Sociale probleem even nijpend als het Indonesische Et Nederland vertrouwt in de toekomst Begin het nieuwe jaar luchtig De geschiedenis der Nieuwjaarskaart Het begon met geschenken om de goden mild te stemmen OUDEJAARSBIJLAGE Geschiedenis van een jaar in een notedop Politieke arena LAAT uw gedachten eens terug gaan over 1948 in Nederland. Welke figuren komen u dan voor de geest? Koningin Wil helmina, Koningin Juliana Ga verder, wie dan? Ja, juist, Fanny Blankers-Koen. Een vreemde combinatie misschien, maar ze ligt zo in uw geheugen, ge kunt er niet onderuit. Deze drie vrouwen waren ongetwijfeld de populairste personen in het Ne derland van 1948 en om hen heen kunt u een groot deel van de gebeurtenissen groeperen, die in het afgelopen jaar in de belang stelling van ons volk hebben gestaan. Toch niet alle gebeurtenissen. Want er schieten u nog meer namen te binnen en ook daaromheen kunt u feiten en gebeurte nissen van het jaar 1948 groeperen. Het zijn nu namen van mannen en wat daarbij in uw gedachten komt - het spijt ons dat wij het moeten constateren - is dan ook van een geheel andere aard, meer geladen met zorg en met mogelijkheden tot verschil van mening. Hier zijn er drie: Drees, Lieftinck, Mansholt: sociale problemen, financieel-cconomische problemen, distributieproble men. Hier zijn er nog drie: Van Mook, Romme, Beel: Indonesië. Met het bovenstaande kunt u in een notedop samenvatten, wat in het Nederland van 1948 de aandacht van het grote publiek heeft getrokken. Maar dan hebt u nog niet alles wat werkelijk belangrijk was. Behalve enige groepen van drie namen kunnen we ook nog drie afzonderlijke gebeurtenissen memoreren, welke misschien minder tot de verbeelding van veel landgenoten hebben gesproken, doch die historisch gezien in 1948 waarschijnlijk van de meeste - en ook verststrekkende - betekenis zijn geweest: 1. de grondwetswijziging, die de structuur vastlegde van een Koninklijke Unie, waarin Nederland en de gebiedsdelen in Oost en West zullen zijn verenigd. 2. de voorbereiding tot de samenwerking in de Benelux, welke o.m. tot een grondige wijziging van onze economie zal leiden. 3. het toetreden tot het defensief verbond der Westelijke mogendheden, waarmee Nederland officieel - en waarschijnlijk voor goed - het principe der neutraliteit heeft prijs gegeven. ALS wij dit alles zo in korte trek ken even de revue laten pas seren, dan moeten wij toch wel tot de overtuiging komen, dat er hier te lande zo het een en ander is ge beurd in het afgelopen jaar. Het jaartal 48 schijnt dan ook wel voorbestemd om uit te springen in onze historie. Kennen wij niet alle maal uit onze lagere-schooljaren het jaartal 1648, waarin onze roem ruchte tachtigjarige oorlog, hoewel reeds lang gewonnen, besloten werd met de vrede van Munster, die als het ware de officiële bekro ning van onze nationale onafhan kelijkheid betekende? Twee hon derd jaar later, in 1848, schonk de grondwet van Thorbecke ons de parlementaire democratie en nu, in 1948. heeft een wijziging van de constitutie het verschiet geopend op een geheel nieuw staatkundig bestel voor Nederland en de over zeese gebiedsdelen. Nederland en de West zullen vormen het konink rijk der Nederlanden, dat in een koninklijke Unie verenigd zal zijn met de Verenigde Staten van Indo nesië, die het voormalige Neder- IN 1948 GINGEN BELANGRIJKE LEVENSMIDDELEN NA9 JAAR VAN DE BON 1939/40 1941 1942 i 43 1943 1141 1947 1940 SUIKER BtXO mm 80TER JUS i i VLEES K-T.M" MELK rr -n Z2Z rv '—"7" AtftDAPP SÏÏSUSi. landsch-Oost