DE DIEREN OP DE DEEL
Bruidsjapon
Winterochtend in Nederland
met
een
toekomst
door MEVR. H. J. VAN NIJNATTEN-DOFFEGNIES
jpMjsw, ST,i5*„,S,SK: Illustraties MAX keuris 88aa»»®rks«s:s
Vrijdag 24 December 1948
5
leggen toen de knecht in der eeuwigheid niet aan trouwen kunnen
Klaas Veenman, er hout, die in een paar uur tijds door de schoor- denken, schold ze hem uit voor „lafaard" en
=ÉÉ>ifif IT mm Z'^n *aatste vracht Se~ steen gejaagd zou zijn. Wat kon het hem eigen- stelde hem Gerrit als voorbeeld, die zich bij de
BB 4* l kloofde stobben binnen lijk schelen9 Het zaakje ging hem niet aan. Hij bevrijding dadelijk als oorlogsvrijwilliger had
fi reed om ze bij de grote had nergens meer plezier in. Niet in de beesten opgegeven Ze waren beiden driftig en kop-
hoop te gaan storten in en niet in het werk. Het leven was hem geen pig. het was niet meer goed geworden. Maar
het naast ^e (ieur cent rneer waard! Alles had hem het afgelopen voor vele dingen waren hem sindsdien de ogen
naar werkkeuken. jaar tegen gezeten. Zo zelfs, dat het wel leek open gegaan. Hij wist nu wel wie er voor zorg-
W/illlu^ HU rustte een poos uit of er boze machten aan het werk waren. Als hij de, dat hij geen kans kreeg het weer in orde te
op een van de kruiwa- goed dacht, was de narigheid begonnen met maken en waarom Gerrit hem nu stelselmatig
genbomen en veegde de terugkeer van Gerrit de zoon van de ontweek. Hij moest het aanzien, dat Gerrit. stel
met de rug van zijn hand het zweet van zijn boer die als soldaat naar Indië was gegaan, je voor Gerrit, die hem zelf op dat onzalige
voorhoofd tot onder de klep van de vuile pet, hij was daar ziek geworden, terug gestuurd en Indiëplan gebracht had. achter Jannetje aan
die een beetje rechtstandig omhoog stond. Klaas afgekeurd. Ze hadden samen op de schoolban- liep.... Daarmee was op slrg de vriendschap
was een knappe, stevig gebouwde boerenjongen ken gezeten, Gerrit en hij, en de oude vergeten in bittere haat omgeslagen. Het kon hem nu
met levendige bruine ogen, donker haar en een vriendschap, waarbij, net als vroeger, Gerrit, met meer schelen op welke manier hij naar de
gezonde kleur. Hij wasbliksem ging. Haat en jaloezie waren zo hoog
niet dom, maar nogal opgelaaid, dat in zijn zwakste momenten moord
koppig en driftig en hem soms de enig mogelijke genoegdoening
gemakkelijk te bein- leek. Hij had zijn plannen klaar. Alles moest
vloeden. jSgSf ÜBm v*u6 gebeuren nu er geen mens thuis was.
Elap W Gerrit had hij in het beste goed weg zien gaan
December was het, op de fiets in de richting van Jannetjes huis,
maar zo zacht en v°c"" over het veld achter in de enk. Wat een boe-
tig de hele maand al, gMKyr 3BféBj renjongen in de zin had als hij in het kistentuig
dat er hier en daar nog N|^S> yjaB naar een meisje toe ging, kon een klein kind
kluften kieften neer- - w» jfiB raden.
streken op de winterse f.'\ ^sü ^t~Wtrr?Tr»^*fÊT~~inB Hij sprong zo woest op. dat de kruiwagen op
weiden. Nu, tegen de
avond, zeeg zwaar de
mist over het land
neer. Op de deel leek
het door de uitwase
ming der dieren wel
haast een zomerse tem
peratuur. En toch was
het de avond voor
Kerstmis. De boer was
met zijn vrouw naar de
Kerst wij ding in de
kleine dorpskerk.Klaas
had ze nagekeken en
geen mooie en zeker
geen vredige gedach
ten waren hem daarbij
door het hoofd gegaan.
Toch was de boer door
gaans goed voor zijn
volk, alleen als hij er
gens zijn zinnen op ge
zet had, kon hij gru
welijk doordrijven.
Zoals nu vandaag met
die stobben!
Klaas zat op de
boom van de krui
wagen en keek met een
soort grimmige voldoe
ning naar het spoor van
één zij kantelde en hij gaf het ding zo'n nijdige
trap na, dat het helemaal ondersteboven kieper
de.
