Wat lezen onze kinderen het liefst
Publiek maakt weer keuze en
Dialoog met de dood"...
dialoog met het leven
je aan zo 11
Merkwaardige belangstelling voor
de schrijvers van vroeger"
Groot aantal
herdrukken
Poëzie in abonnement
Frans Hals en
Rembrandt
J. J. ter Pelkwijk
hnt
Van de persen naar de boekwinkels
MISSCHIEN" stelt U daar belang InVan de andere kant van de
tafel wordt ons de nieuwste Boekengids toegeschoven. Het boekje
ruikt naar drukinkt; gisteren lag het nog op de pers. We bladeren er in.
Kleurige afbeeldingen van nieuwe werken, foto's van schrijvers en schrijf
sters. Daar tussendoor ellenlange lijsten van aanbevolen boeken; tientallen,
honderden, zo vers van de pen. Vele ook, waarvan de manuscripten allang
vergeeld zijn. De koffie met een extra klontje suiker er bij staat koud
te worden. Voor een groot deel immers heeft de materiële vrijheid haar
bekoring al weer verloren!
Hoe staat het nu met de herwonnen geestelijke vrijheid? Wie voeden
haar en waarmee? Wat kunnen we om ons tot het geschreven woord te
bepalen in de komende dagen aan boeken verwachten?
ER zijn na de oorlog weinig ta
lenten opgestaan. En van de
enkele debutanten, die er waren valt
niet veel te zeggen, ,,'t Kan vriezen,
't kan dooien", zei een criticus. Neem
nu Simon van het Reve. Deze jon
geman schrijft een hoogst merk
waardig boek, valt ten prooi aan
critici die hem. al naar de aard van
het beestje, honen of liefkozen, en
daar komt hij zelf tenslotte aandra
gen met de kwalificatie: „Voos wan
product".
„Rolien en Ralien" van Josepha
Mendels gaf meer reden tot lof. doch
het geëxalteerde onderwerp van het
boek. maakt haar carrière als
schrijfster voor velen twijfelachtig.
Noch Simon noch Josepha worden
in de Boekengids genoemd en
oordelend naar wat boekverkopers
ons vertelden ze worden er ook
niet in gemist. Stonden ze er wel in,
hun namen zouden geheel schuil
gaan achter die van geweldigen als
Van Schendel, Du Perron, Slauer-
hof, Greshoff, Vestdijk, Bordewijk
en enkele andere „vooroorlogsen".
Want dat is het merkwaardige van
de opleving der litteraire belang
stelling onder ons volk na de be
vrijding verstild en verdiept er is
vooral bij de jeugd een intense hon
ger naar „die van vroeger". Hoe
leefde men toen, wat waren de pro
blemen. was er misschien een rust
punt dat wij missen?
De drang naar het werk dor oude
ren en het gemis aan voldoende jon
geren van grootse allure bepalen te
zamen het aanbod op de boeken
markt. Verbazingwekkend is dan
ook het aantal herdrukken dat in de
Boekengids staat vermeld. Coolen,
Vestdijk. Van Schendel. Den Dool
aard komen er lang niet slecht af.
Kelks „Jan Steen" staat er vermeld,
naast „Van oude mensen en dingen
die voorbij gaan" van de fijnzinnige
en onvergetelijke Louis Couperus.
Nog een andere tendens valt er in
deze nuchtere opsomming waar te
nemen.
Er heeft zich na de oorlog een
groep schrijfsters in ons land ge
vormd, wier werk van het eerste
plan is geworden. Anna Blamans in
1941 verschenen „Vrouw en Vriend"
wordt nu gevolgd door „Eenzaam
avontuur", dat dit grote talent
schijnt te bevestigen. Tegelijk met
haar werkte de Parijse schrijfster
Jo Boer zich omhoog. Clare Lennart
vestigde de aandacht op zich door
de volmaking van stijl, vormgeving
en gegeven. Ook Jeanne Van Schaik
Willing en Annie RomeinVer
schoor, wier „Vaderland in de ver
te" in de Boekengids als een der
beste werken wordt genoemd, had
den deel in deze opmerkelijke ver
schuiving naar hoger niveau in de
schrijfstersbent.
Cijfers noemen? Veel te gevaar-
In de Hellkonreeks. die bij A. A. M.
Stols te 's-Gravenhage het licht ziet en
waarop men zich kan abonneren ver
schenen weer verschillende deeltjes.