Indië zullen omvat ten. Twee koninginnen Als wij het over de grondwet hebben denken wij ook meteen aan Koningin Wilhelmina. Het is be kend, dat zij zelf de grondwetswij ziging nog bekrachtigen wilde, zo dat deze vóór haar abdicatie moest zijn aangenomen. Zo nam zij af scheid met een grootse, een histo rische daad. die zij in haar balling schap voorbereidde met haar ra diorede van 7 December 1942. Dit afscheid na de vijftigjarige regering van de „Moeder des Vaderlands" en de ontroering, die het wekte in alle geledingen van ons volk, lig gen ons nog vers in het geheugen evenals de luisterrijke inhuldiging van haar dochter ën opvolgster Koningin Juliana. Maar meer in druk dan de pracht en praal, bij die gelegenheid ten toon gespreid, maakten op ons volk de bewogen woorden, die de jonge koningin toen heeft gesproken: ..Wie ben ik, dat ik dit doen mag." een rede, vorstelijk en innig menselijk tege lijk, waarmee Juliana zich voor goed een plaats heeft verworven in de harten van haar landgenoten. DR. W. DREES PROF. P. LIEFTINCK Prof. Mr. C. P. M. ROMME Indonesië Het Indonesische probleem is op het ogenblik voor volk en regering overheersend. Aan de eeriijKe wil van Nederland om de volkeren van Indonesië nationale zelfstanaigneid te geven behoeft niet getwijfeld te worden. Dat onze regering niette min, ondanks drie jaar onderhan delen. niet tot overeenstemming kon komen met een der toekomstige deelstaten, de Republiek Indonesia, en dat dit tenslotte leidde tot het gewapende ingrijpen van de laatste weken, is genoegzaam bekend. Dit probleem, het verschil van mening met de Republiek en de vraag of al dan niet gewapend moest worden opgetreden, heeft ook dit jaar weer het politieke leven van ons land voor een groot deel beheerst, i Het ging daarbij in feite niet I meer over de vraag of de vol- f ken van Indonesië zelfstandig zouden moeten worden, vrijwel I ieder ging in dit opzicht accoord met de rede van HM. Koningin I Wilhelmina van 7 December 1942. Het was de vraag langs welke weg en op welke termijn I die zelfstandigheid verwezenlijkt moest worden en vooral: of men de onderhandelingen met de Republiek, die afspraken, spoe- 1 dig nadat ze gemaakt waren, weer verwierp en zich niet hield aan het gesloten bestand, nog langer moest rekken. Bij de strijdvraag, die in ons land over Indonesië bestond, waren niet alleen politieke en morele maar wel degelijk ook sociaal-economische problemen aan de orde. al werd daar in de regel niet zo zeer de nadruk op gelegd. In het algemeen kan men wel zeggen, dat men in de kringen der kapitaalbezitters en de aanver wante groepen het minst geneigd was tot lankmoedigheid jegens de Republiek. Inmiddels hebben de za ken in Indonesië echter een wending genomen, welke tot consequenties kan leiden, die thans nog niet kun nen worden overzien. Moge spoedig onder de tropenzon van het sprook jesachtig mooie en rijke land van Insulinde door blank en bruin in vrede en eensgezindheid worden ge bouwd aan het geluk en de welvaai t der millioenenbevolking. Welke gevolgen had het Indone- sische probleem voor de binnen landse politieke verhoudingen? De politiek ten aanzien van de overzee se gebiedsdelen werd voornamelijk gedragen door de twee regerings partijen. de K.VP. en de P. v. d. A. en beide hebben van links en van rechts heel wat stoten van critlek moeten doorstaan. Ook in eigen rijen bleef die critiek niet uit. Bij rV K.V.P. leidde zij er zelfs toe. dat de heer Weiter een eigen partij sticht te, waarin hij een deel van de rech tervleugel