Gezagsvraagstuk beheerste
Indonesisch probleem
DAGORDERSDER
BEVELHEBBERS
Regering wachtte
tevergeefs
Voorlopig een militair bestuur in
het republikeinse gebied
Republikeinse leiders
geïnterneerd
Inschakeling-
in federatief
verband
Onzichtbare banden
Besluit van
het laatste
moment
Gerucht werd
waarheid
In enige jaren van onderhandelingen kon geen
oplossing worden verkregen
Generaal Spoor
Vice-Admiraal
Pinke
Gen. Soedirman
Dr. Beel beantwoordt vragen
Speciale maatregelen voor
veiligheid leden CvGD
Zaterdagmorgen drie uur moest
antwoord binnen zijn
Soekarno niet naar India, daar
vliegtuig defect had
Maandag 20 December 1948
5
p EN overzicht van de gebeurtenissen, die hebben geleid tot
•"de actie, welke de Nederlandse regering dit week-end is be
gonnen moet eigenlijk een beeld geven van de gehele verhouding
tussen Nederland en Indonesië, zoals die zich in de loop der
eeuwen eerst, in de jongste decennia daarna, en vervolgens in
de jaren gedurende en na de oorlog heeft ontwikkeld. Zulk een
overzicht zou boekdelen beslaan. Wij willen volstaan met één
enkel aspect, dat der gezagskwestie, die van het ogenblik af,
waarop Japan capituleerde, actueel werd en sindsdien voort
durend en bij alle besprekingen een beslissende plaats innam.
TToNGKONG. Singapore. Pearl Har
bour. de Ph(lippijnen, Indonesië
het zijn symbolen geworden voor het
verlies aan prestige, dat Britten. Ame
rikanen en Nederlanders leden op 7
December 1941 toen Japan zijn verra
derlijke pantersprong deed en in de
maanden, die volgden, het blanke gezag
grotendeel-, uit het Paciflc-gebled weg
vaagde en mot de slogan „Azië voor
de Aziaten" appelleerde aan hot natio
nalisme van die volken die tot nu toe
onder blank bewind hadden geleefd.
Tot die volken behoorde ook het In
donesische. De radiorede van 7 Decem
ber 1942 een jaar na de Japanse
overval waarin Koningin Wilhclmina
van Londen uit vérgaande staatkundige
horvormingen voor Indonesië In het
uitzicht stelde, was een bewijs, dat Ne
derland zich voorstelde, de na-oorlogse
structuur van het Koninkrijk een nieu
we vorm te geven, en wel langs gelei
delijke weg.
Op 17 Augustus 1945. twee dagen
na de ineenstorting van Japan
wordt evenwel de uitgestippelde
koers doorbroken: op dat ogenblik
wordt de Republiek Indonesië uit
geroepen. die zich beschouwt als de
belichaming van het Indonesische
onafhankelijkheidsstreven
Het grote probleem
Daar. en op dat ogenblik, wordt het
probleem gesteld, dat zijn stempel zal
drukken op heel de lange en bewogen
tijd die volgt: Moet Nederland tege
moet komen aan deze onafhankelijk-
hcldsasniraties en dus het voldongen
feit waarvoor de Republiek het stelt
aanvaarden, of moet Nederland deze
beweging beschouwen als een opstand
tegen het wettige Nederlandse gezag
fdat zich echter tengevolge van aller
lei omstandigheden, o.a het, optreden
van Engelsen en Amerikanen, niet op
het vereiste ogenblik heeft kunnen her
stellen en daardoor de jure weliswaar
bestaat maar de facto zich niet kan
laten gelden?)
Geen verklaringen van minister
Logemann. geen dr Van Mook, geen
sir Archibald Clarck Kerr, geen lord
Killearn. geen conferentie op de
Hoge Veluwe, geen behandeling in
de Veiligheidsraad, hebben een voor
beide partijen bevredigend antwoord
kunnen vinden op deze ..gezags
kwestie".
