Bouwde in 1898 mooiste erepoort
van heel Amersfoort
van een feest
W. C. Kroes
„De spullen waren er wel maar
toch was 't nog moeilijk"
FILM VARIA
Gepensionneerden zijn nog
niet tevreden
„Crossfire" uitmuntende
Amerikaanse fiïm
Zaterdag 4 September 19/18
Achtduizend vetpotjes
verlichtten de stad
IJK, daar staat warempel
mijn poort", zei de heer
W. C. Kroes vorige week Za
terdag, toen hij in het jubileum
nummer van ons blad een foto
zag van de erepoort, die in 1S9S
ter gelegenheid van de inhuldi
ging van koningin Wilhclmina
aan het begin van de Lange-
straat was opgericht. Het was
zijn poort! Ach. de meestcn die
dit prachtig stuk werk in wer
kelijkheid hebben gezien, leven
niet meer, en diè nog leven, her
inneren zich waarschijnlijk wèl
de poort, maar niet meer degeen,
die haar ontwierp en onder
wiens leiding zij werd gemaakt;
de nu ruim tachtigjarige kunst
schilder W. C. Kroes.
AL sedert jaren woont hij in
Haarlem, maar omstreeks
1898 woonde hij aan de Zuidsingel.
En nog elk jaar vertoeft hij enige
tijd in onze stad. Ook nu is de heer
Kroes in Amersfoort. Het feest
comité van 1898, had een prijs
vraag uitgeschreven voor het mooi
ste ontwerp van een erepoort en
een praalwagen. De heer Kroes
won met de door hem ingezonden
ontwerpen de eerste prijs.
„Behalve de geldprijs, heb ik er
ook nog een getuigschrift voor ge
had," zegt hij, „maar waar dat ge
bleven is, weet ik niet meer. Wel
weet ik dat hel een heel werk was,
om die erepoort en de praalwagen
in orde te krijgen. Bij de erepoort
hoorde namelijk ook de versiering
van de Langestraat, de Varkens-
markt en de Zuidsingel. We heb
ben er heel wat spullen voor nodig
gehad. Ik weet niet hoeveel palen
en latten. En ik had zowat 8000
vetpotjes, die geleverd waren door
de kaarsenfabriek van Vermolen.
Die potjes moesten met ijzerdraad
aan de versieringen worden vast
gemaakt, anders werden ze gegapt.
Om de versieringen af te werken,
heb ik twee wagons sparregroen
uit Haalrem laten komen. De spul
len waren er tenslotte wel. maar
daarmee was het nog niet klaar. Je
kwam voor allerlei moeilijkheden
te staan. Op de poort in de Lange
straat bijvoorbeeld, zou een houten
kroon komen We hadden dat ding
beneden op de koepel geplaatst,
waarna het hele geval naar boven
werd gehesen. Acht man waren er
bij nodig, en toen bleek tenslotte
dat het obstakel iets te breed was.
Toch hebben we de versieringen
klaar gekregen. Maar ja, iedere
avond moesten al die 8000 vetpot
jes worden aangestoken Daar ge
bruikten we van die stokken voor,
zoals de kosters in de kerk hadden.
Ongeveer twintig man waren er
elke avond mee bezig. We gingen
dan met wagens de versieringen
langs en namen stapels brood en
liters koffie mee, want dat aanste
ken was een langdurig karwei..
Als dan de potjes brandden, was
het een prachtig gezicht. Alleen
moest je voortdurend op je qui vi-
ve zijn, want zo af en toe kwam er
bericht, dat hier of daar de hele
versiering in brand stond Dan gin
gen we maar weer blussen. Ach ja,
je weet hoe dat gaat. Soms stonden
er kwajongens aan de palen te
schudden en dan had je het
'T BORSTBEELD BRAK
De praalwagen, die in de optocht
meereed, was ongeveer tien meter
lang en twee meter breed. Er ston
den vier kolommen op, met een
koepel er boven en tussen wat
groen was een piëdestal, waarop
een groot gipsen borstbeeld van
koningin Wilhelmina stond.