der katholieken verenig de. al moet daar direct worden bij gezegd, dat daarbij ook andere fac toren een rol speelden, met name sociaal-economiscne. De heer Wei ter en de zijnen voelen namelij* niets voor de geleide economie en zijn van mening, dat de katholie ken zich te veel door de socialisten laten mee slepen Tegen het samen gaan van katholieken en socialisten zijn zij dan ook fel gekant. De partij van de heer Weiter kwam met één zetel uit de verkie zingsstrijd, at niet weg nam, dat de K.V.P. haar zeteltal van 32 hand haafde. De P. v. d A. ging van 29 op 27 zetels terug en de communis tische partij van 10 op 8. Veel nieuws brachten de verkiezingen niet. een kleine verschuiving naar rechts. De communisten die onmid dellijk na de bevrijding veel „good will" hadden schijnen voorlopig on hun retour en de gebeurtenissen *.n het buitenland, met name in Tsje- cho-Slowakije. hebben daartoe niet weinig bijgedragen. In het afgelopen jaar ziin zij buiten de commissie voor buitenlandse aangelegenheden in het parlement gezet en in tal van gemeenteraden Amsterdam cms vóór) worden zij geweera uit het college van B. en W. en de vaste raadscommissies. Op andermans zak De problemen waren velerlei dit jaar. Behalve het Indonesische was (en bljjft) er ook nog het finan ciële vraagstuk. Ons land. riik vóór de oorlog, was straatarm daarna en da.t is het nog. Wij allen individueel moeten het aan den liive ondervin den. U kunt nog niet kopen en ook nog niet betalen wat u voor de oor log v/èl kopen en betalen kon En of die goede oude tijd" ooit terug komt? Wij weten het niet maar ve len betwijfelen het. Natuurlijk, n'emand zal ont kennen, dat wij het al een stuk „beter" hebben dan een jaar ge- ieden men ga maar eens na hoe toen en hoe nu het Sinter klaas- en het Kerstfeest gevierd konden worden. Maar laten wij vooral niet vergeten, dat wij op het ogenblik voor een groot deel teren op de zak van een ander, van Amerika namelijk. Voor onze wederopbouw en onze voedselvoorziening moeten wij veel kopen in het buitenland en daarvoor hebben wij geen dollars genoeg. Wij kunnen niet zo veel uitvoeren als wij gedwongen zijn in te voeren, de import overtreft de export maan delijks met twee millioen gulden. Op geen stukken na kunnen wij ons dus zelf bedruipen en dat is geen prettige zaak, niet voor een gezin, niet voor een land. Marshall-hulp en Benelux In ieder geval helpt de Marshall hulp, die ons zeshonderd millioen dollar per jaar oplevert, -ons voorlo pig uit de misère. Maar er zijn voor waarden aan die hulp verbonden. Wij dienen haar te gebruiken om op korte termijn de mogelijkheden te scheppen om weer op eigen benen te staan en daarbij zal hét noodza kelijk zijn tot economische coördi natie met andere landen te geraken. Economische w.-.r n werking Wegvallen van de tolgrenzen wegvallen van andere gren zen Komt er een verenigd Europa7 Er wordt hard aan ge dokterd. ook in ons land. er is zelfs een internationaal congres aan gewijd, dat niemand minder dan Churchill als spreker op de Dam te Amsterdam bracht. Maar de eerste jaren zal het nog wel een ideaal mijven. Er is wèl al weer militaire sa menwerking tot stand gekomen. Ons land kwam tot een i.. ..,air verbond met België en w,j sloten ons dit jaar ook aan bij een griner defensief verbond, dat van dc West-Europese Unie, dat irn. spoedig zal worden uitgebreid tot een atiantisch pact. Waar is daar mee onze hoog geroemde neutrali teit van vóór de oorlog gebleven? Afgeschreven! En waarschijnlijk voor goed. Neutraliteit is