheid. ILHELMINA. Helena, Maria. Paulina zyn dc namen waar overal Is de bevolking opgetogen over haar kinderlijke eenvoud en wordt genoemd. Met spanning ia haar komst verbeid, met een zelfde Haar opvoeding is geheel op het leven gericht en aan handenarbeid bin verwachten als in 1009 prinses daarin is een grote plaats ingc- Juliana en in 1038 de komst van ruimd. En zo is het bekend, dat zij Beatrix. En na die spanning is er o-r0ot pleizier had in metselen. Met dan enige teleurstelling omdat het haar gouvernante-Miss Saxton Win- geen prins is. Stond met in een der ter haar andere gouvernantes dagbladen een hoofdartikel onder de ^aren baronesse Van Heemstra cn titel .,'t Is maar een meisje?" Daar- mademoiselle Liotard bouwt zij in wordt dan gezegd dat het licht eens een complete stal van een me ter in het vierkant, welke door haar zelf was Öntworpcn cn moest dienen om haar speelgoeddieren onderdak te verlenen. Tot haar speelkame raden behoren ook een viertal shet- landse pomes. Tegen de etiquette HET jonge koninginnetje reist ook naar het buitenland. Het hoort bij de voorbereiding tot de taak die haar straks wacht, dat zij ook andere volken zal leren kennen en zich aan andere hoven zal bewe gen. In 1895 gaat de reis naar Lon den. Deze is voorbereid door één ha- rer leermeesters, prof. dr F J. L. Kramer, hoogleraar te LUrecht. De oude koningin Victoria heeft schik in haar jonge gast en zij is vol be wondering voor het ïonge meisje. Als de hofetiquette het verbiedt, dat de jeugdige koningin Wilhel mina tegenwoordig is brj een recep tie op Buckingham Palace wordt er met instemming van Koningin Vic toria een oplossing gevonden waar door het mogelijk is. dat zij met be hulp van soiegels in een aangren zend vertrek toch getuige kan zijn van het gehele schouwspel. Het is ook tijdens dat bezoek, dat het ko ninginnetje, voor nóg iemand plaats heelt genomen in het rijtuig springt, waarmee zij zal gaan rijden, en rug aan rug met de koetsier gaat zit ten. Haar Moeder en de gastvrouwe zouden dan naast elkaar kunnen zitten. Maar dat mag niet. het is de koningin die uitrijdt dus moeten de vormen in acht worden genomen. En kort voor de aanvaarding van de koninklijke waardigheid wordt een bezoek gebracht aan Parijs, waarbij zo mogelijk nog groter een voud In acht wordt genomen dan bij het bezoek aan Londen Zo jong als dc koningin nog is, z\j kwijt zich tóch reeds met vorsto- liike tact en waardigheid van haar verplichtingen. Maar daartussen door worden de ontspanning en verpozing niet ver geten. Het is ook niet zo onbegry- pelijk, dat prinses Juliana dol is op toneelspelen. Ook hier doet de invloed van haar Moeder zi(.h waar schijnlijk gelden. Speelde deze op 2 Augustus 1897 op het Loo niet een rol in het toneelstuk „Uit liefde voor de kunst"? Ilaar ..program'' 1\/T AAR dan komt het jaar 1893 -L*-L en de zware verplichtingen van het koningschap gaan in volle zwaarte op haar tere schouders rusten. Klokken beieren cn saluut schoten klinken over Amsterdam, waar een ongekende jubel van het volk opstijgt als koningin Wilhel mina in een lelieblanke caleche met 8 paarden bespannen haar intocht doet en .zich te midden van haar volk vertoont. De gouden koets is het geschenk van de Amster damse burgerij en een ooggetuige uit die dagen beschrijft de feest vreugde met dc woorden van Vondel: Men ziet één aengezicht in duizenden ontwaken, Op steigers, wal en burgh, op straten, dam en daken. De huizen zwellen van het schaterent gcluit. De vensters springen op: de blyschap vliegt 'er