't Was voor die dagen een grote
optocht, maar wat er verder eigen
lijk in meereed, weet ik niet zo
precies meer. Ik had natuurlijk de
meeste belangstelling voor m'n
eigen wagen, die in die stoet mee-
rolde over de kinderhoofdjes waar
mee de stralen in die dagen nog
geplaveid waren. Vier of vijf men
sen liepen met mijn wagen mee.
En, 'k zal het nooit vergeten, door
het gehobbel brak op een gegeven
moment de nek van het borstbeeld.
Een van de mensen, die het zag,
sprong op de wagen en verscholen
tussen het groen heeft hij een dik
uur die nek op zijn plaats gehou
den. Die knaap kón haast niet
meer." De heer Kroes glimlacht bij
de gedachte aan deze gebeurtenis.
„Tja. we hadden een mooi feest,"
zegt hij.
Dan praten we nog even over het
werk van de heer Kroes als kunst
schilder. ,,'k Heb m'n hele leven
niets anders gedaan dan schilde
ren," vertelt hij. „Ik heb ook veel
portretten gemaakt. Je beleefde
daarmee ook aardige dingen. Nog
goed herinner ik mij. dat ik een le
vensgroot portret had gemaakt van
tante Sanne, de vrouw van Paul
Kruger. Toen hij in Rotterdam
kwam dat was geloof ik zo on
geveer in 1900 werd het opge
steld in het Maashotel. De kranten
schreven toen, dat het portret grote
indruk op Kruger had gemaakt en
later kreeg ik een dankbetuiging
van hem. Maar dat is nu allemaal
al lang geleden.
In 1943 ben ik opgehouden met
schilderen, want ik heb nu geen
atelier meer. Maar ik zal blijven
tekenen zolang ik kan."
De jeugd van Koningin
Wilhelmina
„Herinneringen van de Jeugd van
koningin Wilhelmina" is de titel van
een bijlage, die het tijdschrift „Histo-
ria" (Uitgave Kcmlnk «Sc Zn, Utiecht)
aan het regeringsjubileum heeft ge
wijd. Het zeer- interessante en boeiend
geschreven verhaal over dc Jeugd
onzer scheldende koningin ls van de
hand van S. A van Steyn De bijlage
is bijzonder smaakvol uitgegeven cn
geïllustreerd met een groot aantal
waarlijk prachtige foto's waarvan wij
speciaal de buitenopnamen op het Loo
noemen.
Louis bokst niet meer
Naar aanleiding van de plannen
van de Londense promotor Solo
mon, die Woodcock in een titel-
match te Londen tegenover Joe
Louis zou willen plaatsen, heeft
John Roxborowgh. een der mana
gers van de wereldkampioen, nog
eens verklaard dat Louis niet meer
zal boksen.
het wel zeer onwaarschijn-
fük geval echter, dat hij van me
ning zou veranderen, zou hij zijn
titel verdedigen in'Amerika waar
hij het kampioenschap gewonnen
en in 25 wedstrijden behouden
heeft.
NIET WAT U DENKT. Als u
tvat beter toeziet, merkt u dat dit
geen explosie is. althans geen ma
chinale. Dit is de plaat die op de
bodem van het Olympisch zwem-
ttadion werd gemaakt toen een van
de zwemsters van de 10 Meter
toren was gesprongen.
ui Duivel verliefd
In Januari zal de acteur Cary
Grant de Oceaan oversteken om de
hoofdrol te vervullen in een film
van Carol Reed, „The Devil's De
light".
Dit moderne verhaal, geschreven
door Alan Melville, bekend roman
schrijver uit Londen, houdt zich
bezig met de avonturen van een
duivel (Cary Grant) en een engel
(wie, is nog onzeker), die op aarde
terechtkomen, respectievelijk als
verleider en verleide, en beiden
een vonnis uit de eeuwigheid ris
keren als straf voor mislukking.
Het loopt echter goed af, want ze
worden werkelijk verliefd op el
kaar en verliezen dus uiteraard
iedere interesse voor dingen als
vonnissen.
De productie van deze film be
gint in Februari 1948.
Zonder toonladder
Frank Sinatra is een beroemd
zanger geworden. Hij speelt de ene
film na de andere en is graag ge
hoord in radio-uitzendingen en
maakt dan bovendien nog zo on
geveer een gros gramofoonplaten
per jaar. Maar alsof dat nu nog
niet genoeg was heeft Frankie
z»ch op het glibberige pad der
acrobatiek begeven; met name het
geveltourisme. Prompt is hij dan
ook gevallen en met een gekneus
de enkel in een ziekenhuis in Hol
lywood opgenomen.