In September 1946, ruim een jaar na
dat het probleem zich presenteerde,
vertrekt de commissie-generaal naar
Java en er schijnt na lang onderhande
len In November 1946 eindelijk een mo
dus vivendie te zijn gevonden. Ergens
in de bergen bij Cherlbon, ligt een
klein onbelangrijk plaatsje: Linggadja-
ti. Daar paraferen prof. Schermerhorn
en dr. Sjahrir als voornaamste verte
genwoordigers van beide zijden, de
overeenkomst, die de eerste steenleg
ging betekent voor het nieuw te hou
wen huis: de Nederlands-Indonesische
Unie Nederland cn de Republiek
want zij is op dat ogenblik nog de
vertegeriwoordlgstor-bij-ultstek van het
Indonesische nationalisme schijnen
overeenstemming te hebben bereikt,
een overeenstemming, die op 25 Maart
1947 wordt bekrachtigd door de defini
tieve ondertekening van het „accoord
van Linggadjati"
Wat tot nu toe Koninkrijk der Neder
landen heette (Nederland, Nederlandsch
West-Indié cn Nederlandsch Oost-In-
dlë) gaat plaats maken voor een nieu
we structuur, de Nederlands-Indonesi
sche Unie. Deze Unie omvat twee ge
lijkwaardige partners: het Koninkrijk
der Nederlanden (in de zgn. ..nieuwe
ttlil" dus) cn de Verengde Staten
Indonesië. Het koninkrijk der Nederlan
den zal voor' n bestaan uit Nederland
on Wes'. Indië. (Suriname en de Antil
len). de (drie) Verenigde Staten van
Indonesië zijn de Republiek. Borneo en
Oost-Indoncsiè (Celebes en de Sloluk-
kcn).
De verhouding van Nederland tot de
Republiek Is dan tot op zekere hoogte
geregeld Voor de staatkundige organi
satie van het niet tot de Republiek be
horende gedeelte van Indonesië (alles
bulten Java, Sumatra en Madoera dus)
wordt de erondslag gelegd op de con
ferentie van Malino. Wat later wordt
aangeduid als de Malino-gebieden (Bor
neo en Oost-Indonesië) zal in de toe
komst, samen met de Republiek, de
Verenigde Staten van Indonesië vor
men.
Interpretatie
Maar er schuilen vele interpretatie-
adders or.der het prille gras van de
overeenstemming Het accoord van
Linggadjati. opgezet als werkprogram
ma. daardoor soepel geformuleerd cn
daardoor weer voor velerlei uitleg vat
baar. wordt zowel ln Nederland als in
Indonesië ..aangekleed" met interpreta
ties die aan weerszijden misverstand
en wantrouwen oproepen en tenslotte
uitlopen op een crisis. In Juli 1947.
wanneer de onderhandelineen zi)n dood
"eioncn en overeenstemming niet meer
mogelijk sehiint, tracht Nederland ge
wapenderhand het gezagsvraagstuk
want dët ligt ïiltelndcliik nog steeds
aan de crisis ten grondslag tot een
oplossing te brengen. Twee weken lang
staan Nederlandse en Republikeinse
troepen on Java on Sumatra als vij
andige legers tegenover elkaar D.fi
«rlint de UNO ln. De Veiligheidsraad
legt beide partijen een ..Staakt het vu
ren" on en vormt een Commissie van
Drie (Amerika Australië en België),
die haar ..goede diensten" moet ver
lenen om He partijen tot elkaar te
brengen. Zii oogst geen succes
Een slcnende. sluinende guerilla woedt
en dagchiks sneuvelen Nederlanders cn
Indonesiërs in de schermutselingen
'angs de dcmarcafielilren Maanden l3-
ter in Januari 1948 wordt op neutraal
terrein, aan boord van het Amerikaan
se schin de Renville", door beide par
tijen een bestand ondertekend maar
het heeft slechts een gering effect: al
spoedig slingeren over en weer de ver
witten van bestandsschendingen: de
guerilla duurt voort
Federalisatie
Door haar ..politionele actie" heeft
de Nederlandse regering de overeen
komst van Linggadjati noodgedwon
gen terzijde gesteld Het beginsel
program dat aan Linggadjati ten
grondslag lag. wil zij echter uitvoeren
De Verenigde Staten van Indonesië zul
len er komen, bestuurd door een fede
rale regering maar ln plaats van drie
zoals Linggadjati inhield. z.ullen het er
vele zijn. Want ln de gebieden die tot
voor de politionele actie onder het de
facto gezag van de Republiek stonden,
maar waar het Nederlandse gezag werd
hersteld, wordt voortgezet wat in Ma-
lino was begonnen: in West- en Oost-
Java. aan Sumatra's Oostkust en elders
worden ..negara's" gevormd, zelfstandi
ge staten („deelstaten") die straks met
de reeds eerder gevormde staatkundige
eenheden samen één regering zullen
krijgen: de federale (interim)regerlng
voor de Verenigde Staten van Indone
sië. Dit proces van federalisatie wordt
door de republikeinen in Djogja met
groot wantrouwen bejegend: men be
schouwt het daar als „verdeel-en-heers-
politlek" van de Nederlanders en be
schuldigt de Indonesiërs die er aan mee
doen van ..collaboratie" en „marlonct-
tisme".
