Binnen enkele weken
federale regering
Tsjang Kai Sjek laat hoop
op vrede varen
„Vrede in Palestina is zeer
nabij" meent Trygve Lie
Albert van Dalsum over
Gysbreght van Aemstel
Zo spoedig mogelijk in Indonesië
vrije verkiezingen
r~
Zes gewonden bij autobotsing op de
Rijksweg naar Den Haag
Een brandende
erfenis
Engeland acht de toestand nog
immer „zeer ernstig"
Twee eenden jagers
verdronken
Snelvries"
2
Donderdag 6 Januari 1949
RADIOREDE H.M. KONINGIN JULIANA
..Reeds in 1942 sprak mijn Moeder de hoop uit. dat Indonesië
en Nederland, na de gemeenschappelijke overwinning op de
vijand, vrijwillig en in vrijheid .en gelijkwaardigheid zouden
samenwerken tot herkrijging van vrede en geluk. Haar woorden
gaven toen niet alleen uitdrukking aan een verwachting, maar
hielden ook een belofte in.
In Februari 1948 herhaalde mijn Moeder die belofte. Zij ver
klaarde toen. onder herinnering aan de woorden van de grote
vrijheidsstrijder Roosevelt, dat het gemeenschappelijk streven ver
behoort uit te gaan boven het verkrijgen van onafhankelijkheid,
doch mede gericht moet zijn op de verwerkelijking van de vrij
heid van geloof, de vrijheid van het woord, en vrijwaring van
vrees en gebrek. In wederzijds vertrouwen zou een nieuwe samen
werking moeten groeien ter vestiging van een vrij en souverein
Indonesië, in gelijkwaardig deelgenootschap met Nederland ver
bonden in de Nederlands-Indonesische Unie. Zij besloot toen
met de woorden: .Zowel Nederland als Indonesië zien uit naar
de dag. dat de Verenigde Staten van Indonesië, op voordracht
van Nederland, de hun toekomende plaats zullen innemen te
midden van de Verenigde Volkeren."
Aldus begon H.M. Koningin
Juliana een radio-rede, die zij
hedenmiddag over beide radio-zen-
ders uitsprak. Zij ging als volgt
verder:
Van de aanvang van mijn rege
ring af is mijn streven erop gericht
geweest, de belofte, door mijn
moeder gegeven, ten volle ten uit
voer te leggen en mee te werken
om aan de volken van Indonesië
Advertentie
Een fris geluid
in een donkere tijd
VRIJ NEDERLAND
CJlt de inhoud van deze week o.a.
Hilde VerweU—Jonker
UNO. een machteloos praat
college?
Atlantropa illusie of wer-
kelilkhetd.
Franse sensatiepers in het
offensief.
Sweelinck op de plaat in
Amerika.
Rotterdamse en Antwerpse
havens in gevaar?
Losse nummers ft 23 ets verkrijg
baar ln kiosk en boekhandel.
Minimum abonnementsprijs
f2 50 per kwartaal. Administra
tie Keizersgracht 604. A'dam-C
Een orakel
Als tante Truus op bezoek ge
weest is ben ik altijd uitermate
nieuwsgierig naar de toekomst,
want die goede ziel weet zo sma
kelijk te vertellen van haar erva
ringen met helderziende dames en
de meest krasse staaltjes van toe
komstvoorspelling, dat ik steeds
na zo'n gezellig occult babbeltje
neiging gevoel zo'n medium ook
eens te raadplegen.
Gisteren is het er dan eindelijk
van gekomen. Ik wilde namelijk
wel eens weten wat er te verwach
ten is van die jongeman, tot wie
mijn oudste dochter zich dermate
aangetrokken voelt, dat zij, zoals ik
laatst bij toeval zag, kussen met
hem wisselt. Volgens dat kind is
het natuurlijk een moordjongen,
sterk als Atlas, slim als Mercurius
en jaloers als Othello, maar ik geef
niet veel voor het oordeel van ver
liefde meisjes omtrent haar Joseph.