Daaronder bevindt zich van de oor
spronkelijk uit Utrecht komende dich
teres Jacoba Egglnk een bundel
tje verzen (Tussen Euphraat en
Tigris), met een typisch vrouwelijk
karakter, waarin liefde en onrust door
klinken, en waarin de dichteres vaak
fraaie beelden en gevoelige zinswen
dingen vindt. Pierre Kemp bundel
de een deel van zijn werk onder de
titel „Phototropen en Nocto-
p h i 1 e n", expressionnistische verzen
met fraaie fragmenten, maar waarin
het „maniertje" naar onze smaak te
veel gaat overheersen. In „H ypno-
d r o m e" van W. F. Hermans is
het surrealistische element het ken
merkende bestanddeel van het werk,
waarin een sterk Intellectuele Inslag
overheerst. Er staan enkele gave ver
zen in. In „De Kruistocht der
bedelaars" vertolkt Freek van
Leeuwen het religieus verlangen
naar „de Bron" en naar „de verre don-
kre Bruidegom", sympathieke verzen
zonder een sterk eigen geluld.
Theun de Vries schreef in het
concentratiekamp te Amersfoort een
vers over „De D o o d". dat in ge
deelten door zijn medegevangenen
werd bewaard en dat later weer in zijn
bezit kwam. nadat hij het reeds uit zijn
herinnering had herschreven. Uit deze
twee teksten ontstond tenslotte de
versie, die nu in druk verscheen. Een
voudig en eerlijk werk, waarin hij
schrijft over de ontmoeting met de
Dood in zijn leven, bij anderen en ook
bij zichzelf. Tenslotte verscheen er in
deze reeks een cyclus van, B. Rij des,
gewijd aan Orpheus en Eurydike, ver
zen van een sterk lyrisch karakter. De
ze bundel heet „Orpheus".
„Toen klom Hendrik boven op de
stadswallen en riep met jubelende
stem: „De vijand is weg!
Meester leest voor, de kinderen
luisteren in ademloze spanning.
lijk. Want getallen zijn hier geen
wezenlijke maatstaf. Poëten bijvoor
beeld, van vierde tot eersterangs,
konden in de vijf donkere jaren
nooit genoeg schrijven, omdat elk
vermanend woord als een geestelij
ke opbeuring werkte. Nu is dat an
ders Het publiek selecteert weer.
Het koopt misschien minder boeken,
maar dan ook betere. Kunnen we
nu zeggen dat de poëzie het gewon
nen terrein heeft moeten prijsge
ven? Het tegendeel is waar! Aafjes
blije, zonnige en knappe rijmrelaas
van zijn voetreis naar het Zuiden
had een fantastisch succes, de „moei
lijke" dichters als A. Roland Holst
en Gerrit Achterbergh hebben ver
rassend veel bewonderaars. J. C.
Bloem's verzenbundels worden in
de boekwinkels nu niet meer alleen
maar van de plank genomen om ze
af te stoffen.
„De boekwinkels zitten propvol
boeken die ze niet kwijt kunnen",
wordt er gezegd Geloof het niet. De
ervaren boekverkoper, die met be
leid is te werk gegaan, heeft de na
oorlogse hausse, die er ongetwijfeld
is geweest, verstandig aangepakt.
Van alle te boek gestelde „zuchten
van verlichting" heeft hij matig in
gekocht en zijn financiële basis is
sterk genoeg om de liefhebber in de
komende geschenkenmaand een keur
van nieuwe boeken en bundels voor
te zetten. Het vacuum van vlak na
de bevrijding, toen al het goede uit
verkocht was ook de verboden
boeken die onder de toonbank wer
den verhandeld is hij allang te
boven. En voor zover daaraan nog
iets mocht ontbreken, heeft hij een
druk gebruik gemaakt van de na
jaarsaanbiedingen, die in de nieuwe
Boekengids worden vermeld. Duizel
nog even met ons mee... Verza
melde werken van Nico van Such-
telen, J. Huizinganieuwe boeken
van Engelse en Amerikaanse schrij
vers en schrijfsters. een respec
tabel aantal werkelijk goede kinder
boekenstraks komen de pocket-
books in betere uitvoering
„Schlagers", die er in gaan als koek.
van Vicky Baum, Noël de Gaulle.
Anne de Vries. Cor Bruyn, Evert
Zandstra... Gedenkboeken, oor
logsboeken, technisch en populair
wetenschappelijk werk, philosophie.
Ge zult geneigd zijn nog te dui
zelen als ge de prijzen ziet. Maar
hoor hoe de heer J. den Haan in die
zelfde boekengids hierover medi
teert: „Boeken zijn tenslotte even
duur. even goedkoop, even vanzelf
sprekend en onbetaalbaar als de
vrijheid."
Denk dan aan die kleurige fagade
bij U thuis aan de wand: rode. groe
ne, zwarte en blauwe banden, doffe
en glimmende banden, ruige en
gladde banden. Achter zo'n immense
rij van ruggen in de enorme boe
kenkast, achter het nietige gordijn
tje voor een eenvoudig boeken
plankje liggen duizenden ideeën ge
borgen, waaraan ge de Uwe kunt
toetsen. Omdat we vrij zijn. omdat
er vrij mag worden geschreven, om
dat ge vrij zijt daarvan aan te ne
men en te verwerpen naar believen.