uit. Dr. J. Th de Visser getuigt later, dat bij de inhuldiging bijna geen oog droog bleef. Maar wat allen het sterkst ontroerde was de stem der koningin, die klonk als muziek, „alsof de woorden neerparelden in de ruimte", diezelfde stem, waarmee zij ons tegen het eind van haar be wind in de moeilijke jaren van de oorlog zo vaak zou bemoedigen. Het „program" dat zjj aan het begin van haar regeringsperiode ontvouwt is in een enkele zin samen te vatten, n.l. in het woord uit haar proclamatie van 31 Augustus 1898 „Ik stel my tot levensdoel te rege ren zoals van een Vorstin uit het Huis van Oranje wordt verwacht". Maar 1898 is niet alleen een jaar van verwelkoming. Het Is ook een jaar van dankbaarheid, nu de ko ningin-moeder. die met zo grote plichtsbetrachting als regentes haar dochter heeft bijgestaan cn die in die jaren een nog groter plaats in het hart van het Nederlandse volk is gaan innemen, haar taak neer legt. Het toont zijn dankbaarheid door de aanbieding van een hulde blijk. dat door koningin Emma wordt bestemd voor de bestrijding van de gevreesde volksziekte, de tu berculose. Een bedrag van 300.000 gulden wordt bijeengebracht cn daarmee wordt het sanatorium Oranje-Nassau Oord gesticht. Al spoedig blijkt de grote mate van zelfstandigheid, waarmee Hare Majesteit weet op te treden. Als de gryze president van Zuid-Afrika, Paul Kruger, naar Europa wil ko men om dc belangen van ziin land cn volk te bepleiten en machtige monarchen hun houding niet dur ven bepalen, is het de jonge konin gin, die haar kruiser „Gelderland" zendt om hem naar Europè. over te brengen. En als Kruger op de Ne derlandse legatie te Parijs aankomt ligt daar haar welkomsttelegram: „Het is mij aangenaam geweest U hoogedele mijn kruiser „Gelder land" aan te bieden en te vernemen dat de reis door U in goede wel stand volbracht is. Wilhelmina". Daarmee gaf z"\ op duidelijke en Dc Koningin tc midden van Nederlandse kinderen in Engeland Vreugde en angst ROTE vreugde brengt in 1901 v-* haar huwelijk met Hendrik, Wladimir, Albrecht, Ernst hertog van Mecklenburg-Schwerin. Het wordt op 7 Februari voltrokken door de minister van justitie, mr P. W. A. Cort v. d. Linden en kerke lijk ingezegend door dr G J. v. d. Flier. Bij deze plechtigheid worden, nadat het formulier der Ned. Herv. Kerk is gelezen, dc ringen gewis seld naar de wijze, waarop dat in dc Evang. Lutherse Kerk. waartoe de bruidegom behoort, gewoonte is. Maar spoedig maakt dc vreugde plaats voor zorg en ongerustheid. In 1902 heeft de koningin te lijden onder hevige typheuze koortsen en in het midden van April zweeft zij wekenlang tussen leven en dood. Haar volk leeft mee in angstige spanning. biddend dat het onheil In de weinige ogenblikken die haar voor ontspanning overbleven speelde de jonge koningin graag- viet haar poppen. (Uit* „Wilhelmina een levensgeschie denis in foto's Uitg.: Dc Bezige Bij). te begrijpen is, dat men in het eer ste ogenblik wat minder opgewekt was, maar misschien heeft het meisje dan wat minder kennis, haar fijn gevoel en tact kunnen "eel ver goeden. En het slot is dan toch weer doortrokken van een andere geest en daar breekt de blijdschap en de dankbaarheid door. Merk waardigerwijze vindt men vdn oie vreugde cn ontlading van spanning, maar betrekkelijk weinig in dc kranten van die dagen terug. In de Limburger Courier bijv. prijkt op de voorpagina een dric-koloms bericht, maar de rest van de eerste bladzijde wordt o.a. ingenomen door 'n bericht in kader, dat het gouden jubileum van de postdirecteur