Annie Romein schuift Hugo de. Groot
van tafereel naar tafereel
Het zeilmakersambacht zit
in de verdrukking
Als Himmler last had van
maagkrampen
In de donkre nacht klinkt
zacht de gamelan...
Ernstiö© toestand in Azië
Wonderkind en
balling
Het leven van millioenen mensen
hing af van toevalligheden
Russen eisen uitlevering van aantal
vooraanstaande Berlijners
4
Dinsdag 21 September 1948
Zij liet het document niet in de steek
voor de verbeelding
HET staat buiten twijfel, dat
Annie Romein-Verschoor met
haar boek over het leven van Hugo
de Gro/)t 'n respectabel werk heeft
geschapen. Het portret, dat haar
man reeds eerder van hem schels
te in „Erflaters van onze Bescha
ving" vertoont zij thans volledig
uitgewerkt en op een wijze, die zal
bevallen aan wie met de historie
niet uit het leerboek wil kennis
maken maar uit het leesboek.
Met groot geduld en uiterste nauw
keurigheid tekent zij de historische ta-
frelen. waarvan Hugo de Groot het
middelpunt ls. Wij zien hem te midden
van mensen en gebeurtenissen en tegen
de achtergrond der zeventiende eeuwse
steden: Delft, Lelden. Rotterdam. Lon
den, Parijs en Stockholm. Behoedzaam
draagt zij er zorg voor. dat het karak
ter van haar werk de historische waar
heid geen ogenblik geweld aan doet.
Zij kent de risico's van Ia vie roman-
cée Niemand zal van haar kunnen zeg
gen. dat zU tcrwille van de verbeelding
het document In de steek Het Het be
hoeft geen betoog dat hierdoor een
spanning ontstond, die veel van haar
moet hebben gevergd, die haar dikwijls
voor de vraag moet hebben gesteld of
z(j wellicht een onmogelijk werk onder
nam. of een historische roman nog wel
bestaan kan. zowel volgens de ODvat-
tingen van de historicus als volgens die
van de literator Indien ik een ogen
blik met de Belgische literatuur-histo
ricus Sorell aanneem, dat de roman de
kunst is van het verhaal, vooral daar
waar het menselijk document niets
meer heeft te zeggen, dan wordt aan
de historische roman hier de zwaarste
eis gesteld. Sorell's definitie sluit dcc
roman zeker niet uit vergt echter van
haar schepper in blzondere mate. dat
hij de kunst van het verhaal verstaat.
Men kent Annlc Romein als een uitste
kend essayiste. De scherpzinnigheid, le
vendigheid en beschouwelijkheid, daar
toe vereist, heeft zU reeds lang getoond
te bezitten Maar hier ging het om nog
iets anders den scherpe psychologische
kijk. intelligente karakteristiek en gro
te kennis van historische feiten Hier
moest bovendien het verleden opnieuw
menselijke actualiteit worden, hier
moest de historie zich zelf worden door
zich zelf te overwinnen. De roman eist
mensen en niet het rapport over men-
zln, gevolg van zijn verwonderlijke
vroegrijpheid Daarin heeft ztj hem te
pakken, dat brengt zij tot leven. Maar
het biedt aanvankelijk te weinig hou
vast En wij worden overstelpt met de
ene beroemdheid na de andere, het ene
succes na het andere. Hugo de Groot
wordt geschoven van tafrccl naar ta-
freel. goed aangekleed alle. minutieus
verzorgd Totdat zij vat op hem kriigt.
totdat hij haar niet meer loslaat als zlin
tegenslagen beginnen; het eerst in het
gesprek met de Engelse koning Jaco
bus. En naarmate het leven van De
Groot aan menselijkheid wint. wint ook
het bock aan leven en gaat het toch
meer op een roman lijken. De politieke
nederlaag, ziekte, gevangenschap, bal
lingschap In Frankrijk, maken, althans
in dit bock. een mens van Hugo de
Groot een mens met zijn tragiek cn
zijn grootheid. Terwijl de vaderlandse
geschiedenis op de achtergrond raakt,
komt De Groot, een mens met eigen
Innerlijk' leven, met eigen aandoenin
gen en gevoelens meer en meer naar
voren De schrijfster komt met hem in
contact en nu eindelijk zien wij hem
voor ons de Zweedse ambassadeur ln
Parijs, die. gevangen in de angstval
lige zorg voor het protocol zijn gaven
niet gebruiken kan; de balling, die
meer en meer zijn aanraking met het
vaderland verliest; de man die onge
wild zijn vrouw zo zwaar op de proef
stelt cn het uiterste von haar vergt:
de vader van zwakke cn verlopen kin
deren, in wie niets van zijn verwach
tingen verwerkelijkt wordt: de slechts
door één idee bezetene: de man. oud
vóór zijn tijd. die de werkelijkheid
steeds meer uit het oog verliest: de
verdwaasde aan het hof van de jonge
koningin Christina: een trieste dode. die
een verbitterde vrouw achterlaat Al dit
menselijke, al te menselijke heeft de
schrijfster geboeid, daarmee kan zij
werken, nadat het haar lang ontzegd
was Heeft zij vanwege haar afkeer van
het wonderkind en haar medeleven in
zijn nederlaag het grote blijvende van I
haar held niet teveel vergeten? Heeft
zij de schrijver van de lure belli ac
pacis volledig recht doen wedervaren?