Met de vergeten (lege) sigaret
tenkoker van die knaap spoedde ik
mij dus naar het door tante ten
zeerste aanbevolen adres. Gaat
u hier maar effe binnen, moe komp
zo, sprak een vettig maar struis
meisje dat opendeed en mij in een
heel klein propvol kamertje liet.
Een goed half uur later kwam de
helderziende mevrouw mij uitno
digen haar te volgen naar de sean
ce-kamer. Ik had mij voorgenomen
niets maar dan ook niets te zeg
gen, want als ik u listig uit mag
horen kan ik u ook wel krasse
voorspellingen doen, nietwaar.
Zwijgend overhandigde ik dus de
sigarettenkoker en wachtte met
spanning de onthullingen af.
Het medium sloot de ogen, streel
de de koker en sprak: ïk krijg de
letter g door, ken u dat thuisbren
gen? Wacht, dacht ik, daar begint
ze al te vissen. Ik schudde van nee,
want tenslotte heet die jongen To
bias en z'n achternaam begint ook
niet met een g.
Ik moet hoesten, zei de vrouw
opeens en zij kuchte smartelijk. U
rookt te veel, u moet uitkijken voor
uw keel, die is niet sterk, ik hoor
u maar steeds hoesten, dat komp
van 't roken, maar u maakt u eigen
ook zenuwachtig om die zwarte
persoon die ik achter uw vrouw zie
staan, daar moet u voor oppassen,
hij zegt dat-ie uw vriend is, maar
u moet hem niet vertrouwen, want
ik zie hem steeds achter uw vrouw
staan, ik hoor haar zuchten, ze heb
een strijd te voeren, om die per
soon, maar ze zal overwinne, nee.
ik zie geen echtscheiding, ze blijft
bij u. Ik zie u nou in een witte jas
lopen in een groot gebouw, een fa
briek, ja, nou zie ik het: een melk
fabriek, u heb daar een hoge be
trekking, maar u moet uitkijken
voor een dik persoon, die wil u
dwars zitten en hij maakt u zwart
bij uw patroon, want hij wil zelf
hoofdcontroleur worden.
U heb vier kinderen, allemaal
jongens, de oudste trekt een beetje
met z'n linkerbeen maar ze zijn
goed gezond, wacht es, u krijgt er
nog een paar kinderen bij, meisjes,
ja twee meisjes zie ik
Ik vond het zo welletjes, stond
op en betaalde.
Ziezo, dacht ik, toen ik naar huis
ging: nou ben ik er tenminste van
overtuigd dat m'n dochter bij die
jongen in goede handen is
DESIDERIUS.
vrede, geluk en welvaart in een
eigen souverein staatsbestel te ver
zekeren. Met vreugde heb ik mogen
vaststellen, dat grote delen van
Indonesië bereid waren aan dit
doel mee te werken. Helaas bleken
in andere delen krachten, die ge
weld en wanorde verkozen boven
een ordelijke samenwerking, de
overhand te '.ebben over de ook
daar aanwezige personen, die in
goede verstandhouding met Neder
land de nieuws rechtsorde wilden
opbouwen. Daardoor werd een mi
litaire actie ten laatste onvermij
delijk.
Het doel daarvan was geenszins
terug te komen op het woord, dat
door mijn moeder en door het Ne
derlandse volk als geheel met be
trekking tot Indonesië plechtig is
gegeven, het doel daarvan was uit
sluitend de mogelijkheden te ope
nen, om nu eindelijk aan Indone
sië orde, welvaar1, vrijheid, zelf
standigheid en souvereiniteit te
kunnen geven in een federale
rechtsstaat.
Thans is, door de afkondiging
van het besluit „Bewind Indone
sië in overgangstijd", een belang
rijke schrede gezet op de weg naar
de vestiging van een eigen Indone
sisch staatsbestel.
Het is mijn oprechte wens, dat
binnen weinige weken een Indone
sische federale regering wordt in
gesteld, die de verantwoordelijk
heden en plichten, welke zijn ver
bonden aan een democratisch be
stel, zal uitoefenen en vervullen.