bij de moderne en totale oorlogvoering een onmogelijkheid geworden, zeker voor een land met een geografische ligging als het onze. De huidel van de staat Problemen genoeg, zeiden we. Met het financiële heeft in de eer ste plaats minister Lieftinck zich bezig gehouden, wiens maatregelen, vooral op het gebied der belastin gen heel veel critiek uitlokten, maar die er in slaagde ons dit jaar een Miilioenennota voor te leggen, wel ke aanmerkelijk gunstiger was aan de vorige jaren. De financiële en de economische maatregelen hangen nauw samen en de sociale volgen in hun spoor. De samenwerking in Benelux-verband, die ook een gedeeltelijk los laten van de geleide economie vraagt, TT ET Nieuwjaarsmenu mag nooit te zwaar wezen. De Kerstdagen zijn juist achter de rug en op Oudejaar wordt allicht ook wat extra's gegeten. Bovendien ligt veel mensen het nieuwe kalenderblok zwaar op de maag. dus dat menu moet luchtig gehouden worden. ALS er op Oudejaar oen haringslaatje is geserveerd, moet men op 1 Januari eens ma- caroni-soep maken Kook 50 gram in kleine stuk jes gebroken macaroni in 112 liter kokend wa ter of groentenat met wat zout en foelie. Ver warm ondertussen al roerende wat boter oi margarine met 40 gram bloem, voeg daar voor zichtig en geleidelijk de gekookte macaroni bij en laat het geheel, ter wijl U steeds roert om aanbranden te voorko men, nog tien minuten doorkoken. De soep wordt nog geuriger, in dien men er op het Inatst wat pieterselie, selderij en een paar bouillonblok jes aan toevoegt en er tenslotte op een klein glazen schaaltje wat ge raspte kaas by presen teert. HET Nieuwe Jaar valt op een Zaterdag, dus men kan een goede visschotel geven, die op Oudejaar wordt voor- gestoofd en op de dag zelf afgemaakt. Schel vis, kabeljauwstaart, karper, snoekbaars en vooral tongfilcts lenen zich allemaal uitstekend voor het stoof-proces. Dezo vissen bereidt men in een weinig bouillon van een opgelost blokje, maar het stoofvocht I mag niet hoger staan M ACAROM-SOEP, VIS, PUDDING OF SNEEUWBALLEN EN FRUIT dan 1 c.m in de vuur vaste schotel, waarin men het gerecht bereidt. Wees vooral niet zuinig met boter of margarine op deze eerste dag van het iaar en voeg zo mo gelijk wat citroensap en anders een paar drup pels azyn aan het stoof- nat toe. Het Is lekker in dien men meteen wat aardappelen mee laat stoven: dat smaakt be ter dan gekookt by de vis. Bestrooi de inhoud van de schotel met wat paneermeel en laat het geheel, al naar de groot te van de vis, een kwar tier of 20 minuten toe gedekt in de oven of op het vuur staan. Indien men een oventje kan ge bruiken, moet de vis schotel cr tenslotte nog tien minuten open ln biyven. ALS dessert: een fikse chocolade-pudding, die kan ook gemaakt worden van geraspte stukjes chocolade, in dien men niet genoeg cacaopoeder heeft, met een mooi gebonden va nillesaus. of een taart of de traditionele sneeuw ballen. Men kan hier 25 h 30 stuks maken van 80 gram boter of marga rine met 3 dl. water ver mengd, waardoorheen wat vanillepoeder en zout wordt geroerd. Breng dit geheel aan de kook, maar laat het niet doorkoken. Voeg er. als het kookt, geleide- ïyk 200 gram bloem by en roer zo hard, dat ht-t mengsel één bal wordt, die gemakkeiyk van de pan loslaat. Laat het deeg even drogen op een hoekje van de knehei. Doe het dan snel over in een kom en werk er één voor één zoveel eieren door als U kunt mis sen, liefst vyf! Ze moe ten er ongeklopt door heen geroerd worden. Do massa moet dik biy- ven en men dient flink te roeren: voor