Een treffende hulde van Nederlandse
vrouw aan jubilerende vorstin
Twee Wilhelmina's die in
rampspoed zijn geboren
De Nieuwe Kerk geurt naar
vette was en olie
„Een halve eeuw vrouwenleven"
Mooi boek met kostelijke bijdragen
en belangwekkende foto's
Vijftig jaar op de
troon
Vele werklieden
kruipen rond
In ballingschap
Brandplaatjes
De jonge Koningin
thuis
4
Zaterdag 4 September 19148
HET juist verschenen boek
..Vrouwen van Nederland"
18981948 heb ik doorgebladerd
en hier en daar wat gelezen tijd
om het uit te lezen had ik nog niet
en ik wil nu meteen al zeggen,
dat ik er blij mee ben. Om drie
redenen.
Ten eerste om het boek zelf. Het
is zo mooi uitgegeven en het bevat
zoveel kostelijke bijdragen en
fraaie en belangwekkende foto's
uit verleden en heden dat het al
leen daarom reeds een vreugde is,
het boek te bezitten.
Ten tweede, omdat kwalijk op
betere manier aan onze jubilerende
vorstin door de Nederlandse vrouw
hulde kan worden bewezen. Slechts
de opdracht en één artikel zijn aan
haar persoon gewijd. De foto's be
kijken we met picteit, omdat in
derdaad van Wilhelmina kan wor
den getuigd, dat Zij zich in ons
volk een plaats heeft veroverd, het
Huis van Oranje waardig. Niet in
het minst om de oorlogsjaren en
wat daarop is gevolgd, draagt ons
volk Haar gevoelens toe, die met
byzahtinisme niets te maken heb
ben. Zij heeft niet alleen vastge-
In totaal zes vorsten
regeerden een halve
eeuw of langer
VIJFTIG jaar op de troon
Het is, nu H.M. Koningin
Wilhelmina dit zeldzame jubileum
beschoren is, voor het eerst in de
twintigste eeuw, dat een lid van
een regerend vorstenhuis een der
gelijk feit herdenkt en 't is zeer de
vraag of andere landen, die zich
evenals ons land in het bezit
van een koningshuis verheugen, in
deze eeuw eveneens dit jubileum
zullen beleven.
Wanneer wij naar aanleiding van
het jubileum van Nederlands
vorstin, in het verleden blikken,
springt direct naar voren dat re
geringsperioden zich uitstrekkend
over een halve eeuw of nog lan
ger, slechts uiterst zeldzaam zijn.
In de negentiende eeuw kwam het
drie keer, in de achttiende eeuw
tweemaal voor. En nog vroeger?
De Engelse koning Henry II, re
geerde van 12161272, maar hij
speelde noch als mens, nóch als
regeerder - een bijzondere rol in
de geschiedenis. Daarnaast dient
direct Hendrik II keizer van het
Hoorns-Duitse Rijk, genoemd te
worden Hem was hét namelijk
vergund vijftig jaar te regeren
op. twee maanden na. Formeel
volgde hij op 5 October 1056 zijn
vader op, doch hij stierf op 7 Au
gustus van het jaar 1106!
Neen werkelijk lange en his
torisch belangrijke regeringspe
rioden van één vorst kende Frank
rijk in de achttiende eeuw: Lode-
wijk XIV en zijn opvolger Lode-
wijk XV. die tezamen niet minder
dan 131 jaar regeerden.
Lodewijk XIV. de Zonnekoning,
kwam als kind van vijf jaar, in
1643, op de Franse troon. Hij stierf
in het jaar 1715. na zegge en
schrijve 72 jaar geregeerd te heb
ben, in de leeftijd van 77 jaar. En
zijn opvolger, de vijftiende Lode
wijk. bleef eveneens langer dan 'n
halve eeuw op de troon Hij was
ook nog een kind toen hem in 1715
de taak ten deel viel Frankrijk te
besturen. Na 59 jaar geregeerd te
hebben stierf hij in de ouderdom
van 64 jaar, betrekkelijk jong ver
geleken bij. zijn voorganger.
De negentiende eeuw
In de volgende eeuw kwam het
driemaal voor, dat een vorst lan
ger dan een halve eeuw regeerde:
een unicum in de historie. In 1810
herdacht Engelands koning Geor
ge III het feit. dat hij 50 jaar ge
leden op de troon was gekomen.
