St. Nicolaas an de folklore
Marshallhulp voor Sinterklaas
Een geschenkenpuzzle
sober
Vóór strooi-avond 'n
middagmaal
De eerste jaren was ik zelf net zo
bang als de kinderen
Beschermer der zeevarendenkindervriendduivelsgestalte en
inspirator van volkskunst
Nederlands pepernoten-quotum ondanks
veto-obstructie veiliggesteld
IE was eigenlijk Sint Ni-
colaas? Heeft hij werke
lijk geleefd?
Ja. in de 4de eeuw leefde in
Klein-Azië een Nicolaas van
Myra. die bisschop werd over
de provincie Lycië; hij was een
historisch persoon, maar verder
is er niets van hem bekend. Des
te ruimer spel had de fantasie,
die tal van legenden om hem
heen weefde. Uit hen groei
de de heiligengestalte van de
wonderdoener, die sinds het
einde van de 9de eeuw door de
Grieks-Katholieke kerk in alle
rampen en gevaren werd aan
geroepen.
Toen Myra, waar zijn stoffelijk
overschot rustte, in handen viel van
de Mohammedanen, brachten Zuid-
Italiaanse kooplieden het kostbare
gebeente over naar hun stad Bari
in Apulië. Daar bouwde men over
Taaipop Sinterklaas rijdend over
de daken
het graf van de heilige een prach
tige kerk, die het middelpunt werd
van de Nicolaasverenng in de
Rooms-Kalholieke kerk. Bari, dat
een belangrijke havenstad was.
maakte de wonderdoener in het bij
zonder tot redder op zee en tot pa
troon van alle zeelieden. De Noor
mannen, die destijds Bari in bezit
hadden, brachten zijn verering over
naar West- en Noord-Europa, waar
de heilige voor alle kustbewoners
de beschermer in zeegevaar werd.
Langs de gehele Noordzee, tot aan
IJsland toe, en aan de Oostzee ver
rezen nu de Smt-Nicolaaskerken,
waar de schepelingen voor een goe
de overtocht hun gebeden opzonden
en na behouden terugkomst hun
doorweekte kleren als een dank
offer aan de heilige ophingen bij
zijn beeld in de kerk.
Van Frankrijk en Vlaanderen uit
verbreidde de Sint-Nicolaasverering
zich naar de Noordnederlandse ge
westen. Als een krans liggen om de
Zuiderzee de Sint-Nicolaaskerken
van Edam, Monnikendam, Muiden.
Naarden, Harderwijk, Kampen, Vol
lenhoven, Stavoren en zovele an
dere plaatsen. Het volk noemde ze
trouwhartig de Klaaskerk.
Ook aan de grote rivieren werden
zij gesticht. Tc Amsterdam stond de
oude of Sint-Nicolaaskerk bij het
IJ; de heilige had er een beeld van
klinkklaar zilver. Op het Damrak,
in de 17e eeuw nog ongedempt en
feitelijk een binnenhaven van het
IJ, kon men Sint-Nicolaas aanschou
wen op een gevelsteen van 't hoek
huis Damrak en Dam. De steen ver
toonde de legende, dat Sint Nicolaas
drie kinderen, door een boze slager
in stukken gehakt en ingekuipt,
weer in het leven terugroept Nadat
dit hoekhuis. De Bisschop geheten,
werd afgebroken, is de gevelsteen
opnieuw geplaatst boven de ingang
van het tegenwoordige bijkantoor
der Incasso-bank, Dam 2 A.
Te Utrecht verrees de Klaaskerk
op de plaats waar de Rijn de stad
binnenkwam.
REEDS vroegtijdig heeft de kerk
ingevoerd op 6 December de
kinderen te gedenken. De koorkna
pen kregen die dag vacantie en wat
geld om feest te vieren.
V# Sint-Nicolaaskerk te Utrecht
'intact ainds 1571 aan de schoolkinde
ren weitebroden van een halve stui
ver uitgereikt. Nog aardiger gebruik
was. dat zij zoals de rekeningen van
kerkmeesters van 1427 af geregeld
vermeldden, jaarlijks aan de armen
„om Godswille" drie of vier paar
kleine kinderschoenen met wat geld
daarin schonk. Was hier mogelijk de
legende van invloed, dat Sint-Nico-
laas op zijn nachtelijke rondwande
ling door het open raam een bruids
schat wierp in de schoenen van drie
slapende meisjes, met wie het
anders door armoede verkeerd zou
zijn afgelopen?