ieder el ongeveer vyf minuten. Draai er tenslotte wat gewassen en weer ge- droogdo krenten door heen en laat nu wat frituurvet warm wor den. maar niet te heet.. Maak van het deeg met behulp van twee. even In het vet gestoken le pels. kleine balletjes en laat deze in het vet gaar en lichtbruin bakken. Dit moet langzaam en goleldeiyk geschieden, anders verbranden zy De toebereiding van sneeuwballen is vooral een kwestie van handig heid en snelheid. De vetpan, waarin de sneeuwballen liggen, moet steeds wat warmer geplaatst worden, het zy op het fornuis of op gas of electrisch. Na 5 ik 10 minuten zyn de sneeuwballen wel klaar; neem ze met een schuim spaan uit het vet, laat zo even goed uitlekken en bestrooi ze tenslot te met wat poedersuiker. Men kan ze warm of koud opdienen. Gebraden groto appe len, druiven of grape fruit vormen natuuriyk ook een welkom dessert. De verkiezingen brachten weinig verschuivingen bracht als bijzondere noodzakelijk heid mee de afschaffing der rege- Wat dit betreft zijn wij al aardig op ringssubsidies op steenkolen en een weg door onze samenwerking met België en Luxemburg in de Bene lux De Economische Unie met die landen zal op 1 Januari 1950 in wer king treden. aantal levensmiddelen. De terug keer tot normale verhoudingen werd daarmee bevorderd, maar de prij zen. die de consument te betalen heeft, gingen vrij sterk omhoog. Boter en margarine Boter kunnen de meeste mensen nu niet meer betalen. Maar de re gering schiep uitwijkmogelijkheden. Dan maar margarine. Goedkoop en (bijna?) even goed. Geen witbrood maar bruinbrood. Ook goedkoper enbeter. Maar niettemin werd het leven duurder en daarom kwam er een toeslag van een gulden per week op de lonen beneden de 3750.— per jaar en werd de kin dertoeslag verhoogd. Er zijn nog enkele andere maatregelen geno men, maar een sociaal evenwicht is nog niet. bereikt. Een derde loor.- ronde? Zij is al in het vooruitzicht gesteld. Maar misschien komt er dan ook huurverhoging. Neen. ge makkelijk is het leven niet. Maar gelukkig zijn er tal van artikelen van de bon gegaan, dat is de licht zijde van al deze maatregelen. Nu is het wachten noe op de textiel. Niet alleen op puntloze textiel, maar ook op- goede en goedkope. England-spiel Problemen, problemenDe po litieke berechting nadert haar vol tooiing. De tribunalen zijn afge schaft. Een groot aantal politieke delinquenten kreeg vermindering k van straf. Grote oorlogsmisdadigers kwamen voor het hekje. Rauter, Christiansen. Van aer Waals. Schreie- der liet het archief van zijn geheu gen werken. Heeft hij alles verteld? Het England-spiel kwam ter tafel. Hoe zit het daarmee? Een nieuw probleem! Een parlementaire en quête-commissie zal er haar krach ten aan wijden. Huizentekort Dan is er nog de wederopbouw. Zij vordert vrij langzaam bij gebrek aan materiaal en 725000 gezinnen hebben nog geen eigen huis en moe ten bij anderen inwonen. Wij weten nu allemaal wel wat dat in vele ge vallen betekent. Mensen zijn geen engelen. Dit jaar zijn 30.000 nieuwe woningen gereed gekomen, het vol gend jaar komen er 38 000 bij en zo zal de productie ieder jaar stijgen. Maar het zal wel tot 1960 of 1965 du ren voor het tekort is opgeheven. We hebben dus nog een jaar of vijftien voor de boeg. Maar er is dan ook veel schade in te halen. Tempo, tempo Tempo, tempo Dat ls het wat deze tijd vraagt, dat is het wat nodJjj is om onze teloor geganè welvaart zo veel mogelijk terug te winnen Onze industriële productie zal veel groter moeten worden. Wel beweegt zij zich al