Men moest echter, in verband met
de zeer verzwakte geestesvermo-
gens van de koning van een fees
telijke herdenking afzien, temeer
omdat George III blind werd, zodat
in 1811 zijn zoon, de prins van
Wales als regent optrad. Deson
danks leefde deze ongelukkige ko
ning nog tot 1820, zodat hij in to
taal 60 jaar regeerde.
Bleven de feestelijkheden in 1810
in Engeland achterwege. Albion re-1
vancheerde zich in het jaar 1887,
toen luisterrijk koningin Victoria's
jubileum werd gevierd. In 1837
besteeg zij de achttienjarige
prinses de Britse troon. En zij
bleef ook na 1887 nog 14 jaar aan
het bewind, alvorens het Victori
aanse tijdperk dat in Albion's
historie een der belangrijkste is
geweest eindigde.
In Wenen
Elf jaar na het jubileum van
koningin Victoria (dus juist na
haar 60ste regeringsjaar) kwam
Wenen in feeststemming. In i 398
herdacht keizer Franz Joseph het
feit, dat hij vijftig jaar onafgebro
ken de Oostenrijks-Hongaarse mo
narchie bestuurde Waar de keizer
18 jaar was toep hij de tro^i be
steeg, herdacht hij dit jubileum als
68-jarige. Desondanks leefde hij
nog 18 jaar, zodat hij precies 68
jaar regeerde. In 1916 geduren
de de eerste wereldoorlog ver
wisselde hij het tijdelijke met het
eeuwige, zodat de ..meest beproef
de monarch uit de historie" de in
eenstorting van zijn rijk bespaard
bleef.
Na keizer Franz "Joseph zijn er
geen jubilea meer gevierd door ge
kroonde hoofden. H.M. Koningin
Wilhelmina is in de twintigste
eeuw de eerste vorstin aan wie
dit is beschoren. Zoals wij reeds
zeiden is het niet te verwachten
dat in onze eeuw een ander ge
kroond hoofd eenzelfde voorrecht
ten deel zal vallen; de negentiende
eeuw met haar drie jubilea blijft
dan ook een unicum.
i,
houden aan onze zelfstandigheid en
vrijheid, maar bovendien aan onze
democratische rechten. Met dank
baarheid denken we aan de kor
date wijze, waarop zij na haar te
rugkeer in bevrijd Nederland de
normale functie van ons regerings
systeem heeft hersteld, daarmee de
bodem inslaand aan verwachtingen
van diegenen, die versterking van
het Koninklijk gezag wensten.
Hieraan en aan de gedragingen
van haar kinderen is stellig te
danken dat, in een tijd waarin Ko
ningschappcn moeite hebben om
zich te handhaven, het Huis van
Oranje een onbestreden positie in
ons volk heeft. Beter getuigenis is
bij het gouden feest niet te geven
En in de derde en voornaamste
plaats ben ik blij met het boek om
de boeiende en overtuigende wijze,
waarop het in 300 bladzijden aan
het licht brengt welk een grote
ontwikkelingsgang de vrouw in de
laatste halve eeuw heeft doorge
maakt. Ach. we wisten het alle
maal wel, hoe anders het vroeger
was, maar het is toch wel inte
ressant, Annie Romein-Verschoor
te horen vertellen van de tijd
waarin de vrouw alleen voor slecht
betaalde arbeid in de huishouding,
op het land en in sommige primi
tieve industrieën gebruikt werd,
maar waarin de zelfstandige vrouw,
die werkt voor haar brood in
„nette" kringen vrijwel ondenk
baar was. Waarin ze wachten
mocht tot een huwelijk haar een
levenskans bood en ze overigens
werd afgescheept met een onnuttig
bestaan, mogelijk gemaakt door
genadebrood van de familie. Dat is
alles heus nog maar een halve
eeuw geleden, maar in die halve
eeuw is dan ook nogal wat ge
beurd!