Doch hoe is Sint-Nicolaas zelf de
Zaans taai-taaiqebak
OPLOSSING GESCHENKEN-PUZZLE
Opa is natuurlijk de oudste (1874
Dan vader en moeder, die beiden
in 1896 geboren zijn. Moeder is
slechts drie dagen ouder dan vader.
Henk. de stuurman, volgt (1917),
en hij krijgt slechts één cadeau.
Kees en Louise krijgen elk twee.
Ziet U niet de ingepakte scheids-
rechtersfluit? Op de label staat
hetzelfde jaartal als op een der boe
ken. Karei, die door Louise zo ver
troeteld wordt, is dus jonger dan
Louise en dus in 1927 geboren. Ma
rietje wil zijn voorbeeld volg.en
dus is weer jonger dan Karei; zij
is dus in 1933 geboren.
Kees krijgt de fluit en het boek.
beide met het jaartal 1920. Louise
ten slotte wordt verblijd met het
kleine doosje waarin wij mogen
het hier verklappen een ring is
geborgen, en het verpakte borst-
plaathart met het jaartal 1921.
brenger der geschenken gewor
den?
Doordat hij ook de patroon der
kloosterscholen was. Op zijn feest
dag placht een der leraars zich als
Sint Nicolaas te verkleden. Hij
ondervroeg dan de kinderen, be
loonde de vlijtigen met lekkers en
tuchtigde de luiaards met de roede,
het onmisbare instrument bij de
opvoeding Van de kloosterscholen
ging deze kleine dramatische verto
ning over naar het huisgezin.
Dit Sint-Nicolaasspel kreeg nog
grotere uitbreiding door het optre
den van „Zwarte Piet."
Zwarte Piet, Pieterman, Pietje
Pek zijn volksbenamingen van de
duivel. Het volksgeloof wilde, dat
de duivel jaarlijks Sint Nicolaas
op zijn feestdag moest dienen. Dan
sloeg de heilige hem in ketenen
en de zwarte duivel, zwart van het
roet van de hel, moest de ge
schenken door de wijde schoor
steen doen glijden en de kinderen
dreigen met de roe.
Tenslotte kreeg Sint-Nicolaas een
heel gevolg van vermomde en tie
rende boze geesten; ja, de heilige
zelf werd tot duivelsgestalte; in
Vlaanderen werd Sint Niklaai tot
Klaai de duvele. in Duitsland heet
de duivel Niklo en Nickel, in Enge
land Nick en Old Nick.
Van Brittannië in het Noordwes
ten tot aan de Zuidelijke uitlopers
van de Alpen hadden in Europa
luidruchtige Nicolaasommegangen
plaats.
Nog zijn in ons land de sporen
hiervan bewaard gebleven. In de
Friese dorpen Bergum. Garijp en
Oudega trekken wel vijf en twintig
paren van Sint Nicolaas en Zwarte
Piet samen rond, niet alleen op de
avond van 5 December, maar ook in
de gehele voorafgaande week. Sint
Nicolaas is geheel in het wit. Pieter
in het zwart; beiden dragen mas
kers. Aan zijn been sleept Pieter
een rammelende ketting of blinken
de schel.
In de 19e eeuw kenden nog tal
van Friese plaatsen luidruchtige op
tochten van gemaskerde jongelie
den, uitgedost als duivels.
De sterkst afwijkende Sinter
klaasvieringen treft men nog aan
op de Waddeneilanden, op Texel,
Terschelling. Schiermonnikoog en
vooral op Ameland, waar men ver
kleed en gemaskerd in troepen met
wild rumoer rondtrekt. Men maakt
zich costuums van alles wat het ei
land aan bruikbaars oplevert: heide
en duinhelm. stro, schelpen en kip-
peveren. Hoofddoel is onherkenbaar
te zijn.
door
C. Cath. v. d. Graft
Deze luidruchtige Sint-Nicolaas-
viering is het best bewaard geble
ven op Ameland, in de dorpen Hol-
lum en Nes. Op 4 December treden
de jongens van twaalf tot achttien
jaar als „de kleine Sinterklazen" op.
op 5 December de mannen boven de
achttien als de grote. Beide avonden
worden precies eender gevierd.
Voor de geboren Amelanders zijn
dit de heerlijkste avonden van het
jaar.
Reeds weken te voren oefenen al
len zich in het- toeteren op eeuwen
oude buffelhorens of toeters, waar
door men op de gewichtige avond
uitsluitend spreekt. In alle geheim
zinnigheid maakt men het smter-
klaaspak gereed.