sinds October 1947 boven het voor oorlogs niveau maar ook het aantal arbeiders is groter geworden. In het derde kwartaal van dit jaar was de industriële produc tie 109% van de vooroorlogse, maar de productie per arbeids kracht heeft de vroegere nog niet geëvenaard. Ze ligt dit jaar voor de industrie op 82% tegen 77% in 1947 en 70% in 1946. Als de stijging z o doorgaat zal ze eerst in 1952 weer normaal zijn. Zal dit dan ook arbeidskrachten overbodig maken? Er is al weer eni ge werklooshetd. al is zij nog niet onrustbarend Aan ongeschoolde ar beiders en administratief personeel is er momenteel een overcompleet, maar naar geschoolde vakarbeiders is in het algemeen nog vraag: zo had de metaalnijverheid er in Augustus van dit jaar 13.000 tekort. In de toe komst zal scholing en omscholing nodig blijken en niet alleen om onze export (en dus onze betalingsbalans) te versterken, maar ook om werk loosheid te voorkomen, dient de in dustrialisatie krachtig te worden aangepakt. Geen pessimisme Dit beeld, in korte trekken ge schetst, leverde ons het afgelopen jaar. Is het somber? Dat hangt af van degeen die het beoordeelt, of hiv met pessimistische of optimisti sche blik de wereld in kijkt. Somber behoeft een volk alleen te zijn als het het geloof in zichzelf verliest. Maar daarvoor is in Nederland geen enkele reden. Er is hard gewerkt in ons land en er is al enorm veel be reikt. Wij zullen hard moeten b 1 ij- v e n werken, daarbij niet alleen aan het heden denkend, maar ons ook voorbereiden op de problemen, die de toekomst ons, met onze snel groeiende bevolking, ongetwijfeld zal stellen. De kop er voor dus. Aanpakken! „Gelukkig Nieuwjaar, meneer", zegt Uw krantenbezorger en toont U een kaartje. Gelukkig Nieuw jaar wenst Uw bakker en schuift een kaartje in de bus. Gelukkig Nieuwjaar wensen al Uw vrienden, ken nissen, relaties en crediteuren. Ze sturen eenvoudige witte visitekaartjes of een kleurrijke prentbriefkaart. Welk een merkwaardige gewoonte eigen lijk. Maar een oud gebruik. Daarover kan men in nevenstaand artikel meer lezen. wENSCHT U ZEKER ZOETEN DRONK UIT MEUWENBEKER. lJAN(JiAR^19y4 I E oudste Nieuwjaarskaart, die men kent, was geen kaart, maar een lamp Het is een Romeinse lamp met een Nieuwjaars wens en een afbeelding van de kop van Janus een god met twee gezichten, het goede en het kwade afbeeldend. De Oud-Romeinse Nieuwjaarswens werd niet gedrukt maar als het ware geponst op de talrijke geschenken, waarmee men elkaar wederkerig op de eerste dag van het jaar verblijdde. Maar de Romeinen waren even wel niet de eersten, die om het zo maar eens te zeggen de Nieuwjaarswens uitgevonden hebben. Reeds de Perzen en Egyptenaren schonken elkaar op Nieuwjaarsdag waarde volle Scarabeeën. dat zijn heilige kevers, te vergelijkeu met de in Europa bekende ge lukbrengende „Onze Licve-Heersbeestjes". DE eerste en oorspronkelijke betekenis van de gelukwens op de eerste dag van het jaar is waarschijnlijk niets anders dan een vrijwillig offer om het noodlot gunstig te stemmen, niet zozeer dus om de uitverko renen met een presentje te verrassen, als wel om aan bovenaardse machten te tonen, dat het Nieuwe jaar werd aangevangen met de beste onzelfzuchtigheid. In de Romeinse tijd ontaardde de ge woonte, Nieuwjaarsgeschenken met op schrift te verdelen in een soort sport. Keizer Tiberius had bijvoorbeeld de order uitge vaardigd dat zijn schatbewaarder elk aan het paleis afgegeven geschenk met vier an dere revancheren moest. Dit gebruik duurde vele jaren, totdat deze vrijgevigheid