Veertig jaar hardnekkige strijd
tegen de tuberculose
J. Raatgever zocht radio's maar nam
ook fietsen mee
Amersfoortse Gemeenschap
op breder basis
Ik zal je laten opbergen,
zei Marie Scherzer
Kleine groep Amersfoorters begon op
1 October 1908 zegenrijk werk
Noteert U even
Tien illegalen gearresteerd bij inval
van landwachters
„Wij moeten er iets goeds, iets
zinvols van maken"
Schooljeugd kreeg
mooi geschenk
Mevr. Heemskerk
gehuldigd
2
Vrijdag 24 September 1948
Iedere dag staat een lange rij fiet
sen voor het consultatiebureau.
Ook een teken hoezeer de Amers
foortse bevolking het nut van deze
instelling gaat begrijpen.
(Archifoto)
1 October 1948 is het veertig jaar geleden dat onder aan
voering van de pas-opgerichte Amersfoortse Vereniging tot
bestrijding van de tuberculose de georganiseerde bevechting van
deze ernstigste der besmettelijke ziekten in de Keistad een aan
vang nam. Een paar maanden tevoren was in de stilte van een
Amersfoortse binnenkamer het offensief al voorbereid en was in
Augustus 1908 door een klein aantal ingezetenen voornoemde
Vereniging opgericht.
Bestrijding t.b.c. vooral
technisch verbeterd
KLEIN van aantal maar groot
van invloed waren de oprich
ters en onder hen treffen we aan
Baronesse van Burmania Rengers,
de eerste presidente en vrouw van
de bekende Ritmeester der huza
ren; Barones van Hogendorp en
barones van Oldenncel; de ver
trouwde en door heel Amersfoort
geliefde dokter Schreuder, met on
ze stadgenoot de heer W. C. Oos
terman de enig overgeblevenen van
het oprichtingsbestuur en niet te
vergeten W. Vrijdag de bekende
voorz. van 't Gr. Kruis, die enige
jaren later door een groot aantal
Amersfoorters in een adres aan dc
Koningin werd aanbevolen voor
het burgemeesterschap van dc
Eemstad, toen jhr. Barchman Wuü-
tiers ontslag had gevraagd. Dit dus
wat betreft de oprichting In begin
Augustus 1908.
Reeds op 10 September d.a.v.
v/as de Koninklijke Goedkeuring
op de statuten verkregen, verge
zeld van de verheugende medede
ling dat nog over het lopende jaar
een subsidie was toegekend van
f 600.(van de f 50.000 die op
de Rijksbegroting waren uitgetrok
ken). Het eerste werk van secre
taris dr. Schreuder was nu, f 500
aan de Gemeente te vragen, het
welk vergemakkelijkt werd door
de omstandigheid dat bij de op
richting Jhr. Barchman Wuijtiers,
de toenmalige burgemeester, als
eie-president was gekozen. Een
week later lieten B. en W. weten,
dat de ongunstige toestand van de
gemeentefinanciën inwilliging van
het verzoek niet geheel toeliet,
maar dat op de begroting 1909 een
subsidie van f 250 zou worden uit
getrokken.
Met deze ruggesteun der autori
teiten stelde de Amersfoortse tu
berculosebestrijding zich op 24
September 1908 aan de bevolking
voor; in de grote zaal van Amicitia,
waar onder overweldigende be
langstelling Dr. van Gorkom uit
Den Haag sprak over „De tubercu
lose en hare bestrijding". Reeds een
week later, op 1 October 1908, kon
de jonge vereniging in combinatie
met het Groene Kruis haar zegen
rijke arbeid voor de Amersfoortse
bevolking beginnen en prompt een
jaar later stond zij geheel op eigen
benen en werd met ingang van 1
October 1909 een eigen enquêtrice
aangesteld, n.l. mej. N. Stoppen-
daal uit Apeldoorn. Te zelfdertijd
werd in het nieuwe St. Elisabeths-
zickenhuis aan de Driesjesstraat
een consultatiebureau geopend, dat
werd waargenomen door dr.
Schreuder en de directeur van het
ziekenhuis, de arts Jorissen. Werd
in de raadsvergadering van 23 Fe
bruari 1909 de activiteit van de
T.B.C.-bestrijding gevoeld (de ver
eniging vroeg een lokaal in het
voormalige schuttersmagazijn), ook
buiten de raadszaal bleek de voort
varendheid; in de winter van 1909
kwam de eerste draaibare lighal tot
stand, op 30 April 1910 hield de
vereniging haar eerste t.b.c. bloem
pjesdag, welke een groot succes
werd, kunstavonden werden gege
ven voor eivolle zalen en in Febru
ari kon de penningmeesteresse ba
rones van Hogendorp berichten, dat
dc Vereniging nu drie lighallen
had welke stonden in de tuin van
de heer Terpstra op de Leusder-
weg. Uit dit kleine bezit nu is in
de loop der jaren het dagsanato
rium aan de Utrechtseweg ge
groeid, dat in de volksmond aan de
Amersfoortse Vereniging de toen
zo kernachtige naam van „De Lig
hallen" heeft gegeven.