Het feest speeit zich voornamelijk
op straat af. doch enkele huizen la
ten de Sinterklazen binnen. Daar
brandt dan als teken een licht in de
gang, terwijl de andere huizen don
ker blijven. De Sinterklazen laten
zich dan van alle kanten bekijken,
ook door de meisjes, die die avond
niet op straat mogen komen. In de
herbergen dansen de mannen samen.
een kenmerk van zeer oude feest
viering.
DOCH afgezien van deze in afge
legen streken bewaard geble
ven luidruchtige vieringen, is Sin
terklaas nu voor onze jeugd geen
schrikbeeld meer. Hij is de beste
vriend van alle kinderen, die hem
in hun jonge harten tot hun oom
hebben verheven:
Sinterklaas, goedheiligman,
Trek je beste tabberd an.
Rijd ermee naar Amsterdam.
Van Amsterdam naar Spanje.
Appeltjes van Oranje,
Peertjes van den gouden boom.
Sinterklaas is mijn Oom!
Hij Ifeeft zijn speciaal gebak, de
speculaas d.i. bisschopskoek, van
speculator d i. bisschop. Waarschijn
lijk waren het oorspronkelijk voor
stellingen van de bisschop, die men
van koek en taai op de Sint-Nico-
laasmarkten verkocht Maar daar
naast kwamen allerlei andere af
beeldingen. Uit de bijbelse geschie
denis: Adam en Eva onder de Ap
pelboom met de slang, David spe
lende op de harp, de verspieders
van het H. land in de 18e eeuw met
kuitbroek en steek, die de weelde
rige druiventros aan een stok torsen,
de heilige geboorte, de aanbidding
der Koningen. Uit het volksleven:
de lantaarnopsteker met zijn ladder,
de nachtwacht met zijn ratel, de sla
ger naast het varken op de leer, de
boerin aan de karn. de huisvrouw
aan het spinnewiel, het melkmeisje
met haar juk. Heel ons volk, zoals
het reilt en zeilt, rijdende in bak
en arresleden, in sjezen en -speel
wagens werd met schepen, molens,
huizen en kerken in koek afgebeeld.
De voorstellingen werden in ne
gatieve vorm uitgesneden op plan
ken waarop men het deeg drukte.
Die afdrukken, de zgn. prenten,
schoof men op een plaat in de oven.
Wie waren de makers der sinter
klaasplanken? Voornamelijk de
bakkersgezellen zelf, die zich hier
mee de winteravonden kortten; ook
waren er prentsnijders, die met hun
waar de bakkers afreisden. Zij heb
ben naast onbeholpen werk voor
treffelijke proeven van houtsnij
kunst, van een hoogst eigenaar
dige decoratieve volkskunst, gele
verd.
HONDERD jaar geleden was de
speculaas nog in haar glorie
tijd. Hoeveel onschuldige vreugde
heeft het koekvergulden niet ver
schaft aan de Truitjes en Toosjes.
die in de bakkerij samenkwamen
om de brede en smalle repen blad
goud met een nat penseel aan te
brengen en met een hazen- of konij
nenpluimpje vast te drukken bij
vrijers en vrijsters, schepen, para
dijzen, dagbroers, ruiters en rijtui
gen van de eerste grootte. Men sla
er de Camera Obscura maar op na.
waarin Hildebrand geestig zulk een
verguldpartij beschrijft.
Doch een halve eeuw geleden
bracht de invoering van Engelse
biscuits de bakkers op het denk
beeld het speculaasdeeg met meta
len walsen in te drukken en af te
snijden Deze nieuwe techniek trof
samen met de veranderde smaak
van het publiek, dat boven het
knappende, kruidige en vrij harde
gebak het meer broze en boterach-
tige ging verkiezen. Dit verliest
zijn vorm bij het bakken en de
mooie, oude prenten hadden nu
geen reden van bestaan meer.
De meeste zijn toen in de bak
kersoven verstookt, gelukkig is ech
ter een aantal in onze musea en
oudheidkamers ondergebracht.
Ook het Centraal Museum te
Utrecht heeft er een mooie verza
meling van. Bovendien wordt te
Utrecht het bakken met de oude
speculaasplanken nog in ere gehou
den.