Het politieke overleg tussen Ne-
I derland en de Republiek staat ln
1948 gedurende lange tijd stil en de
Commissie van Goede Diensten viert
op Java reeds haar éénjarig jubi
leum zonder dat men een stap na
der tot een oplossing komt- Merle
Cochran, het Amerikaanse lid var
de commissie, doet Informele voor
stellen. die echter door belde par
tijen dusdanig verschillend geamen
deerd worden, dat een tot elkaar
komen onmogelijk schijnt.
Maar het loopt naar 1 Januari 1949
en op die datum moet volgens het be
ginsel van Linggadjati de nieuwe struc
tuur haar beslag krijgen: de federale
intcrimrcecrlng moet dan haar taak be
ginnen. Een hoge vertegenwoordiger
van de Kroon zal dan de hoogste Ne
derlandse gezagsdrager ln Batavia zijn.
Verhaast door het ontslagnempn van
Hp luit -pouverncur-gencraal dr Van
Mook. gaat de benoeming van deze
Hoge Vertegenwoordiger reeds eerder
in: On 1 November arriveert dr. Bccl
op ziin nieuwe post en tegelijk met dr
Van Mook verdwijnt de functie van
(luitenant-) gouverneur-generaal.
DE LAATSTE DELEGATIE, die met de Republiek tot een oplossing
van de moeilijkheden trachtte te komen, was die van de ministers Stik
ker en Sassen en de heer Neher. Nog geen twee weken geleden keerde
deze ministeriële missie onverrichterzake op Schiphol terug.
Radio-Indonesië te Batavia heeft een
dagorder omgeroepen van generaal
Spoor, die door de chef van het kabi
net werd voorgelezen cn die luidt als
volgt
„De regering heeft zich genoodzaakt
gezien uiteindelijk de slotsom te trek
ken uit de souvereine rechten en plich
ten. die zij alsnog over Indonesië uit
oefent. Op u wordt een beroep gedaan
de laatste acte te voltrekken, nu in ein
deloze onderhandelingen het geduld is
uitgeput cn geen andere weg meer
overblijft. By de afronding van uw
taak wek ik u op. doortastend te werk
te gaan doch daarbij bovenal de mense
lijke eigenschappen, die u sieren, te
ontplooien. Beseft, dat gij geen krijgs
volk zljt doch brengers van recht en
veiligheid aan de bevolking, die reeds
te lang zuchtte onder terreur en on
derdrukking. Verlicht haar noden, ver
meerdert deze niet. Onthoudt u dus
van elke daad, die niet de toets van
sterke crltiek zou kunnen doorstaan,
zyt beslist doch tevens menslievend
cn ontziet andermans eigendom. Ik stel
mijn volle vertrouwen ln uw houding.
Moge God u leiden en behoeden ln de
komende dagen."
De vice-admiraal A. A. Pinke. de
commandant der zeemacht in het Oos
ten. deed de volgende dagorder uitgaan
aan de Koninklijke Marine in het Oos
ten. alsmede voor de schepen van de
dienst van scheepvaart onder- operatief
bevel van de C Z.M.O
„Gedwongen door de infiltratie, de
terreur en het wanbeheer van de repu
bliek en door de houding van de totaal
onhandelbare regering te Djogja, heeft
de Nederlandse regering het besluit ge
nomen. over te gaan tot een militaire
actie tegen de republiek. Wederom
roep ik u dus op. thans uw plicht je
gens Koningin cn Vaderland. Jegens Ne
derland cn Indonesië te vervullen en
een militaire actie te gaan ondernemen
tegen een niets ontziende vijand. Gij
kunt geroepen worden, het hoogste of
fer te brengen, want bij een dergelijke
actie zullen ook wij verliezen lijden,
maar bedenkt steeds, dat de beste ver
dediging steeds biyft de vernietiging
van 's vljands tegenstand.
wy komen in de republiek om orde
en rust. recht en wet te brengen, om
de volkeren, die thans onder republi
keins gezag leven, te bevrijden van een
regime van baatzucht en onrechtvaar
digheid. De volkeren in de republiek
zijn onze vijanden niet. Onze vijanden
zijn de gewapende strijdkrachten met
hun aanhang van allerlei kwade ele
menten en de aan hun leiband lopende
regering te Djogja.
Tracht dus het leed. dat de bevolking
door deze stryd zal ondergaan, zoveel
mogelijk te verzachten, van welke
landaard zij ook zij en toont u waardig
aan de hoge traditie van ons vorsten
huis en ons volk. krachtig en humaan.
Leve de Koningin."
De radio-omroep ..Stem van vrU In
donesië" heeft te kwart over tien een
dagorder omgeroepen van Soedirman.
welke de volgende vier punten omvatte:
1. Wij zijn aangevallen.
2 Op negentien December hebben de
Nederlandse strijdkrachten de aanval
geopend met als doel Djogja en Ma-
gocwo.