Merkwaardig rapport
Overzien wij de afgelopen
veertig jaren van tuberculose-
GRAND THEATRE./24 t.m. 30 Sept
Film: Vergelding. Alleen s avonds'.
6.4a en 9 u. Zondag: 4.15, 6.45 en
9 uur.
GRAND THEATRE. 24 t.m. 30 Sept.
Uurvoorstellingen (doorlopend):
Zondag 1, 2 en 9 u. Overige dagen
CITY' THEATER. Film: Op hoop
van zegen. Zondag 2, 4.15, 6.45 en
9 u. Overige dagen 2,30, 6.45 en
9 uur:
REMBRANDT THEATER. 24 t.m.
30 Sept. Film: De Zeven Zondaars.
Vrijdag en Zaterdag 2.30. 6,45 en
9 u. Zondag 2,00. 4,15, 6,45 en 9 u.
Overige dagen 2,30 en 8 u.
25 SEPT.: Concordia, Langestraat.
19.30 u. Muzikale Ouderavond van
leerlingen Conservatorium.
26 SEPT.: Regentesselaan 21. 10.30
u.: Humanistisch verbond. Spre
ker: Libbe van de Wal. Onder
werp- Verdraagzaamheid.
t.m. 25 SEPT.: Tentoonstelling:
Amersfoortse Gemeenschap. Derde
groep. A.K.G. t.m. 25 Sept. St.
Pie-ter en Blokland's Gasthuis
10—12 30 en 14—17 uur.
27 SEPT.: Instituut voor Volksont
wikkeling. Spreker: J. de Kadt.
Onderwerp „Problemen van het
verre Oosten". Gebouw Vrijzin
nig Hervormden Aanvang 8 u.
27 SEPT.: „De Wapenroem" Aan
vang 8 u. Oprichtingsvergadering
Klokkenspelvereniging.
28 SEPT.: „MonopoleAanvang 10
uur. Protestantse bijeenkomst.
Zwingli-groep.
bestrijding en dan meer in
het bijzonder de bestrijding
der longtuberculose dan
moet het ons opvallen dat de
vooruitgang hier boven alles
een technische is. Met be
hulp van de modernste rönt-
genapparatcn, van filmtoestel
len, van hypermoderne micro
scopen kan de gevreesde ziekte
sneller worden onderkend,
doch overigens is het recept
gelijk aan dat van dokter Van
Gorkom; licht, lucht, reinheid,
goede voeding, rust.
Een recept, dat zelfs reeds in
1812 te beluisteren viel. Want elk
een weet natuurlijk wel, dat de
ziekte ouder is dan het woord t.b.c.
en dit laatste is trouwens nog niet
zo heel lang in gebruik. Vroeger
sprak men van „tering" en dat
duidde in die dagen wel heel plas
tisch het verschijnsel aan. Van „te
ring" spreekt ook het rapport van
de Maire van Amersfoort van 5
Juli 1812, een omstandig rapport
over de bevolking der stad, dat zijn
oorsprong vindt in het verlangen
van Napoleon, om over de zeden
en de leefwijze der Hollanders uit
voerig te worden ingelicht. In het
Amersfoortse stuk lezen we o.a.
dingen zijn gelukkig verleden tijd
geworden en ook de bestrijding der
gevolgen der t.b.c. is verscho
ven vanuit de particuliere sfeer en
meer en meer terechtgekomen in
do gemeenschapssector van het
maatschappelijk leven.
En thans
De veranderde instelling van de
bescherming der Volksgezondheid
betekent in genen dele, dat de taak
van de jubilerende Vereniging ten
einde is en dat zij, gelijk de Moor
d:e z'n plicht heeft gedaan, nu wel
kan henengaan. In het na-oorlogse
Amersfoort zijn in het eerste half
jaar van 1948 meer dan tien keer
zo veel nieuwe t.b.c. gevallen
onderkend, als de enquêtrice Stop-
pendaal gedurende het gehele jaar
1910 aan patiënten te verzorgen
had. Ieder die met de practijk van
het dagelijks leven der t.b.c. be
strijding te maken «heeft, weet voor
welke onmogelijke opgaven zeer
vele patiënten worden gesteld. Een
eerste eis van hygiëne is, dat zij
dat het physieke gestel der inwo
ners over het algemeen niet sterk
was. „Weegens de sterke verande
ringen van het climaat lijdt de be
volking aan geringe ziektens en
slechts enkelen bereiken de leeftijd
van 7080 jaaren". Epidemische
ziekten heersten in onze stad zeer
weinig, maar „veele menschen ech-
„ter laboreeren aan een zeker
„soort van teeringachtige borst-
kwaaien, welke mede door de
„veranderlijkheid van het climaat
„en de verontachtzaaming veroor-
„zaakt worden en aan koortsen,
„waarvan de eerste (n.l. de tee-
„ring) het beste geneezen worden
„door eene ingetooge leefwijze en
„observatie van een strikt dieet,
„terwijl tot het laatste (n.l. de
„koortsen) de kina eene der voor-
„naamste behoedmiddelen is." Al
dus de Amersfoortse Maire in een
tijdperk van diep verval der hand
werknijverheid en totale verlam
ming der negotie, toen de Keistad
9 spekslagers bezat en 120 kroeg
houders op een inwonertal van
8690 zielen.