De ouderwetse bakkerszaken ha
len ze een paar weken vóór Sint Ni
colaas van de zolder en stellen ze
opnieuw in dienst. Dan kan men de
Spcculaasprent met luchtballon
grote hond en de grote poes. de koe,
het varken, het schaap, de zwaan
en de fiere haan, de ruiter te paard,
de jongen op de fiets en bovenal de
vrijer en de vrijster, de pronkstuk
ken van elke bakker, weer achter
de ramen zien liggen.
C. C. v. d. G.
OPLOSSING ST. NIC. KINDERPUZZLE
1. Aster. 2. Citer. 3. Enten. 4. Beren.
5. Laten. 6. Zomer. 7. Assen. 8. Spier.
9. Laten. 10. Stier. 11. Luwen. 12. Boten.
13. Kamer. 14. Moker. 15 Noten. 16.
Etsen. 17. Mager. 18. Anker. 19. Vaten.
20. Repen 21. Liter. 22. Neger. 23. No
ren. 24. Uiver.
En de zin luidt dus:
„Sint Nicolaas en Zwarte Piet"
(Zeer bijzondere correspondentie)
WASHINGTON. 26 Nov. Dank
zij de hulp van de huisknecht van
president Truman zijn wij in de
gelegenheid geweest 'n unieke ge
beurtenis bij te wonen. In de ge
heimste kamer van de afdeling ge
heime diensten van het Witte Huis
hebben wij. van een hoekkast uit,
een bijeenkomst kunnen volgen
tussen Sint Nicolaas en Zwarte
Piet enerzijds en Truman, Marshall
en Henry Wallace anderzijds.
De Sint en Piet zijn gisteravond
per speciaal vliegtuig, door Franco
ter beschikking gesteld, naar
Washington komen vliegen om te
trachten Marshallhulp te verkrij
gen voor het Sinterklaasplan van
5 December 194S. De goede Sint
had de hulp. die hij riodip achtte
voor het welslagen van zijn plan,
op ruim anderhalf milliard dollar
geschat. Uit de commissie van toe
zicht van de VN, ook speciaal uit
Parijs overgekomen, kwam al di
rect critiek. Gromyko verklaarde,
dat Rusland tegen zou stemmen.
„Deze actie", aldus Gromyko, „is
gericht tegen de belangen van de
Sowjetmark te Berlijn." Hij be
schouwde het als een streven van
de Verenigde Staten om West-
Europa volkomen afhankelijk te
maken van het Amerikaanse kapi
talisme en Marshall zag er, volgens
hem, blijkbaar geen been in Sin
terklaas voor anti-Russische doel
einden te misbruiken. Hij betuigde
zijn teleurstelling erover, dat de
goedheiligmanzich leende als
werktuig van de kapitalisten, hoe
wel Zwarte Piet hem vorig jaar
OPA Hendrik Gulmans, een ge
zellige oude baas, had zijn fa
milie op het Sint Nicolaasfeest ge
nodigd. Het was een traditie, om
dat alle familieleden tussen 2 en 7
December jarig waren, evenals
Kees, de verloofde van Louise,
Opa's kleindochter.
Allen kwamen dan bij Opa loge
ren die week; een erg prettige en
voor Opa gemakkelijke gewoonte
dus.
Opa's enige zoon, Hendrik, was
getrouwd en hij en zijn even
oudere vrouw hadden een ge
lukkig gezin. Twee zoons en twee
dochters.
Karei studeerde voor dokter,
Louise was moeder's rechterhand,
Henk voer als 2e stuurman ter
koopvaardij en Marietje had zich
voorgenomen het voorbeeld van
Karei te volgen. Karei was het
zorgenkind van Louise. Zij ver
troetelde hem steeds wanneer hij
's Zaterdags en 's Zondags thuis
was, want Karei verkondigde altijd,
dat hij gedurende deze twee dagen
voor de gehele week moest eten. In
zijn pension te Leiden had hij het
niet zo goed.
Wanneer de zaken van Kees het
toelieten was hij bij zijn Louise,
behalve Zondagmiddag. Dan was
hij scheidsrechter van een voetbal
wedstrijd en dikwijls zat Louise
dan op de tribune de fluittalcnten
van Kees te bewonderen.
Opa had voor ieder een ge
schenk gereed gemaakt en de ge
hele familie had de oude heer een
hoeveelheid sigaren toegedacht.
Kees rookte niet, dus zijn tabaks
bonnen kwamen goed van pas.
Nu had Opa, in plaats vap de
naam van degene, voor wie het ge
schenk bestemd was, op het pakje
te schrijven, alleen het geboorte
jaar er op, of met een label eraan,
vermeld. Dit hadden ook Louise en
Kees gedaan, die wederzijds elkaar
extra verrasten met een passend
geschenk.