vermeldt. Als in 1881 prins Alexander, die altijd al zwak en ziekelijk is ge weest. sterft, wordt het jeugdige prinsesje opvolgster van de troon. Maar nog hoeft zü zich van deze zorgen niet al te veel aan te trek ken. Toch, lang zou dat zorgeloze leven niet duren, want zes jaar la ter sterft ook haar vader en dan komt de tienjarige prinses Wilhel mina aan de regering. Weg onbe zorgde jeugdEen leven met vele verplichtingen, te zwaar haast voor zulke ion ge schouders, gaat beginnen, een leven van voorberei dingen voor de koninklijke waardig heid eist haar hele wezen op. Nog is haar Moeder regentes, maar weldra zal heel de zware last op haar al leen drukken. Slechts in schaarse ogenblikken is er tüd om met de poppen te spe len, waaraan zij haar- hart heeft verpand, maar verder zijn het re presentatieve bezigheden en de voorbereidingen voor later die haar opeisen. In 1891 verricht zij bij een bezoek aan Amsterdam haar eerste offici ële daad en houdt zij haar eerste toespraak: zij legt de eerste steen voor het Wilhelmina Gasthuis. Een jaar later komt zii naar Utrecht voor eenzelfde bezigheid. Hier is het dc gedenksteen voor de Univer siteit die door haar wordt geplaatst. Meer officiële bezigheden vragen haar aandacht; het voltooide deel van het Merwedekanaal bij Vrees wijk wordt geopend, bezoeken aan alle delen van het land gebracht en Eenr huiselijk tafereeltje uit 1S89. Koningin Wilhelmina als kind, met haar Moeder en een van haar speelkameraadjes. (Uit: „Wilhelmina: een levensRcschicd cnis ln foto's Uitg.; Dc Bezige Bij) nadrukkelijke wijze uiting aan do gevftelcns. waarmee het Neder landse volk was vervuld, maar zjj deed het tegelijkertijd met zoveel tact, dat het voor de Engelsen moeilijk viel daaraan aanstoot te nemen. Een herinnering aan 1898. De jonge koningin Wilh elmina, bewonderd door de gehele wereld, schrijdt onder de pergola van visnetten naar de Nieuwe Kerk om binnen de stad Amsterdam te worden ingehuldigd. toch zal mogen worden afgewend. Groot is dan ook de blijdschap als eindelijk het gevaar geweken ls. al wordt die blijdschap wel getemperd als blijkt, dat de ziekte een einde heeft gemaakt aan de blijde ver wachting. waarvan men dc vervul ling in September had tegemoet gezien. Eerst volet nog een periode van rust. maar uan zijn er weer de vele plichten, waaronder die van repre sentatieve aard niet het minst tal- rijk zyn. Overal waar het volk in blijdschap verkeert leeft zij mee in de vreugde, waar droefheid ls geeft zij blijk van haar medeleven. Geen moeilijkheden zijn te groot, geen ob stakels kunnen haar weerhouden. Bij watersnoden en veenbranden ls het ontbreken van bruggen geen bezwaar en over smalle loopplanken zoekt zij haar weg over vaarten en sloten. Men ziet haar bij zulke ge legenheden vaak te midden van een landbouwbevolking, waarbij de kin deren cn het kleine vee niet ontbre ken. Het waren deze gebeurtenissen, die later aanleiding waren voor A. B. Kleerekoper om in een „Öi>roc- rige Krabbel" van zijn bewondering voor de koningin te getuigen, die op plaatsen durfde te komen, waar menige man zou aarzelen haar te volgen Maar Intussen waren er ook da gen van blijdschap cn geluk ge weest. Op 30 April 3 909 ging de lang gekoesterde wens in vervulling en werd een nieuwe Oranjetelg ge boren. Het volk was uitbundig van vreugde. Wildvreemden wensten el kaar geluk en in de trams waar het bericht werd vernomen zetten de passagiers enthousiast het Wilhel mus in. En niet alleen in ons eigen land was de geestdrift groot, neen, de hele wereld