De zaak zat namelijk zo: Voor
zijn nieuwste film „The Kissing
Bandit" was een opname gearran
geerd, waarin Sinatra, als kussend
bandietje, op het balcon van Ka-
thryn Gray sons huis zou klimmen.
Hij deed zulksen kon na een
week zijn werkzaamheden weer
hervatten. Misschien is het een
goede leer geweest om niet meer
op de balcons van vreemde dames
te klimmen.
Barbara Stanwyck
Oud-gedienden der Nederlandse Spoor-
en Tramwegen herdenken
dertigjarig bestaan
Op het feestelijk met bloemen versierde podium van de grote toneel
zaal van Tivoli in Utrecht had Vrijdagmorgen het hoofdbestuur van dc
Bond van Gepensionneerden bij de Nederlandse Spoor- en Tramwegen
plaats genomen om in een buitengewone vergadering het dertigjarig
bestaan van de Bond te herdenken.
Geanimeerde feest-
vergadering in
Tivoli
De voorzitter, van de jubileum
commissie, de heer J. Swart, kon
een groot aantal afgevaardigden
van afdelingen en correspondenten
van de Bond de meesten verge
zeld van hun dames, begroeten
en het was voor hem een groot ge
noegen te kunnen mededelen, dat
ook vertegenwoordigers van de al
gemene Nederlandse pensioenbond
cn van de Algemene Militaire Pen
sioenbond, deze herdenkingsbijeen
komst bijwoonden. Van dc heer A.
F. den Hollander, president-com
missaris van de Ned. Spoorwegen
en van de oud-directeur, de heer
ir. H. Hupkes, waren schriftelijke
berichten van verhindering binnen
gekomen.
De heer Swart bracht hulde aan
het hoofdbestuur, dat, ondanks dat
de led^en daarvan allen reeds tot
de ouderen behoren, met jeugdig
vuur aan een zware taak hebben
gewerkt, zodat thans de „Oude
Garde" uitgegroeid is tot een or
ganisatie van ruim 14000 leden.
,,A1 behoren de aangeslotenen tot
de ouderen, de bond bevindt zich
in de kracht van zijn leven", aldus
de heer Swart, die tevens op een
loyale samenwerking met het nog
in actieve dienst zijnde personeel
kan wijzen.
Nadat de heer Swart, de voorzit
ter van het hoofdbestuur, de heer
J. Ph. Castricum, een fraaie bloe
menmand had geoffreerd, besteeg
de heer Groen, voorzitter van de
Algemene Nederlandse Pensioen-
bond, het podium, om de geluk
wensen namens zijn organisatie,
die zo nauw met de jubilerende
bond verbonden isr aan te bieden.
Deze eerde tevens de pioniers van
de „Oude Garde" want zij hebben,
aldus de heer Groen, de ogen van
de andere gepensionneerden in
den lande geopend en de stoot ge
geven tot oplichting van de Alge
mene Nederlandse Pensioenbond.
Hierna beklom de heer Van
Lieren, voorzitter van de Algemene
Militaire Pensioenbond het spreek
gestoelte, die in een kernachtig
speechje er op wees dat het ideaal
van de pensioenbonden nog niet
bereikt is maar dat de gepension
neerden van de Nederlandse spoor-
en tramwegen bij hun actie op de
volledige steun der gepensionneer-
de militairen kunnen rekenen.
Nadat de juridisch adviseur van
de bond mr. Pauwen uit Den Haag,
zijn felicitaties had uitgesproken
nam de president van het hoofd
bestuur, de heer Castricum. het
woord'die na de verschillende per
sonen, die aan de groei van de
bond in deze dertig jaar hadden
meegewerkt, te hebben gehuldigd
en geëerd er op wees dat 't feitelijk
nog geen tijd was om feest te vie
ren. Daarvoor zijn de sociale noden
waaronder de gepensionneerden
thans nog leven te groot. Maar er
is een kleine kans dat spoedig eni
ge verbeteringen op komst zijn.