Schuchtere pogingen, om de
vrouw tot haar recht te doen
komen, vooral ondernomen met
voorzichtigheid, om te voorko
men dat in haar optreden iets
„ongepasts" zou liggen, be
reidden de weg naar bezig
heid, die aanvankelijk niet
verder mocht grijpen dan
vrouwelijke handwerken"* via
de nu toch wel erg ouderwets
aandoende verenigingen „Ar
beid Adelt". Intussen verove
ren de meisjes hun plaats op
de middelbare en hoge scho
len en zowel uit deze kring als
uit de hoek der socialistische
arbeidersvrouwen ontstaat de
actie voor staatkundige gelijk_
stelling met de man: de vrou-
wenkiesrechtactie brengt de
meest strijdlustige en minst
op-het-mondje gevallen in be
weging.
De economische ontwikkeling,
ontzaglijk versneld door twee we
reldoorlogen, trekt de vrouw met
een ruk in het arbeidsproces en de
gelijkstelling althans op sociaal en
economisch gebied is bereikt op
een zo radicale manier, dat we
eigenlijk een beetje bang zijn voor
de consequenties: ik ben tenminste
helemaal niet in mijn schik met de
vrouw als chauffeur op vrachtwa
gens en als arbeidster in de zware
industrie, die gelukkig alleen het
buitenland ons te zien geeft.
Met dit alles is gepaard gegaan
een meer natuurlijke omgang tus
sen de geslachten: de vrouw is niet
meer speelwerk of ondergeschikte
van de man. De sfeer in huis en
de inrichting van de woning on
dergingen daarvan hun invloed.
Grappig is het, naast elkaar afge
beeld te zien een woninginrichting
van omstreeks 1900, waarvan de
benauwde lucht ja uit de foto tege
moet komt en de fraaie, smaak
volle kamer van nu, waaruit over
bodige poespas is geweerd. Leuk
ook de foto's van 50 jaar terug
met klederdracht en omgeving, die
op elk gebied een grote vooruit
gang demonstreren.
Ja, de foto's zijn de moeite van
het bekijken waard. Ze komen
voor bij alle beschouwingen en
laten ons zien, dat tegenwoordig
alle levensgebieden voor de vrouw
zijn ontsloten. Opvoeding, onder
wijs, kinderbescherming en maat
schappelijk werk, natuurlijk
maar ook op kerkelijk terrein, in
de politiek, in kunsten en weten
schappen. in sport en spel, men
kan de vrouw er niet meer missen.
En wat daarbij zo sterk spreekt
en juist in het bijzonder zoveel
reden tot vreugde geeft, is het feit
dat niet alleen de vrouw meer
meetelt dan vroeger en dat haar
stempel bijna overal merkbaar is,
maar dat de emancipatie van de
vrouw aan de gehele samenleving
is ten goede gekomen. De verho
ging van ons beschavingspeil,
waarop wij Hollanders terecht
trots zijn en die ons met ere onze
plaats in West-Europa doet inne
men, ze zou ondenkbaar zijn zon
der het gewichtig aandeel dat de
vrouw er in genomen heeft.
Ziehier een paar gedachten,
waartoe het nieuwe boek, sa
mengesteld door Dra. M. G.
Schenk mij aanleiding geeft.
De Nederlandse vrouw is in de
afgelopen halve eeuw geen
waardeloos element geweest.
Ze telt mee en ze zal zich niet
meer op het tweede plan la
ten terugdringen. Bij het gou
den feest van een vrouwelijke
Oranje moge dit met vreugde
worden vastgesteld.
Eén tekortkoming is er nog- de
gehuwde vrouw staat bij haar on
gehuwde zuster in vrijheid van be
weging en zelfstandigheid bij be
slissingen nog steeds ten achter.
Dat hier onvermijdelijkheden zijn,
ik weet het. Dat bij de voordelen
van het getrouwd en moeder zijn,
bepaald nadelen op de koop toe
moeten worden genomen, ik ben
bereid het te doen.
Toch liggen hier stukjes over
blijfsel uit een voorbij tijdperk, die
nodig moeten worden opgeruimd.
Het blijve voorbehouden aan de
regeerperiode van Koningin Juliana
om een einde te maken aan deze
restanten van een achterstelling,
waarvan de bestendiging ook door
de mannen niet lang meer zal wor
den geduld.
Dat hoop ik tenminste!