Deze federale regering zal onver
wijld ingevolge de haar toekomen
de bevoegdheden verdere voorbe
reidingen treffen tot de overgang
naar en de vestiging van de nieu
we rechtsorde. Zo zal zij zodra
de omstandigheden dit zullen toe
laten in overeenstemming met
cie Hoge Vertegenwoordiger van
de Kroon vrije verkiezingen in In
donesië doen houden.
Aldus zullen, naar Ik hoop, spoe
dig de Souvereine Staten van Indo
nesië werkelijkheid worden. Indone
sië en Nederland zullen dan, in de
Unie verenigd, in een harmonisch
samengaan al hun krachten kunnen
geven aan een goede en gezonde
ontwikkeling van beide landen en
aan het toenemen van de welvaart
in de wereld. Dan zal zoals mijn
Moeder het wenste een betere
en gelukkiger toekomst gegrond
vest ziin."
Elke ochtend om half negen fyegint
Peggy Robcrtshaw haar dagtaak,
wel één der merkwaardigste ter
wereld. Dagelijks legt zij 12 mijl af
met een pedometer om haar rech
terbeen teneinde voor de Dunlop-
fabrieken te Liverpool het schoei
sel op duurzaamheid te testen in
alle iveersomstandigheden en op
alle soorten bestraling. Negen jaar
lang heeft zij 5 dagen per week ge
lopen en daarmee de respectabele
afstand van 45.000 km. afgelegd,
dat ik 1 i/g maal de omtrek van de
aarde. Op een regenachtige morgen
trekt Peggy een paar hoge rubber
laarzen aan. alvorens haar lange
mars te beginnen
Nieuwe bonnen voor
werkkleding
Het C.D.K. deelt mede, dat de
bonnen voor werkkleding H 10 en
L 10 tot nader order geldig zijn
voor het kopen van werkkleding.
Op de bonnen H 10 kan men
kopen: een overall of een werkpak
van drill, keper of satijn, een lange
stofjas, een lange witte jas, een
laboratoriumias of een mouw-
schort. Op de bonnen L 10 kan men
kopen: een werkbroek of werk jasje
van keper, drill, satijn, beaverteen.
engels leer, manchester of pilow.
een korte witte jas, een koksbuis of
een korte stofjas.
De bonnen H 11 en H 12 en L 11
en L 12 zijn nog niet geldig.
De bonnen H 1 t/m 9 en L 1 t/m
9 en de rantsoenbonnen FC en FD
blijven voorlopig geldig.
Oudejaarsvechtpartij
opgehelderd
Zoals wtj reeds ln een deel van
onze edities meldden, is op de avond
van oud en nieuw tjjdens een vecht
partij in een café in donker Am
sterdam een zeeman dermate ge
wond, dat hij vier dagen later over
leed.
Aanvankelijk stond de politie
voor een raadsel, maar door inten
sieve naspeuringen heeft men het
drama kunnen ophelderen. De da
ders, twee mannen, van wie een de
houder is van het café waarin de
vechtpartij plaats vond, hebben een
volledige bekentenis afgelegd. Zij
voeren als verzachtende omstandig
heid aan. dat de zeeman, zoals ge
tuigen bevestigen, in het café zeer
aggressief optrad en aanleiding gaf
tot algemene ergernis.
Toen de vrouw van de caféhou
der de dronkeman om.half tien ge
lastte het lokaal te verlaten, wei
gerde hy dit. Zij belde daarop haar
man op. die zich in een andere zaak
bevond, die eveneens zijn eigendom
is. Toen de caféhouder op het to
neel verscheen, wierp de zeeman
zich op hem. Bezoekers van het
café hebben daarop hulp gehaald
uit een aangrenzend café. dat een
trefpunt is van boksers. Eén dezer,
een twintigjarige jongeman, meng
de zich in hot gevecht en bracht
de aanvaller zulke zware slagen
toe. dat hij, na aanvankelijk naar
huis te zijn gegaan, en daar de
nacht te hebben doorgebracht
moest worden opgenomen in een
der ziekenhuizen, waar hij aan zijn
verwondingen is bezweken.