Het einde was triestheid en verbitte
ring. Maar daarmee was het toch niet
uit? Met De Groot stierf toch een man.
die de wereld een idee geschonken had.
welke haar sindsdien niet meer zou
verlaten Wat een tromf. ondanks alle
tekorten cn nederlagen. Het verleent
voor ons zijn leven zin en waarde. Al
leen daardoor is het geen mislukking.
En alleen daardoor ls het de moeite
waard er een bock over te schrijven.
Een wonderkind, een tragische balling,
zij leveren stof genoeg voor eén auteur.
Een Don Quicnotte, kampioen voor
recht en vrede, doet dat óók Maar
Annie Romein kan het daarom niet ziln
begonnen. Dat zij ermee schijnt te ein
digen is opnieuw een bewijs, dat de ro
mankunst eisen stelt, die wij van een
bekwame historica en een knap essay-
iste niet zonder meer mogen verwach
ten.
J. C. BRANDT CORSTIUS.
In de textielfabriek „Schutters
veld'' in Enschede heeft de stoom
ketel van de roemruchte Neder
landse oorlogsbodem Jan van Ga
len" een plaats gevonden. Op deze
ketel is een 20 meter hoge pijp ge
plaatst, die een doorsnede van 2
meter heeft. De montage van de
enorme pijp was een zeer lastig
karwei,- dat enige dagen in beslag
genomen heeft.
„Geef mij twintig geschoolde vaklieden,
werk heb ik volop voor hen!"
Het zeilmakersambacht sinds de zeventiende' eeuw reeds van groot
belang voor vele Nederlandse en buitenlandse bedrijven is in ver
drukking gekomen. Door het ontbreken van scholen, waar dit beroep
wordt onderwezen voor zover ons bekend biedt geen enkele Neder
landse ambachtschool opleiding voor zeilmaker krijgt dit unieke vak
niet meer de zo noodzakelijke „injecties" met nieuw bloed, die voor
waarde zijn voor het voortbestaan van ieder beroep. Zo is in de zeil
makerij een schreeuwend tekort ontstaan aan geschoolde arbeiders.
Grootste zeilmakerij
in Utrecht
Ongetwijfeld ilf dit ook veroor
zaakt door het feit, dat het zeil-
makersvak in discrediet is gekomen
sen. De roman vraagt de actieve inner- doordat stoomschepen de zeilboten
lillen vnrhnnrtAnhftlrt «rtn nArrAnnllH.KA.^
van de zeeen hebben verdro
Vroeger was de zeilmaker aan
boord van ieder schip een even on
misbare kracht als nu dq machi
nist. Geen vaartuig kon zee kiezen
zonder hem te hebben aangemon-
steld. Niet slechts schepen, maar
ook molens waren en zijn veelal
nog afhankelijk van de man, die
„wonderen" met zeil kan doen.
Naast een degelijke vakkennis en
veeljarige ervaring ligt het geheim
van dit bijzondere ambacht in een
zekere „feeling", die alleen geboren
wordt uit liefde voor het vak. Nu
dan: ingewijden hebben ons ver
zekerd, dat het ontbreken van vol
doende geschoolde zeilmakers ook
voortkomt uit het verdwijnen van
de liefde voor het vak.
Zo komt het, dat slechts weinige
zeilmakers tot de all-round vaklie
den gerekend kunnen worden. Ge
volg: ook de zeilmakerij ontkwam
niet aan de ontwikkeling tot „con-
fectie-bedrijf", waarin tal van on
geschoolde of hoogstens geoefende
arbeiders onder leiding van enige
ouderwets-degelijke vaklieden de
vele opdrachten uitvoeren. Onge-
West:
h. 10
C v. 10.
O a
b,
cn omgeving en niet het geschiedkundig
toneel, de groepering om de hoofdper
soon. die door de dingen wordt aan
gedaan. die repoussoir is in gesprekken
bij gebeurtenissen cn voor beroemde
feiten Leven en lot moeten krachtige
gemoedsaandoeningen in de schrijver
ojirocpen. het boek moet. van man te
gen man, van mens mét mens geschre
ven zijn Het is merkbaar dat dit laat
ste Annie Romein grote moeite heeft
gekost bij de jonge De Groot, de stu
dieuze. Ijverige, geniale regentenzoon.
die het In alles voor de wind eant die
het geluk in de schoot krijgt geworpen,
het wonderkind, dat in ziin strlid om
het hoogste te bereiken alleen de tijd
tot tegenstander heeft Hoe kan men
meevoelen met dit wittebroodskind,
deze geslaagde Jongen, deze knappe,
nog net niet pedante wl1ze. die met de
oude geleerden verkeert als hun ge
lijke. ja hun meerdere?
Hij geeft de romanschrijfster slechts
op één punt een kans: ziin wereld
vreemdheid, zijn gebrek aan realitelts-
Bridge-rubrie k
Een waar wonder
Ik zal direct beginnen het spel te
geven, waarover ik het heden heb
ben wil.
Noord:
v, 7. 2.
C? a, h, 6, 4, 3.
O v, 7.
«f» v, 5, 4.
Oost:
a.
8. 7, 5.
b. 10. 3. O 8, 6. 5. 4. 2.
9. 8, 7, 2. a, 10. 6, 3.
Zuid:
b. 9, S. 6. 5. 4. 3
O b. 9. 2
O h, 9.
h
Gegeven is dat Z het spel in Sch.
speelt.