A. C. PLOEG—PLOEG.
Gelukkige ouders
Prinses Beatrix heeft vaders bril gepakt en wil er van proeven. (Foto
Ziegler, illustratie uit Onze jonge Koningin thuis").
cnlopendc mensenty
pen aangetroffen wor
den. die echter behalve
de liefde voor hun ob
ject, die alle verzame
laars kenmerkt, één
d>ng gemeen hebben:
de angst om een enkele
foto kwijt te raken,
want zij weten, dat
vele opnamen zeer
zeldzaam zijn en bo
vendien heeft elk der
exemplaren hen zoveel
..verteld", dat zij er
vertrouwde vrienden
in zien. Een bejaarde
dame in de provincie
Utrecht, die al meer
dan veertia jaren ver
zamelt, blijkt precies
te weten wat zij wèl
en wat zij niet heeft
voor soorten, madr het
was haar onmogelijk
antwoord te geven on
de vraag hoevéél zij
heeft Tellen zou bo
vendien bezwaarlijk
gaan, want behalve
vele welgevulde al-
AJprïiiïidliïT
5000 tot 8000
verzamelaars van
koninginne-foto'r
bums, waar bepaalde
perioden en hoogtij
dagen in zijn onderge
bracht, bezit zij tal van
dozenelk met een in
houd van honderden
grote en kleine foto
grafieën, waarbij na
tuurlijk ook dubbele
exemplaren. Aan een
Tuilmogelijkheid met
andere verzamelaars
bleek zij nooit te heb
ben gedacht en deze
zienswijze werd met
haar gedeeld door eni
ge ..collega's" elders in
het land. Ieder houdt
mïïTlï\jSf~Zij' heeft eft
denkt er eenvoudig
niet aan een enkele
foto af te staan, „om
dat men nooit kan we
ten hoe het tweede
exemplaar -oek raakt."
Natuurlijk zijn de
fraaiste foto's en ook
de meest exclusieve te
vinden bii leden van
de hofhouding, wier
bezit op dit punt soms
buitengewoon waarde
vol is.
natuurlijk bij verza
melaars zeer vaak aan
getroffen, want 't gaat
met konin g in ne-foto's
als met postzegels:
twee afdrukken van
eenzelfde beeld kun
nen verschillen ople
veren en ook dat is
voor de echte verza
melaar van waarde,
terwijl 'n deel hunner
zich blijkt te hebben
gespecialiseerd op fo
to's uit de jeugd van
de koningin of op alles
wat, haar kroning be
treft en vooral bij de
vrouwelijke collection-
veurs vindt men foto's
die koningin Wilhelmi
na te zien geven in on
telbare variaties van
haar moederschap.
Foto's, foto's en nog
eens foto's, onder zeer
uiteenlopende omstan
digheden gemaakt en
op allerlei wijzen het
beeld tonend van de
koningin, werden en
worden verzameld en
verspreid, tfezc dagen
meer dan ooit tevoren,
maar hoe meer af
drukken men ziet. hoe
dichter men zich voelt
naderen tot het wezen
van de scheidende
Landsvrouwe.
Koningin heeft peetkinderen
Nu ons aller gedachten uitgaan naar hoogtijdagen in ons vorsten
huis en in verband daarmee naar gebeurtenissen uit de afgelopen
vijftig jaar zullen er niet velen zijn, die terugdenken aan de bange
stormnacht van dertien op veertien Januari 1916, toen het water van
de Zuiderzee, door de storm opgezwiept, het eiland Marken, een deel
van Noord-Holland en Spakenburg en de omgeving van dit dorpje
overstroomde. Twee zijn er echter, die in deze dagen meer aan die
nacht zullen denken, dan wanneer ook. Zij werden geboren, toen de
nood hoog was; twee petekinderen van koningin Wilhelmina; Wilhel
mina Lijsje UithuisjeVan Riel, op Marken en Wilhelmina Aartje Kor-
taarVedder in Spakenburg.
Golven overspoelden
Spakenburg en
Marken
WILHELMINA UITHUISJE—VAN
RIEL: ..Ik ben één keer in Paleis
op de Dam geweest
In Wilhelmina Uithuisje's Bijbel
schreef de Koningin: „Ik ben de
goede Herder en ik ken de mijnen
en word van de mijnen gekend"
Joh. 10:14. Je peettante Wilhel
mina. 13 April 1921."