Dronken chauffeur
veroorzaakte
tumult
Dinsdagavond liet d.e politie in
de Pieterstraat te Dan Haag een
vrachtauto stoppen, omdat de ver
lichting niet in orde was. De chauf
feur bleek onder de invloed van
alcohol te verkeren cn was niet in
het bezit van de vereiste papieren.
Een tweede inzittende werd weg
gezonden om een man te halen, die
wel in het bezit van de papieren
zou zijn. Na enige ogenblikken ver
scheen deze ter plaatse, doch bleek
ook onder drankinvloed te verke
ren en van het tonen van de papie
ren kwam niets, .'el maakte de
tweede inzittende van de auto het
de politie zo lastig dat hij met ge
bruikmaking van de gummistok
werd verwijderd. Van deze gele
genheid maakte de laatstaangeko-
mene gebruik om in de auto te
springen en weg te rijden. Een der
agenten van politie sprong op de
treeplank doch moest van verder
meerijden afzien omdat hij andern
bekneld zou zijn geraakt tussen de
vrachtauto en een geparkeerde
taxi. waarmee de vrachtauto in
botsing kwam. Er werden enige
schoten gelost, doch de bestuurder
reed door. Even later vond men de
vrachtauto onbeheerd op het trot
toir in de De Riemerstraat. In de
cabine van de auto en in de voor
ruit waren kogelgaten. Het onder
zoek wordt voortgezet.
Per auto naar wedstrijd
NederlandBelgië
De minister van Verkeer en Water
staat deelt mee dat desgevraagd door
de RVI ontheffing van het Zondacs-
rijvcrbod kan worden verleend op
Zondag 13 Maart aan houders van
plaatsbewijzen voor de Interland voet
balwedstrijd Nederland—België van en
naar het Olympisch Stadion te Amster
dam. Bij uitreiking van een onthef-
fingsbewijs wordt het entrée-bewijs
vari de aanvrager aan de achterzijde
vart een stempel van de betreffende
RVI voorzien.
Kolonel H Schaper, chef van
de Marine-Luchtvaartdienst, is bevor
derd tot schout bij nacht-vlieger.
P. C. Broekhof f. hoofdofficier
van gezondheid le klasse der Konink
lijke Mnrfr.c, is bevorderd tot schout bij
nacht-arts.
Mr. dr. S de Vries Czn oud-
mlnlster van Financiën, wordt Zondag
9 Januari tachtig Jaar.
S d c W a a 1. generaal-majoor der
Infanterie van het K N.I.L is benoemd
tot liddcr 4e klasse der Militaire Wil
lemsorde.
Het bestuur der ..Oude SD.AP."
heeft bij de minister-president gepro
testeerd tegen de militaire actie ln In
donesië.
F réd érIc Jullot-Curlc. de
communistische Franse hoge commissa
ris voor atoom-energie, heeft verklaard
de communistische partij tc verlaten
als hem ongedragen zou worden gehei
me inlichtingen te verstrekken aan „een
buitenlandse mogendheid"
Dc hoop. die was gewekt door het
vredesoffensief van Tsjang Kai
Sjek, is vrijwel verdwenen nu dc
communisten nog steeds geen ant
woord hebben gegeven. Het bericht
over Tsjangs vredespogingen is uit
dc bladen verdwenen en heeft
plaats moeten maken voor nieuwe
berichten over de gevechten die
nog steeds allerwegen plaatsvin
den.
Een voortdurende stroom vlieg
tuigen vanuit Nanking, Sjanghai en
Kanton voert door de lucht voor
raden aan voor de manschappen
die bij Soets.iau door de communis
ten zijn ingesloten. Men vermoedt
niet dat zij op den duur tegen de
overmacht bestand zijn.
De communistische staf in Noord
Oost-China heeft Woensdag een op
roep gericht tot de nationalistische
garnizoenen van Peking, Tientsin
en Takoe, en hen aangespoord zich
over te geven. De communisten be
loven de generaals van die garni
zoenen en generaal Foe Tsjo Ji, de
opperbevelhebber van de nationa
listische strijdkrachten in Noord-
China, ongemoeid te laten.
De communistische zender ver
klaart, dat de nationalistische gar
nizoenen dier steden thans over
geen uitwegen meer beschikken en
dat er hun niets anders overblijft,
dan te capituleren.