Op de deel was het nu zo schemerig gewor
den, dat de dieren niet meer te onder
scheiden waren. Er was telkens het geluid van
koeien die borrelend voedsel oprispen en dan
met trage bekken liggen te herkauwen. Een van
de paarden zocht met gehap en geschuif van
tastende lippen over de bodem der voerbak
naar de laatste haverkorrels. De motte weer
streefde met vermanend geknor en gesteun als
de keutjes al vechtend en duwend haar te wei
nig ontzagen. De katten op de hilde zaten met
een sprong en gebons van poten de muizen
achterna. Voor de halvemaanvormige stalven-
stertjes hing de grijze mist. Het was zo vredig
op de deel nu de knecht met zijn haat en jaloe
zie weggegaan was, dat het niet eens nodig
leek de Heilige Stal te gaan zoeken in Bethle
hem.
Intussen had Klaas in de werkkeuken de
stallantaarn aangestoken en zich bij dat licht
gewassen aan de pomp. Nu wurmde hij zich in
de tamelijk nauwe broek van zijn beste bruine
pak. Hij had vrij-af om de Kerstdagen bij zijn
ouders door te brengen, hij kon gaan zodra de
boer terug was. Daarop had hij zijn plan ge
baseerd. Zijn kleren stonden gepakt in zijn
kamertje in de schuur vlak tegenover de werk
stukken vermolmd de sluwe, de oudere, maar kleinere en licha- keuken. Nu restte hem nog het zwaarste werk,
hout, die bij het gedender van het wiel door de melijk zwakkere, de leiding had, was herleefd,
gaten in de lemen vloer van de kruiwagen ge- Klaas vond het machtig mooi, dat de zoon van
sukkeld waren. Als de baas maar niet dacht,
dat hij die rommel vanavond ook nog op ging
vegen. Het was welletjes geweest. Als een beest
had de boer hem de hele dag laten sjouwen met
die ellendige stobben! Kloven, laden, binnen
kruien, storten.... Tot zijn rug er bijna van
de grote boer ook nu nog omgang met hem
zocht. Hij liet zich gewillig meeslepen door
diens verhalen: „Indië, man," herhaalde Gerrit
altijd weer, „laat je daar nooit heen sturen, het
is je dood. Zorg dat je afgekeurd wordt, smeer
hem anders voor ze je te pakken krijgen!".
de gang naar de woonkeuken, waar de boer in
het kabinet het geldkistje had staan. De sleutel,
dat had hij toevallig eens gezien, werd wegge
moffeld onder een stapel goed.... Het was
geen stelen wat hij ging doen, hield hij zichzelf
voor. Hij zou alleen nemen wat hem toekwam,
zijn loon.... en als hij meer nam, omdat hij
drommels goed begreep, dat je om te vluchten
gebroken was. Het hakken was nog niet het Maar toen het er op aan kwam, had Gerrit-zich over geld moest kunnen beschikken, veel geld
slimste werk geweest. De stobben hadden al bedacht, hij ontweek Klaas en van de beloofde
jarenlang vergeten gelegen onder een oud hulp was niets gekomen. Klaas was goedge-
afdak, ze waren morsdood, sommige zo zoor, keurd en moest in het voorjaar opkomen. Ach
(zoor hout is hout dat al zo ver vergaan is dat het kwam er nu toch niet meer op aan. Zijn
het uit elkaar valt) dat ze uitéénvielen als je ze verloving met Jannetje was verbroken. Ze had
met de bijl aanraakte. Hij vroeg zich af, wat den ruzie gekregen, omdat hij, zonder te zeg-
daar nu het nut van was.
Een hele werkdag verdoen aan een portie
zelfs, kon hij het toch later als hij in veiligheid
was, terug sturen. De boer zou het niet eens
dadelijk merken, als hij alles maar weer netjes
op z'n plaats zetteStraks zou hij heel ge
woon goedendag zeggen en weg gaan, onge
merkt zijn kleren uit het kamertje halen
gen wie het hem had ingeblazen, iets los liet ergens in 't donker op de weg Gerrit opwachten
over dat niet naar Indië willen gaanEn in en hem zijn verdiende loon geven. Daarna
zou hij naar het Noorden reizen
"T^E dagen, dat een bruldstollet
slechts één keer op die aller
belangrijkste dag gedragen werd
en daarna werd opgeborgen in
lavendel, om een sentimentele
herinnering aan het verleden te
worden, zyn voorbij.
De hedendaagse trouwjapon zal
in deze tijd van textielschaarste
ook nog voor andere doeleinden
dienst moeten kunnen doen.