Hoe zijn deze vrouwen petekind
van de Koningin geworden?
Wilhelmina Lijsje op Marken is
gastvrij en vertelt er graag over.
Zij is al jaren getrouwd en woont
in een van de nieuwe huisjes in de
Kerkbuurt. Haar man vaart als
schipper op een sleepboot, maar zij
is nooit alleen thuis, want zij heeft
vier kinderen. De oudste is een
jongen van zes jaar en de jongste
een meisje van veertien maanden,
dan zijn er nog een meisje van drie
m een jongen van twee.
Op 18 Januari 1916 bracht konin-
io Wilhelmina een bezoek aan
Marken. Zij zag wat de overstro
ming had aangericht. De vader van
Lijsje van Riel, nu een oude visser,
werd op het stadhuis ontboden en
Lijsje van Riel kreeg de naam van
de Koningin voor haar eigen naam.
De Koningin werd haar peettante.
„Mét Kerstmis komt er altijd een
pakket voor mij en de laatste jaren
zit er meestal ook iets in voor de
kinderen," vertelt Wilhelmina
Lijsje. „Na de oorlog heb ik de
Koningin niet gezien, vóór de oor
log wel. Toen ik nog op school was
werd ik uit de klas gehaald, wan
neer zij kwam, ook wanneer prins
Hendrik of prinses Juliana het
eiland bezochten. Prins Hendrik
Aan weerskanten van het brede
middenpad, dat het schip van Am
sterdams Nieuwe Kerk in tweeën
deelt, hangen smalle, rood-wit-blau-
we vanen, wiegend in de wind, die
door de half open deuren naar bin
nen trekt. Voor die deuren, verdrin
gen zich de toevallige voorbijgan
gers, die aangelokt door een scherpe
geur van vette was en olie een blik
willen werpen in dit oude gebouw,
waar Nederland over enkele dagen
zijn nieuwe vorstin zal inhuldigen.
Enkele dagen nog en dan moet de
ze kerk de sfeer ademen, die past bij
een zo trots gebeuren. Van die sfeer
kan nu nog geen sprake zijn. omdat
op dit ogenblik deze ruimte het
meest lijkt op een werkplaats van
timmerlieden. stoffeerders en
schoonmakers, die bedrijvig klop
pen, hameren, boenen en wrijven. Zij
sjouwen met hun gereedschap langs
de banken, over een vloer, die spie
gelglad ligt te glimmen onder een
dikke laag olie. Tegen de kansel
staan ladders en op die ladders bin
den mannen met borstels en doeken
de strijd aan tegen stof en vlekken.
Zelfs tegen het koorhek steunen de
trapjes, want ook het koper krijgt
een goede beurt. In het middenpad
ligt een lange rode loper, die zich
aan het einde verbreedt tot een groot
vierkant platform, waarop Maandag
de vorstelijke personen zullen plaats
nemen.
Een agent van het hoofdstedelijk
corps wijst ons terug als wij een stap
zetten op dit kostbare tapijt: „Me
neer, laat het nou mooi blijven tot
Maandag!"
Mooi blijven? Het is niet eens
mooi, zoals het daar ligt, vol krullen,
stof en pluizen. Een man met naald
en draad kruipt er op zijn knieen
WILHELMINA
een levensgeschiedenis
in foto's
Ter gelegenheid van het regerings
jubileum verschijnen er een groot aan
tal grotere cn kleinere gedenkboeken.
Er zijn er daaronder, die men eens
doorleest en dan weglegt, voor goed.
Andere bevatten veel wetenswaardigs
over de gehele regeringsperiode en zul
len later nog graag worden gebruikt om
na te slaan, als men zich over dit tild-
vak op de hoogte wil stellen, maar wei
nig boeken zullen zo geliefd ziln als
het gedenkboek, dat bii de Bezige Bn
in Amsterdam verscheen Dit werk zal
men telkens weer ter hand nemen ogi
het te bekijken. Het werd samengesteld
door dr Jane de Iongh en drs. W.
Kohnstnmm en verscheen onder de ti
tel: „Wilhelmina. een levensgeschiede
nis in foto's. Prinses Juliana heeft voor
de publicatie kennis genomen van het
materiaal dat door de samenstellers was
verzameld en dit nog met kostbare fo
to's uit eigen bezit aangevuld.