Kijk en denk eens goed.
En lees dan!
Voor zeer vele mensen is
een goed voorziene boekwin
kel een paradijs. Nu het te
gen Sinterklaas loopt en alle
winkels nieuwe voorraden heb
ben ingeslagen en dikwijls op
aantrekkelijke wijze in hun
etalage hebben uitgestald, ko
men de kijkers en snuffelaars in
nog groter getale dan anders.
En de kijkers worden dikwijls
popers! Daar is het de winke
lier tenslotte om te doen, hoe
wel een goede boekwinkelier,
die zelf ook de ware liefde
heeft voor het bock, best be
grijpt dat niet iedere kijker een
kapitaalkrachtig koper kan zijn.
Met een hoogrode kleur zit Anne
ke in een hoekje, totaal verdiept
in haar boek. Moeder doet een beet
je argwanend en kijkt even of het
niet een hoogdravende liefdesro
man ls. Nee. het is kennelijk een
bakvisboelc, zoals Anneke ze bij
hopen verslindt. Dan bemoeit moe
der er zich verder niet mee. En
zo gaat het in de meeste gezinnen.
Er wordt wel lang en breed over
gepraat op welke school we de kin
deren zullen doen en over de leer
boeken die ze moeten doorwerken,
maar weinig ouders letten erop
wat hun kinderen lezen. Men koopt
boeken op aanraden van de winkel
juffrouw, er wordt geleend uit bi
bliotheken en van vriendjes en jon
getjes kopen bij rissen de goedkope
prullen in kiosken over moord en
ontvoering en maar zelden ls er
sprake van een beetje leiding.
Kan het kwaad, als kinderen zo
rijp en groen lezen?
In elk geval is het jammer, want
kinderlectuur is een opvoedingsfac
tor. Niet in directe zin: ze zullen
niet slecht worden van een slecht
boek en niet braaf van een braaf
boek, zoals men vroeger dacht.
Toen gaf men kinderen brave,
stichtelijke moraliserende verhaal
tjes, in de verwachting, dat ze
daardoor op slag heel nobel zouden
worden. Nee, de invloed is indirect.
Allemaal hebben we herinneringen
aan onze jeugdboeken en we praten
er nog over. Weet 1e nog wel van
Wirinetou? Of: weet je nog wel van
Hansje in Bessenland Het heeft
bij ons zo'n diepe indruk gemaakt,
alles wat we toen lazen en bij onze
kinderen maakt het weer zo'n in
druk. Dan ls het toch wel erg jam
mer om hen voor hun hele leven
de indruk van prullige verhalen
mee te geven. De markt wordt
overstroomd door kinderboeken,
soms goede, meestal middelmatige
en waardeloze. En hot is de moeite
waard om er aandacht aan te be
steden, om een poosje zelf met de
kinderen mee te lezen, en om boe
ken te kiezen, die goed geschreven
zijn en goed in elkaar gezet, die een
aardige sfeer geven en een kinder
lijke humor.
En de beste manier om kinderen
tot goede boeken te brengen Is
voorlezen. Bij de hele kleintjes kan
het al beginnen met de oude baker
rijmpjes en de kleine, heel eenvou
dige verhaaltjes, die ze telkens op
nieuw willen horen. Maar ook een
voorleesuurtje voor de oudere kin
deren in het gezin. Het is niet al
leen gezellig, maar op die manier
leren zij de goede „klassieke" kin
derboeken kennen, die zij misschien
nooit uit zich zelf zouden gaan le
zen: de sprookjes van Andersen, de
verhalen van Kipling, het prachtige
boek van Selma Lagerlöf: Niels
Holgersson, de boeken van Nynke
van Hichtum, ik noem er maar en
kele maar er zijn zoveel verhalen,
die voor het hele gezin kostelijk zijn
om te horen en die door het voor
lezen een nieuwe en blijvende waar
de krijgen
Bij kinderleeszalen kan men in
formeren naar titels van goede boe
ken en dan... wanneer we met Sin
terklaas een boek cadeau geven,
laten we dan een goede keus doen
voor onze kinderen. We maken ons
zo bezorgd over hun voeding! Maar
ook kinderlectuur kan te weinig
vitaminen bevatten.
„Wat 'n pracht platen staan er in
dat boek, hè". Jan is gisteren jarig
geweest, samen met zijn broer Arie
geniet hij van de nieuwste aan
winst voor zijn boel^nplankje.