Frederick Starke ontleende het
model voor dit charmante bruids
toilet aan de middeleeuwen. De
japon is vervaardigd van brocaat
in een zeer lichte perzikkleurige
tint. Door het nauwsluitende
jasje met lange, strakke mouwen
af te doen ontstaat een nieuwe
combinatie, welke uitsluitend als
avondjapon gebruikt kan worden.
naar de boer nog even te luisteren. Het bleef roerig op de zo te keer gingen en zich benauwd gemaakt,
waar hij"in" oorlogstijd ook ondergedoken had deel, halsterkettingen rammelden, poten bonk- misschien wel gedacht dat het daar spookte
gezeten. Die had schippers in de familie, die ten. Klaas keerde zich naar het kabinet, bukte Maar nou zou hij gaan kijken.... neen, neen,
wel meer mensen weg hielpen naar Zweden, zich om de beide lantarens neer te zetten.... geen licht mee. in donker en opgepast, dat
's Avonds in bed had hij deze plannen zo zorg- Op hetzelfde ogenblik verscheurde een sner- er hem geen spook op de nek sprong. De boer
vuldig liggen uitdenken, dat hij er zich geheel pende gil de stilte, een gil, zoals alleen paarden duwde hem met een dwingende hand in de rug
mee vereenzelvigd had.' Maar nu hij voor de kunnen uitbrengen als ze vechten en gebeten door de mist 111 de richting van de deeldeuren,
daad stond, voelde hij zich toch erg onzeker en worden, tegelijkertijd begonnen de koeien naar- En daar stond hij en knipperde als verdwaasd
zenuwachtig. Zijn benen trilden toen hij de lan- geestig te bulken, de varkens krijsten daar tegen de flauwe lichtslangetjes en sterren, die
taren opnam om er mee naar de donkere woon- tegeninHet brak Klaas' weerstand. Hij als een brede band kronkelden en schitterden
keuken te gaan en hij schrok buiten verhouding rende de keuken uit, regelrecht naar zijn over de hele lengte van de deel. De lemen vloer
toen als een waarschuwing en een vermaning kamertje, daar smakte hij op zijn knleen voor scheen er van te leven. De boer hoefde het hem
een koe op dc deel zachtjes gronsde. Hij keek
schichtig om, maar vermande zich en ging de
keuken binnen. Wel voelde hij hoe het bloed
langzaam uit zijn wangen weg trok, hoe zijn
ogen, die hij krampachtig wijd open hield, gin
gen steken van het in de duisternis staren. Hij
liet de lantaren bijna uit zijn handen vallen
toen er van de deel een kort uitgestoten gebulk
klonk, waarna opeens alle koeien tegelijk be
gonnen te gronzen. Hij stond besluiteloos stil,
keerde zich dan om en ging met de lantaren
hoog boven zijn hoofd geheven op de deel
kijken. Er was niets verdachts te zién. Wel wa
ren de dieren onrustig, degenen, die daarnet
nog hadden liggen herkauwen, sprongen op met
gestommel en gebonk van poten. De paarden
liepen in de boxen heen en weer, zodat het
stro ritselde.
niet eens uit te leggen,
hij begreep het op het
zelfde moment dat hij
het zag: Glimhout....
phosphoriserend hout,
de vermolmde stobben,
waar de glimwormen
zich in genesteld had
den en dat hijzelf de
ganse dag over de deel
gekruid had. De koeien
hadden zich zenuwach
tig gemaakt door dat
geheimzinnig geflon
ker en hij had er niets
van gemerkt omdat hij
telkens als hij binnen
kwam met de lantaren
zelf die geheimzinnige
uitstraling doofde
Het sloeg hem met
stomheid. De boer, die
toch wel iets scheen te
begrijpen van zijn ont
reddering, was nu
meer ernstig dan
kwaad. Hij zei toen hij
hem mee naar de
woonkeuken genomen
had, waar zijn vrouw
de lamp al aan stak:
WEER terug in de woonkeuken liep hij nu
vastberaden op het kabinet af, stak de
hand uit naar het slot om de sleutel om te
draaien en de zware deur open te trekken. Op
hetzelfde ogenblik brak er op de deel een nog
helser kabaal los. Klaas verstijfde van schrik,
smeet de kastdeur weer dicht terwijl de lan
taarn aan zijn machteloze linkerhand ontglipte,
rinkelend over de vloer rolde en uitdoofde. Hij
bukte zich en begon met trillende vingers in
het aarddeduister naar de lantaren te zoeken,
maar in zijn zenuwachtigheid kon hij het ding
niet vinden. Op de deel hinnikten de paarden i. IIIIIIIISSSS3 '//£9B§ I i'JCl Eieenliik moest ik
met hoge uithalen en een angstig kloppen van fc IIIIIIIIISM llll&BÊKi yfujm ÊSS/SL* y\8 jenu geen vrii geven
voorbenen tegen het houten beschot van hun I j MÊ8 f/MJHJf JECZ* &9 en ,k moesUe ook de
box, de koe,en loe.den en rukten aan de kot- 7////» f/PanW$M[ 'W* KBmWM &3P boodschap niet over
tuigen waarmee ze vast gebonden waren de V 'UUrf tjjm - brengen, die ik voor je
varkens knjsten of ze gekeeld werden. Klaas mee gekregen heb.