3. Daarmee hebben zij het bestand
verworpen.
4. De republikeinse strijdkrachten
leggen de ten aanzien van de Neder
landse aanval opgestelde plannen ten
uitvoer.
PROF. SCHERMERHORN rechtscn dr. Sjahrir ondertekenen in Maart 1947 de overeenkomst die men
kon beschouwen als eerste steenlegging voor het nieuwe Nederlands-Indonesische huis: Linggadjati
Kort dag
Het Is kort dag weldra in het 1
Januari cn nog steeds is de gezagskwes
tie het struikelblok De medezeggen
schap die Nederland vla zyn Hoge Ver
tegenwoordiger zal hebben in de mili
taire aangelegenheden van Indonesië, is
voor de Republiek aanleiding om te
weigeren, tot de federale lnterlmregc-
rlnc toe te treden. Djogja, beschouwt
zich nog altijd als d voorvechtster van
de Indonesische onafhankelijkheid en
wil de Nederlandse medezeggenschap
niet aanvaarden De mintstcrsdclegatic
Stikker—Sassen—Nchcr keert onver
richterzake terug' begin December,
drie weken voor de datum waarop de
Nederlandse regering grondwettelijk
%'crplieht is. over te gaan tot Instelling
van het Bewind Indonesië in Over
gangstijd, doet zich het gezagsprobleem
nog evenzeer gelden als toen op 17
Augustus 1945 de Republiek Indonesië
haar onafhankelijkheid proclameerde.
Dan besluit de Nederlandse regering
het overleg met de Republiek af te bre
ken en kondigt zii aan. dat de interim-
regering zonder die Republiek zal wor
den gevormd.
Het gezagsvraagstuk komt dan in een
beslissende phase en de Nederlandse
reeering besluit fe trachten het door
een tweede, politiële actie definitief op
te lossen
Avondklok in Batavia en
elders vervroegd
Blijkens een bekendmaking- van
de gouverneur van Batavia is de
avondklok in Batavia met ingang
van heden vervroegd van 1 uur tot
12 uur.
Uit Oost-Java wordt gemeld, dat
in verband met de gespannen toe
stand ln Indonesië de territoriaal
commandant van Oost-Java de
avondklok heeft vervroegd en heeft
gesteld op van 19 uur tot 05 uur.
Op een persconferentie heeft dr. Beel medegedeeld, dat de Nederlandse
troepen te middernacht plaatselijke tijd in actie zijn gekomen. Hij wilde
echter geen nieuws verstrekken over de operaties.
Dr. Bccl zeide, dat de Commissie voor Goede Diensten van de V.N. en de
vertegenwoordigers van dc regering van de republiek Indonesia tc Batavia
een half uur voor het begin der operaties op dc hoogte gesteld waren.
Soekarno, de president van de republiek cn dc leden van zyn regering
zouden behandeld worden met de aan hun rang verplichte onderscheiding.
De republikeinse soldaten zouden aanvankelijk behandeld worden als
krijgsgevangenen, doch er zouden regelingen getroffen worden, dat zij zo
spoedig mogelyk In het burgerleven zouden kunnen terugkeren.
Antwoord: Voorzover nodig voor
Op deze persconferentie, welke
o.a. door een aantal buitenlandse
correspondenten werd bijgewoond,
heeft dr. Beel een groot aantal vra
gen beantwoord, welke antwoorden
vervolgens door dr. Koets in het
Engels werden vertaald.
Vraag: Zullen Nederlandse, al
thans niet-republikeinse bestuurs
ambtenaren. werkzaam worden ge
steld in onder Nederlandse controle
gebrachte republikeinse gebieden en
welke maatregelen stelt de Neder
landse regering zich voor te nemen
met betrekking tot het bestuur in
bedoelde gebieden?
Antwoord: In de eerste tijd zal er
een militair bestuur zyn, waarbij
territoriale adviseurs van het be
stuur zullen worden ingeschakeld,
wier taak het is, zo spoedig mogelijk
het burgerlijk bestuur weder in or
de te maken.
Vraag: Zijn er nog arrestaties te
verwachten van te Batavia verblij
vende republikeinen?
r7 aterdag is de Nederlandse regering reeds des morgens
vroeg om drie uur in vergadering bijeen gekomen. Uit
de mededelingen van de officiële woordvoerder van de Ne
derlandse regering, welke over de aanleiding tot deze verga
dering werden verstrekt, kon niet anders blijken, dan dat de
regering bij het verzenden van haar brief aan het Ameri
kaanse lid van de C. v. g. D., Merle Cochran, rekening had
gehouden met de mogelijkheid, dat tegen dat uur een ant
woord van de republikeinse regering had kunnen binnen zijn.