Volgens de heer Castricum staat de
gehele volksvertegenwoordiging
achter de wensen- van het hoofd
bestuur inzake de nieuwe pen
sioenwet. Laten wij daarom hopen
dat de regering spoedig zal beslui
ten om de verhoging der pensi
oenen, die in 't vooruitzicht wordt
gesteld, zal worden uitgebreid tot
35 of 40
In de middag werd voor de le
den en donateurs door Van Deldens
cabaret- en het variété-gezelschap
„Luna" een gevarieerd program
ma uitgevoerd, dat als sluitstuk
gold van deze eenvoudige doch ge
animeerde herdenking van het de-
tigjarig jubileum van de bond van
gepensionneerden bij de Neder
landse Spoor- en Tramwegen.
heet eigenlijk Ruby Stevens en
verscheen voor de eerste maal op
het witte doek in 1928. Zij maakte
sindsdien een respectabel aantal
films, waarvan „Mexicali Rose",
„Een Boodschap voor Garcia",
„Stella Dallas", „Remember the
night" (samen met haar echtgenoot
Robert Taylor) en „Flesh and fan
tasy" de belangrijkste waren. In
„Acht professoren en een meisje"
was zij de partner van Gary Coo
per.
Waarschijnlijk is Barbara Stan
wyck de eerste filmactrice, die een
andere actrice knock-out heeft ge
slagen.
Bij een van de scènes van „Acht
professoren en een meisje" moest
ze de bazige huishoudster miss
Bragg (Kathleen Howard) tegen
de grond slaan. Bab sloeg met de
eerlijke bedoeling mis te slaan,
maar raakte miss Howard tot haar
verbazing keurig op de kin.
Kathleen Howard ging tegen de
vloer en moest na de opname wor
den bijgebracht. En Barbara heette
nog wel Sugarpuss (suikerpoesje)!
BIER!
Voor de bierfuif, die voorkomt
in „Het Gebeurde Morgen" had de
producer Arnold Pressburger vier
honderd flesjes laten aanrukken.
Het bier vloeide in stromen op de
vroege morgen (de opnamen be
ginnen om half zeven) en toen men
goed en wel wilde gaan draaien
kwam de regisseur Clair tot de
catastrofale ontdekking, dat zijn
spelersmateriaal voor de helft be
stond uit zeer bleek uitziende zie
ken en voor de andere helft uit
zeer uitgelaten feestvrienden. De
opnamen werden afgelast.
De volgende jnorgen begon het
feest opnieuw. Mèt bier. Maar de
ze maal was het speciaal voor de
gelegenheid gebrouwen en bevatte
één procent alcohol. Die dag werd
er gedraaid!
Donderdagmiddag hebben de Commissaris der Koningin en mevr. Rei-
nalda ter gelegenheid van het gouden regeringsjubileum van Koningin
Wilhelmina op Paushuize een ontvangst gehouden. De met oranjebloe-
men gesierde ontvangst salon was met een talrijk publiek gevuld. Auto
riteiten, vertegenwoordigers van verenigingen en instellingen en vele
anderen bewogen zich in een onafgebroken rij door de vertrekken. En
in de hal werden de felicitatieregisters voor H.M. de Koningin druk
getekend.
Film van de maand
A LTIJD weer is het een verheu-
gende ervaring te ontdekken,
dat Hollywood ondanks zijn su
perioriteit opv 't stuk van de kitsch
en de matige middelmaat toch
ook nog over regisseurs beschikt,
die in staat zijn films te maken,
welke niet. alleen het publiek, vol
komen kunnen bevredigen, maar
bovendien als filmkunst een voor
treffelijk gehalte hebben. Als een
van die weinige regisseurs doet zich
Edivard Dmytryk kennen, wiens
film Crossfire(Kruisverhoor)
thans te Amsterdam, haar Neder
landse première beleeft.
Wat haar genre betreft behoort
„Crossfire" tot de detectivc-films,
maar het misdaad-verhaal gebruikt
Dmytryk hier slechts als aanleiding
om enkele belangrijke problemen
aan de orde te stellen. Hij houdt
zich zoals William Wyler in „The
best years of our lives" eveneens,
zii het dan anders, deed bezig
met het lot van de gedemobiliseerde
soldaten, die zich geestelijk weer
moeten acclimatiseren aan de bur
germaatschappij. Velen hebben van
deze burgermaatschappij een bijna
Instinctieve afkeer, omdat voor hun
gevoel deze het is, die tijdens de oor
log het goede leven leidde en de sol
daten dc vuile was liet opknappen.