Gevraagd wordt, wat het maxi
mum is. dat Z zal maken by goed
tegenspel van W-O, by dichte kaar
ten natuurlijk.
Het ls niet moeiiyk in te zien dat
W-O steeds vier slagen kunnen ma
ken, te weten Sch. a, h, R. a en
KI a. Het antwoord moet dus zyn
3 Sch.
Dit spel is werkeiyk voorgekomen
op een meestertournooi te Boeda
pest. U begrijpt wel dat er toen
meer gemaakt is dan 3 In Sch. want
anders zou het weinig zin hebben
dit spel hier met deze inleiding te
behandelen. Maar toch geef ik U te
raden hoeveel er nu wel gemaakt is.
Een optimist zal antwoorden: 4
aan trek. Slechts een enkele fan
tast: 5 aan trek. Maar de waarheid
overtreft de stoutste verwachtin
gen: 6 aan trek werd er gemaakt!
Zeg niet: „Onmogelijk", want hier
ls de oplossing. W kwam uit met
KI. 9, waarop N de 4 en O de 6
speelt. Z maakte hierdoor KI. h.
Z vervolgde met R. 9, waarop W
de 10 en N de v. speelde, zodat deze
slag ook gemaakt werd. Hierna
volgde een kleine KI. van tafel, O
wilde Z niet KI. b laten maken, zo-,
dat hij het a speelde. Z troefde af.
waarna Z N met H. a aan slag
bracht. Op KI. v werd toen R. h
geëlimineerd. Hierna bracht Z zijn
eigen hand weer aan slag door R af
te troeven, waarna Z een kleine
Sch. speelde
W, die achtereenvolgens R. a en
KI. a verloren had zien gaan, wilde
Z toch niet de triomf gunnen, dat
Sch. h niet zou worden gemaakt.
Als hy een kleine Sch. speelde liep
hp dat risico indien Z Sch. a zou
hébben. Daarom speelde W Sch. h,
hetgeen tot grote schrik van W-O.
tengevolge had. dat Sch. h en a te
gelijk vielen. Aldus kon het gebeu
ren dat W-O in totaal slechts 1 slag,
te weten Sch. a maakten. Minder
had het niet gekund.
Ik weet wel dat W-0 het beter
hadden kunnen doen, maar ln ge-
moede, een zwaar verwyt treft hun
toch stellig niet. Wij weten het nu.
maar W-O wisten het niet en „tout
savoir, e'est tout pardonner". alles
weten isalles vergeven.
Mr. E. C. GOUDSMIT
Op Donderdag 30 September a.s.
zal het dertig jaar geleden zijn dat
de Haarlemse Stadsschouwburg aan
het Wilsonplein in gebruik werd ge
nomen. De viering van het 25-jarig
bestaan moest destijds achterwege
blijven wegens het gevaar dat deze
viering tot een' nat.-socialistische ma
nifestatie zou worden. Thans wordt
de schade ingehaald. Onder de titel
„De Haarlemse schouwburg en der
tig jaar toneel" zal op 29 September
in het Frans Halsmuseum een ten
toonstelling worden geopend.
Het bekende klooster Einsiedeln in
Zwitserland heeft dit jaar zijn
1000-jarig bestaan herdacht. Gelijk
ieder jaar op de herdenkingsdag
van de kerkwijding werd ook nu
als hoogtepunt de lichtprocessie
gehoudenwaaraan duizenden pel
grims. onder u>ie vele buitenlan
ders deelnamen. Het einde van de
ze processie tverd gevormd door
een dienst in de open lucht.
veer 260 Nederlanders nóémen zich
zeilmakers, maar een deel van hen
weet weinig van het eigenlijke vak
en bijna de helft van de gevestigde
zaken bestaat dan ook uitsluitend
van het verhuren van dekzeilen, of
de exploitatie van kermistenten.
Slechts enkele echte zeilmakerijen
van naam treft men nog aan: één
daarvan is ongetwijfeld de fabriek
aan de Muntkade in Utrecht de
grootste van ons land! verder is
die van Frits Veldhuizen in Volen-
dam die juist dezer dagen vijftig
jaar bestond zeer bekend.
Frits, een oude rot
Frits is een echte oude rot in het
vak, die zich vooral bezig houdt
met het vervaardigen van jacht- en
bottertuigen. Tijdens de eerste
jaren van zijn bestaan bloeide het
bedrijf best. Frits kende zijn klan-
i ten en hij wist, hoe moeilijk de vis-
1 sers het soms hadden. Zijn devies
luidde daarom: „Wij vragen niet
om centen, wij vragen alleen: wat
moet je hebben?" Helaas, door het
ontbreken van geschoolde arbeiders
moest zelfs Frits de tering naar de
nering zetten en nu heeft deze pri
ma vakman die lange tijd leer
meester is geweest aan een school
voor de binnenscheepvaart meer
inkomsten van zijn café aan het
Volendamse haventje dan van de
zeilmakerij. En dat vooral, omdat
hij „het vak" ongerept wilde hand
haven. Anderen stonden niet op
zo'n streng standpunt en pasten
hun bedrijven aan aan de eisen des
tijds; zo kreeg het oude handwerk
een harde knauw.