de schatkist van de keizer volledig dreigde uit te putten, zodat de order werd herroepen en geen enkel tegen-geschenk werd uitge reikt. DE eerste gelukwens op papier, de eigen lijke Nieuwjaarskaart, stamt vermoe delijk uit het jaar 1466. Het is een houtsnede van een onbekende kunstenaar die bij deze eerste jaarwens der wereld het.... jaartal vergeten heeft. Het opschrift in het oud middel-Duits vertelt van een gelukbrengend schip, dat van Alexandria gevaren is om voor het nieuwe jaar talrijke goederen te brengen. De Nieuwjaarskaart werd eerst algemeen ingevoerd door de drukkers van kalenders Ze zetten op het titelblad een spreuk met een gelukwens, die dan later als speciale uitgave werd herdrukt en verspreid. In de tijd van de Renaissance werd de Nieuwjaarswens steeds meer van humanistische spreuken voorzien, terwijl ook de afbeeldingen wijzi gingen ondergingen. Later werd de vervaar diging van dergelijke kaarten een bijzondere tak van nijverheid, waar een heel gilde van „lof- en spreukendichters" een boterham aan verdiende. Het hoogtepunt in de verspreiding van Nieuwjaarskaarten ligt echter ongetwijfeld in de Biedermeiertijd de periode dus die ongeveer honderd jaar geleden afliep in welke tijd men cr behagen in schiep de Nieuwjaarswensen zo ingewikkeld en om vangrijk mogelijk te maken. DES te gecompliceerder zo'n „Nieuw jaarskaart" was, des te inniger was de gelukwens, zo men toen meende De won derlijkste producten ontstonden. Nieuw jaarskaarten werden niet alleen van papier maar uit alle mogelijke materialen vervaar digd, zoals zijde, glas, zand, vogelveren, spie gelglas, paarlemoer en zelfs visschubben. Soms zat er een mechaniekje in van een speeldoos en de schuifkaarten ontstonden, waarbij men klepjes kon oplichten, zodat verschillende figuurtjes zichtbaar werden, die alle verschillende wensen te kennen gaven. In een brief van Goethe aan Marianne von Eybenberg, waarin de grote dichter; voor 'een dergelyke Nieuwjaarskaart bedankt, kan men deze manier op geestige wijze toe gelicht vinden. Goethe schrijft daarin: „Uw sierlijke, trekkende, buigende en groetende figuurtjes zijn heelhuids aangekomen en hebben het hele gezelschap veel pleizier be zorgd. Dank voor deze kostelijke kaart." TIENTALLEN Jaien later ontstonden de persoonlijke Nieuwjaarskaarten, die vaak een bijzonder kunstzinnige waarde hadden. Natuurlijk ontaardde ook deze ge woonte in een sport of manie. Zo waren er vaak kaarten, die men thans foto- of pren- tenmontages zou noemen, waarbij 'men met krantenknipsels, foto's, speelkaarten en alle mogelijke papiersnippers meer of minder kunstzinnige producten samenstelde. Het motto was jarenlang: hoe dwazer, hoe mooier; des te opvallender de kaart, des te hartelijker de gelukwens. En kunstenaars van naam waren dagen lang bezig met het ontwerpen van nieuwe denkbeelden. Bij zonder fraaie kaarten ontwierp bijvoor beeld de Zwitserse portretschilder Schadow, die in 1832 de wereld verraste met zeer sub tiele afbeeldingen, die stuk voor stuk een kunstwerk waren. Van de Egyptische Scarabeeen, de Ro meinse lampen en munten, na de eerste Nieuwjaarswens van de kalenderdrukkers tot de kaart, zoals wij hem kennen, loopt een lange weg. Maar zo menigvuldig de uit voering der gedachten in de loop der eeuwen is geweest, een ding is altijd hetzelfde ge bleven: de hartewens dat het komende jaar geluk zou brengen. Alleen het gewaad van de wens was aaa de mode onderhevig.

Historische kranten - Archief Eemland

Dagblad voor Amersfoort | 1948 | | pagina 5