Kinderversjes van
de bovenste plank
Bij de stroom van boekjes met plaatjes
voor kleinere kinderen, die regelmatig,
maar speciaal tegen Sinterklaas op de
markt komt en waarbij men onder
het vele kaf maar spaarzaam het koren
vindt, ls het een verademing het boekje
van Han G. Hoekstra in handen
te krijgen. Deze Jeugdige dlchter-jour-
nalist heeft al eerder voortreffelijke
kinderrijmpjes gemaakt, b v in het bun
deltje „Het verloren schaap", dat een
jaai* geleden bij Meulenhof te Amster
dam verscheen.
Voor het Sinterklaasfeest van 1948
schreef hij „De ijsmuts van Prins Karei",
weer een aUeraardigst verhaal, nu eens
niet door een rijmelaar bijeen geflanst,
maar technisch knap in elkaar gezet
door een dichter die „het vak" verstaat
cn daarbij de zeer moeilijke kunst ver
staat volledig de kinderlijke toon te
treffen. Hoort u maar hoe het begint:
De kroonprins zou gaan schaatsen
en dus moest hij een muts.
Die muts die moest van wol zijn
En bovenop verlangde hij
een parel als een duivenei.
Dit boekje ls Ideaal om voor tc lezen
aan zijn kinderen. Wim Bijmoer zorgde
met aardige, eenvoudige prentjes in
twee-kleurendruk, dat er ook nog wat
te kijken valt en uitgever Meulenhof
maakte van de hele uitvoering weer
iets goeds.
Bij dezelfde uitgever, ln soortgelijke
uitvoering, verscheen nog een ander
Panorama der muziek
Geschiedschrijving wordt des te Inte
ressanter naarmate er meer details ln
betrokken worden, maar af cn toe wil
men toch wel eens op een afstand gaan
staan om een overzicht van dtu hoofd
zaken tc krijgen, een panorama Te over
zien. waarin de details teloor gaan ln
het grote geheel. In zijn „Panorama der
muziek", verschenen bij W L en J.
Brusse te Rotterdam, ern boekje van
amper 175 kleine bladzijden, noemt dc
Amsterdamse hoogleraar Prof. dr. K.
Ph Bcrnet Kempcrs, nog vrij veel
namen, maar de voornaamste substantie
van deze kleine, muzickhlstorie wordt
toch gevormd door een overzicht van
de stromingen ln, en dc ontwikkeling
van de muziek door dc eeuwen heen.
Het boekje is geheel anders opgezc-t dan
de grote „Muziekgeschiedenisvan de
zelfde schrijver Daar ging hij uit van
de ruimte waarvoor een bepaalde
muzieksoort geschreven werd, terwijl in
dit „Panorama" de muziek in de eerste
plaats in cultuurhistorisch verband
wordt beschouwd, hetgeen bij een voor
leken geschreven overzicht dan ook voor
dc hand ligt Muziektcchnische uiteen
zettingen ontbreken ln dit boekje vrij
wel geheel, doch ln een oppervlakkige
vulgariscrinc ls de schrijver toch zelden
vervallen Dc oorzaak hiervan zal wel
zijn. dat hij er zelf plezier in had zijn
karakteristieken zo beknopt mogelijk te
formuleren en veelal is hij daarin
uitnemend geslaagd. Wanneer hij namen
noemt, komt men wel eens een muziek
historische dooddoener tegen dat kan
haast niet anders ln zulk een kort
bestek en men kan zich afvragen of
naar verhouding niet teveel ruimte ge
geven is aan muziek die men nóóit of
zelden te horen krijgt, maar overigens:
een alleraardigst boekje, geschreven
berijmd kinderverhaal, ook door Wim door iemand die volkomen boven de
Bijmoer geïllustreerd: „Daantje Branie"
door Anne WinklerVonk. Ook dit
boekje geeft een aardig verhaal voor
de kleuters om voor te lezen en het ls
ook wat inhoud en vorm aangaat alles
zins verantwoord, maar als gedicht is
het niet zo knap en ook niet zo origi
neel. al ls het de vraag of dc kinderen
het daarom minder zullen appreciëren
als het boekje van Hoekstra In ieder
geval kunnen we beide boekjes warm
aanbevelen.
Olympisch logboek 1948
behandelde stof staat.
HET boek van Arthur Koestier
..Dialoog met den dood", dat
thans in vertaling van Bert Voeten
door „De Bezige Bij" te Amsterdam
is uitgegeven, heeft voor het Euro
pa, dat de Duitse overheersing
heeft meegemaakt, lang niet meer
het opzienbarende karakter, dat het
bij de publicatie in het Engels had.