Nadrukkelijk verklaarde de offi
ciële woordvoerder zelfs, dat de re
gering aan de republiek geen en
kele andere tijdslimiet voor haar
antwoord had gesteld, dan die wel
ke met het woord, „onverwijld" kon
worden vertaald. Ook Zaterdag
avond toen het besluit, dat de re
gering in haar ochtendvergadering
had genomen, werd bekend ge
maakt, werd nog ontkend, dat er
een andere tijdslimiet was gesteld
door de Nederlandse regering. Zon
dagavond echter werd medegedeeld,
dat er, nadat de regering haar
brief aan Cochran had laten tele
graferen, met het verzoek om on
verwijld antwoord, nog een tweede
telegram is verzonden in de loop
van Vrijdag.
In dat telegram dat vla de C v.G.D.
aan de Republiek werd verzonden werd
de eis gesteld dat het Republikeinse
ontwoord vóór 18 December tien uur
Java tijd d.w z. vóór drie uur ln de
morgen Nederlandse tijd het uur
waarop in Den Haag de regering bijeen
kwam binnen moest zijn. In diplo
matieke kringen verluidt dat minister
Stikker aan de buitenlandse vertegen
woordiger zou hebben meegedeeld, dnt
dit ultimatum Vrijdag Is uitgegaan van
de Hoge Vertegenwoordiger van de
Kroon, dr. L J. M Beel.
Bevestiging daarvan konden wij gis
teren noch vandaag krijgen. Men deel
de slechts mede in tegenstelling lot
de tekst van dc regeringsverklaring
van Zaterdagavond dat de regering
zelf In een nader telegram dit ultima
tum zou hebben gesteld.
Naar verluidt zou uit de gegevens
van dc Nefls. de Nederlandse Intel
ligence Service, zyn gebleken, dat
er grote concentraties van troepen
aan de Republikeinse zijde van de
bestandslijn waren geconstateerd,
en dat daar uit en uit het feit dat
Soekarno zijn vertrek mer een aan
tal Republikeinse figuren naar In
dia had aangekondigd, alsmede uit
het feit, dat Hatta had laten weten
ziek te zyn. voor de Hoge Ver
tegenwoordiger van de Kroon cn
voor de Nederlandse regering zon
neklaar was komen vast tc staan,
dat dc Republiek de Nederlandse
brlet niet zou beantwoorden
Dit heeft Batavia cn Den Haag er
toe gebracht, het tweede telegram met
het ultimatieve uur te verzenden. Dit
uur is overschreden. En op grond daar
van heeft de regering Zaterdagmorgen
haar beslissing genomen. Eén ding is
Intussen niet opgehelderd.
Zaterdagmorgen ontvingen de bladen
vrijwel onmiddellijk na elkaar twee te
legrammen uit Batavia, waarin werd
gemeld dat Cochran eon nota van Hat
ta had medegebracht Tot Zondagavond
toe is door Den Haag officieel ontkend
dat Cochran, die Zaterdag onmiddellijk
na zUn terugkeer uit Djogja in Batavia
naar de heer Ellnk Schuurman ls ge
gaan om rapport uit te brengen, eni
gerlei antwoord van Hatta bij zich zou
hebben gehad. Dit is door alle woord
voerders met de meeste klem verze
kerd
Zondagavond heeft minister Stikker
in zijn persconferentie echter medege
deeld. dat Cochran bepaalde meningen
had kenbaar gemaakt. Hy voegde daar
echter aan toe. dat de mening van
Cochran niet kon worden beschouwd
als een antwoord van de republiek en
dat zii daarom niet ter zake was On
duidelijk blijft echter welke „mening"
de heer Cochran kenbaar heeft ge
maakt.
Minister Stikker heeft tijdens
zijn persconferentie de grote dank
van de Nederlandse redering je
gens de C.v.G.D. uitgesproken. Uit
drukkelijk gaf hy daarbij uiting
aan zeer grote waardering voor de
bijzondere inspanningen welke Co
chran zich heeft getroost om een
oplossing te bereiken.
de handhaving van orde en veilig
heid zÜn bepaalde personen gearres
teerd en aan enkelen is huisarrest
opgelegd in het gebouw van de re
publikeinse delegatie te Batavia. In
het algemeen zijn er echter geen ar
restaties verricht.
Vraag: Kan ongeveer worden aan
gegeven. wanneer de in het besluit
Bewind Indonesië in Overgangstijd
genoemde federale regering zal
worden ingesteld?
Antwoord: Uiteraard zal er voor
de instelling overleg worden ge-
plcegd rnet de regeringen der ver
schillende Negaras. welk overleg zo
spoedig mogelijk zal plaats hebben.
