EEN DAG WERKTE FOUTE KRANT
VOOR DE ILLEGALITEIT
Waarom Amerika de Republiek wel
en Nederland niet steunt
GEBR STORK Co.
De Duitsers waren razend, maar maehteloos
Dagblad voor Amersfoort
Dagblad voor Amersfoort
^ÉlllPir
DAT U MIJ ER
JgT NOG AAN HERINNERT.
„EEN FIJNE KRANT"
Nieuw kabinet der
Republiek?
Telefoon 6609
een volslagen PLAATWERKER - LASSER
een GEROUTINEERDE DRAAIER.
Vrijdag 24 December 1948
11
TJ ET was op de 14e April 1944. dat. komende van de
14 richting Rotterdam, over de dijk langs de Lek een
groepje fietsers reedt Was zeer vroeg in de morgen. De zon
stond nog laag aan de hemel, maar deed reeds zijn best. om
de dampen boven de uiterwaarden te verdrijven. Soms werden
de zes fietsers aan het oog onttrokken door traagbewegende
nevelflarden, maar wanneer deze plotseling van elkander
weken, dan schoten volle stralenbundels over het vochtig-glim-
mende land rondom. Dan kregen alle dingen lange schaduw-
staarten: een boom. een boerderij onder aan de dijk. de twaalf
fietswielen en de twaalf rondpeddelende benen er óp. Het
beloofde een mooie, zonnige dag te worden.
DEZE dag, mijnheer, wordt
een zeer bijzondere in de ge
schiedenis van uw krant." Ik sprak
deze woorden plechtig uit, terwij]
ik de lange en magere man tegen
over mij een sigaret offreerde Hij
keek me aan alsof hij er over ging
puzzelen wie hij nu eigenlijk voor
had de directeur van een rond
reizend circus of een apostel van
een of andere godsdienstige secte.
Ik voelde er voor, hem nog even te
laten puzzelen en ging verder met
mijn voorspelling:
„Deze dag, mijnheer, wordt om
zo te zeggen een histórische dag
voor uw krant."
„Ik ben bang, dat ik u niet goed
begrijpantwoordde de lange
man aarzelend.
„Wij zullen het u uitleggen," zei
ik minzaam. „Kijk, alle kranten
van Nederland doen nu bijna vier
jaar lang al, niet anders dan pro
paganda maken voor de moffen.
En ze zullen doorgaan met dat
Nazi-gif te spuiten totdat de Tom
mies komen en er een eind aan
maken. Tot zo lang staan ze elke
dag vol met Duitse leugens. Tot zo
lang likken ze elke dag de Duitse
hielen. Vandaag en morgen en
overmorgen. Maar één krant zal
één dag een uitzondering maken.
Dat is: de Schoor.hovense Courant.
Dat is: vandaag."
Ik haalde een rolletje papier uit
mijn binnenzak. „Dat is copy die
vandaag mee moet," zei ik, kort-af.
„Niet zo prettig voor de moffen."
In m'n andere hand hield ik
mijn pistool. „Mee móét," herhaal
de ik. „Eventueel eh niet zo
prettig voor u."
Ik keek de man scherp aan. Hij
werd duidelijk een tintje bleker en
zijn gezicht spande zich. Maar de
glimlach bleef.
„Ik denk, mijne heren, dat u
eerst nog even m/>et spreken met
de zoon van de directeur," zei hij.
„De directeur zelf is er vandaag
niet, ziet u." „Ga maar voor," zei
Daan een van mijn kameraden.
„Vijl passen. Denk er om, géén
fratsen."
Als Daan zoiets zei, dan was de
vraag of de boodschap goed begre
pen was volkomen overbodig. De
man stond op en wij volgden hem
naar buiten.
Er was ruimte genoeg in dit be
drijf. Misschien een beetje te veel
zelfs naar mijn smaak. In een vier
kante hall stond links de rotatie
pers. Zo te zien een behoorlijke
machine. Verder wat vlakdruk
persjes. Aan mijn rechterhand
het midden de stype-afdeling, ge
flankeerd door, aan de straatkant,
de machinezetterij de aeur was
toe, maar ik hoorde de linotypes
ratelen en aan de andere kant,
in een lange pij->ela uitlopend, de
expeditie en de handzetterij. Daar
achter vermoedde ik verschillende
deuren, die op een binnenplaatsje
of een paar steegjes uitkwamen.