De verjaardag van de Sint werd
gezellig gevierd bij Opa thuis, met
chocolademelk, letterbanket, spe
culaas en de cadeautjes.
Hier ziet U de tafel, vóór het
feest.
Aan U de opgave, ons te vertel
len, wat de leeftijd van de geno
digden op Opa's verjaardag is.
(Oplossing elders in dit blad).
nog verzekerd had, dat men beslist
b(j het Kreml steun zou zoeken
voor dit pluto-democratische Sin
terklaasplan '48.
Gromyko wenste het gehele Sin
terklaasplan in deze vorm verwor
pen te zien. Voorzitter Bramuplia
wees er op, dat voor het indienen
van een motie meer stemmen no
dig waren dan van alle aanwezi
gen tezamen. Gromyko zei hierop,
dat de hele commissie dan geen nut
had, waarop de Franse afgevaar
digde repliceerde, dat het nut juist
in het praten alleen lag en in de
charmante aanwezigheid van Sint
Nicolaas zelf.
Na dit korte voordebat stelde
president Truman voor om toch
maar over de grootte van de te
verlenen hulp te gaan praten.
Zwarte Piet sprong daarop meteen
door
dr. Jaap Nietsweert
die na het schrijven van deze
bijdrage de zak gekregen heeft
een paar meter in de lucht, uitroe
pende: „Hulp krijgen U'c dus in
ieder geval!" We konden net zien,
hoe Marshall president Truman
onder tafel een blauwe scheen
schopte. Henry Wallace merkte
spottend op: ,Zie je wel Harry! 'k
Heb het altijd wel gezegd, dat je
geen diplomaat bent". Gromyko,
die juist z'n koptelefoon zat schoon
te wrijven, mompelde iets over
profeten, die in eigen land niet
worden geeerd, tuelke originele op
merking direct werd genoteerd
door een agent van de NKWD, die
zich achter de stoel van de Russi
sche afgevaardigde had opgesteld.
De Franse diplomaat van de oude
school maakte voor zichzelf een
opmerking over verwording van de
tegenwoordige diplomatie en trok
zijn gele handschoenen zenuwach
tig aan en uit, ze roken heerlijk!
Toen de beroering enigszins ge
stild was. stelde de vertegenwoor
diger van Dominica, dat veel be
lang heeft bij de levering van pe
persurrogaat voor de pepernoten
van het Sinterklaasplan, voor, om
een subcommissie te vormen uit
alle partijen, plus één neutrale par
tij, om de grootte van de hulp te
bepalen. Marshall bromde zacht
iets over „het er niet mee eens
zijn" en „presidenten, die net klei
ne kinderen waren" en wij zagen,
dat Truman angstig zijn benen on
der zijn stoel trok. maar het Do
minicaanse voorstel werd toch aan
genomen.
Alleen Rusland onthield zich van
stemming. Gromyko zat ijverig te
bladeren in een luxe-uitgave van
het Handboek voor Obstructie. Het
boek werd hem echter uit de hand
gehaald door een Franse koerier,
die verklaarde, dat generaal De
Gaulle het nodig had in de Raad
der Republiek om er zijn tegen
standers met eigen wapenen te
kunnen bestrijden.
Tot leden in de subcommlssu
teerden daarop gekozen: Zwarte
Piet. de economische adviseur van
Marshall en Gromyko, die nu zijn
handboek toch kwijt was. De drie
heren gingen in een hoekj'e van de
kamer zachtjes met elkaar zitten
delibereren. Toen de grote verga
dering juist ivilde overgaan tot de
bespreking van de laatste brochure
van de heer Lunshof kwam de hele
subcommissie met verhitte hoofden
terug. Zwarte Piet en de economi
sche adviseur van Marshall ver
klaarden, dat de commissie geen
enkel resultaat kon bereiken omdat
Gromyko steeds maar „Veto" zei.
Minister Marshall verklaarde
zich nu in principe wel voor het
voorstel, maar hij wilde van Sin
terklaas de garantie hebben, dat er
geen enkele pepernoot of suiker
beest gebruikt zou worden voor
goederenruil met een der landen
achter het IJzeren Gordijn. Sinter
klaas wilde daar volgens eer en ge
weten zijn hand op geven. ..Want,
zei hij, deze hulp is eigenlijk al
leen maar voor Nederland, waar
men steeds mijn naam met grote
eerbied uitspreekt."