Heus, de zeilmakerij zou geen
kwijnend bestaan behoeven te lij
den, want hoevele goederen, die
vroeger uit leer werden gemaakt,
vervaardigt men nu van zeildoek:
leger-, kampeer- en kermistenten,
brancards, rugzakkenIs het
wonder, dat één der grootste fabri
kanten van zeildoekartikelen ver
zuchtte: „Als ik maar twintig wer
kelijk geschoolde zeilmakers kon
krijgen.Ik heb volop werk voor
hen!"
Gemakkelijk is het vak niet, dat
zal iedere zeilschipper en iedere
sportzeiler U kunnen verzekeren.
Want voor elk vaartuig een zeil te
snijden en te naaien precies zoals
deze boot en geen één ander!
het nodig heeft, hiervoor wordt niet
alleen het loutere vakmanschap
vereist, maar ook een grote mate-
rialenkennis. veel inzicht en liefde
voor de zeilboten, een vaste hand
eneen ..kleermakersoog". Daar
is dan ook in Loosdrecht een snij
der, die heel wat jachttuigages
heeft gemaakt, en goede!
Ook de materiaalvoorziening
biedt de zeilmakerij heel wat moei
lijkheden. De grondstof' is vlas, en
vooral het feit, dat voor het dage
lijkse linnengoed katoen het vlas
vrijwel geheel heeft verdrongen is
oorzaak, dat er nog maar enkele
bedrijven in Nederland zijn, die het
ruwe vlas kunnen spinnen en we
ven. Het buitenland zou waarschijn
lijk wel materiaal kunnen leveren,
maar ook hier treedt het bij iedere
transactie met het buitenland om
de hoek glurende deviezentekort als
rem op.
Ruimere grondstofvoorziening en
een degelijk georganiseerde vakop
leiding in vakkringen koestert
men ver uitgewerkte plannen daar
voor zouden de zeilmakerij
nieuw leven kunnen inblazen. Ook
Utrecht zou daar wel bij varen, om
dat de fabriek aan de Muntkade
een artikel maakt en in de handel
brengt, dat uniek is. nl. appelpluk-
kersschorten, die het tijdrovend
meevoeren van een mand overbo
dig maken.
Belangwekkend boek
van de masseur
dr. Kersten
De Parlementaire Enquête-com
missie die zich bezig houdt met
een onderzoek naar het beleid van
onze regering en de rijksinstellin
gen tijdens de oorlogsjaren heeft
Woensdag twee uur lang dr.
Felix Kersten, ondervraagd,
de masseur van de „Reichsführer
SS" Heinrich Himmler. De com
missie wenste nadere inlichtingen
over dr. Kerstens verklaring, dat
hij tijdens de oorlog bij verschei
dene Nederlandse autoriteiten op
onverschilligheid ls gestuit als het
er om ging acties te ondernemen
ter bevrijding van Nederlandse
gevangenen. (Dr. Kersten, in Est
land geboren en Fin van nationa
liteit, is arts en tevens een be
kwaam masseur).
In 1939 verzocht Himmler dr.
Kersten naar Duitsland te komen
om hem te behandelen voor hevige
chronische maagkrampen. Nadat
hij één der hoogste Nederlandse
militaire autoriteiten had geraad
pleegd besloot dr. Kersten, zoals hij
mededeelt, aan Himmlers verzoek
gehoor te geven.
Spoedig bleek, dat alleen dr.
Kersten in staat was Himmlers
wankele gezondheid voor in
storten te behoeden. Zo kreeg
hij hoe langer hoe meer in
vloed op de besluiten van de
hoogste SS-leider.
Dr. Kersten heeft deze invloed
volgens zijn zojuist bij J. H. Meu-
lenhoff te Amsterdam verschenen
boek „Klerk en beul, Himmler van
dichtbij" aangewend om duizenden
politieke gevangenen en gedepor
teerde Joden van de dood te red
den.
Wajang Golek in de Preanger
(Bijzondere corcsDondentle)
De Invitatie was nogal vaag!
Dansfeest, wajang-feest, in Pada-
larang. Maar de jeep snerpte Pa-
dalarang voorbij. Linksom, rechts
om, draaiend en al bochten nemend
naar boven. Gocnoeng Missigit de
tempelberg: een roze krijtklomp te
gen dc blauwe morgenlucht van dc
Preanger. In bijna haakse bochten
tollen we verder, vijf jongens ln
een jeep, die niet meer te houden
lijkt. Als een ronkende tor van
dessa naar dessa. Steeds hoger
waar de aarde brokkelig en de bo
men ijler worden. Als de weg weer
naar links draait, daalt de jeep
Ineens scherp naar rechts. Een flits
van een wazig vergezicht cn we
staan stil.
Oeho ls onze chauffeur, een stille
longen uit dit bergland. Hier woont ziin
familie, eigenlijk één groot gezin dat
leeft van wat deze onvruchtbare rotsen
hun willen geven. KIpDen en geiten ziin
gauw tevreden en diep in dc dalen ziin
nog wel zonnige plekken, waar dc paddi
wil rijpen Deze mensen vroegen ons om
te komen op hun feest, de besnildenis
van hun jongste zoon Kinderen met
strikken in hun vlechtjes, die ons eerst
verwonderd hebben aangekeken hollen
nu vooruit om over onze komst te gaan
vertellen Een pad. versierd met een
welkomstpoort cn fris-groene bogen,
gaat steil naar beneden en ergens tussen
de groene bomen tingelt de gamelan.
Overal op dc hellingen in dc omgeving
weet men. dat aan Allah is geofferd;
een witte geit cn vruchten.