Hier vooraan w..s het wel over
zichtelijk, maar daarginds was het
zaak om de boel goed in de kieren
te houden.
De gesprekken, die we nog te
voeren hadden waren niet lang:
het waren bevelen. We zagen de
twijfel op de gezichten. De zoon
van de directeur K leek me, even
als de boekhouder, wel flink en
betrouwbaar. Met de machine-
zetters hadden we geen last. De
mensen waren vlug van begrip en
maakten geen spektakel op het zien
van onze vuurwapens. Ze begon
nen direct aan het zetten van onze
copy.
Camouflage
Maarde rest? Hier waren
vrij wat mensen. Er waren jeugdi
ge knapen bij. Er was zelfs een
meisje. voor de correctie waar
schijnlijk.
Het was zaak om het technisch
personeel een man of vijftien
zo lang mogelijk in het onzekere te
laten omtrent het doel van onze
komst. Het beste was maar, dat ze
ons niet vertrouwden en bijvoor
beeld voor handlangers van de
Duitsers aanzagen. Zo lang we dat
spelletje konden spelen hadden we
tenminste geen poging tot verzet te
verwachten.
Want als hier één schot zou val
len, konden we onze biezen wel
pakken.
Daan en ik pleegden overleg.
Zoals altijd had hij ook nu reeds
een antwoord klaar op de vraag
stukken die zich hier voordeden
hij had ze al voldoende bij zich
zelf ovcrlej#!. „Blijf jij hier," be
sliste hij. „Je krijgt twee man. Ik
ga naar de overkant, voorlopig,
maar stuur allereerst een man hier
voor dekking. Je kunt dan de boel
daar achter even verkennen
denk er om, de uitgangen potdicht.
Laat de mensen voorlopig niet we-
iv<e.C
veren om te zien dat overal waar
hij kwam, onrust ontstond. Er werd
gefluisterd en vaak schuins onze
richting uitgekeken.
't Werd er riet beter op met de
rust, toen de eerste haak zetsel van
de machines afkwam en.ik zelf
begon te corrigeren!
leO*;c a
,,'t Is tijd," zei Daan. „We moe
ten ze 't rfiaar vertellen."
De mensen werden bijeengeroe
pen. De boodschap was: ge«Ébor-
zamen. In naam van het verzet.
De zwijgende geziclpen bevielen
me lang niet allemaal. De mensen
beseften terdege, wat er op het
spel stond. Wij hadden nog uren
voo/ de boeg hoe zouden hun
zertliwen zich op de duur houden?
Enfin-er werd gewerkt. Daan
vertelde me, dat aan de overkant
alles heel rustig was. Het personeel
hield Lich uitstekend. Wim en
Jacques hadden er de wind onder.
Adverteerders en andere klanten
werden aan het loketje geholpen
ten, wie we zijn. Spreek een paar
woorden Duits."
rtO.K. Daan. Smeer 'm maar."
Chef je
Twee tellen later kwamen Joko
en George binnen. George knipoog
de en ook het gezicht van Joko
stond op z'n Zondags. Ik liet onze
twee kroongetuigen aan hun zor
gen over en liep naar de expeditie
en de handzetterij, 't Was niet
moeilijk, er de chef uit te pikken.
Hij diende zich al aan door de ma
nier waarop hij keek: Wat doet die
snoeshaan hier?
t Was een klein baasje en hij
leek me tamelijk eigenwijs. Ik
wenkte hem met een vinger. Hij
kwam. Ik vertelde hem in gebro
ken Duits, dat hij te maken had
met enige heren van een instantie
voor perscontróle. Ik weet niet, of
hij mij geloofde. Ik denk van niet.
Maar hij deed tenminste wat ik
zei: de achterdeuren gingen op slot.