Over dit tijdstip kunnen thans geen
mededelingen worden gedaan.
Vraag: Zullen in de federale ge
bieden republikeinse courantenjno-
gen blijven verschijnen?
Antwoord: Dat zal afhangen van
deze republikeinse couranten zelf, er
zullen alleen dan maatregelen wor
den genomen, indien zulks noodza
kelijk is voor de orde en de veilig
heid.
Vreeg: Zijn er speciale maatrege
len genomen voor de veiligheid van
de Commissie voor Goede diensten,
die thans te Kalioerang verblijft?
Antwoord: Ja. (De neer Cochran
vertoeft op het ogenblik te Batavia,
de heren Critchley, Herremans cn
een aantal leden van de staf der
C.v.G.D. zijn te Kalioerang).
Vraag: Kan. er iets worden mede
gedeeld over de reis van president
Soekarno naar India?
Antwoord: De regering is niets
meer bekend dan wat daaromtrent
in de pers is gepubliceerd'
Vraag: Is de republikeinse good-
willmissie naar Oost Indonesië ver
trokken?
Antwoord: Neen.
Desgevraagd verklaarde dr. Beel,
dat er geen briefcensuur is inge
steld. De vraag, wanneer de actie is
begonnen, werd beantwoord met: tc
middernacht van Zaterdag op Zon
dag. Verder verklaarde dr. Beel op
desbetreffende vragen nog, dat voor
het ogenblik de vertegenwoordigers
der pers nog niet in de gelegenheid
kunnen worden gesteld, een bezoek
te brengen aan de onder Nederland
se contrólo komende republikeinse
gebieden.
Er is geen overleg gepleegd met
de vertegenwoordigers der deelsta
ten, die echter wel tijdig zijn inge
licht.
Aan dr. Darmasetiawan cn enige
anderen is huisarrest opgelegd in
het gebouw van de republikeinse
delegatie te Batavia.
Aldus dr. Beel op de persconferen
tie.
(Van onze Haagse redacteur)
Een woordvoerder van het ml-
nisterio van Overzeese Gebiedsde
len, de heer Urzone, maakte Zon
dagavond bekend, dat het ln de be
doeling ligt de Republiek staatkun
dig zo spoedig mogelijk „aan te ha
ken" by de bestuursvorm voor de
andere onder Nederlandse contróle
staande gebieden. H(j achtte geens
zins uitgesloten en voor Sumatra
zelfs waarsch(Jniyk, dat de bevol
king ln de tot nu toe onder repu
blikeins gezag staande gebieden de
wens te kennen zou geven zich ln
verschillende deelstaten te organi
seren.
Onwaarschijnlijk achtte hjj. dat
de gebieden die tot nu toe onder de
republiek ressorteerden reeds aan
stonds in de interim-regering zullen
worden vertegenwoordigd. Dit zou
echter wel zo spoedig mogelijk ge
schieden.
De heer Stikker zeide in dit ver
band in de andere persconferentie
dat met republikeinse deskundigen
indertijd reeds een technische rege
ling ls ontworpen, welke had moe
ten worden toegepast by de inscha
keling van de republiek in de fe
deratie. Een deel van deze regeling
zal wellicht, in de toekomst bruik
baar blijken te zjjn.
De minister van Buitenlandse Za
ken gaf te kennen, dat er ook naar
zijn oordeel verschillende figuren in
de leiding van de republiek zjjn,
waarmee men in de toekomst zou
kunnen samenwerken. De heer Ur
zone gaf in zijn persconferentie nog
te kennen, dat wordt gerekend op
een spoedige instelling van dc in
terim-regering Ingevolge het be
sluit B.I.O. (Bewind Indonesië ln
Overgangstijd).
Volgens een uitzending van dc Dienst Lcgercontacten vla radio Indonesië
werd Zondagmiddag medegedeeld, dat kort na de bezetting van Djogja,
president Soekarno, dc vice-president Moh. Hatta, de oud-premier Soctan
Sjahrir, air-commodore Socriadarma, dc minister van Buitenlandse Zaken
Hadji Agoes Salim cn een twaalftal andere republikeinse autoriteiten
werden geïnterneerd.
M ET een grillige
lijn steekt de
bosrand af tegen een
effen, blauw-zwarte
hemel. Binnen de
omheining van het
prikkeldraad staan
hier en daar ver
spreid wat kampong
huisjes. En uit diver
se kieren en spleten
straalt een flauw
schijnsel naar buiten.
In al die huisjes, die
het tijdelijk kwartier
zijn van Nederlandse
militairen in Indonesië
hangen foto's aan de
wand. Zij getuigen van
die onzichtbare en toch
zo sterke banden met
thuis. Zij zijn het ge
luk, en het verdriet
van deze soldaten:
spreken van het ver
langen. dat hen met
Nederland verbindt.