Het boek is uitgegroeid tot een kos
telijk werk. waarin heel het leven van
de scheidende vorstin zich voor ons
oog ontrolt. Een heel leven van plich
ten cn eenzame jeugd, van vroege voor
bereiding op een zware taak en van
kinderspel En talrijk zijn de beelden
van de nog veel talrijker representatie
ve plichten ontroerend de herinnerin
gen aan de vele ogenblikken, waarin
zij tegenwoordig was als rampen haar
volk hadden getroffen En dan niet te
vergeten de foto's uit de laatste periode
van het bewind van Koningin Wilhel
mina. Zij tonen ons de standvastige
vrouw, die niet aflaat haar volk moed
in te spreken, die temidden van de sol
daten en Engelandvaarders verkeert,
naar Amerika vliegt om de zaak van
haar land en volk te bepleiten, die op
spaarzame momenten verpozing zoekt
bij haar kleinkinderen, maar ook haar
lerugkeer temidden van haar volk in
een geslagen en verwoest vaderland,
een terugkeer vol idealen Dit bock is
een monument en bij het bekijken er
van worden wij van eerbied vervuld
voor het leven en dc figuur van wie
het ln beeld cn in maar enkele woor
den verhaalt.
over rond om hier en daar aan de
rand een laatste steek te geven.
Mooi blijven? Op een van de hoe
ken staat een vergeten bloempot met
een losse Oranje begonia. Met 600
andere begonia's zal deze plant als
versiering op de tribunes worden ge
plaatst. Met de vanen en het kleed
overigens de enige verfraaiing, om
dat het goud en zwart, het geel en
rood der uniformen alleen al voor
een kleurensprookje zullen zorgen.
Hoe het wordt? Wij hebben geïn
formeerd en ons een voorstelling
durven maken. Zestig leden van de
lijfwacht in gala-uniform zullen ach
ter de troon een erewacht betrekken;
naast die zetels is een ruimte uitge
spaard voor de Rijksstandaard, er
voor en er naast zullen de stoelen
worden geplaatst voor het corps di
plomatique, de ministers, de specia
le delegaties, de gemeenteraad, de
leden der Kamers en van de Hoge
Raad. Kardinaal de Jong krijgt een
aparte hoek, recht voor het platform,
achter het koperen koorhek zal
Eduard van Beinum zijn koor dirige
ren. Maar van dit alles nu nog geen
spoor, geen kleuren, geen drukte, al
leen een stilte, die slechts gedempt
gestoord wordt door de werklieden,
een enkele fotograaf, die zijn toestel
al vast in stelling brengt" en een
operateur van Polygoon, die zijn ca
mera's naar boven brengt.
Groene slingers en rood-wit-blau-
we vanen wiegen langzaam heen en
weer in de wind en voor de half
open deuren maant een stoere agent
de nieuwsgierigen tot doorlopen.
Nieuwsgierigen, die een voorproefje
willen hebben van de plechtigheden
waarvoor zij geen uitnodiging kon
den krijgen. Nieuwsgierigen die te
leurgesteld worden, omdat zij slechts
kunnen proeven van een scherpe
geur van vette was en olie.
bracht dan altijd de complementen
over. Ik ben één keer in Amster
dam op het Paleis geweest. Dat was
in 1921. Er kwam toen een brief
waarin stond dat de Koningin mij
wel eens wilde zien. Met mijn
ouders ben ik er heen geweest. Dc
Koningin zat in een grote stoel cn
vroeg me een hele hoop dingen. Ze
vroeg ook of ik op Zondagschool
was en wie de juffrouwen waren."
Dan laat Wilhelmina Lijsje en
kele dingen zien. die zij in de loop
der jaren heeft gekregen, o.a.
foto's van het koninklijk huis en
een aantal brieven. Ze haalt een
boek uit een kast.
„Kijk," zegt ze, „deze Biibel
kreeg ik in 1921 uit Amsterdam
mèe. Moet U es kijken, wat de
Koningin voorin heeft geschreven."