Langs de kronkelpaadjes kwamen de
gasten cn de familie. En denkt U zich
in de slager, de kruidenier, dc man met
garen en band, de vruchtenkoopman en
de visser, allen hebben hun matten om
het huis gespreid In flessen gifgroene
en felrode dranken fonkelt licht en bo
ven houtskoolvuurtjes roosteren don
kerrode stukken vlees.
De gastheer komt ons tegemoet. H11
is nog jong en verwelkomt ons od
Westerse wijze met een handdruk.
Poppenspel
Voor deze dagen is een overdekt
platform bij het huis gebouwd Daar.
onder papieren slingers en vlaggetjes,
hurken rond de wonderman met de
poppen dc muzikanten. Het poppenspel,
fel uitschietend bil de cadans van de
kleine trommen cn bellen, statie als
een heilige vogel bij de bronzen toon
van de gong gaat het verhaal van de
oude Soendanese helden vertonen. Uur j
na uur."
Als de gastheer onze plaatsen heeft
aangewezen op de voorgalerij van het
huis, staat de verteller op en laat ons
in 't Maleis het verhaal ln het kort
weten.
Boven de halfdonkere gloed van sa
rongs en kabaja's kijken de gasten stil
cn zonder verlegenheid naar ons. De
muziek zet in en ieder volgt weer het
bewegen van de poppen Tot diep ln
de nacht, tot de volgende morgen zal
dit doorgaan Het verhaal van de liefde
van de koningsdochter uit het rijk van
Tasik die blanker was dan de albasto
rijstkorrel....
De papleren bloemen, fel rose, blauw
cn wit. staan overal en slingers van
papier dwarrelen alle kanten uit Aan
de boom gerijpte pisangs van een nave
goudkleur, die nog overladen wordt
door zoete gekleurde koeken ln glazen
flessen. Ja. tast maar toe en van dorst
kan je niet spreken, ln glazen schuimt
zelfs fris bier.
GRACIEUZE VROUWEN
In een zijkamer hurken de vrouwen.
Hun plaats ls niet bij de gasten, maar
bU de bonte uitstalling van alle bezit
tingen van het huis: fUn linnengoed,
sluiers en sarongs, Af en toe werpt een
van hen door het raam dc muzikanten
iets toe met de gratie van een jonk
vrouw Idja en Lima. de baboes uJt
*de steden kennen dit niet meer. het
leven volgens eeuwenoude gewoonten,
die de vrouw haar bescheiden maar
gracieuze rol laten spelen
Schalen en borden worden binnenge
dragen Aan stokjes het geroosterde
vlees ln sterk gekruide saus gewenteld.
Nu kunnen wc de gastheer tonen, dat
wc zijn gastvrijheid waard zijn. HIJ
lacht steeds guller en vertelt van zün
oogst, die was goed dit jaar
Als we de volle smaak van zijn pi
sangs roemen moeten we er nog meer
van eten.
Uren later, als we het rotspand weer
opklauteren, gonzen kleine trommen
nog steeds en ln het zangerig Soenda-
nees vertelt de man met de DODDcn
hoe er oorlog kwam tussen de vorsten,
maar de dwaze Scmar en Petrock zul
len de kemphanen ln al hun belachelij
ke eigenwaan laten zien. Semar en
Pctrock, van wie de Socndanezen de
ontwapenende glimlach hebben overge
nomen. staan hoog aangeschreven bij
dit volk. dat van vrede cn vrolijkheid
houdt
En morgen, bij het eerste licht, zal
met aartsvaderlijk ritueel de jongste
zoon van onze gastheer aan Allah wor
den opgedragen.
In het zevende hoofdstuk van
zijn boek verhaalt hij, hoe Hitler in
het begin van 1941 het onzalige
plan koesterde het gehele Neder
landse volk uitgezonderd de
N.S.B.'ers naar Polen te ver
plaatsen. Zieken en ouden van
dagen „mochten" per trein en
autobus reizen, jongere mannen en
vrouwen moesten de tocht naar de
onontgonnen en voor hen onbeken
de gebieden, te voet afleggen,
dwars door Duitsland cn een groot
deel van Polen heen. Himmler
moest dit plan ten uitvoer brengen
en werd er persoonlijk verantwoor
delijk voor gesteld, dat geen der
Nederlandse Joden de plaats van
bestemming zou bereiken.
In een sober, maar adembene
mend verhaal vertelt dr. Kersten,
hoe hij geestelijk met Himmler
heeft geworsteld om dit plan te
vernietigen of althans op de lan
ge baan te schuiven. Het is hem
gelukt Himmler er van te over
tuigen, dat dit karwei zijn slechte
gezondheid totaal zou ondergra
ven en hij kreeg gedaan, dat de
uitvoering werd uitgesteld tot na
de oorlog, tot na de „overwin
ning". En dat alleen, doordat
Kerstens genezende handen
macht hadden over Himmlers
maagkrampen
Hoe langer hoe meer boort dr.
Kersten zich in de zaken van zijn
met zo hoge macht begiftigde, maar
in wezen zeer weifelmoedige
patiënt. Honderdtallen keren wendt
hij zijn invloed aan om slachtoffers
uit de klauwen der nazi-beulen te
redden. Lang niet altijd had hij
succes. En hij ondervond veel te
genwerking. Men wilde hem weg
werken maar zijn invloed op
Himmler was te groot.