Ontzaglijke vooruitgang
Tijdens het bestaan van de
Amersfoortse Vereniging vol
trok zich een ontzaglijke voor
uitgang in de gestadig-vorde-
rende bouw van een sluitend
stelsel van sociale maatregelen
ten dienste van de Volksge
zondheid en dit wordt ons te
meer duidelijk als wij de hui
dige stand van zaken t.a.v. de
bestrijding der gevolgen
van de t.b.c. zien tegen een ge
schiedkundige achtergrond.
Een momentopname moge deze
achtergrond tonen: een goede
illustratie van het algemene ge
val lijkt me wel dat van de Amers
foortse onderwijzer, die in October
1879 (de tijd van Reveil op zo me
nig gebied) wegens longtering zijn
lesgeven moest staken en dus aan
dc particuliere liefdadigheid werd
overgeleverd. Z'n collega's gaven
van hun armoetje elk een paar
kwartjes per week en via de krant
en bedelbrieven aan de burgerij
werd op gezette tijden het steun
geld ingezameld, teneinde „zijn
talrijk en beklagenswaardig gezin
van het allernoodigste te voorzien".
Toen in Februari 1881 de arme
kerel gestorven was, zette de late
re leraar aan de Normaalschool H.
W. de Heus een oproep in de krant,
teneinde door een geldinzameling
met een geldsom-ineens de onder
wijzersweduwe en haar 7 kinderen
aan een kinkeltje te helpen, waar
mee zij in hun onderhoud konden
voorzien. Overheidsonthouding op
dit gebied had intussen nog een
taai leven, want nog in April 1911
moesthet raadslid Gerritsen, de
bekende graanhandelaar van de
Koppel, in de bres springen voor
de weduwe van een aan t.b.c. ge
storven politieagent, en door een
voorstel tot het toekennen van een
persoonlijke toelage haar en heur
kind „voor gebrek bewaren en oe
hoeden voor aan het Armebestuur
tc vervallen".
Dit alles en veel meer ellendige
In de „keuken" van het Consulta-
tiebureau. Het kostbare Röntgen-
apparaat is een groot deel van de
dag in gebruik. (Archifoto)
over voldoende lakens, slopen, zak
doeken en pyama's de beschikking
hebben om eens per week „ver
schoond" te worden. Maar hoe ziet
een na-oorlogse kleerkast er van
binnen uit? En hoe aan de eis te
voldoen, wanneer een laken -f- een
6loop f 12.50 kost en een pyama
een gulden of vijftien? Ondanks
New Look is voor de t.b.c. bestrij
ding nog altijd „de précaire textiel-
positie" troef en krijgt de "patiënt
géén extra punten voor z'n extra-
nodige lakens, waarbij nog komt
daat geld alweer zeer schaars wordt
en dat tljans de extra-kosten voor
extra-voeding c.a. op f 15.per
week wordt geschat. Overigens be
schikken de meeste patiënten met
over de zo zeer noodzakelijke drie
lakens. Voor het na-oorlogse werk
vai> de jubilerende Vereniging is
nog veel meer geld nodig dan eer
tijds het geval was. Moge elkeen
dit bedenken, die dank zij de so
ciale overheidszorg gratis de spe-
cialistenhulp van het Consultatie
bureau kan inroepen en die in de
nieuwe wachtkamer van het bu
reau het bekende „busje" van de
T.b.c.-bestrijding ziet prijken.
Maar niet alleen hier ligt nog
grote en delicate taak voor de
Amersfoortse Vereniging, ook
is zij naar mijn gevoelen als
het ware geschapen, eens een
verbindende hoofdrol te spe-
in een „gezondheidssectie" der
Amersfoortse Gemeenschap
met de grootse opgave, in deze
weer naar hokjes-neigende na-
oorlogstijd de weg te banen
naar een Amersfoorts Gemeen
schapssanatorium en Gezond
heidskolonie in de buurt van
onze mooie stad.
Moge op 1 October a.s. de dank
baarheid van vele patiënten en
oud-patienten blijken door een
bloemetje van hen op de schrijfta
fel van dr. Drion en een ruiker op
het raampost van de kamer van de
zo diep meelevende zuster De
Lange en zuster Schaafsma en niet
te vergeten dr. Schreuder.