Trygve Lie heeft te Lake Success
verklaard, dat hij de mogelijkheid
zou onderzoeken van het aanbieden
van de goede diensten van de Ver.
Naties aan de Chinese regering en
de communisten bij het bereiken
van een accoord.
De cameraman van Multifilm uit Batavia, de heer Brijers op de weg
tussen Kepandjan en Wlingi in gesprek met enkele Indonesiërs, die
aan de kant van de weg de Nederlandse colonnes rustig gadeslaan.
Met een snelheid van minstens 70 km. per uur is Woensdagavond op
dc Rijksweg RotterdamDen Haag tussen de Zwethbrug en de garage
v. d. Graaf een personenauto uit Den Haag op een tegenligger gebotst
Zes van de zeven inzittenden van beide auto's werden min of meer
ernstig gewond uit de wrakstukken bevrijd.
Mist en te grote snelheid
de oorzaak
De auto uit Den Haag heeft vol
gens de Delftse politie links van
de witte streep op het midden van
de weg gereden. De zware mist en
de grote snelheid waarmee gere
den werd, maakten een botsing
met de tegenligger welhaast onver-
In Bussum heeft zich een niet
alledaags geval afgespeeld. Op
84-jarige leeftijd overleed daar
een woonwagenbewoner, een
bekend straattype. Hij had in die
gemeente jarenlang als scharen
slijper zijn brood verdiend.
Vele vrienden en bekenden
uit het gehele land waren naar
's mans begrafenis gekomen om
hem de laatste eer te bewijzen.
Ook voor de woonwagenbe
woners gaat het leven zijn ge
wone gang en zo kwamen he
denmorgen na de begrafenis de
kinderen van de overledene, ze
ven in getal, bij elkaar om de
nalatenschap te verdelen. Deze
noodzakelijke handeling geeft
dikwijls aanleiding tot ongenoe
gen en waarom zou dit bij woon
wagenbewoners anders zijn. De
ze kinderen besloten echter, om
alle ruzie te voorkomen, de na
latenschap, een ivoonwagen met
inventaris, in brand te steken.
Tevoren werd bij de politie
vergunning aangevraagd. Deze
werd verkregen en uit voorzorg
werd de brandweer gewaar
schuwd.
Nadat de wagen met inhoud
verbrand was. keerden de fami
lieleden in alle vrede naar hun
woonplaatsen terug.
mijdelijk. Laatstgenoemde reed
met een snelheid van circa 40 km.
Het was een Chevrolet bestuurd
door de 37-jarige aannemer G. D.
uit Papendrecht die door de bot
sing een gekneusd been opliep. De
naast hem zittende G. H. P., even
eens uit Papendrecht, kwam met
de schrik vrij. Erger waren de in
zittenden van de auto uit Den
Haag er aan toe. De bestuurder J.
K. kiGeg een hersenschudding, een
kaakfractuur en een grote been
wond. De naast hem zittende Bel
gische musicus J. van de H. wo
nende aan de Heemraadssingel te
Rotterdam is met ernstige wonden
aan hoofd en gelaat naar het zie
kenhuis aan de Bergweg overge
bracht, waar onmiddellijk bloed
transfusie moest worden toegepast!
De drie overige inzittenden van de
auto, een dame en twee heren uit
Den Haag liepen een hersenschud
ding op. Behalve J. van de H. zijn
alle gewonden in het gasthuis te
Delft opgenomen. De beide zwaar
beschadigde auto's zijn met een
kraanwagen naar Delft gesleept.
Probleem tweede lucht
haven voor studie
commissie
Onder voorzitterschap van de
oud-minister van Wederopbouw, dr.
ir. J. A. Ringers, is door de minis
ter van Verkeer en Waterstaat een
commissie ingesteld, die zal onder
zoeken waar de tweede luchthaven
in het Westen des lands zou moeten
worden geprojecteerd. Tevens zal
deze commissie bestuderen, of de
bestemming van het vliegveld
Ypenburg mogelijk zal moeten wor
den herzien.