Zij slaat de zware leren band van
de Bijbel open en leest hardop:
„Ik ben de goede Herder en ik
ken de mijnen en word van de
mijnen gekend." (Joh. 10 14).
En met forse letters staat er
onder:
Je peettante
13 April 1921. Wilhelmina.
Wilhelmina Lijsje vertelt nog
veel meer, en aan het eind van
haar verhaal zegt ze: „Ja. de Ko
ningin doet nu wel afstand van de
regering, maar m'n peettante blijft
ze toch.
In Spakenburg kwam ook wa
tersnood. die stormnacht in de
Louwmaand van het jaar 1916. Er
waren daar geen mensenlevens te
betreuren, zoals op Marken. Maar.
de storm deed daken en binten
kraken. De zee ramde de dijken,
en het water steeg onrustbarend.
Plotseling klonk boven het geloei
van de storm uit het luiden van
de brandklok. Aan het Zuid-Oos-
tereind van het dorp woedde in
twee hooibergen een felle brand,
die nog werd aangewakkerd door
de gierende storm. Op de Weikamp
ontruimde men de huizen, die wer
den bedreigd door het water, dal
over de dijken sloeg, in de weke
glooiing ervan woelde en het land
overstroomd^. De noodhoorn loei
de, de dijken braken. Spakenburg
streed tegen water en vuui tege
lijk.
In de haven sloegen de schepen
van hun ankers. Botters dreven het
dorp in en duwden gevels van hui
zen ineen. Kreten klonken van ver
drinkend vee. De dorpelingen van
Spakenburg waren naar de zolders
van hun huizen gevlucht en wacht
ten in doodsangst op de dingen, die
komen zouden
Tijdens deze bange nacht werd
in Spakenburg geboren: Aartje
Verder. Ook haar maakte Koningin
Wilhelmina na een bezoek, dat zij
enkele dagen na de storm aan het
geteisterde dorp bracht, tot haar
petekind. Aartje 't Koninginnetje
zoals men haar in Spakenburg
noemt is ook al jaren getrouwd.
Ze heet nu Wilhelmina Aartje
Koelaar-Verder. Evenals Wilhelmi
na Lijsje op Marken ontvangt zij
elk jaar met Kerstmis een pakket.
Zij zou hetzelfde verhaal kun
nen doen als Wilhelmina Lijsje. in
haar hart is zij er trots op, dat de
Koningin haar peettante is, maar
zij zegt het niet
Zij woont in een huisje aan de
Hoekstraat, vlak bij een paar vis-
rokerijen en heeft haar vreugden
en zorgen in eigen gezin.
WILHELMINA AARTJE VERDER
met haar zoon.
Stellig is in Nederland niemand
vaker gefotografeerd dan de ko
ningin,
Schier ontelbare malen heeft de
camera momenten vastgelegd, die
in de lijn van de historie misschien
onbelangrijk zijn. maar die voor
het volk, dat zijn koningin wil
kénnen, onschabaar waardevol zijn.
Men denke hier in het bijzonder
eens aan wat dc foto's betekenden
die in de periode '40'45 gemaakt
werden. Zij vertellen, elk op eigen
wijze, van de grote veranderingen
die in koningin Wilhelmina door
werkten en menigeen wie de moed
dreigde te ontvallen om in een her
rijzend Nederland te blijven gelo
ven, werd door deze kleine, schijn
baar zo onbeduidende kiekjes een
hart onder de riem gestoken.
En de herkomst van deze door
de Duitsers zo gehate „brandplaat
jes"?
Het ivaren niet alleen de piloten
van de geallieerde luchtvloot die er
voor zorgden, dat het Nederlandse
volk door middel van foto's een in
nig contact met zijn vorstin kon
onderhouden. In Nederland zelf
gingen de snapshots van hand tot
hand, maar ivaar was hier de bron?