Een onverwachte pepemotertmo-
tie van Piet en een amendement
van Gromyko daarop werden ver
worpen. Sinterklaas stemde ook te
gen de motie van Piet, terwijl Gro
myko over zijn eigen amendement
een veto uitsprak (hilariteit). Na
dat de besprekingen hierdoor aan
zienlijk waren vergemakkelijkt
kwam men overeen Sinterklaas in
alles zjin zin te geven omdat men
die brave oude man toch niet wilde
teleurstellen. Onder het zingen
van „A/akkers, staakt uw wild ge
raas" sloegen de aanwezigen alle
meubelen aan stukken, waarna
ieder zijn stokpaard besteeg en
naar huis reed
Vol verwachting kloptr ons hart
MOEDERS LET OP!
Er moet nog een gaatje openblijven voor
suikergoed en marsepain
T?R bestaan geen speciale Sint-
gerechten, zoals bv. met Kerst
mis en Nieuwjaar of op Pasen. Aan
twee eisen moet het menu op
Een School-Sinterklaas haalt herinneringen op
r) E eerste jaren dat ik mijn rol
■L/ vervulde was ik U wilt 't
niet geloven en toch is 't zo
net zo zenuwachtig als de jong
ste kinderen zelf Terwijl ik naai
de bleke, beverige toetjes vóór
me zat te kijken had ik maar steeds
het gevoel: wat moet ik nou zeggen
en zouden ze niets geks aan me
zien' Door hun angstige ogen, waar
tranen in welden, als ik me wat
streng uitliet, kwam ik langzamer
hand op mijn gemak. Aan de hand
van de opgaven, mij door de onder
wijzeres verstrekt en in een dik
boek, opengeslagen op mijn schoot,
voor mij neergelegd kon ik de
kleintjes stuk voor stuk iets goeds
of iets kwaads zeggen. Dit laatste
deed ik echter niet hardop Ik liet
de kleine delinquentjes dus één
voor één voor de klas komen en
zei hardop, zodat iedereen het ho
ren kon. dat ze zo goed hun best
hadden' gedaan, netjes op school
kwamen, zo'n mooie tekening van
Piet en mij gemaakt hadden, enz.
enz. Maar kwam ik toe aan hun
slordige schrift hun kwalijk oplet
ten, hun babbelen met buurman of
buurvrouw, kortom hun en
ondeugden dan schoof ik hun mijn
verwijten zacht in het oor, zodat
zelfs de voorste banken het nauwe
lijks konden horen. Ik meende het
ontzag, dat ik tenslotte alleen aan
mijn kleed en aan de kapper ont
leende. niet te moeten misbruiken
om de aardigste kinderen onder
de ongemakkelijkste schuilen im
mers vaak de aardigste openlijk
aan de kaak te stellen.
Sommige ouders wilden mij dat
wel eens kwalijk nemen. Zij hadden
zich achter in de klas opgesteld, om
niets van de ceremonie te missen
en meenden blijkbaar dat de Sint
ze te kort deed als hij zo in fluis
tertoon overging. Maar ik heb mij
aan die verwijten nooit iets gelegen
laten liggen en als ik tegen mijn na
tuur had moeten ingaan, ik zou als
Sinterklaas eenvoudig de porte
feuillekwestie hebben gesteld.
De tweede klas reageerde al wat
anders Hier was meestal een voort
varende (gewoonlijk een meisje),
die, voordat ik mij voorzichtig en
statig in mijn zetel had neergevlijd
de drapering van mijn mantel
vereiste altijd enige tact. er spron
gen wel eens drukkertjes los op
plaatsen waar dit niet mocht, ter
wijl ik ook moest zorgen mijn
knieën niet over elkaar te leggen
mij al begon aan te roepen, om te
bedanken voor het mooie cadeau!