leefde mee. Gevaar dreigt TT NKELE jaren later komt de donkere periode van de we reldoorlog. Menigmaal is de oorlogs dreiging zeer na aan onze grenzen, maar telkens opnieuw gaat het ge vaar voorbij. Voor koningin Wilhel mina is het ccn drukke en enerve rende tijd. Ieder ogenblik is zij bij onze mannen te velde. Regen cn storm, noch kou kunnen haar deren als zij op inspecties is aan de lands grenzen om ook op deze wijze onze militairen te bemoedigen bij hun zware taak. Ook dc stoffelijke no den van het volk ontgaan haar niet cn 'onze landsvrouwe neemt per soonlijk het initiatief tot de oprich ting van het Kon. Ned. Steun comité. Als eindelijk na vier zware jaren de wapenstilstand wordt ge sloten toont zij opnieuw haar onaf hankelijk karakter. De Duitse kei zer en kroonprins zijn naar ons land gevlucht en als de Geallieerden hun uitlevering wensen, weigert zij, zich herinnerend, dat het asylrecht in Nederland altijd een kostbaar goed is geweest. Doch nog andere moeilijkheden doen zich voor. In het zuiden gaan buiten onze grenzen stemmen op om een deel van Lim burg en Zeeland te annexeren. Ogenblikkelijk vertrekt koningin Wilhelmina, vergezeld van prinses Juliana naar Limburg en Zeeuws- Vlaandcrcn, waar het publiek hen met luide ovaties begroet en op deze wijze onze zuiderburen niet in het onzekere laat over zijn gevoe lens. Ook in ons land zelf doen zich in deze periode spanningen en moei lijkheden voor. Onder dc indruk van gebeurtenissen in het buitenland, waar steeds meer tronen gaan wan kelen, openbaren bij een deel van het volk zich anti-monarchale nei gingen, maar onomstotelijk blijkt dan welk een grote plaats de ko ningin en het Huis van Oranje in de harten van het Nederlandse volk innemen. Toch is cr ccn scheiding getrokken tussen verschillende volksgroepen en de breuk zou zich eerst langzamerhand herstellen. Een veel groter gezamenlijk gedra- een leed zou dc scheidslijn eerst vol komen uitwissen. Niet alleen 1918 demonstreerde de grote aanhankelijkheid van het Nederlandse volk voor zijn vorstin, 1923 deed het opnieuw. Zij blijkt bij de viering van het zilveren rege ringsjubileum, waarbij do restau ratie van het koor van de Nieuwe kerk te Delft als een nationaal hul deblijk aan koningin Wilhelmina wordt aangeboden. Dan volgen enkele jaren, waarin het leven rustig voortgaat. Er ko men weer vorstelijke gasten en er worden weer bezoeken aan het bui tenland gebraeht. In 1925 wordt bij het 350-jarig bestaan van de Leidse Universiteit het ere-doctoraat in de rechtswetenschappen aan onze landsvrouwe aangeboden. Spoedig echter doen zich nieuwe zorgen voor omstreeks 1930 doen de crisisverschijnselen zich gelden en een steeds toenemende werkloosheid stelt de regering voor grote moei lijkheden. Ook ln het persoonlijk leven doet het verdriet zijn intrede. De koningin-moeder, die als weini gen vóór haar de liefde van het Ne derlandse volk had gehad, ging heen. „Zij was voor ons allen een Moeder geweest". Enkele maanden later doet de dood opnieuw zijn in trede ln het koninklijk paleis cn nauwgezet wordt de witte rouw in acht genomen over het verscheiden van Prins Hendrik. Het is stil ge worden in het koninklijk gezin, waar dc twee vrouwen eenzaam zijn achtergebleven. Nieuwe hoop en nieuwe verwach- worden door dc lange dagen van spanning. Dat jaar wordt ook het veertig jarig regeringsjubileum gevierd Onvergetelijk is de triomfale in tocht. Het is of de straten beweeg lijke wanden hebben gekregen cn de •„men zijn op tal van plaatsen her schapen in festoenen