Er zijn natuurlijk
plaatjes bij van lief
tallige meisjes, die zij
uit een of ander tijd
schrift hebben geknipt,
maar ook landschap
pen en stadsgezichten
uit de hen vertrouiode
streek, souvenirs aan
thuis en bovenal por
tretten van fajnilie,
vrouw, verloofde of
meisje. Voor de soldaat
is dat zijn alles. Steeds
weer valt zijn oog erop
en zijn gedachten flit
sen dan vaar dat lage
sombere land aan de
Noordzee, dat hem zo
lief is.
Hij draagt de portret
ten met zich mede,
waar hij ook gaat, in
een verfomfaaid ka
lenderboekje of in een
portefeuille en telkens
weer manen zij hem
tot het schrijven van
een brief met zijn er
varingen in dit vreem
de land. Het zijn prent
jes, die hem over zijn
moeilijke ogenblikken
heen helpen, hem een
steun zijn, als hij voor
een besiissing staat.
En hier, in Neder
land. Buiten slaat de
regen tegen de ruiten.
Het is warm in de
huiskamer, waar ech
ter steeds een plaats
onbezet blijft. Op het
dressoir te midden van
wat snuisterijen staat
een foto op dc ere
plaats. Het is het por
tret van ..hun jongen".
Laat radiospreker en
kranten het hebben
over „de mannen over
zee", voor zijn „thuis"
blijft de soldaat altijd
een jongen. Nu is hij
ver weg, maar er komt
een dag, dat hij het
huis weer zal vullen
met zijn rumoer. En
ook dit portret t's een
herinnering, een kost
baar souvenir. Het
doet de brieven nog
eens herlezen, die men
eigenlijk al van buiten
kent en maant om zelf
te schrijven over al die
nietigheden van het
dagelijkse leven, die
de man over zee meer
dan ellenlange artike
len van ervaren schrij
vers het gevoel geven
deel te blijven uitma
ken van de gemeen
schap, die hij tijdelijk
moest vaarwel zeggen.
In deze uitzending werd voorts
medegedeeld, dat een aantal leden
van het K.N.I.P. (voorlopig repu
blikeins parlement) werd geïnter
neerd. Hierbij bevond zich de voor
zitter van het K.N.I.P. mr. A. Saat.
De geïnterneerden zyn onderge
bracht in het paleis van de presi
dent of dc ambtswonnig van dc
vice-president.
Van officiële zydc wordt aan dit
bericht toegevoegd, dat president
Soekarno het voornemen had dezer
dagen in gezelschap van enige mi
nisters en adviseurs naar India te
gaan. was in de eerste plaats op 16
dezer door hem openbaar aange
kondigd in een dagorder. Voorts
was het de regering bekend, dat
aan de republikeinse vertegenwoor
diger van New Delhi de komst van
Soekarno op 20 December aldaar
was aangekondigd. Soekarno zou
17 dezer vertrekken om via Fort de
Cock, waar hy dc 18e 's avonds een
receptie zou houden, naar Rangoon
ln India te vliegen. Aangezien geen
tegengesteld bericht meer werd
ontvangen, werd verwacht, dat de
reis conform het opgestelde pro
gramma zou worden uitgevoerd, zo
dat de regering in haar communi
qué van Zaterdag dit vertrek als
een vaststaand feit naar voren
heeft menen te kunnen brengen
Blijkens heden ontvangen persbe
richten is echter het toestel, dat
Soekarno zou komen halen, in Sin
gapore onklaar geraakt. Hieraan ts
het toe te schrijven dat Soekarno
niet uit Djogja heeft kunnen ver
trekken.
Hoe groot is de
strijdmacht der
Republiek?
(Van onze Haagse redacteur)'
Zondagavond werd door een
woordvoerder van het ministe
rie van Overzeese Gebiedsdelen
in den Haag met klem de aan
dacht erop gevestigd, dat er in
de dagen na de zestiende De
cember - de dag waarop de Ne
derlandse brief aan Hatta via
Cochran werd verzonden - een
overstelpend aantal aanwijzin
gen is binnengekomen, waaruit
enerzijds bleek, dat de republi
keinse regering niet tot wijziging
van haar standpunt bereid was,
en waaruit voorts duidelijk aan
het licht trad. dat dc republiek
voorbereidingen voor vergaan
de infiltratie-acties zou hebben
getroffen.
De woordvoerder wees erop. dat
meer dan 100.000 man T.N.I.-troe
pen langs de bestandslijn aan do
Westelijke grens van de Republiek
waren geconcentreerd.