Hij ging ook aan zijn werk, maar
ik hoefde hem niet lang te obser-
zonder dat zij iets in de gaten had
den. Er was daar ook een meisje
een flink kind, dat buitengewoon
veel pleizier had in het geval.
Er kwamen telkens mensen in de
drukkerij, die er iets of niets te
maken haddert. We werkten hen zo
gauw mogelijk maar ^eer naar
buiten, cr zorgvuldig voor oppas
send dat ze geen contact kregen
met leden van het personeel. Ze
gingen cte een na de ander met
de overtuigmg, dat er iets niet
pluis was met de krant en zeker
moest nu het stadje al gonzen van
het gerucht, dat er een inval was
van Duitsers.
Wat vooral niet leuk was, was,
dat de mensen niet naar huis kon
den tussen de middag, zoals ze ge
wend waren. Hun vrouwen moes
ten tenminste toch bericht hebben.
We lieten ieder zijn persoonsbewijs
inleveren, noteerden de namen en
adressen ei stuurden toen Wim
de jongste var de groep, maar een
knaap die elk varkentje kon was
sen langs hun ega's om brood
te halen en te vertellen dat man
lief niet kon komen vanwege ma
chinepech. Maar 't duurde geen
half uur of we hadden de eerste
bezorgde echtgenote aan de deur.
Binnen drie kwartier waren ze er
allemaal. En bezorgde vrouwen
zijn bijzonder .noeilijk te overtui
gen. Maar we speelden het klaar....
We vertikken het
Het zetten ging langzaam. Er
waren maar twee machines in be
drijf. Ik-.was juist aan het uitreke
nen, dat we nog minstens twee uur
nodig hadden, toen plotseling het
kleine chef je van de zetterij op me
afkwam. Hij trok een erg vastbe
raden gezicht. „Meneer," zei hij,
„we doen het niet langer."
'0 „O nee?" vroeg ik.
„Nee," zei hij.
„O, en eh wat nou?" Ik
vroeg dat op mijn allerbeminne
lijkste manier. Hij raakte een beet
je van stukken en deed fermer dan
hij was.
„We vertikken het verder. Er zit
veel te veel risico aan Als u weg
bent en de Duitsers komen...."
„Je kunt kiezen," zei ik lang
zaam. „Je kunt je mond houden en
aan het werk gaan. Of ik sla je
kiezen op elkaar en schop je naar
je werk. Begrepen?"
„Wat hebt u hier over ons te
vertellen? /Is...."
„Alles. Man pas op, want waar
achtig, ik veeg de vloer met je aan.
Je kunt nu nog verstandig zijn
je kunt dadelijk ook in de hoek lig
gen met een paar gebroken rib
ben."
Een grote gestalte schoof naast
me. Er zat iets in van de dreiging
van een onweerswolk. Joko. Hij
boog zijn fors lichaam een beetje
over de kleine man heeq. Hij haal
de zijn rechterhand langzaam uit
zijn broekzak en keek de opstan
deling recht in de ogen. Op zijn
open handpalm lag zijn zwaar
kaliber revolver.
Het mannetje keek en kromp
in elkaar alsof hij een hevige aan
val van maagpijn had.
„Zul je zoet zijn?" vroeg Joko.'
Het mannetje Knikte moeilijk en
kriipperde tegen het wapen.
„Donder óp dan," beet ik hem
toe. „En denk er om ik stel jou
verder verantwoordelijk voor de
orde en rust hier. Gesnapt?"
Het mannetje maakte zich ijlings
uit de voeten. Het waagde zelfs
niet meer achterom te kijken, toen
het naar het groepje zwijgende
mannen liep, dat het geval stond
af te wachten.
Ik kuierde een eindje in hun
richting. Ze keerden naar hun let
terkasten terug.
Gloeiend nijdig werden we, toen
er nog een stype mislukte. Het
chefje kwam er mee aan. Hij keek
dood-ongelukkig. Ik brieste. Geor
ge zette zijn grootste mond op. Het
mannetje wenste zich kennelijk op
de Mookerhei.
„We kun .en het echt niet helpen
meneer." „Hoe lang heb je voor de
duivel nodig voor een nieuwe
stype?" „Op z'n minst twintig mi
nuten, meneer."