van bontge kleurde papierslingcrs. Reeds dreigt het oorlogsgevaar en in Europa rommelt het al. De koningin biedt met koning Leopold haar goede diensten aau de oorlogvoerenden aan, maar het is alles tevergeefs. Amerika voor ons land wordt ge kweekt. Als cr een bezoek aan de Nederlandse vloot ls gebracht schrijft mrs. Roosevelt: „Als je deze koningin met haar mensen ziet, begrijp je pas de een heid tussen vorst en volk. Er schoot mij een brok in de keel. toen Ik die vrouw met dat vriendelijke gelaat officieren cn manschappen zag be zoeken. En dc rondgang over het schip was waarlijk een Inspectie, daarbij werden de matrozenkwar- ticren net zo nauwkeurig bekeken als het kanon op het voordek". Koningin Wilhelmina als kind in haar ponywagen; een foto uit 1887. (Uit: „Wilhelmina; ccn levcnsgcschied cnis ln foto's,Uitg.: Dc Bezige BIJ) In ballingschap OP ccn stralende Meln.orgen komt het oorlogsleed, dat in direct al eerder voelbaar was ge weest. over ons land. De Duitse horden overvallen ons als een dief in dc nacht. Koninklijk is het woord, waarmee onze vorstin deze voorbeeldeloze schending van ons grondgebied veroordeelt. Als de tekst van haar proclamatie bekend is geworden tooien velen zich met oranje. Enkele dagen van ongelijke strijd, waarin het Nederlandse le ger. de vloot cn de luchtmacht held haftig van zich afslaan, maar dan is de overmacht tc groot. Nederland capituleert en de koningin hoeft na hevige 'inwendige strpd haar keus bepaald. Zij wijkt tegen tie oor spronkelijke bedoelingen ln het plan was geweest van Zeeland uit ons volk verder te leiden naar Engeland uit. Groot is dc teleur stelling bü velen, vooral bij mili tairen die het hoogste voor de ver dediging van het vaderland haddon gewaagd. Maar een later rustig overdenken van de situatie heelt het allen wel duidelijk gemaakt, dat dit het enige verstandige besluit was dat de koningin heeft kunnen ne men. Ook hier doet zij denken aan de eerste Oranje, ook zij zet de strijd voor haar volk ln balling schap voort. De prinses is met haar kinderen haar reeds voorgegaan. Prins Bernhard heeft zijn gezin weggebracht, maar is daarna weer naar Nederland teruggekeerd, waar hij in Zeeland met onze jongens meegestreden heeft. Het zyn moeilijke en bange jaren van scheiding. Aanvankelijk woont Bannelingen: In moeilijkè cn zware jaren bracht een bc~ogk aan haar dochter en haar kleinkinderen in Canada koningin Wilhelmina enige vreugdevolle dagen. ting is er als in 1936 de verloving van prinses Juliana bekend wordt. Een golf van ontroering gaat door het land als blijkt op welk een een voudig menselijke wijze het jonge paar in Dep Haag is gearriveerd en door de koningin verwelkomd, als ccn Moeder spreekt over het geluk van haar kinderen en „Juliana en Bernhard" zelf vertellen hoe zij het zeer eens zijn geworden Op een koude winterdag wordt het huwelijk voltrokken, maar in de harten van allen, die het bruidspaar door de residentie zien rijden stijgt een weldadige warmte op. En ais een jaar later het prinselijk gezin groter wordt breekt de feestvreugde los. Zij is nog uitbundiger ge- zij in het door koning George ter beschikking gestelde Buckingham Palace, maar later betrekt de ko ningin een eenvoudige woning in Londen. Reeds op 28 Juli 1940 in stalleert zij Radio Oranje. Op 18 Mei 1942 ontvangt zij haar lucht doop en vliegt naar Canada om haar kinderen en kleinkinderen te bezoeken. Zij sticht een toevlucht voor de Engelandvaarders „Oranje haven" en als niemand ty'd voor hen heeft, de koningin wel. Zij ontvangt