Van journalist tot landwachter
Zitting geschorst tot
volgende week
In dc voortgezette zitting van Don
derdagmiddag tegen de gewezen
Utrechtse Journalist J. Raatgever, on
dervroeg de president verdachten in
den brede over het optreden tegen
de Illegaliteit ln Cothen. waartoe Raat
gever opdracht zou hebben gegeven.
Raatgcver's opdracht was de spoorbaan
te beschermen in de buurt van Drie
bergen. Hij ontdekte bij toeval een
schuilplaats met koevoeten, sleutels en
andere instrumenten voor 't onklaar
maken van de spoorlijn, en kwam tot
de conclusie, dat er ln de buurt een
illegale organisatie moest zijn. Toen hij
hoorde, dat een lid van zijn compagnie.
Oppelaar (de niet verschenen ver
dachte) kennis gemaakt had met een
meisje, die relaties had met een onder
grondse werker in Cothen. die valse
papieren zou hebben gemaakt. Ver
dachte gaf toen opdracht aan Oppelaar
om eens na te gaan of deze man ook in
verband stond met de organisatie die
de schuilplaats had aangelegd. De op
dracht strekte niet om de illegaliteit in
Cothen na tc gaan. Toen het onderzoek
niets uitrichtte met betrekking tot de
schuilplaats, heeft Raatgevcr aan Op
pelaar gezegd zijn onderzoek te staken.
Intussen heeft hij een rapport over v.
d. Kamp, de betrokken illegaal in Co
then, opgemaakt, die o.a. in 't bezit
was van een vuurwapen. Hij legde dit
rapport voor aan zijn commandant v.
Schcrpenzeel. die opdracht gaf het
rapport ter kennis te brengen van de
Landwachtrecherche ln Utrecht.
Van hieruit kwam het bevel v. d.
Kamp te arresteren, tegelijk met een
aantal Illegale werkers ln Driebergen.
Daar verdachte alleen de spoorbewa-
king had. vroeg hij aan zijn comman
dant of hij zijn assistentie daaraan wel
zou kunnen verlenen. Eerst toen deze
bevestigend antwoordde heeft hij zijn
medewerking verleend, al ls hij zelf
niet bij de arrestatie tegenwoordig ge
weest. Wel ls hij uit nieuwsgierigheid
meegegaan naar de kerk ln Neerlang
broek waar op aanwijzing van v. d.
Kamp wapens te vinden waren. Ver
dachte is enige malen van plan ge
weest het onderzoek te staken, maar
hij is teruggedeinsd uit angst voor
Duitse zijde.
President: „Die zaak ln Cothen lag
toch bulten uw competentie."
Verdachte: „Ik erken dat."
De procureur-fiscaal mr Drabbe: „Als
u. zoals u zegt. contro coeur het onder
zoek voortzette, waarom hebt u dan
geen poging gedaan om de zaak te
stuiten of v. d. Kamp te waarschu
wen?"
Verdachte geeft toe. geen enkele po
ging te hebben gedaan om de zaak te
stuiten.
Uitvoerig worden de overige ver
dachten ondervraagd over hun per
soonlijk aandeel in deze arrestaties en
over het betrekken van de S.D. in de
aangelegenheid.
Daarna worden de getuigen gehoord,
als eerste het meisje dat zo'n eigen
aardige rol in deze geschiedenis heeft
gespeeld en die thans ls gedetineerd.
Ook een lid van de Utrechtse land-
wachtrccherche. die 't nog even heftig
aan de stok krijgt met verdachte de
Munk. Vervolgens mevr. Beuvlng uit
Driebergen, wier man als behorende
tot de illegaliteit moest worden gear
resteerd. HIJ had er gelukkig de lucht
van gekregen zodat men hem niet te
pakken kreeg al hebben de landwach
ters alles doorzocht, en zijn ze
's nachts zelfs in het hooi blijven 'sla
pen. Ook de verborgen wapens hebben
T~\E Amersfoortse Gemeenschap, thans enkele jaren aan het werk, gaat
een grootscheepse actie op touw zetten om de burgerij van onze stad
tot steun aan zijn werk op te v/ekken en in de vorm van een jaarlijkse
bijdrage een fundament aan zijn werk te geven. Voor men er toe kan over
gaan een schare van enthousiaste Gemeenschap-vertegenwoordigers voor
dit werk over de stad te laten uitzwermen, was het noodzakelijk een ver
gadering te beleggen van het Gemeenschapsbcstuur en de besturen van de
sectics. Ingeleid door een beschouwing van de voorzitter van de A.G.. bur
gemeester Molendijk, over wat tot nu toe gedaan en bereikt werd. is deze
bijeenkomst Donderdag in de raadzaal gehouden een ernstig bezinnen
geworden op de taak die men zich met dit voornemen stelt.