Het behelst de lotgevallen van dc
schrijver, die gedurende dc Spaan
se burgeroorlog als correspondent
in Spanje was. door de Italianen te
Malaga gevangen werd genomen en
door de aanhangers van Franco,
zonder proces, ter dood werd ver
oordeeld wegens beweerde spionna-
Koestier vertelt ln zijn „Dialoog
met den dood" van zijn ervaringen
vóór zijn arrestatie en vervolgens
over zijn belevenissen in de cel, tot
aan zijn vrijlating, die aan bemid
deling van de Britse regering te
danken was. Gedurende deze drie
maanden gevangenschap verkeerde
hij voortdurend in het ongewisse
over zijn lot. Wachtte hem de kogel?
Levenslang? Telkens worden er ge
vangenen uit cellen gehaald en
doodgeschoten. Wanneer zal het
zijn beurt zijn?
„In Maart waren 45 man neerge
schoten. In de nacht van 13 op 14
April werden zeventien man neer
geschoten. Twee nachten later, in
de nacht van Donderdag, werden er
acht neergeknald. Dit was de eerste
maal, dat ik iets hoorde. Men ging
zeer stil te werk. dat verklaart wel
licht waarom ik het niet eerder ver
nomen had Maar 'nu was ik waak
zaam. Ik had gehoord, dat de kri
tieke tijd tussen middernacht en
twee uur 's morgens lag Een paar
dagen lang stond ik van midder
nacht tot twee uur met mijn oor te
gen de deur van mijn cel gedrukt.
Tijdens mijn eerste nachtwake, in
de nacht van Woensdag gebeurde
er niets. Tijdens de tweede nacht
Nog bekruipt me een gevoel van
walging als ik terugdenk aan die
nacht
Want dan begint het weghalen.
Een celdeiu- wordt geopend, een
naam wordt afgeroepen, de priester
mompelt een gebed en de sanctus-
bel klingelt. Iemands laatste uur
is aangebroken. De mensen reage
ren verschillend; de een schreeuwt
en roept om zijn moeder, de ander
is verbaasd omdat men hem zijn le
venseinde komt aanzeggen. Een der
de zingt de Marseillaise, maar het
eind is altijd gelijk: een paar knal
len en een neerploffend lichaam
Zo gaat het maar door.
„In de nacht van Dinsdag werden
er zeventien neergeschoten.
Donderdagnacht acht.
Vrijdagnacht negen.
Zaterdagnacht dertien.
Ik scheurde repen van mijn hemd
en stopte die in mijn oren, opdat ik
's nachts niets horen zou. Het hielp
niet Ik sneed met een glasscherf in
mijn tandvlees, teneinde watten te
krijgen. Ik stopte de watten in mijn
oren; het hielp al evenmin."
Zo gaat de dialoog met de dood
voort. Deuren gaan open. dc sanc-
tusbel klingelt, de priester bidt, de
gevangenen roepen „Moeder..
Zelfs de Zondag is geen rustdag in
deze slachtplaats. Als de gevangc-
Onder redactie van prof. dr H. van
de Waal verschijnt by L. Staflen te
Lelden een reeks monografieën onder
de ti-el Vanecl cn doek, gewijd aan
schlldcncunst der Nederlanden.
In het eerste, onlangs verschenen
nummer schrijft H. P. Baard, de vroe
gere directeur van hot Sted. Museum
te Amsterdam over de Schuttersmaal
tijd der officieren van de St Jorlsdodcn
(anno 16161 van Frans Hals. Alvorens
dc schrijver dit groepportret een
hoogte punt ln Hals' oeuvre aan
I een nadere beschouwing onderwerpt,
dringt hij eerst door ln de drie elemen
ten, die aan het ontstaan van dezo
schepping ten grondslag liggen. de
persoonlijkheid van dc schilder, de
ontwikkeling van het groepportret. cn
het schutterswezen als deszclfs decor.
Bij dc belichting van deze facto
ren weet de schrijver zich zonder ln
dorre opsommingen te vervallen zoveel
mogelijk tot het documentaire tc bepa
len. En hij mnnkt daarbij ook nog ge
wag van een ontdekking, n.l dat het
zelfportret van Hals' voorganger Cor
nells van Haarlem tc vinden ls op dlcna
schuttersmaaltijd van 1383. Een aan
wijzing. die Inderdaad plausibel HJktl
Zijn beschrljvlrfg tenslotte van het
werk van» Hals diens eerste gTotc
compositie die hem ln één slag zijn
plaats schonk onder dc onsterfelljkcn
getuigt van een groto kennis en
liefde voor dc waarheid als van be
wondering. Zijn slotwoord 'moge liter
worden geciteerd: „Zo werden de oud©
schuts van 1616 de enbev/uste vcr-
tegenwoorthgers van het Jonge realis
me, dat 32 jaar vóór dc bekrachtiging
der staatkundige vrijheid, ln Hals'
eerste schuttersmaaltijd de even on-
heeft gegeven van onze artistieke on
verwachte als spontane bevestiging
afhankelijkheid".