„Binnen het kwartier!" klonk het
bevel. „We kijken op de klok
wee je gebeente als je een seconde-
over de streep bent". De nieuwe
stype was in twaalf minuten klaar
De persen draaien
En even later begon de rotatie
pers te draaien. Eerst langzaam,
toen snelle* en sneller, spuwde zij
haar kranten ónze k-ranten
uit. De hele ruimte daverde van
het lawaai. Ik voelde plotseling een
Waarom werd de overval
op de „Schoonhovense
Courant" gepleegd
Ten eerste omdat de groep-
Daan de 10e Mei 1940 op een
bijzondere manier wilde her
denken.
Ten tweede, omdat men wel
eens iets anders wilde dan die
eeuwige distributie-kraken.
Ten derde om redenen van
strategie: de bewaking van de
distributiekantoren werd hoe
langer hoe zwaarder. Wanneer
dé coup navolging zou onder
vinden en de K.P.-activiteit
werd voor een deel verlegd naar
de „kranten-sector", dan zou de
vijand ook zijn krachten hnoeten
verdelen. Maar de overval bleef
enig in zijr soort. Het risico
bleek te groot de coup duur
de van half tien 's morgens tot
kwart over drie 's middags.
Zo bleef het bij de „Schoon
hovense". En radio-Londen brak
er zijn hoofd over, hoe hier de
vork aan de steel zat!
fwaniz.
een
abonnement te nemen
op het
Want nu weet ik dat ook
de zakenman in
•t DAGBLAD
zijn voordeel z-oekt.
peggen de abonné's
Uitknippen en met 2 cents postzegel verzenden aan de administratie van het
„DAGBLAD VOOR AMERSFOORT". Snouckaertlaan 7, Amersfoort.
Ondergetekende werfst zich te abonneren op het DAGBLAD VOOR
AMERSFOORT met ingang van
Betaling per week 32 cent/kwartaal 4.15
(Doorhalen wat niet verlangd wordt)
Handtekening
Naam:
Straat:
Woonplaats:
zware hand op mijn,schouder Ik
draaide me orr Joko stond achter
me. Hij keek omhoog naar de brul
lende pers m$t een brede lach op
zijn gezicht.
„Ben, jochie," zei hij, „jochie
dat is een.muziekske. Dat is een
muziekske.
Het kwam niet zo vaak voor. dat
hij meer dan vijf woorden achter
elkaar zei.
We hadden nog pech. De genera
tor van de expeditie-auto vertikte
het. Meer dan drie kwartier heb
ben we achter het vehikel lopen
duwen de chauffeur, een paar
man van de c.:peditie, een stuk of
tien bereidwillige inboorlingen en
een paar heren van de „perscon
tróle" zelf. Straat in, straat uit
Maar er was geen leven in te krij
gen. Op een gegeven moment
kwam er een bordje aan. George
stak z'n hand op. De man achter
het stuur had een N.S.B.-speldje'op
de revers van zijn jas. „Ha-kame-
róéd!" liep Georg „Geef ons even
een liffie." De Hou-zeeër was een
en al bereidwilligheid. Hij maakte
een ommetje met z'n sleep en de
motor sloeg aan. Victorie!
Maar nauwelijks was onze vrien
delijke vriend uit het gezicht ver
dwenen, of.... het lamme ding
sputterde nog even en zweeg
voor goed.
Een paar duizend kranten zou
den hun bestemming niet bereiken.
„We laden de fietstassen wat vol
ler," besliste Daan. „En deze stapel
is voor het postkantoor." Wel, Tan
te Pos had geen generatorpech. Ze
werden keurig bezorgd.
Terwijl Daan naar de overkant
ging om daar taptoe te blazen, slo
ten wij het personeel op in de
stype-afdeling en de machinezette
rij. We bonden de twee deuren
met een dik touw aan elkaar.
Voorlopig kon hier niemand alarm
slaan.-In het andere gebouw wer
den de telefoonverbindingen ver
nield. Toen aanvaardden we de
terugtocht.