Burgemeester ontvouwt
plannen voor grootse
actie
De burgemeester herinnerde aan
de woorden die werden gesproken
tijdens de oprichtingsvergadering
van de Amersfoortse Gemeenschap
thans gegroeid tot een organisatie
waarbij ongeveer 160 verenigingen
zijn aangesloten. „Wij willen geza
menlijk de atmosfeer in onze stad be
palen". We voelden dat in ons volks
leven, ook in Amersfoort een zekere
verbondenheid ontbrak. Wij vroegen
ons af: „Is het niet nodig dat afge
zien van alle resultaten er een
samenvatting komt van de burgerij,
van alle bevolkingsgroepen, die wel
iswaar zich zelf blijven, eigen taak.
eigen karakter behouden, maar bij
bepaalde gelegenheden toch samen
werken." aldus de heer Molendijk.
„Ik ben thans nog zo vermetel om te
zeggen, dat degeen die de noodzake
lijkheid daarvan niet ziet, in de
grond van de zaak het nationale ge
voel ontkent. Dat tekort in het volks
leven wilden wij aanvullen. Goed,
wees steil in de leer. sta op uw stuk.
Maar elke vereniging moet op een
gegeven ogenblik kunnen zeggen:
„Nu alles aan de kant. We zijn bur
gers van Amersfoort". De samenwer
king. waaraan we toen begonnen,
moest een vorm hebben die zin had.
Als we wat doen, moét dat ook een
resultaat opleveren, in overeenstem
ming met de samenvoeging van de
krachten. Ik heb toen gezegd dat we
voor deze samenwerking in Amers
foort tot een eigen vorm moesten ko
men. We moeten ons steeds blijven
afvragen welke leemten we hier, in
deze stad. onder deze burgerij kun
nen aanvullen We moeten dat doen,
waartoe de enkeling niet in staat is.
Als we dan enkele jaren lang dingen
kunnen doen, waarvan een goede in
vloed uitgaat, nuttige, verheffende,
edele dingen, dan zal blijken dat de
verhoudingen in de stad milder wor
den. Tussen de groeperingen die er
zijn, zal een onderlinge waardering
tot stand komen, die er anders niet
is. En ik geloof nu te kunnen zeggen
dat er in de achter ons liggende tijd
dingen door de Amersfooi'tse Ge
meenschap zijn gedaan, die eniger
mate deze mening b°vestigen."
Nieuw karakter
Burgemeester Molendijk herinner
de aan de bijeenkomst in de St. Jo-
riskerk, aan de uitvoering van de
BURGEMEESTER MOLENDIJK
volksvoorstellingen, concerten,
tentoonstellingen
Matheus Passion. aan de viering van
de Nationale herdenkings- en bevrij
dingsdagen. de acties „De Jeugd van
de Straat" en „Huisvrouwen met va-
cantie". Met klem wees de burge
meester er op. dat het tot de taak van
de Gemeenschap .moet blijven beho
ren om aan onze nationale feesten
een nieuw karakter te geven, waar
aan plaats is voor deze twee senti
menten eerbiedige herdenking en
laaiende vreugde. De Bcyaard. het
maandblad \an de Gemeenschap, zal
het werk tot grote steun blijven. De
bevolking wordt er door attent ge
maakt op, wat er in de stad op aller
lei terrein gebeuren gaat Dat is deze
winter weer heel wat. Volkstoneel
voorstellingen staan op het program
ma. evenals tentoonstellingen, o.a.
van schilderijen van de Haagse
School, goedkope concerten en een
goede, beschaafde cabaret-avond. We
gaan proberen er iets goeds, iets fijns
van te maken, iets zinvols, dat mee
zal helpen vorm te geven aan de nog
vage gedachte van het burgerschap.
Daarvoor moeten er echter ook de
middelen zijn. Niet zozeer voor elke
bepaalde actie op zichzelf, dan wel
voor de grondslag van het geheel,
voor het werkbureau dat over mid
delen moet beschikken om elk eve
nement grondig te kunnen organise
ren. „We willen nu de hele stad af
werken en geen deur overslaan", zo
vervolgde de heer Molendijk. Onze
mensen moeten overal een kort ge
sprek voeren en de heer of de vrouw
des huizes vragen of men donateur
van zijn Gemeenschap wil worden.
Het lijdt geen twijfel dat Amersfoort
geen verstek zal laten gaan. „En dat
is immers ook het mooiste; dat ons
werk rust op de schouders van hon
derden en honderden".
Spijkers met kojfpen
„En nu spijkers met koppen", zei
dc heer B. H. Bothe, secretaris van
de Gemeenschap, die mededeelde
dat het plan al grondig is voorbereid
en dat de sectiebesturen alleen maar
een actie-comité hadden te vormen,
dat straks het leger van Gemeen-
schaps-vertegenwoordigers zal op
trommelen. Over het algemeen bleek
er onder de aanwezigen grote waar
dering te bestaan over wat tot nu
toe in de Gemeenschap kon worden
bereikt. Dat deze arbeid inderdaad
noodzakelijk moet worden voortgezet
en dat een stevige poging om het
werk een gezonde financiële basis te
verschaffen zeker op zijn plaats is,
wel, daarover werd deze avond niet
eens gesproken. Besloten werd de
actie te houden van II t.m. 16 Octo
ber. Het actie-comité, dat ter verga
dering werd gevormd, zal in de korte
spanne tijds hem gelaten, de zaak on
getwijfeld voortvarend aanpakken.