In buitenlandse kringen in Den
Haag toont men zich echter ver
baasd over het feit, dat dc repu
blikeinse regering, die kennelijk
niet in staat is geweest in haar ge
bied orde op zaken tc stellen, wel
in staat zou zjjn oen zoveel eisendo
actie te organiseren als de 1-
Januari-actie, welke door de Neder
landse Inlichtingen Dienst is gesig
naleerd.
De woordvoerder van Overzeese
Gebiedsdelen, vestigde er de aan
dacht op, dat de thans begonnen
actie allerminst tevoren is „ge
pland". Deze moet uitsluitend als
een sluitstuk van de politiek der
Nederlandse regering worden ge
zien. Eerst toen al het andere was
mislukt, moest onverwjjld tot dezo
actie worden overgegaan Dit is
echter een besluit van het allerlaat
ste ogenblik geweest.
Hij wees er ln dit verband op, dat
ondanks het feit dat de Republiek
op 16 December haar afwijzend
standpunt in een officieel commu
niqué had kenbaar gemaakt, de Ne
derlandse regering ls blijven wach
ten totdat de gestelde tijd was ver
streken. De heer Stikleer heeft er
nog op gewezen, dat Hatta ttydens
het eerste bezoek van de heer Stik
ker verklaard heeft, dat dc repu
blikeinse strydmacht 200.000 man
omvatte. Bij een volgende gelegen
heid heeft hij die sterkte op 300.000
man geschat, tcrwyl hy nog later
het getal 460.000 noemde. B(j dio
gelegenheid vestigde Hatta er ech
ter de aandacht op, dat 160.000
man b(j de rationalisatie naar huis
waren gezonden.
Dc heer Stikker zag ln het feit
dat de republikeinse regering zelf
geen duidelijk beeld van haar strijd
krachten had, een bewjjs tc meer,
dat Nederland van dc eis dat er een
eenhoofdige legerleiding moest ko
men allerminst kon afstappen.
Uren van nerveuze
spanning
Zaterdagmorgen om elf uur
werd de Nederlandse pers op
het ministerie van Overzeese
Gebiedsdelen bijeengeroepen om
op de hoogte te worden gesteld
van het feit, dat de ministerraad
in alle vroegte bijeen was ge
komen om de situatie te bespre
ken, zoals toen officieel werd
meegedeeld.
Hoewel er toen reeds aanduidin
gen ware® voor een politionele ac
tie. werd door de officiële woord
voerder van dc regering verzekerd,
dat de situatie wel ernstig, doch niet
zeer ernstig was. Ook verzekerde hjj
dat de brief van de Nederlandse re
gering aan Cochran, waarin van „on
verwijld" werd gesproken, aller
minst een ultimatief karakter droeg.
Toen de journalisten tegen twaalf
uur uiteen gingen bestond algemeen
de indruk, dat voor Maandag geen
beslissingen door do regering zouden
worden genomen.
Anders werd het echter toen
men voor het ministerie van
Buitenlandse Zaken aan de
overzijde van het Plein een op
merkelijke activiteit ontwaarde.
Ambassadeurs cn ambassade
raden van de belangrijkste mo
gendheden gingen af en aan. En
zo ontstond in politieke, diplo
matieke en journalistieke krin
gen het gerucht, dat nog diezelf
de dag de politie-actie zou be
ginnen.
In het begin van de avond werd
dit gerucht versterkt toen uit Lon
den het bericht werd ontvangen, dat
de Nederlandse ambassade aldaar
aan de pers had meegedeeld, dat de
actie inderdaad die avond zou wor
den ingezet. Deze mededeling van
de, ambassade die blijkbaar aan
een fout in de regie te wijten was
verhoogde de spanning nog. Op ieder
heel uur werden de journalisten
naar Overzeese Gebiedsdelen ontbo
den. telkenmale echter weer tever
geefs. Tot om elf uur eindelijk de
officiële mededeling de vermoedens
kwam bevestigen.
Omstreeks twaalf uur in de mid
dag heeft minister Stikker de eerste
buitenlandse vertegenwoordigers bij
zich ontvangen en hen op de hoogte
gesteld van het besluit dat de Ne
derlandse regering des morgens had
genomen. Voor verschillende verte
genwoordigers van de grote mogend
heden schijnt de mededeling van de
Nederlandse minister van Buiten
landse Zaken een ernstige verras
sing te zijn geweest, evenals blijk
baar voor hun regeringen. Daarop
schijnt ook te wijzen het feit. dat de
Amerikaanse regering, die aanvan
kelijk haar woordvoerders had doen
verklaren, dat zij een afwachtende
houding zou aannemen, Zondag later
op de dag het besluit nam de Vei
ligheidsraad te verzoeken dc zaak in
behandeling te nemen.