Dr. H E. van Gelder, oud-directeur
van het H.-.ags Museum geeft ln het
tweede nummer ccn niet minder boei
ende beschouwing over twee beroem
de werken van Rembrandt, niet nam©
„Soul cn David" in het Maurltshuls cn
„Petrus verloochent Christus", waar
van dc verwerving een der gelukkigst©
aanwinsten ls, die dr. Schmldt-Degener
heeft kunnen bewerkstelligen Saul en
Davld werd door dr. Brcdlus Jaren ge
leden voor de toen zeer hoge prijs van
f 100.000 aangekocht: het werk kwam
mot zeven andere Rcmbrandts als le
gaat van de eminent© verzamelaar
ln eigendom ln 1945.
O;» belde machtige doeken gaat d©
schrijver uitvoerig ln, waarbij hU voor-
nen 's avonds om tien uur de tele-
foonbel horen weten zij het al: er
wordt een reeks namen gedicteerd
voor het nachtelijk bloedbad.
Sober, maar in die soberheid be
klemmend beschrijft Koestier zijn
ervaringen.
En toch. na alle ervaringen uit de
bezettingstijd, dc berichten over de i
Duitse gasovens en de moord op al nadruk legt op de innerlijke nood-
miilioenen Joden, zijn we aan zo- I zakelijkheid, welk© de schilder dreef
veel verschrikkelijks gewend ge- tot hcl uitbeelden van deze figuren;
raakt, dat de gruwelen ln de burge- dr»"«, vereenrelvt-
oorlog door de volgelingen van fLn«- ,ï«n ™rk ZSS1
oorlog door de volgelingen
Franco bedreven, niet meer zo'n
storm van verontwaardiging doen
opgaan.
Tenzij men Kocstlers boek ziet zo
als hij het gezion wil hebben. Onder
een dictatuur, of die nu Spaans is,
of Duits of bolsjewistisch, is het le
ven van elk mens een voortdurende
dialoog met de dood „Zij. die nog
in leven zijn, zetten nu hun dialo
gen met de dood voort, temidden
van de Europese apocalypse,
waarvan Spanje het voorspel is ge
weest." En waarvan Hitler-Duits-
land de vergrote voortzetting «was.
De ervaringen van Koestier in
een Spaanse gevangenis zijn niet zo
belangrijk meer Maar de tendens
ervan is onvergankelijk. Zij is, dat
elke dictatuur tot gruwelen, moor
den. vernedering van mensen leidt,
dat onder een dictatuur mensen
levens niet meer tellen, dat dicta
tuur en menselijke waardigheid met
elkaar in strijd zijn.
Dialoog met de dood is feitelijk
dialoog met het leven.
onderwerpen tot thema voor picturale
uitbeelding hebben genomen, of van
clgcn jeugdwerken.
Duidelijke, ten de'.e gekleurde repro
ducties. ook van onderdelen verhogen
de waarde van deze boekjes in niet
geringe mate.
Kafka's proces
Dat Franz Kafka's boek .Het Proces"
eindelijk in een Nederlandse vertaling
door de Amsterdamse Boek- en Cou-
rantmij. Is uitgegeven ls een daad van
betekenis Kafka is nog te weinig be
kend. HIJ is geen gemakkelijk schrijver
en wie van een luchtig romannetje
houdt, moet er niet nnn beginnen. Het
Proces vereischt geduld, inzicht, zelf
kennis en maar laten we de Inlei
der Albert Helman aan het woord la
ten- „Wij willen niet beproeven aan de
vele, al te vele Interpretaties die er van
zijn werk gegeven zijn, een nieuwe toe
te voegen. Elke lezer kan Immers uit
eigen innerlijk bijzondere facetten toe
voegen aan de uitleg van die als zove
le dromen zeldzaam duidelijke en toch
nooit In totaal omvatbare parabels,
welke de angst der ondeflnleerbaro
menscnschuld omschrijvon."
In memoriam
„Deze mooie wereld", reeks
biologische opstellen
Op 2 Maart 1942 sneuvelde, ruim
27 jaar oud, in de strijd tegen de
Japanners. Jan Joost ter Pelkwijk,
een jong bioloog, van wie wij, ge
zien zijn aanleg cn hetgeen hij
reeds presteerde, nog onnoemelijk
veel hadden kunnen verwachten,
temeer daar zijn belangstellingen
zeer veelzijdig waren.