Ernstig is de teleurstelling, die
hij uit over het feit, dat het hem
niet is gelukt met de officiële Ne
derlandse vertegenwoordiger in
Zweden tot een vruchtbaar con
tact te komen. Hij schrijft hierover
op blz. 125:
„De samenwerking met baron
Van Nagell was voortreffelijk,
maar deze was in 1941 als gezant
vervangen en werkte nadien nog
slechts onofficieel op een onder
geschikte post op de persafdeling
van het gezantschap. Met moeite
slaagde ik cr in ten huize van een
Zweedse relatie een onderhoud met
graaf Van Rechteren Lim-
purg, de opvolger van baron Van
Nagell als Nederlands gezant in
Stockholm, te arrangeren. Ik bood
Uit de Boekenmolen
Paarden van Holst
De ruimte in de krant laat het meestal
niet toe om herdrukken van boeken te
bespreken of aan te kondigen. WJj wil
len echter een uitzondering maken voor
de roman van Gerard van Eckeren. die
werd genoemd naar enkele regels van
de dichter A Roland Holst Zii ver
scheen bij de Uitgeverij „Hollandia" te
Baarn.
Van Eckeren schetst in zijn werk het
leven en de gedachten van de Jonge
mensen vlak voor en in de tweede
wereldoorlog "Het ligt dus voor dc hand
dat zijn boek de kenmerken draagt van
een probleemroman, terwijl hij daar
naast aansluit bij zijn vroegere psycho
logische romans Bovendien gebruikt de
schrijver de verworvenheden van de
nieuwe literatuur, waardoor een aan
trekkelijk geheel tot stand kwam. dat
niet alleen om de inhoud, maar ook om
de vorm boeit.
Het verhaal van de besten van een
generatie, waarop de schrijver, wiens
opvattingen men wellicht in de figuur
van Beversma herkent, zijn hoop voor
de toekomst heeft gevestigd, is weldadig
en boeiend, en waard gelezen te worden.
hem aan de vrijlating van Neder
landers bij Himmler te bewerkstel
ligen, als hij namen gaf. De Neder
landse gezant toonde echter geen
belangstelling en sneed verder con
tact af."
Geen lijsten?
Dr. Kersten laat dan doorsche
meren cn in een interview met
een redacteur van één der Neder
landse dagbladen bevestigde hij het
dat er op het Nederlandse ge
zantschap in Stockholm geen lijsten
van gevangen Nederlanders be
schikbaar waren. Misschien waren
ze er wel, maar ze zijn hem althans
niet ter hand gesteld. In ieder ge
val vraagt deze zaak wel ophelde
ring en het bezoek dat dr. Kersten
aan de parlementaire enquête
commissie bracht, hangt daar on
getwijfeld mee samen.
Najaar 1944, als Himmler begre
pen heeft, dat Duitsland de oorlog
heeft verloren, slaagt dr. Kersten
er in, speculerend op Himmlers
welhaast mystieke verering van het
„oordeel der geschiedenis" in de
resterende oorlogsmaanden duizen
den politieke gevangenen van de
dood te redden. Zelfs slaagt hij er
in een vertegenwoordiger van het
World Jewish Congress in per
soonlijk contact met Himmler te
brengen; hij effent de paden van
graaf Folke Bernadotte, die als
voorzitter van het Zweedse Rode
Kruis grote transporten gevange
nen naar zijn vaderland organi
seerde cn later onderhandelaar
werd tussen de Geallieerden en
het verslagen Duitsland.
Uiteindelijk is voor ons het
meest verbijsterende in dit boek,
dat de beslissing over dood en le
ven van millioenen mensen afhing
van de vraag of één der hoogste
nazi-leiders last had van maag
krampen of niet.
De waanzin en de bestialiteit
van de dictatuur is daarmee wel
ten voeten uit getekend.
Op het terrein van de Amsterdamse Markthallen heeft Zaterdagavond
en nacht een felle brand gewoed in drie aardappelloodsen. Overzicht
van het terrein van de brand met dwars over de geweldige straal van
de drijvende brandspuit „Jan van der Heyden".
De tentoonstelling „Vincent van
Gogh en zijn Nederlandse tijdgeno
ten" in het Stedelijk Museum te
Amsterdam is verlengd tot en met
30 September a.s.
.Worden vijf tot dwangarbeid veroordeelde Duitsers
tot gijzelaars gemaakt?
Volgens een onder Sovjetlicensie
werkend Duits persbureau zijn de
Sovjet-autoriteiten te Berlijn van
plan de uitlevering te eisen van
een reeks vooraanstaande perso
nen uit de niet-communistische
partijen te Berlijn, o.w. dr. Suhr.
prof. Reuter, dr. Friedensburg en
Franz Neumann. Deze personen,
die hebben deelgenomen aan de
anti-Sovjetdemonstratie bij de
Brandenburger Tor op 9 Septem
ber, zouden door de Sovjets wor
den opgeëist „in ruil" voor de vijf
Duitsers die zij nu tot langdurige
MISSCHIEN is de spanning in
Europa wel eens groter ge
weest in de laatste jaren dan in
deze dagen. Maar levendiger ogen
blikken dan wij nu beleven hebben
die jaren ons niet geboden.
Een kinderhand is gauw gevuld.