Eén ding heb ik altijd erg jam
mer gevonden: dat we het laatste
tafereel in Schoonhoven zelf niet
mee hebben kunnen maken. Ik
vernam er dit over uit een brief
van een Schoonhovenaar aan een
Rotterdamse kennis. De Grüne Po
lizei was met de S.D. uit Rotterdam
in vliegende vaart naar de plaats
van het misdrijf gekomen, zodra ze
van Schoonhoven uit een alarm
signaal kregen. De heren hadden
lopen schuimbekken van woede.
De ourgemeester stelden ze aller
eerst persoonlijk verantwoordelijk
voor het opsporen van de daders;
te hooi en te gras hadden ze nog
geprobeerd om bij cfe menseji in
het stadje exemplaren in handen
te krijgen. Maar die waren nergens
meer te krijgen. „Juist opgebruikt,
meneer," zeiden ze wijzend in
de richting van het toilet. Uit pure
woede na nen de helden enige
leden van het personeel in gijze
ling. Die hebben een paar weken
in Rotterdam vast gezeten. Geluk
kig is hun verder niets overkomen.
Maar alle Schoonhovenaren kre
gen straf. Een maand lang om een
uur of zes binnen.
De hengelaarsvereniging mocht
niet meer hengelen; het kinder
zangkoortje mocht niettfneer repe
teren.
En in het politierapport zetten de
olijkerds twee dagen later: „Reeds
zes van de twaalf daders zijn gear
resteerd."
„Klopt prècies," lachte Daan.
„Dat waren natuurlijk die zes ón
deren."
T-J ET optreden van de Verenigde
Staten in de sche cri
sis is het welbewust nemen van een
risico in de koude oorlc tegen de
comm listen Het is een Doging om
de „nti-communistische krachten
in geheel de uitgestrekte koloniale
geb'.zdcn van Zuid-Azié te vei. .i-
gen. zelfs indien daardoor nieuwe
problemen zouden rijzen in West-
Europa.
Want hetzelfde Nederland, waar
over de Verenigde Staten in de
UNO hun veroordeling uitspreken
wegens het hervatten van de mili
taire actie tegen de Indonesiërs, is
ook een van de belangrijkste deel
nemers aan „et Eu e herstel
plan en een v?n de vijf Wer n o-
nese landen, met welke e Wash
ington wordt onderhandeld over
eer^ mi .tair bondgenootschap. Zij,
die de --morikaanse politiek bepa
len. hadden in overweging te ne
men. welke invloed het zou hebben
op de geestdrift der Nederlanders
om mede te werken aan de plannen
tot het samensmeden van West
Europa met steun „.i de Ame
rikaanse wapenen indien in de
ogen dier Nederlanders Amerika
zun gezag zou gebruiken als een
kracht tot vernietiging van het Ne
derlandse Rijk.
Had Washington ui'sluitond de
Europese belangen ln hel oog ge
houden, dan had het wellicht be
sloten, de Nederlandse politiek in
Inaonesië te steunen.
Twee rerlencn
R schijnen in hoofdzaak twee
redenen te zijn, waarom deze
koers niet is gevolgd en waarom -
zoals door sommige persoonlijkhe
den is gesuggereerd de Verenig
de Staten zc'fs wel eens zouden
kunnen besluiten, de Nederlanders
verdere Marshall-gelden te onthou
den, indien zij hun Indonesische po
litiek niet herzien.
De eerste is. dat de Nederlanders
door het hervatten der vijandelijk
heden in Indonesië gehandeld heb
ban tegen de hun door de 'JNO met
betrekking tot militaire acties op
gelegde beperkingen.
De tweede en misschien voor
naamste reden is gelegen ln de
politieke beroeringen, die meten
na de oorlog in tal van Aziatische
gebieden zijn ontstaan als een ver-
door
JOHN HIGHTOWER
van Associated Press
of America
hevigde strijd van de koloniale v-
ken om hun onafhankelijkheid
India en de Philippljt hebben
zelfbestuur gekregen, maar in In
denesië cn daar niet alleen,
maar ook in de Maleise staten (En
geland). en Indo China (Frank
rijk) is de periode gekenmerkt
door strijd cn onrust.