Dat bewees de ernst, waarmee deze
avond vóór en achter de bestuursta
fel over de zaak werd gesproken.
ze niet gevonden, hoewel ze heel se
rieus zochten.
Jeroense, die dat blijkbaar niet op
zich kan laten zitten, staat op om tc
verklaren, dat er niet naar wapens ge
zocht werd; anders had hij ze beslist
gevonden.
Vast te staan kwam, dat verdachte
Raatgever gelijktijdig met het inbe-
slagncmcn van radiotoestellen bij C. J.
Vonk te Driebergen tevens pp rijwielen
en onderdelen had beslag gelegd, het
geen aan de president mr. de Boer dc
vraag ontlokte of verdachte hiertoe de
bevoegdheid bezat.
Verdachte: „Ik meende van wel."
President: Hadt u het recht om naast
radio's ook al het andere in beslag te
nemen.
Verdachte: Zeker niet. maar dc rij
wielen konden wij goed gebruiken.
President; Dus u hebt deze feitelijk
gestolen?
Op deze vraag bleef verdachte het
antwoord schuldig.
Nadat ln de zaak van verdachte G.
v. Ravenswaay burgemeester H. A. J.
M. van Koningsbrugge van Harmeien
nog had verklaard, dat Van Ravens
waay bij een razzia naar onderduikers
door het „Commando Ommen" als gids
was opgetreden voor de landwachters.
kwam tevens nog de Inval in hot per
ceel Oudekamp 12 te Utrecht ter
sprake.
Hier zou verdachte Raatgever ln op
dracht met een aantal landwachters een
onderzoek hebben ingesteld met het
gevolg dat een tiental illegale werkers
Waardevol boekje, over
Koningin Wilhelmina
„Koningin Wilhelmina stond te roer
gedurende twee oorlogen Wat heelt Zij
goRi de plaats weten te bepalen van dc
Kroon in een democratische geregeerd
land. dat is Zij ons allen, vanuit den
vreemde, niet tot een geestelijke en
morele steun geweest in dc bezettings
tijd
Wat heeft Zij in dc na-oorlogstijd de
tekenen des tijds verstaan! Onze Konin
gin is wprs van alle persoonsverheerlij
king. daarom hebben de schrijvers van
dit werkje er goed aan gedaan, land
en vlok uit het vijftigjarig tijdvak langs
ons heen te laten gaan Het gemeente
bestuur schenkt het je toch. om de
herinnering wakker te houden aan een
vorstin, die zich ln die tijd in de eer
ste plaats wist Dienaresse van Haar
volk".
Het is met deze woorden, dat de bur
gemeester van Amersfoort het door de
heren J. W. Rengcllnk cn I. Mug over
Koningin Wilhelmina samengestelde
boekje aan de schooljeugd van Amers
foort voorstelt.
Met genoegen hebben we van de In
houd van dit fraai uitgevoerde boekje
kennis genomen. De tekst dwingt lot
verder lezen cn naarmate men zich In
leeft in de geschiedenis van ons volk
rijst de gestalte op van Koningin Wil
helmina, die ook ln dc meest zorgen
volle jaren op de bres stond voor dc
vrijheid van Haar volk.
Met dit geschenk van het gemeente
bestuur van Amersfoort aan de leer
lingen van de hogere klassen van de
Lagere scholen. Mulo-, Middelbare en
Nijverheidsscholen voor openbaar en
bijzonder onderwijs is dc jeugd een ge
schiedenisboek in handen gegeven, dat
een ereplaats inneemt.
Nu dit boekwerkje wel aan alle leer
lingen zal zijn uitgereikt, vonden wij
het gewenst er onze mening over tc
uiten en wij zouden willen besluiten
met een jvoord van dank .aan het ge
meentebestuur voor dit bijzondere ge
schenk aan de jeugd van Amersfoort.
St. Henricuskoor voor de
PCJ-microfoon
Het St. Henricus-koor uit Amersfoort,
dat onder leiding staat van onze kunst
recensent, de heer H. M Scheifes. gaf
al verscheidene concerten voor de
wereldomroep. Voor de PCJ-mtcrofoon
verleent dit koor Zondag 26 Septem
ber om 10 uur zijn medewerking ln een
Hoogmis uitzending, opgedragen door
Pastoor J. de Bruljn. Het koor voert
uit de Missa Sextlva van Alexandre
Gretzhanldoff, aan het orgel Harry
Beijer.