Er kan haast overal ter wereld ge
vochten worden of op andere wijze
met grote en kleine incidenten
worden gespeeld; wij zijn reeds te
vreden als onze indruk zich ver
sterkt, dat geen wereldoorlog on
middellijk op til is, dat wij
reeds onze maatregelen hoeven te
treffen voor de vprwoesting van
West Europa, dat een toepassing
kanische krachten zich tegen hen
zouden gericht hebben, met vrese
lijke gevolgen voor de hunnen en
hun vrienden in die wereld. Met
hun zich terugtrekken hebben zij
bereikt, dat zij niet meer de zon
debok zijn voor alle tragische on
rust in de Indische wereld, maar,
niét integendeel, nu als vrienden wor
den aanvaard en er van hen zelfs
af en toe nog een verzachtende in
vloed kan uitgaan. De Engelsen
Siam is de: toestand hoogst onzeker.
Het bewind wordt er uitgeoefend
op een wijze en door lieden, die de
moderne patriotten onder de Sia
mezen niet gelukkig maken. Die
regering ziet zich. door communis
tische haarden in het land zozeer
bedreigd, dat zij angstig de ogen
gericht houdt op hetgeen er in het
het Indische continent geldt.
Azië is het tragische werelddeel,
meer nog dan Europa omdat in
Europa het politieke element ster
ker is dan het chaotische element,
hoe chaos-wekkend de politiek van
tijd tot tijd ook ziin kan. Het is een
beproeving voor Israël dat het de
ze nieuwe slaat ten deel valt, juist
naburige Malakka gaande is. Daar in deze vulcanische periode, in het
van de atoombom niet ons naaste e torenen des^tijds begre-
toekomstbeeld is. En daar lijkt
het op.
pen. Op het allerlaatste ogenblik
weliswaar. Maar het is reeds een
grote verdienste voor een over-
Verder zijn het onvriendelijke heersende natie, die tekenen te
tijden. Tussen India en Hyderabad verstaan voor het te laat is. Want
is er nu een oorlog uitgebroken, en dit komt niet te vaak voor.
wij weten niet hoe die zich verder
ontwikkelen zal. Terwijl in Europa
de dingen bij slot van rekening
waarschijnlijk minder erg zullen
blijken dan zij er in de ogen van
velen korte tijd hebben uitgezien,
in Azië kan men daarop minder ge-
zijn het Chinese communisten die
er een vrijheidsoorlog op touw
hebben gezet, waarvoor het volk
dat bevrijd zou moeten worden
•door
QpANNINGEN in Azië hebben
in deze tijd de tendentie, er
ger en niet beter te worden. Men
ziet het overal. De stuiptrekkingen
in China, een sedert onheuglijke
tijden telkens daar terugkerend
rust zijn. Het is een werelddeel, dat verschijnsel bij de val van een dy-
zich nu pijnlijk gaat roeren, zoals
het zich sedert eeuwen niet ge-
nastie of van een regime, zijn 37
jaar na 't eindq van de Mandsjoe-
roerd heeft. India is bevrijd van de dynastie en daarmede van het uit-
Britse overheersing. Maar daarme
de is tegelijkertijd de pax brittani-
ca, de vrede, die de Engelsen aan
een woelige en woelende menigte
van een half milliard mensen had
gebracht, uit die wereld verdwe
nen. Dit constaterende loopt men
gevaar een verkeerde voorstelling
te wekken. Schijnbaar kan men
eruit concluderen, dat de tegen
woordige conflicten niet ontstaan
zouden zijn, als de Engelsen maar
geleefde keizerrijk nog zo erg
zo dreigend als ooit. Moderne be
grippen, buitenlandse invloed heb
ben meer gedaan om ze nog te
wreder en te langduriger te ma
ken, dan om ze te verlichten. In
betrekking tot China heeft alle
Dr. M. v. Blankenstein
meer vrees en afschuw dan belang
stelling heeft, en waarvan moord,
terreur en banditisme de verschijn
selen zijn. In Birma had de rege
ring een program aanvaard dat
door socialistisch economisch radi
calisme de communisten alle wind
uit de zeilen moest nemen. Het
heeft niet gebaat, omdat, zoals daar
bijzonder gedemonstreerd is, niet
sociale hervorming, maar het stich
ten van zo groot mogelijke verwar
ring het doel is van degenen, die
aan de touwtjes trekken. Het ware
to optimistisch te verwachten, dat
wijsheid der mogendheden in de wel bedachte en krachtig uitge-
werëld ontbroken. En er zijn nog voerde acties daartegen in staat
geen tekenen die op toekomstige zouden zijn, orde en veiligheid in
verbetering wijzen?
In Indo China is er nu inderdaad
gebleven waren. Dit echter is niet wat ontspanning. Kan men werke-
zo. De Engelsen hebben zoveel lijk daarin reeds enig vertrouwen
haast gemaakt met weggaan, omdat hebben? Het uiterste scepticisme is
zij voorzagen dat weldra al die vul- te dien aanzien gerechtvaardigd. In
die landen op korte termijn te her
stellen. Die hele oostelijke wereld
moet blijkbaar uitzieken. En het is
een huiveringwekkende gedachte
dat dit waarschijnlijk ook voor de
honderden millioenen mensen van
onuitgewoede vulqanische wereld
deel' zijn bestaan te beginnen. Mis
schien is daartegenover echter op
te merken, dat in onze dagen een
nieuwe staat nog slechts in en
uit kramptrekkingen geboren
kan worden.
I N Indonesië zien wij een, voor
A Azië uitzonderlijk schouwspel.