Daarnaast zit Amerika niet een in
brede lagen ingekankerd antisemi
tisme en in ..Crossfire" nu laat
Dmytryk deze twee bundels ressen
timenten samentreffen in het ka
rakter van zijn hoofdfiguur. Mont
gomery, een gedemobiliseerde sol-
A/f ET het oog op de naderende
inhuldigingsfeesten komt het
ons wenselijk voor dat thans een
beslissing wordt genomen omtrent
hetgeen van gemeentewege zal ge
schieden ter opluistering van de
feestelijkheden. Na kennisneming
van de plannen der alhier gevorm
de commissie aan welke door uwe
vergadering een crediet werd ver
leend, komt het ons wenselijk voor
dat de gemeente le. hare openbare
gebouwen versiere en verlichte en
zorge voor een erepoort aan de
Utrechtse en Arnhemse bruggen.
2e. Een vuurwerk geve. De kosten
van het sub 1 genoemde bedragen
volgens de raming van de gemeen
te-architect ongeveer f 950.ter
wijl voor f 700.een behoorlijk
uurwerk kan worden verkregen
Wij hebben mitsdien de eer Uw
vergadering voor te stellen daartoe
te beslissen en ons een crediet van
f 1S00.te verlenen."
Zo schreven op 28 Juni van het
jaar 1898 B en W. van Amers
foort aan de leden van de gemeen
teraad. Het gevraagde crediet werd
vlot verleend, misschien ook wel
omdat de gemeenteraad van me
ning was dat het stadsbestuur in
activiteit moeilijk kon achterblij
ven bij de „Commissie tot rege
ling der feestelijkheden bij de a.s.
huldiging van H. M. onze geëer
biedigde Koningin" cn de comité's
die in de verschillende buurten wa
ren gevormd. De commissie met
die hele lange naam in onze
tijd zeggen we maar liever dood
gewoon Huldigingscomité was
gevormd op initiatief van een
Amersfoorts journalist en een zij
ner vrienden en kwam in haar
eerste samenstelling op 6 Novem
ber 1897 voor het eerst in café
„De Arend" bijeen. Voordien wa
ren daar op 18 en 27 September
en op 4 October al vergaderingen
belegd met vertegenwoordigers
van de Amersfoortse verenigingen.
In het gemeentearchief zijn nog
de stapels dichtbeschreven ver
geelde vellen papier te vinden,
waarop de secretaris zijn notulen
pende. Voor het nageslacht voegde
hij er zelfs een beschrijving aan
toe van het ontstaan der commis
sie. gelardeerd met knipsels uit de
Amersfoortse kranten van die da
gen. De zaak werd terstond flink
aangepakt.
T NMIDDELS waren ook andere
krachten aan het werk gegaan.
Wie het dossier over de Kronings
feesten van 1898, dat in het ge
meentehuis aanwezig is, er nog
eens op na slaat, komt onder de
indruk van het grote enthousias
me en de geestdrift die ook toen
onder de burgerij heersten. Burge
meester Schimmelpenninck en zijn
wethouders moesten keer op keer
de raad verzoeken crediet te ver
lenen aan deze of gene straatcom
missie, die wel heel graag volks
spelen wilde organiseren en ere-
bogen wilde oprichten doch de
kosten er van niet geheel en al
zelf kon opbrengen. De bewoners
van het Kalfsveld, toentertijd
het voornaamste feestterrein, wil
den er een behoorlijke versiering
aanbrengen doch kwamen op de
kop af vijf cn twintig gulden te
kort. Natuurlijk werd daarin voor
zien al was het toen nog niet hele
maal zeker dat de volksspelen in
derdaad op dat terrein zouden
worden gehouden. Het stuk grond
behoorde n.l. aan de Ulrechtsche
Hypotheekbank, die juist trachtte
het stuk grond aan de man te
brengen. De beslissing bleef lang
uit en tenslotte wendde het ge
meentebestuur zich met een drin
gend schrijven tot de directeur van
de bank, die er voor zorgde dat
het Kalfsveld toch nog als feest
terrein kon worden gebruikt.