Roosevelt en brengt een tegenbe zoek en in Washington spreekt zij in de beide huizen van het Congres, waar haar redevoering een diepe indruk maakt. Geweldig is dc good will. die zowel in Engeland als ln En telkens weer vindt deze ko ningin ook gelegenheid om het volk dat thuisbleef en dat dc ellende van de oorlog steeds heviger gaat voe len, toe te spreken en te bemoedi gen. Zij leeft mee. maar bovenal zü lijdt mee. Midden ln de oorlog in 1913 reikt de universiteit van Oxford haar het ere-doctoraat in het (burgerlijk recht uit, omdat „zij zich te allen tilde te gelijk met de liefde en toewijding van haar eigen volk, dc bewonde ring en flc eerbied van het buiten land wist te verwerven, alsook in de huidige oorlog op dusdanige wijze doet blijken, dat de aloude deugden van haar geslacht in haar voortleven, dat zij, overeenkomstig dc traditie van haar roemruchtig huis, ook ln deze hoogst ernstige tijden, geen haarbreed is afgeweken van de plichten harer hoge waar digheid, maar zich heeft doen ken nen als ccn, in alle omstandigheden van dc ernst van haar taak door drongen. getrouwe cn standvastige leidster van haar onder rampspoed geblikt gaand vaderland". Hoo zwaar de omstandigheden ook mo ren zijn. hoe groot de tegenslagen, nooit zien wij onze leidsvrouwe twijfelen aan de overwinning. Zij blijft onwankelbaar cn ls overtuigd van haar terugkeer naar haar ge slagen en uitgeplunderd vaderland. Ook in dit oozicht was zij voor allen een voorbeeld. Eindelijk 13 Maart 1945 breekt het ogenblik aan, waarop zij dc va derlandse grond weer betreedt. Zij overschrijdt de Nederlandse grens bij Ecde in Zeeuws-Vlaanderen, ge tooid met de Margriet, do Neder landse vrijheidsbloem. Maar nog zal het enkele maanden duren eer zjj zich weer blijvend onder haar volk kan vestigen. Na de bevrijding zijn de teleur stellingen haar niet bespaard geble ven. De eenheid uit de oorlogsdagen ls verloren gegaan en andere zaken, waai-van wjj' ln dc dagen van onder drukking en verzet hebben ge droomd zijn niet in vervulling ge gaan. Tegen laster cn andere stro mingen in ls koningin Wilhelmina trouw gebleven aan haar waarde ring cn eerbied voor de illegaliteit. Telkens weer zoekt zjj contact met de mensen van het verzet en waar het maar mogelijk is verkeert zü ln hun midden.' Sedert de oorlog is de vorstclüke etiquette naar de achtergrond ge drongen cn kwamen de diepe mense lijke accenten naar voren. Zonder pracht en praal kporde zii terug tot haar verarmde volk, doch niets kon meer indruk maken dan „de konink lijkheid van haar houding en de adel van haar gelaat". „Vorstin des Volks" U het ogenblik gekomen Is, waarop koningin Wilhelmina haar taak ab regerend vorstin neerlegt, en wij haar leven over zien. mag met grote dankbaarheid worden geconstateerd, dat een van dc kenmerkende eigenschappen van haar regeringsperiode is, dat het koningschap in Nederland naar het volk is toegegroeid. Terwijl overal elders tronen wankelden werd hier de band tussen vorstenhuis en volk sterker. En zo zal koningin Wilhel mina in de geschiedenis blijven voortleven als een „vorstin des volks", vooral ook van dat deel van het volk. dat eens op spandoeken boven de Jordaan had geschreven „Wij willen geen Hitier en geen Stalin, wij willen Willemlcn". Moge het haar gegeven zijn nog een lange reeks van jaren heel dit Nederlandse volk in haar moeder lijke genegenheid te omspannen en de wederopbouw van haar ver armde land gade te slaan.

Historische kranten - Archief Eemland

Dagblad voor Amersfoort | 1948 | | pagina 5