Daar gaat Moskou te werk alsof
het een Europees land ware, met
een afgezant die zich ten hoogste
gezag aanmatigt, die tracht, door
de vorming van een tyrannieke
eenheidspartij de macht in de re
publiek in handen te krijgen. Het
zijn Europese taferelen, die crypto,
communisten, die zelfbeschuldigin
gen van tegen de onfeilbare leer te
hebben gezondigd. Het optreden
van Moeso is, zoals een apostel van
het Kremlin in een der satelliet
staten zou optreden. Zijn poging is
een poging, in de republiek op Java
te herhalen wat in Tsjechoslowa-
kije gelukt is. Men kan de gedach
te niet onderdrukken dat de kom-
inform een heel hoge dunk heeft
van de Indonesiër, blijkens deze
Europese behandeling die hem ten
deel valt anders dan Malakka,
Birma, ja, zelfs dan China.
Met dat al zijn de kansen der
communisten in Indonesië niet
goed. Rusland is te ver weg. Er
ligt te veel land en zee, en te
veel westerse macht tussen de
Sowjetunie en Moeso's operatie
terrein. Moeso heeft ongelijk
de zijnen te vertroosten met
de vrees van het zwakke Ne
derland voor het machtige Rus
land. Dit kon waar zijn als Neder
land en Rusland aan elkaar grens
den. Nu is het anders. Nederland
de federatie, en tenslotte de anti
communistische republikeinen zijn
niet machteloos. En het is nog zeer
wel mogelijk, dat Indonesië binnen
afzienbare tijd een uitzondering
vormt in het tragische Azië als
Nederland en Indonesië hun kan
sen weten te gebruiken.
'T* OEN de journalisten te Parijs
Wysjinsky vroegen of hij aan
oorlog of vrede geloofde, keek hij
verwonderd op, zo heet het. Maar,
omdat de anderen zijn verwonde
ring niet deelden, sprak hij met na
druk en blijkbare overtuiging het
woord „vrede" uit. Het is niet eens
zeker dat zijn verwondering ge
veinsd was. „Kan iemand geloven
dat het spel te Berlijn en elders zó
ernstig gemeend is," heeft hij wel
licht gedacht. Rusland exploiteert
de winstkansen die de toestand in
de wereld het biedt. Dit betekent
echter nog niet, dat het zelfs maar
eraan denkt, het spel op een^,alles
of niets", met de beste vooruit
zichten van een niets, te laten aan
komen. Heeft het, zoals nog steeds
't aannemelijkst lijkt, zoveel voor
zichtigheid in de achterhand, dan
moest de vraag of hij oorlog vrees
de, Wysjinsky inderdaad als onver
wacht treffen.
In Europa wordt een gevaarlijk,
ja onverantwoordelijk spel ge
speeld. In Azië heeft het echter in
vele landen niets meer van spel,
maar is het bloedige ernst tot de
bodem.
dwangarbeid hebben veroordeeld.
Dit vijftal zou dan gratie krijgen.
Luitenant-kolonel Protsjenko, de
openbare aanklager bij het Sov
jet-militaire bestuur, heeft gister
avond verzocht om herziening van
de vonnissen tegen de vijf tot
dwangarbeid veroordeelde Duit
sers. Protsjenko besloot tot dit
verzoek na ontvangst van de brief,
waarin Kotikof. de Sovjetcomman
dant van Berlijn, om herziening
der vonnissen had verzocht.
In rechtskundige kringen te
Berlijn verwacht men, dat de vijf
vonissen zullen worden vernietigd,
maar men wijst erop, dat volgens
het militaire Sovjetstrafrecht gij
zelaars in hechtenis kunnen wor
den gehouden totdat de ware
schuldigen zyn gearresteerd. In
werkelijkheid komen de in het be
gin van dit bericht gemelde Sov
jetplannen dus neer op gijzeling
van de vijf veroordeelde Duitsers,
totdat men dr. Suhr c.s. in handen
heeft.
Straalbommenwerper in
VS verongelukt
Een straalbommenwerper van de
Amerikaanse luchtmacht is ln Callfornië
in de lucht ontploft. De wrakstukKen
zijn over een oppervlakte van vier
vierkante mijl terechtgekomen. De in
zittenden - een dergelijk toestel heeft
gewoonlijk een bemanning van zes of
zeven koppen - zijn vermoedelijk allen
om het leven gekomen.
Door giftige paddenstoelen
gedood
Een van de slachtoffers van de pad-
dcstoelverglftiging. die zich Vrijdag
heeft voorgedaan in net gezin van u«
oud-burgcmeesicr van /-anavoort. ue
heer H. van Alphen te Alkmaar, is in dc
loop van gisteren overleden. Het was de
60-jarige mevrouw baronesse N E
Taets van Amciongen.
Gewijzigde fruitprijzen
Door verlaging van de marge voor
importeurs en grossiers wordt dc maxi
mumprijs die comsumenten moeten be
talen voor Surinaams fruit verlaagd tot
1.15 per kilo. Grnpe fruit en pompel
moezen krijgen echter een verhoogde
maximumprijs n l. I 1.25; ook citroenen
en lemmctjcs worden duurder.
De Amerikaanse cellist Edmund
Kurz zal voor het eerst na de oorlog
een tournèe door Europa maken. Deze
concertreis begint met recitals in Den
Haag en Amsterdam op 5 en II October.