GELUKKIG voor Amersfoort,
dat anders wellicht zijn vuur
werk had moeten missen. De ge
meentearchitect, die de prijs daar
van op 700.had geschat kwam
er tenslotte nog met een koopje
af. Na veel heen en weer geschrijf
meldde de „Nederlandse Pyrotech-
nische fabriek" te Utrecht op 29
Juni 1898 men ziet dat het kort
dag was! dat zij een heel be
hoorlijk vuurwerk kon leveren j
voor de prijs van i 500.Het be
stond o.a. uit „Bengalische ver
lichting" in nationale kleuren, py-
rotechnische fluitende telegraaf,
terwijl het slotdecor werd gevormd
door het wapen van Nederland,
geflankeerd door mozaiekvuur en
schuimende batterijen van Ro
meinse kaarsen. Tezelfdertijd ko
men nog meer verzoeken bij de
gemeente binnen. De Arnhemse
straat bewoners willen een ere
poort bouwen en vragen een cre
diet van 229. De Havikbevolking
wil een feestverlichting langs de
gracht aanleggen en vragen daar
toe het vlot van de gemeente te
leen. En de grote feestcommissie
verzoekt B. en W. haar te berich
ten in hoeverre men tijdens de
feestelijke Septemberdagen op de
muziektent op de Hof kan reke
nen. Maar eindelijk dan is de
grote dag daar. Zo zonder onaan
gename stoornissen verloopt het
feest dat een der voor die gelegen
heden op oranjepapier gedrukte
nieuwsbladen kan melden dat er
„niet één wanklank werd gehoord
en dat er niets onbehoorlijks is
geschied. De politierapporten wa
ren zo blanco dat nu met veel op
hef wordt gewag gemaakt van be
ging van brand in een eerboog en
van een stuk gewaaide vlag cn
dergelijke onbetekende voorval
letjes."
En burgemeester Schimmelpen
ninck spreekt dan ook in een op
3 September 1898 uitgevaardigd
manifest zijn voldoening uit over
de „geestdrift en de aangename
stemming welke onder ons mocht
heersen".
daat. Sommige mensen zo zegt
ergens in de film een politic-inspec
teur dragen in hun geest een
blinde, ingekankerde haat, als een
geladen revolver. Soms gaat, zonder
dat ze het zelf bewust willen, die
revolver af..." B\j Montgomery is
net schot afgegaan en losgebrand
op een volslagen vreemde, in een
bar ontmoet, een Jood en naar hjj
zonder enige reden aanneemt, be
horend tot de gehate groep van
oorlogsprofiteurs, die zich buiten
schot wist te houden.
Dit probleem van het onder
bewuste. maar niet minder gevaar-
rijke anti-semitisme heeft Dwytryk
op bijzonder scherpzinnige wijze in
het centrum geplaatst van een goed
gecomponeerd detective-verhaal. Al
leen al om zijn moed zich in het
openbaar en m Amerika te rich
ten tegen dit anti-semitisme ver
dient hjj waardering. Daarnaast
echter heeft zijn werk nog talrijke
andere opmerkelijke kwaliteiten. De
karaktertekening in de film is
slechts schetsmatig, maar van een
raakheid en helderheid, die door de
oppervlakte heendringt cn de ziel
blootlegt. Een soldaat ontmoet een
meisje dat in een dancing werkt,
een vreugdeloos bestaan waarvan
de triestheid ons verplettert, wan
neer ze zegt: ik dans om te le
ven" en op een vraag van de soldaat.
wat ze doet. wanneer ze niet meer
danst, monotoon en hopeloos ant
woordt: „...dan leef ik!" Meer dan
deze schets, heel sober in filmbeel
den gerealiseerd, heeft Dmytryk
niet nodig om deze figuur volko
men te typeren. Zo laat hij iemand
een vergelijking maken: „Kijk de
oorlog is als dit apenootie in mijn
hand. Er is niets anders en je con
centreert er al je aandacht op. Dan
op een ge geven ogenblik eet je het
apenootje op en je hebt niets cn
niets meer over..." Niet erg belang
rijk dronlcenmansgeklcts, maar
Dmytryk weet dit monoloog je zo in
zijn film te plaatsen, dat het de hele
sfeer suggereert, waarin de gede
mobiliseerde soldaten leven, die dit
niets, de realiteit van de burger
maatschappij. waarin ze zich weer
moeten inleven, maar niet aanvaar
den kunnen.