Paddenstoelen-expositie
Paddenstoelen zoeken' Dat deden
wij vroeger. Toen we nog de school
bezochten en dat doen de leerlingen
van de lagere spholen nu nog En
hoe! Gistermiddag werden in de
meisjesschool in de Vermeerstraat de
vondsten van de meisjes tentoonge
steld. De kinderen waren 's morgens
in de „Treek" wezen zoeken en had
den daarna mandjes en dozen opge
vuld met de kleurige paddenstoelen,
met mos en bladeren. Iedere klas had
meegedaan. Behalve de eerste cn in
iedere klas waren deelnemers, die
prachtige prijzen wonnen. De ten
toonstelling, die druk werd bezocht
door ouders en belangstellenden, liet
ook zien, wat er bereikt kan worden
met geduld en vlijt.
Serviesgoed breken:
sabotage!
Voor de afd. Tribunaalzaken van
liet Kantongerecht te Utrecht had
zich Donderdag Marie E. J. Scherzer,
echtgenote van J. H. Lutkie tc ver
antwoorden, die ervan was beschul
digd lid te zijn geweest van de NSB
en de nat.-scc. Vrouwenorganisatie.
Ook groette zij met „Hou-zee" en
„Heil Hitler", ontving in haar huis
Duitse militairen en zou haar fiets
hebben geleend aan een bewaker van
het concentratiekamp toen hij ont
vluchte gevangenen moest opsporen.
Op heftige wijze verdedigde zij
zich tegen deze aanklachten met: „Ik
had nergens iets mee te maken".
Maar zij bekende toch. het NSB-
insigne te hebben gedrafen omdat ze
bang was anders in een corïccntratie-
kamp te worden gestopt. Zulks naar
aanleiding van een uitlating van
Duitse zijde: „Wie niet met ons is, is
tegen ons".
Dc NSB-ers die zij in baar huis
ontving, o.a. burgemeester Harloff en
Duitse militairen, waren zakenrela
ties van haar man, verklaarde zij.
Deze was toentertijd beheerder van'
de Noack's Vleeswarenfabriek. Het
lenen van de fiets ontkende zij ten
stelligste, ook dat zij haar personeel
bedreigd zou hebben met de S.D. en
het concentratiekamp. Zij had slechts
Nederlandse politie er bij willen ha
len, verweerde zij zich, want het
personeel bedroog haar op allerlei
manieren.
De tuinman en een vroegere
dienstbode, als getuigen gehoord, be
vestigden dat mevrouw Duitse visite
en NSB-ers ontving. Het speldje
droeg zij als zc op reis ging Meer
malen had zij haar gedienstige be
dreigd met de Ortskommandant, er
aan toevoegend: „Ik zal je op laten
bergen", want het breken van ser
viesgoed noemde mevrouw sabotage.
Verder verklaarde de hotelier van
een restaurant te Amersfoort, dat
het echtpaar Lutkie regelmatig zijn
hotel bezocht, altijd het insigne van
de NSB droeg en in gezelschap was
van Duitsers
Mr. v. Harencarspel, raadsman van
beschuldigde, deelde mede, dat zijn
cliënte in verzet was gekomen tegen
de haar opgelegde boete van f 9000
bij voorwaardelijke buiten vervol
gingstelling. Volgens pl. had mevr.
L. reeds in 1938 bedankt voqjr de NS
B. bij haar vertrek naar het buiten
land en waren de Harloffs oude
kennissen van de familie, die reeds
vroeger bij haar over huis kwamen
De bedreiging van het personeel als
mede het lonen van de fiets achtte
de raadsman zeer dubieuze punten.
Gezien het feit. dat zijn cliënte ruim
1 jaar geïnterneerd is geweest, ver
zocht hij haar geen verdere straf op
te leggen, temeer daar de boete niet
betaald kan worden door algehele
verbeurdverklaring van het vermo
gen.
Het Kantongerecht zal op 7 Octo
ber advies uitbrengen.
werd gearresteerd. Onder deze arres
tanten bevond zich ook een zekere
Gerrels. die bij zijn verhoor ging door
slaan. Hierdoor was het mogelijk ge
worden in een perceel aan de Brccd-
straat een wapendepót in beslag te ne
men. Hieraan zou verdachte niet per
soonlijk hebben deelgenomen. Wel
heeft hij gezien dat bij dit onderzoek
mr. Meerman werd gearresteerd.
De zitting werd hierna geschorst tot
Donderdag 30 September des morgens
10 uur.
ASG-bestuur onderging
wijziging
Woensdagavond hield het Amers
foortse Schaakgenootschap zijn al
gemene ledenvergadering in hotel
„Monopole". Na de opening werd
mevr. F. Heemskerk door de voor
zitter de heer A. Hollander Jr. toe
gesproken en gehuldigd in verband
met het feit dat mevr. Heemskerk
de match tegen mevr. Roodzant,
met als inzet het landskampioen
schap had weten te winnen en
daarmede de titel van dameskam
pioene van Nederland behield. Na
mens het genootschap werden haar
bloemen aangeboden, namens de
S.G.S. een bonbonnière van Delfts
blauw. Het bestuur onderging eni
ge wijziging. De heer Van Lee zal
als le secretaris en leider der huis
competitie optreden. De heer F. J.