Hij had de aard van de avontu
rier, er leefde in hem de krachtige
drift vreemde landen en volken te
zien. Wanneer men hem een ge
lukzoeker wil noemen, dan moet
dit woord zo worden opgevat, dat
hij overal speurde naar schoon
heid, hetzij deze tot hem kwam in
de vorm van mens, hetzij in die
van dier of ding. Hij mocht dan al
een expansieve geest zijn, dit bete
kende geenszins, dat zijn neiging
tot uitzwerven, zijn behoefte om
buiten nauwe grenzen te treden,
kortom zijn onrust en zwerflust
hem verleidden tot oppervlakkige
contacten. Integendeel: hem ken
merkte een zin tot zeer nauwkeu
rig en gedegen onderzoek, een
drang om zich. in wat zijn aan
dacht had, met grote overgave te
verdiepen. Aesthetische en weten
schappelijke belangstelling richtten
zich gelijkelijk op de objecten
„Als Mordan alleen maar
een tip kreeg," zei Blee-
ker, „hoe kwam hij daar
dan aan?"
Griff schudde zijn hoofd.
„Ik wilde." zei hij zacht
„dat ik het wist. De
moord op Shillingby was
de sleutel tot het hele
mysterie en toch had
den we die al lang weer
vergeten allemaal, be
halve Morden. Die wist
het nog.
„Goeden morgen, he-
Slechts weinigen van ons hebben ze
persoonlijk kunnen meemaken, de
Olympische Spelen van Londen. Maar
toch blijven die Spelen voor alle Neder
landers onvergetelijk. Wie las niet ge
spannen de verslagen en uitslagen in de
kranten. En heeft ook U niet zitten
juichen ln de bioscoop, toen U ln het
journaal Fanny Blankers die veel
besproken hordenfinale zag winnen?
Van de reportages door de radio hebben
we maar weinig woorden gemist. Wie
bovendien later nog Arthur Rank's grote
kleurenfilm van de Olympische Spelen
zag. wel, die had het gevoel, dat hem
niet heel veel van dit grote sport- j
gebeuren was ontgaan. En tóch had hij ren
er geen tastbare herinnering aan. Die Mijn vrouw heeft al 'n
geboden?™ P3S "U' eigenlljk al nJ' kwartier geleden U!cite-
„De Bezige Bij" heeft een werkstuk j rusten gezegd. Maar ik, ik
uitgegeven van de sportjournalist Klaas kon gewoon niet naar
Peereboom. dat we. de korte tijd in aan- bed. Ik moest nog twintiq
merking genomen sinds de Olympische blad-nden lr~cn 'van dat
Spelen zijn beëindigd, als voortreffelijk1 oiaa.ijaeu te en van aai
mogen bestempelen. Pcercboom's „Olym- detective-verhaal Bijna
plsch Logboek 1948" werd ccn fris en i alle mogelrke daders wa-
fleurig boek van 260 pagina's, vlot en ren al geëlimineerd. Drie
vaak heel boeiend geschreven en voor- konden VOa aedaan
zien van prachtige foto's en illustraties T, »caQa"
van de bekende caricaturist Usclii Het hebben. Ik moest toch ze
is een begerenswaardig boek voor elke ker weten wie het nou
sportliefhebber, want de schrijver voert I acht gedaan had anders
zijn lezer mee naar de Olympische voet- I i" Haar in h -d a,i
bal- cn hockeyvelden. Iinis de s.nlcl- ",e aanr"' O'O 511]
banen, in de zwembaden cn onder de OVejr liggen piekeren
schijnwerpers der boksringen Vanzelf
sprekend besteedde hij de meeste aan
dacht aan zwemmen en athletick. maar
hij vergat de wedstrijden van on.-e wiel
renners al evenmin als die der zeilers,
roeiers of gewichtheffers Tussen de-
wedstrijden door tekende Peercb->om
interessante gesprekken op mei 'oo-
figuren jjit dc intcrnationa'c
tuigd dat niet een on
schuldig mens zal boeten
voor eens anders misda
den Nee. ze hebben de
goede dader wel en die
zal zijn gerechte straf niet
ontlopen.
Nederlands vertaald ge
zien. f 3.991 j. Dat is een
stuk duurder. Geef mij
maar een Pocket-Book.
Maar die beginnen ook al
prijziger te worden. Eerst
waren ze 85 cent, nu zijn
Bekentenis van iemand
die verslaafd is aan
,,pocket'books"
Je hebt mensen d be
ginnen met achterin te
kijken ivie de dader is.
Maar dat is ie w re nt.?r.
dan is de helmanning
rr- i' Dan geniet je niet
mee
wereld En elke- da- noteerde hij de
voornaamste uitslagen.
Mrwr mijn hurt is nu
gerust, ik ben ervan over-
Met een zucht sla ik
mijn Pocket Book" dicht
cn plaats het achter aan
de rij in dc boekenkast.