De bezetter heeft er lang naar ge
zocht en haar helaas tenslotte
gevonden. Een Utrechter, de heer
Takken, bezocht boekhandelaren
en particulieren om hen ter verde
re distributie de zo vurig begeerde
plaatjes te leveren. Het was altijd
een soort hobby voor de heer Tak
ken geweest foto's van het konink
lijk huis het licht te doen zien en
hij versaagde dan ook niet in oor
logstijd. ook al had men hem om
deze reden reeds in 1940 enige tijd
gevangen gehouden. Van dc onge
veer 125 verschillende opnamen die
in Engeland en Amerika zijn ge
maakt. heeft hij er niet minder dan
112 ort zeer grote schaal in hef ge
hele land versvreid Utrecht mag
dan ook terecht trots zijn op deze
stadgenoot die voor zijn activiteit
moest boeten met langdurig ver
blijf in gevangenissen en kampen
te Amsterdam Amersfoort', Utrccnr
en ook in Duitsland waar hij tot
aan de bevrijding bijna een jaar
tussen hoop en vrees doorbracht.
Gelukkig heeft hij het leven mogen
behouden en kon hij va de bevrij
ding zijn arbeid hervatten.
„Het is wonderlijk, dat God juist
de vrouwen in het Oranjehuis zulk
een geweldige plaats gegeven heeft
in de historie", schrijft prof. dr. J.
Waterink in zijn inleiding tot het
boek „Dq jonge koningin thuis", dat
hij met medewerking van prof. dr.
H. Smitskamp ter gelegenheid van
de troonsbestijging onzer nieuwe
vorstin heeft geschreven (uitgave
Zomer en Keuning, Wageningen).
„Sterke schakels" noemt hij de vrou
wen in het huis van Oranje, „niet al
leen tussen historie en toekomst,
maar ook tussen Vorstenhuis en
volk". Een dier sterke schakels, ko
ningin Juliana, draagt prof. Wate-
fink een grote liefde toe en daarvan
spreekt iedere bladzijde van dit
boek. Het toont ons inderdaad „de
jonge koningin thuis", in alle stadia
van haar leven, in de kinderkamer,
als studente, als moeder. De levens
loop in grote lijnen kent ieder, maar
de vele bijzonderheden, die het prof.
Waterink vergund was mede te de
len, waren tot nog toe vrijwel on
bekend. Hij geeft ze in een boeiend
verhaal en met de visie van de man.
die tegelijkertijd predikant, paeda-
goog en hoogleraar in de psycholo
gie is. Daarom neemt dit boek in de
reeks uitgaven bij het regeringsjubi
leum en de troonswisseling een zeer
bijzondere plaats in. Het vertelt ons
iets van een vrouw, die wel vorstin
is. maar daarbij toch een mens als
wij allen, met haar zorgen en moei
lijkheden, haar vreugden en ver
driet. Wie koningin Juliana wil leren
kennen, zal dit boek moeten lezen en
hij zal er veel nader door komen tot
onze vorstin. Koningin Juliana heeft
de tekst van dit boek doorgelezen
voor het ter perse ging en het op
enkele punten herzien. Bij de be
schrijving van haar kinderen plaats
te ze een paar schertsende opmerkin
gen. Ze heeft in zekere zin dus mee
gewerkt aan dit boek. Haar persoon
lijk foto-archief en dat van Prins
Bernhard stonden de schrijver ten
dienste cn daaraan danken wij de
reproductie van een aantal foto's, die
nog nooit gepubliceerd werden en
die daardoor dit boek tot een nog
waardevoller bezit maken.
Koningin Juliana, toen nog Prinses Juliana, met haar beide oudste kin
deren, in Canada. (Foto Karsh, 1941, illustratie van het boek „Onze
jonge Koningin thuis").
Voor vijftig jaar
Het boekje „Voor vijftig jaar",
een terugblik door J. E. v. d. Pot
(uitgave Brusse, Rotterdam) heeft
drie grote verdiensten: het is goed
koop. het is dun en het is goed. Bij
dit laatste moeten we meteen de
restrictie maken, dat het natuurlijk
niet mogelijk is in 35 pagina's vijf
tig jaar historie van het Nederland
se leven te geven. Maar de schrijver
is er uitnemend in geslaagd ons te
doen beseffen hoe de sociale ver
houdingen zich in de laatste halve
eeuw gewijzigd hebben en ook hoe
het Vorstenhuis veel nader gekomen
is tot het volk. De schrijver haalt
nog al eens wat aan uit oude jaar
gangen van de „Amsterdammer" en
als illustratie gebruikt hü acht pla
ten, die Joh. Braakenslek voor dit
weekblad tekende. Men leest dit
boekje „in één adem" uit.