Dmytryk heeft ieder filmisch
middel om de sfeer van zijn verhaal
te verwezenlijken aangegrepen. Zijn
opnamen cn ziin montage zijn in
hun kernachtigheid bepalend voor
het obsederende realisme, dat deze
detective-storv die buitengewoon
beklemmend werkt beheerst. Zo
laat hij dc man, die ten onrechte
van moord^bcschuldigd wordt en de
eigenlijke moordenaar beiden hun
visie op hetzelfde gebeuren geven
een effect, dat ook Orson Welles
toepaste in zijn „Citizen Kane"
en daarmee brengt hij een sterk na
vrante stuwing in zijn film, die al
bijzonder rjjk is aan gave. artistiek
verantwoorde, elementen welke ge
tuigen van een filmsche begaafd
heid en een rijke verbeeldings
kracht. Opmerkelijk is vooral ook
de wijze, waarop Dmytryk hier het
geluid toepast. Over het algemeen
betekent de geluidsfilm geen verrij
king van de filmkunst. Een opname
bijvoorbeeld van een blaffende hond,
wint niets aan zeggingskracht (ver
liest er eerder aan) wanneer men
bij dit beeld ook nog het blaffen te
horen krijgt Want de geluidsopna
men van dit blaffen hebben dan
geen eigen betekenis en voegen
niets nieuws toe aan het reeds be
kende. In „Crossfire" nu past Dmy
tryk bijvoorbeeld alleen begeleiden
de muziek toe, wanneer die muziek
inderdaad iets kan suggereren, dat
door de beeldenreeks afzonderlijk
niet uitgedrukt kan worden. Boven
dien heeft hij de dialoog, op een en
kele uitzondéring na. uiterst kort en
sober gehouden, zodat ook de ge
sprekken in de reeks van filmbeel
den hun eigen, zeer puntige, functie
vervullen.
Als detective-thriller uitnemend
geslaagd, deze ..Crossfire", maar
tevens een staaltje van beheerste
filmkunst, dat niet zonder reden
het praedicaat Film van de Maand
verwierf.
TJT ET perspectief van de Ne-
derlandse landbouw kan
naar mijn mening niet anders dan
ongunstig worden genoemd," aldus
dr H. J. Frletema in zijn prae-ad-
vies, uitgebracht voor de vergade
ring van de Nederlandse vereni
ging voor de staathuishoudkunde
en statistiek. Hoe is dr Frietema
tot deze conclusie gekomen?
In een uitermate overzichtelijk
geschriftje vertelt deze deskun
dige van de oorzaken, die hebben
geleid tot de moeilijke positie,
waarin zich onze landbouw be
vindt. Het verhaal begint drie
kwart eeuw geleden, toen de Ne
derlandse boer de prijzen van zijn
producten onrustbarend zag da
len. In Canada, Noord Amerika en
Argentinië, maar ook in Rusland
en Roemenië werden uitgestrekte
oppervlakten vruchtbare grond in
cultuur gebracht. De producten,
daar geteeld, overstroomden in
grote hoeveelheden de wereld
markt en natuurlijk had dit zijn
funeste invloed op de markt
prijzen.
De crisis, die hierdoor ontstond,
heeft veel kwaad gedaan maar de
Nederlandse boeren zijn erin ge
slaagd, de moeilijke jaren '70 en
'80 te boven te komen. Dat kon
omdat de landbouw destijds nogal
achterlijk was en dus allerlei ver
beterd kon worden. Bovendien
werden landbouwvoorlichting en
onderwijs intensiever en nam de
vraag naar voedingsmiddelen op
de wereldmarkt toe. Tenslotte
hebben nog andere omstandighe
den, als geografische ligging, kli
maat en bodemgesteldheid, alle
gunstige factoren ertoe meege
werkt, dat de positie van de Ne
derlandse boer zich geleidelijk
aan herstelde.