leek het of er in dat verschrikkelijke dmster JHHUBWffl7 HMttlunjSfe' maar, alla.het ,s Kerst-
ook iets op hem af kwam om hem de strop om S mis en ik ben geen on-
de nek te leggen. Hij hield de spanning niet uit 0 ÖBKHpEW/;- - mrns hoh, u... n,„.
en rende naar de werkkeuken. Oaar bij het BKBÊP BEmMPT -J2 al te makkelijk gehad
zwakke licht dat de fornuispot nog uitstraalde, y'. MKgÊmUr ESKmymV'',iP laatst» t.iri n*
vond hij een andere lantaren en lucifers. Met 'Mfögm -tJÜSfl ouder» van Jannetje
moeite bedwong hij zyn trillende benen en ging f. M WmOftF hebben gevraagd of je
weer op de deel kijken, nauwelijks was hij er ■Ijföfcgf -rr—v— eens langs kwam. het
binnen en had hu overal het licht rond la en 'l'\ VSMti schijnt, dat Jannetje
gaan of de dieren werden rustiger. Hij vloekte !lOTli,..B.nlb'JHF jou toch liever ziet dan
op ze, schold ze uit, maar zag toch tot zijn ver- fe'- fJJB- a; fi'/KfiiiaBB een ander ze wil lie
bazing, dat sommige koeien drijfnat waren KjgsggÉgi-. ver wachten tot uit
achteren de box alsof ze zijn aanraking^ vrees- voo^de^and^lgt^Ik
terug in de keuken een poos op een stoel moest —^SBBUaSUBtOi ^mii^nwe^Eevani^is'
T ZÜü hara'ag at0ti,,bedare!1 te al «aal h<,t mijn
brengen. Hij kon opeens de gedachten niet van het be(j neer een flauwte nabij.. Daar was eigen vlees en bloed. Gerrit zal een vergeefse
zich afzetten dat er bovennatuurlijke krach- hetf ^at hij bang werd. bang voor zichzelf. tocht gemaakt hebben vandaag. Hij komt er
ten in het spel waren, aan Kerstmis had hij dit bang voor het verschrikkelijke dat hij had wil- wel overheen. Per slot heb jij de oudste
ïaar nop pppn pn p p pp np p ppwh wren jen doen.... bang ook voor het wonder dat rechten. En schiet nou maar op. maar
hem met geweld af gehouden had van de zon- denk er om.eerst de deel aanvegen! En
de.... Hij riep de naam van den Almachtige hij veegde tot er geen splinter glimhout meer
aan in vertwijfeling en hervond zichzelf in te vinden was. Hij sprak tegen de koeien en de
tranen van diep berouwpaarden, legen de varkens en tegen de poesen,
die van de hilde gekomen waren en om zijn
jaar nog geen enkele gedachte gewijd, verstrikt
in haatgevoelens als hij was. Na wat hem over
komen was, meende hij voor goed afgedaan te
hebben met kerk en dominees, met heel die
christelijke rompslomp. Nu voelde hij zich eens
klaps heel onzeker en heel klein. Maar hij was
ook koppig en na een poosje had hij zichzelf HTOEN de boer thuis kwam, moest hij lang benen draaiden, zo zacht en eerbiedig of het
weer zoveel moed ingesproken, dat hij opnieuw -L roepen cm zijn knecht. Eindelijk waagde werkelijk dieren waren uit de Heilige Stal. Hij
de lantaren greep om naar de woonkeuken te Klaas zich schoorvoetend uit zijn kamertje. Het stond met de bezem tegen ziin borst gedrukt en
cfum on^in ..roe* fkniiin 1 -
gaan. Onzin was het. flauwe onzin, koeien was een onderdanige, ootmoedige knecht,'die de
deden wel meer zo gek, het waren zenuwach- storm van verwijten over zijn gebogen hoofd
tige beesten en als er één begon, maakten ze de liet gaan.
hele boel aan de gang. Hij ging de beesten nog Wat dat allemaal te betekenen had, dat
eens kalmerend toespreken, wachtte tot ze weer lawaai en die herrie op de deel? In slaap ge-
rustig waren, liep regelrecht naar de woonkeu- vallen zeker hè? De boel niet opgeredderd, na
ken, raapte de gevallen lantaren op en stond tuurlijk niet gesnapt waarom die stomme dieren
kon het zo gauw niet allemaal verwerken, het
was hem allemaal nog zo verward en onwezen
lijk Toen de boer de radio had aangezet en een
stem, die van heel ver door de mist scheen te
komen een gedicht ging voordragen, vouwde hij
onwillekeurig de handen:
„Oh Kerstnacht schoner dan de dagen.