„Beviel het je?" Ik wist, tenzij ik
van te voren van vriendelijke en al
wetende zijde op de hoogte was ge
bracht in de verste verte niet, wat
het was en moest dus voorzichtig
hengelen. Moeilijk viel dat gewoon
lijk niet. Neteliger werd het. al
thans voor mijn gevoel, wanneer ik
met mijn strafpredicatie aan dit
meisje toe was en bij het noemen
van haar naam een heel andere
kant uitkeek Maar in de tweede
klas werd zo'n vergissing van Sint
niet opgemerkt. In de derde ver
moedelijk wel. maar op de ochtend
van vijf December is zelfs een klas
van acht en negen-jarige kinderen
mild en vergevensgezind. Aanvan
kelijk strekte mijn ambtsbezoek
zich ook uit tot de hogere klassen,
waar de jongens als ze van de
tijdelijke afwezigheid van de on
derwijzer even konden profiteren,
brutaalweg naar mijn staf stap
ten, tegen de wand of het school
bord geleund, om te constateren dat
deze „gouden" scepter een camou
flage was van goudpapier. Van de
nachtmerrieachtige kwelling welke
het bezoek aan zo'n klas van bru
tale „weters" meebracht, die de
oude Sint in het ootje namen, door
hem te vragen hoeveel jaren zijn
baard nu precies telde etc., werd ik
gelukkig reeds vrij gauw verlost..
De glorie-momenten
DE meest glorieuze momenten
beleefde ik, in de kille sche
merige ochtend bij een riekerig
petroleumkacheltje met koude,
stugge schmink door de kapper bij
gekleurd, waarbij ik. omdat voor de
metamorphose van Zwarte Piet zo
veel meer tijd besteed moest wor
den, tevens gelegenheid had mijn
„les" nog even door te kijken, als
ik dan gekleed en gekapt, en door
de coiffeur nog eens met v^ikmans-
blik gecontroleerd, diens winkel
doorschreed het trottoir over naar
het paard. Moeders links en rechts
met kinderen op de arm, vormden
de erewacht. Ik boog voor de jonge
moeders, die gewoonlijk verrukter
keken dan de kinderen, die ze op
de arm droegen of bij de hand hiel
den en die een liefkozing van de
wonderlijke Bisschop klaarblijke
lijk maar zo-zo vonden. Ik rekte
deze momenten zo lang mogelijk,
want de volgende fase vergde al de
moed en koelbloedigheid eens mens.
Daar stond de schimmel en hier
stond ik. En ik, de Sint, moest bo
venop de paardenrug, die mij waar
lijk niet minder licht beklimbaar
toescheen dan een berg. En ik moest
die bestijging verrichten alsof ik
nooit anders in mijn leven gewoon
was te doen; onberispelijk, sierlijk,
veerkrachtig. Niet versagen dus,
tanden op mekaar. Die stap in de
hoge stijgbeugel was als een gym
nastische oefening van belang
Mij aan de manen vastklampend en
met de ene voet in de beugel moest
ik het andere been in één zwaai
over het brede achterlijf van het
paard bewegen. En nauwelijks was
ik gezeten, uitgetild boven het vul
gus, met een gans andere horizon
in het oog, of een slagersjongen
slaakte een akelige gil om de mak
ke schimmel tot revolutionnaire
actie aan te zetten. Als zijn opzet
lukte was je als Sint nog niet ge
lukkig; maar meestal was het beest
wijzer dan de slagersjongen en de
stalhouder had ook wel begrepen,
dat hij voor een hoogbejaarde hei
lige geen vurig strijdros beschik-
baarbaar moest stellen.
Op hol
fTl VENWEL nooit zal ik ver-
geten, hoe één dezer dieren
het eens op zijn heupen kreeg en
van de bedaagde wandelstap over
ging in jeugdige draf, om niet te
zeggen galop Ik keek angstig naar
de stalknecht, die op het trottoir
liep en mij, midden op de rijweg,
kalm liet betijen. Mijn hoge mijter
wankelde op m'n witte haren en m'n
fluwelen mantel wapperde achter mij
aan. Op en neer deinde ik op de
golvende paardenrug. De hoeven
maakten een schallend geluid van
ketsende castagnetten. De anders
zo stille straat bolde van luide pret
en ingehouden spanning. Gevoelige
vrouwen wendden uit angst voor
wat er kon gebeuren het hoofd af.