A de eerste wereldoorlog, ech-
ter traden nieuwe verschui
vingen op en de toestand ver
slechterde meer en meer. De op
brengsten per hectare werden
overal in de wereld aanzienlijk
opgevoerd, de landbouwproductie
in andere delen van de wereld
nam sneller toe dan in West Euro
pa, er kwam veel meer rietsuiker
dan bietsuiker en de margarine
begon de boterafzet zeer nadelig
te beïnvloeden. Dit leidde tot de
crisis van '29 en de daarop vol
gende jaren. Vrije handel maakte
plaats voor invoerbeperking in tal
van landen en dus werd het afzet
gebied verkleind. De prijzen van
de landbouwproducten daalden
nog sneller dan het prijspeil in het
algemeen. De positie van de land
bouw in West Europa werd al
zwakker.
De Nederlandse boer kon zich
slechts met veel moeite handha
ven. De voordelen, waarvan hij
lang geprofiteerd had, werden
kleiner. Wat de ligging betreft:
door de ontwikkeling van het
internationale transportwezen
kreeg deze geringer betekenis.
Het kleinbedrijf, dat in ons dicht
bevolkte land een zo grote plaats
Inneemt, bleek vooral met het oog
op de mechanisatie van de land
bouw grote nadelen op te leveren.
De voorsprong, die de West Euro
pese boeren in het algemeen en
de Nederlandse boeren in het bij
zonder in velerlei opzicht op hun
overzeese concurrenten hadden
en nog steeds hebben, werd ver
kleind.
Na de tweede wereldoorlog viel
Duitsland weg als invoergebied
en Engeland heeft de land
bouwproductie aanzienlijk opge
voerd.
N zijn boekje geeft dr Frietema
ook enkele richtlijnen aan waar
langs de Nederlandse landbouw
zich zal dienen te ontwikkelen.
Naar zijn mening zal aan de bin
nenlandse markt in de toekomst
grotere waarde moeten worden
toegekend. Deze markt zal inten
siever moeten worden bewerkt.
Tot nog toe is dit op zeer ge
brekkige wijze gebeurd: men ver
gelijke slechts het verbruik van
melk, hier en in sommige andere
landen!
Aangaande de export markt dr
Frietema op, dat aan een gron
dige marktanalyse en aan een
systematische afzetpoütiek meer
zorg moet worden besteed. Kwa
liteitsproducten, die veel arbeid
vragen, zullen de beste kansen
hebben, omdat wij de andere pro
ducten nooit zo goedkoop zullen
kunnen leveren als het buitenland.
Natuurlijk valt ook hier het
v/oord: rationalisatie. Daarbij
komt het vraagstuk van de kleine
boeren aan de orde. Ik geloof, dat
dit belangrijk genoeg is om er een
cpari artikel aan te wijden.
OBKE
Hoevelaken
Predikbeurten
Zondag 5 September
Ned. Ilerv. Kerk 9.30 en 6.30
uur ds. J. van Amstel. Doopsbe-
diening.
Gercf. Gcm. Gebouw „Bouw-
lust" 9 30 en 6.30 uur Leesdienst.
Maandag 6 Sept. 7 uur ds. F.
Mallan van Rotterdam.
Medische dienst
Zondag heeft alleen voor spoed
gevallen dienst dokter W. Ver
beek te Hoogland, telef. K 3493
260.
Terug uit Indonesië
Per ss. „Waterman" keerde
Vrendag de heer A. de Vries te
Hoevelaken uit de tropen terug.
Jubileumspeldjes
Te Hoevelaken zijn bij de diver
se winkeliers jubileumspeldjes
voor het nationaal huldeblijk voor
H. M. de Koningin, ten bate der
kankerbestrijding verkrijgbaar.
Jubileumfeesten
Door de Oranje-Vereniging te
Hoevelaken is een aanvullend pro
gramma vastgesteld. Het luidt nu
alsv olgt: De muziekuitvoering
door het fanfarecorps op Zaterdag
a.s. komt te vervalen.
Maandag a.s. 13.30 uur Kinder
feest op het terrein bij Huis „Te
Hoevelaken".
19.00 uur vertrek van het fanfa
recorps vanaf Klaarwater naar het
feestterrein waar een groot avond
feest wordt georganiseerd m.m.v.
het fanfarecorps en een accor
deonband.