Even tellen, hoeveel zijn
het er nu a!9 Al'e men
sen. 125. Bijna allemaal
detective-stories of mys-
tcrieverhalen en dan nog
wat spionnagegesrhiede-
nissen. Daar staal d e van
de Saint ook nog. Die
moet ik besli -r nog eens
lezen Het is ander-, maar
sper a-lis dal je ecu
Leslie Charteris tegen-
kamt Van Petyr Chcync
h~b ik cr meer Dï>-
sck'int nok populair o
warden. Ver hrm heb ik
ook al een boek in hel
ze ook al boven dc gul
den. Maar als je alles
door elkaar neemt ben je
met zo'n boekje toch voor
een koopje uit. Er zijn
ook backen van ander ge
katte tussen. Daar hele
maal apart staan „The
good earth" van Pearl S
Buck ..The grapes of
wrath" van John Stein
beck ..Lust for life" over
bet lev ii van Vincent van
Gogh door Irving Stone
Drnr ben ik zuinig op.
Voor een panr centen
heb ik -o toch manr een
heel hihlnthcck:c hij r 1-
kanr nekreprn 12' dnni
hn rf '-ast t Klopt Z'i on
geveer Iedere maand zo'n
stuk of vijf, zes. De eerste
heb ik toen met de be
vrijding nog van de Ca
nadezen los gepeuterd.
Wat heb ik die toen in
enkele uren verslonden!
Maar nu is het hoogste
bedtijd. Even kijken, tus
sen de boekstcunen op de
boekenkast staat mijn
voorraadje ongelezen
boeken. Het zijn er nog
maar twee. Ik zal blij
zijn als hel weer de laat
ste van de maand is.
Gauw weer nieuwe halen
Deze maar klaar leggen
voor morgenvroeg in de
trein. Hoe begint het?
„Het gebouw op 706
Montgomery street in San
Francisco was een vol-
maa/cfe achtergrond voor
moord. Ik had. in feite,
dat al'ang gedacht voor er
iemand iu vermoord
„Kom je nou nog,"
klinkt het "it dslaapka
mer', ik heb al lang ge
slapen"! On ja. ik was
van plan om naar bed te
gaan. Het begon ander
nel zo goed dal boekje.
Als je eenmaal met zo'n
det^rt ve-di-'o begiet, kun
i" r rtirt afbi'jven Maar
morgen is er weer een
dag.'
zijner genegenheid: hart en brein
speelden beide een rol bij zijn
waardebepalingen.
Onconventioneel als hij was,
schuwde hij de platgetreden paden
des levens en hij bezat het benijd
baar vermogen óm zowel in de
aanschouwing der kleine natuur-
détails zich met kinderlijke vreug
de te vermeien als op te gaan in
't gadeslaan van b.v. ruimtelijk im
ponerende landschappen. Serieus
en speels was hij tegelijkertijd;
men vindt het samengaan dezer
karaktertrekken vaker bij perso
nen, die het leven in zijn duizen
den verschijningen hartstochtelijk
liefhebben. In een zijner brieven
heeft hij dan ook getuigd van zijn
dankbaarheid, dat hij in zijn jong
bestaan reeds zoveel mocht zien
van „this beautiful world".
„Deze mooi*» wereld," zo luidt
dan ook terecht de titel van het
boek, waarin, door vriendenhand
verzameld, een reeks opstellen en
tekeningen uit het nagelaten werk
van Jan Joost ter Pelkwijk bijeen
worden gebracht. Zowel uit het
voorafgaand woord van prof. dr. N.
Tinbergen, die de schrijver-illus
trator van zeer nabij heeft gekend,
een inleiding, die een zuivere ken
schetsing geeft van Ter Pelkwijk
als mens, onderzoeker en publicist,
als uit diens nagelaten werk zelf
blijkt welk een belangrijke en
boeiende persoonlijkheid op 2
Maart 1942 van ons is heengegaan.
Ik kan u slechts aanraden, her
leest zijn frisse en fijne artikelen,
enerzijds exacte weergave van 't
waargenomene, aan de andere kant
sprankelend van humor, waarmee
Ter Pelkwijk op zo goede voet
stond, beschouwt ook met aandacht
zijn tekeningen, niet alleen de ca-
ricaturen, die werden gereprodu
ceerd, maar ook de serieus bedoel
de illustraties, die weergaloze
combinatie èn nauwgezet zijn èn
aesthetisch veelal een lust voor het
oog.
„Deze mooie wereld," een monu
ment, opgericht ter ere van een al
te vroegtijdig uit ons midden weg
gerukt bioloog, wiens werk en
leven zich nog zegenrijker en voor
spoediger hadden kunnen ontplooi
en en die voor velen een bezielend
voorbeeld moge zijn en blijven,
wens ik in handen van vele jon
geren èn ouderen.
De uitgeverij Ploegsma te Am
sterdam verzorgde het boek. dat
ook twee portretten van „Pelk"
bevat, typografisch met grote lief
de. "'inke Tolman.