Nooit wanhopen dacht ik, steeds in
je rol blijven; mocht je vallen, dan
vallen zoals een Sint past. Waardig
zijn en vooral geen angst laten blij
ken zelfs niet over dessous, die mo
gelijk te zien zouden komen. Deze
houding, die in de benarc^te mo
menten ook de Duitsers heeft geïm
poneerd, imponeerde kennelijk ook
het beest onder mij. Het hield in,
en mijn ingehouden adem kon weer
functionneren
Nooit ook zal ik vergeten, hoe ik
eenmaal als Absalom verward raak
te in de boomtakken. Het lastigste
moment voor het paard was juist
achter de rug. n.l als het tegenna-
tuurlijkerwijs het trottoir voor het
schoolgebouw moet bestijgen om de
schooltuin, zwart van de juichende
kinderen binnen te gaan. een mo
ment, waarop zelfs door hot lijf
van 't kalmste dier rillingen van
schrik zouden gaan. Dit moment
was, zoals gezegd, voorbij. Ik had
juist mijn eerste buiging voor de
juichende massa voltooid, of daar
greep een nietig boomtakje, dat wat
verraderlijk laag uitstak, mijn mij
ter en met de mijter rolde tevens
de pruik, dit allerdierbaarste attri
buut van mijn waardigheid over
de grond. „Helaas, helaas, helaas,
waar is mijn heil gevaren", moest
ik met Vondels Lucifer zeggen. Het
gejuich der kinderen verstomde,
de oudsten hadden een onbedwing
bare lust om een hoongejuich aan
te heffen, de ouders konden hun
lachen niet inhouden, maar in een
minimum van tijd waren pruik en
mijter gegrepen en stonden weer op
mijn nuchtere, tè nuchtere kruin.
De kinderen der laagste klassen, zo
verblind door de verschijning van
de goede Heilige, hadden het inci
dent niet eens kunnen begrijpen en
het daardoor in wezen ook niet ge
zienVoor de „gelovigen" had
mijn waardigheid kennelijk niets
ingeboet
Zo zou ik kunnen doorgaan met
het ophalen van herinneringen,
maar het is genoeg geweest, om de
lezer er van te doordringen, dat ook
Sint Nicolaas naast zijn ..gran
deurs" zijn „misères" beleeft, naast
zijn glorie ook zijn vernedering en
kleine angsten.
5 December voldoen; het mag niet
te zwaar zijn, met het oog op het
lekkers, dat er avonds toch al
licht nog komt, en het mag voor
Moeder niet te bewerkelijk wezen,
want die stakkerd heeft op Sinter
klaas al genoeg te doen.
Een macaroni-schotel met een
ons fijngesneden worst of hamspek
er doorheen kan ruim voldoende
wezen voor het middagmaal en dan
wat gestoofde vruchten of appel
moes toe. Ook is een dikke soep
zeer geschikt voor deze middag.
Een goed geborden groentesoep
met een paar bouillonblokjes of
wat kleine knikk.rtjes gehakt, of
bloemkoolsoep met geraspte kaas
er door. Men kan ook volstaan met
een broodpudding, die van te voren
is gemaakt en waar doorheen ap
pelmoes gekookt is. Dat s voed
zaam cn toch niet zwaar en het
geeft op de dag zelf weinig drukte.
Men maakt broodpudding van wit
of bruin brood, liefst oudbakken.
Hij wordt het lekkerst met melk en
een paar eieren er door; dat mag
wel op deze feestdag! Neem 200
gram brood, 3 dl. melk, 50 gram
suiker, een paar eieren, wat suka
de (die is weer te koop!), wat ro
zijnen en krenten (die zijn er nog
niet, maar sommige mensen krijgen
ze cadeau uit Indonesië!) en >/2 ons
boter. Snij de korsten van het
brood af cn week het in de warme
melk, doe er dan de suiker, sukade
en eventueel krenten, rozijnen of
sinaasappelschilletjes door, ook de
boter en de eierdooiers en tenslotte
het stijfgeklopte eiwit. Als alles
goed vermengd is, doet men de
massa in een met boter ingevette
en met paneermeel bestrooide pud
dingvorm, sluit deze goed af en
kookt de inhoud gedurende l>/2 uur
in kokend water of een stoompan.
Een warme vanillesaus er over
verhoogt de smaak. Men kan ook
een dozijn sneetjes brood snijden,
deze smeren en weken in een
mengsel van geklopte eieren, sui
ker en warme melk. Leg dan in de
puddingvorm laag om laag het
brood en appelmoes. Giet de rest
van de melk enz. over de pudding
in de vorm heen, sluit de vorm en
laat het gerecht gaar worden gedu
rende anderhalf uur.
Als de kindert.i er van houden
is een koud middagmaal bv. van
gebakken vis met salade cn wat
gebakken aardappeltjes ook zeer
geschikt voor deze dag. Of een
schotel van Brussels lof met hard
gekookte eieren. In ieder geval
moet de maaltijd sober zijn, liefst
een éénpansgerecht of iets, dat de
vorige dag reeds gereed is gemaakt.
Want er is, zij het ook met inleve
ring, weer letterbanket te krijgen
en daarvoor moet een plaatsje ge
reserveerd worden in de maag.