Het communisme is in al dczi on
lusten een machtigè factor geweest
en de vrees van V. ington voor
eon nieuwe communistische vloed
golf in Azië is toegenomen door de
toestand in China cn do mogelijk
heid, dat de communisten daar de
macht hebben veroverd Het com
munisme poseert als de kampioen
van de slachtoffers van „het Wes
terse imperialisme" en do agenten
van het Kremlin hebben het pres
tige van de Verenigde Staten als
de traditionele verdedigers van
d- onafhankelijkheid voor alle vol
ken. die deze nastreven, onder
mijnd.
Dilemma
DE fundamentele Amerikaanse
politiek is er een geweest ten
gunste van vreedzame onderhande
lingen tusson de Nederlanders en
de Indonesiërs. Verwacht werd. dat
andere koloniën met soortgelijke
aspiraties hier uit hoop zouden put
ten. maar deze verwachting is door
de gedurende het afgelopen week
einde aangehangen Nederlandse
actie ijdo-1 geworden. En zo staan do
Verenigde Staten voor dit dilem
ma: de wrevel te wekken van do
Nederlanders door zich tegenover
hen te stellen de communisten
in de kaart te spelen door stelling
te nemen tegen dc Indonesiërs.
Volgens dc op het Amerikaanse
departement van buitenlandse za
ken ontvangen inlichtingen, hadden
dc Indonesiërs zich niet schuldig
gemaakt aan zodanige provocaties,
dat deze een hervatting van de mi
litaire actie door de Nederlanders
rechtvaardigden
Dit alles overwegende, hebben de
Verenigde Staten besloten tot
steunverlening aan de Indonesiërs
afs de enige koers, die nog zou
kunnen leiden tot een vreedzame
regeling van het geschil en daar
door tot herstel van het vertrou
wen van alle nict-communistische
leiders in Zuid Oost-Azië.
Het Indonesische republikeinse
bureau te Singapore deelt heden
mede, dat „ergens op Sumatra" een
republikeinse voorlopige regering is
gevormd, met als premier de mi
nister van economie in de regering
van Hatta, dr. Sjafroedin
Prawiranegara, die een be
zoek aan Sumatra bracht, toen de
Nederlandse actie begon.
Het bericht van de vorming van
een nieuwe voorlopige regering
werd via de radio uit Tjoeroep op
Zuid-Sumatra naar andere centra
van republikeinse weerstand uitge
zonden.
Vijf van de andere ministers in
de voorlopige regering waren te
voren leden van de voorlopige pro
vinciale regering te Boekit Tinggi,
I het republikeinse hoofdkwartier op
I Sumatra.
APPAR ATENFABRIEK N.V.
BOORSTRAAT AMSTERDAM-N.
heeft, mede ln verband met het
gereed komen van een nieuwe
fabriek ln Amsterdam-Noord,
plaats voor:
Bekwame en aankomende
plaatwerkers
lassers
smeden
caroussel-draaiers
draaiers
frezers
kotteraars
bankwerkers
Sollicitaties mondei, of schrlftel. a. d. fabriek.
Adressen voor kosthuizen ln de
directe omgeving van de fabriek
zijn beschikbaar.
Bij ..ACTIEF'
is het steeds traditie
Uitstekend werk
en vlugge expeditie
i x>cx>o<xxxxxxxx>oooocxxx>ooo<xy><xxxxx>oo<
De N.V Mij. v. Wasverwerking Erdalfabriek te Amers
foort vraagt voor directe indiensttreding:
TEVENS
Schriftelijke aanmelding aan de afd Personeelszaken. Bra
bantsestraat 17 Mondelinge aanmelding-tussen 8-30 en
5 uur aan Poort 3 Eemzijde.
OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO^C
Een advertentie in het
verhoogt Uw omzet!
Alleen al in de stad Amersfoort richten zich
duizenden ogen op Uw reclame in ons blad.
SLUIT EEN CONTRACT BIJ:
HET DAGBLAD VOOR AMERSFOORT,,
.EEN FIJNE KRANT!" zeggen onze abonné's