Rekké als 2e secretaris. De heer a.
Huisman wordt wedstrijdleider
bondscompetitie en eindredacteur
van „Ons Podium" het cluborgaan.
De overige bestuursleden blijven in
hun functie. De vereniging zal met
vijf tientallen aan de bondscompe
titie deelnemen. Voor de huiscom
petitie is een nieuw systeem inge
voerd, waardoor de promotie- en
degradatiewedstrijden automatisch
komen te vervallen en men tot een
zuiverder rangschikking der spe
lers naar hun sterkte, hoopt te ko
men. Dit systeem is reeds enige ja
ren bij de ASC te Amsterdam in
gebruik en schijnt in alle opzichten
te voldoen.
Bijzondere dienst in
Oud Ivath. kerk
Zondag 26 September zal de eer
waarde heer IJ. R. H. J. Roosjen
zijn Eerste Heilige Mis opdragen in
de Oud-Katholieke Kerk aan
't Zand 13 te Amersfoort.
Aanvang van de H. Dienst 's mor
gens 10 uur. 's Middags Vespers om
5 uur, waarna gelegenheid is de
jonge priester geluk te wensen.
Kleinveefokkers gaan
exposeren
Ter gelegenheid van haar 25-
jarig bestaan houdt de Amersfoort
se Kleinveefokkers Vereniging op
3, 4 en 5 December een tentoon
stelling in de Markthal.
Jeugdhandballers gaan
spelen
Zaterdagmiddag speelt op het
terrein aan de „Bokkeduinen" een
Amersfoorts Jcugdelfial een hand
balwedstrijd tegen een Utrechts
Jeugdelftal. Het Amersfoortse
Jeugdelftal bestaat uit diverse
adsp -spelers die de hanclbalgroep
„Amersfoort" momenteel be/it i-n
enige spelers uit het derde lieren-
elftal.
Burgerlijke stand
23 September 1948
GEBOREN: Gerarda H. M.. d. v. H.
v. Schalkwijk en A. J. v. d. Heiden;
Bob E. Ch., z. v. E C. Bijstcrveld cn
E. H Levendig; Hendrika M. J d. v.
H. v. Zuilen en H. M. ter Hoeven;
Paulus Hz. v. P. J. van de Wouwer
en T. Nijboer; Geertrude M., d. v. J.
v. Dijk en G. M. Roos.
ONDERTROUWD: F. L. van Rcc-
nen en G. M. Kreuger; C. L. M. H.
Charmant en M. J. Jaspers; W. v.
Empelen en W. C. Bliekendaal; A. H.
M. v. Dungen en M. J. Riem Vis; A.
J. Huurdeman en H. Veenendaal.
GEHUWD: J. Z. Mcwe en W. M. C.
v. Ettinger; G. Wind en G. J. Hazen-
bosch; J. Doornekamp en H. van
Lent.
OVERLEDEN: M. B. van Breuke-
len, 19 j., ongeh.
Koningin bood een diner
aan ex-ministers aan
Koningin Juliana heeft gister
avond op het Huis ten Bosch een
diner aangeboden aan de afgetre
den ministers van het vorig kabi
net.
Om half acht ontvingen zij en
prins Bernhard de oud-minister en
mevrouw Van Boetzelaer van Oos
terhout, mr. en mevrouw Witte-
man, het echtpaar Fiévez, dr. Gie-
len, mevrouw Beel, mr. Jonkman
en zijn echtgenote en ir. H. Vos.
Het sezelschap werd in de Chi
nese zaal ontvangen en begaf zich
daarna naar de grote eetzaal. Het
diner droeg een intiem karakter.
Na afloop hebben de Koningin en
de Prins de gasten persoonlijk uit
geleide gedaan.
Hoevelaken
Brutale diefstallen
Donderdagmiddag werd, terwijl
cie vrouw des huizes achter op het
land werkzaamheden verrichtte,
door onbekende(n) het radiotoestel
ontvreemd van de lieer van E., aan
de Nijkerkerstraat. Op dezelfde
wijze verdween ongeveer tegelij
kertijd bij de heer van N. op het
kruispunt een horloge.
Verkeerspolitie in actie
Tegen een viertal motorrijders
en autobestuurders werd proces
verbaal opgemaakt omdat zij hun
papieren niet in orde hadden.
Distributienieuws
Inlevering van distributiebeschei
den door handelaren op Vrijdag 1
October, van 912 alle detaillisten
(geen tabak) broodbakkers en
brandstoffenhandclaren. Vrijdag 8
October, van 9—12 alle tabaksde
taillisten, broodbakkers, textielhan
delaren en brandstoffenhandelaren.