Dr. mr. J L. F van Essen Is
benoemd tot conservator van de biblio
theek van het Vredespaleis in Den
Haag.
In Shanghai zijn in December 4727
mensen van honger of kou gestorven.
Onder hen waren 3879 kinderen
Trygve Lie, de algemeen secreta
ris der UNO heeft Woensdag voor
speld, dat in 1949 in Palestina de
vrede zal terugkomen. Hü deelde
verslaggevers mee. dat een oplos
sing thans meer nabij is dan ooit te
voren, ondanks de jongste gebeurte
nissen.
Men verwacht, dat de nieuwe ver
zoeningscommissie der UNO voor
Palestina in de nabije toekomst zal
bijeenkomen. Lie heeft Genève als
plaats voor de vergadering voorge
steld.
De commissie voor de Ncgeb komt
Vrijdag te Lake Success bijeen. De
commissie beschikt dan misschien
over enkele inlichtingen, betreffende
de Britse berichten, dat Joodse troe
pen twee luchtbases op Egyptisch
grondgebied hebben bezet, zo geel
de Lie mee.
Intussen heeft de regering van
Israël toegegeven, dat bij een
actie, tijdelijk Israëlische troe
pen waren doorgedrongen op
Egyptisch gebied. De troepen
bezetten daarbij twee luchtbases
in het gebied van El Arish.
Zij vernielden gebouwen, installa
ties en startbanen en trokken zich
terug met medeneming van verschei
dene Spitfire-jachtvliegtuigen. Uit
deze verklaring bleek niet, of hier
mede alle Israëlische troepen Egyp
tisch grondgebied hadden verlaten.
Tydcns een persconferentie op het
Britse ministerie van buitenlandse
zaken vernamen dc journalisten uit
de mond van een officiële spreker,
dat Engeland dc toestand in Palesti
na als „zeer ernstig" blijft beschou
wen. ondanks het feit, dat ..de hoofd
macht van het leger van Israël zich
van Egyptisch grondgebied heeft te
ruggetrokken."
Groot Brittannië, dat de grootste
wapcnlevcrancier is van de Arabi
sche landen, zou overwegen de UNO
tc bewegen het embargo, dat in de
loop van 1948 hierop werd geplaatst,
ongedaan te maken.
Volgens de hierboven aangehaalde
officiële Britse woordvoerder vloeit
de huidige toestand in Palestina
voort uit de „flagrante en ongeloof
lijke schending" door Israël van de
resoluties van de Veiligheidsraad.
Inmiddels verneemt Reuter uit Tel
Aviv. dat Israël Woensdagavond in
principe het bevel van de Vei
ligheidsraad tot het staken van het
yuur heeft aanvaard.
Advertentie
Roeiboot op Kortenlioefse
Plas omgeslagen
Toen twee jagers, die Dinsdag de
Kortenhoefse Plas per roeiboot wa
ren opgevaren om op eenden te ja
gen, 's avonds laat nog niet waren
teruggekeerd, is een tiental dorpe
lingen een onderzoek gaan instellen.
In een roeiboot, voorzien van
stormlampen en per fiets rondom
dc grote plas „De wije Bliek" werd
naar de jagers gezocht. De nasno-
ringen bleken de ergste vermoedens
te bevestigen. Men vond de roeiboot
in omgeslagen toestand drijvende.
Vermoedelijk is de licht gebouwde
boot omgeslagen toen de jagers
omstreeks half zeven in de voor
avond huiswaarts wilden keren. Te
gen die tijd brak een hagelbui bo
ven Kortenhoef los. Bij het verdere
onderzoek vond men nog een rug
zak en een pet van een der jagers
drijvende in het water.
Het onderzoek leverde tot Woens
dagavond geen resultaat op. Op een
der eilanden trof men de hond van
een der mannen aan, die daar blijk
baar was heengezwommen. Tevens
heeft men een aantal van de ge
schoten eenden gevonden.
De slachtoffers zijn de jacht
opziener J. Breyer uit Kortenhoef
en de heer O. van Dijk uit Den
Haag.
NU de opvoering van Vondels „Gysbreght van Aemstel'- weer spoedig
in onze stad te verwachten is lijkt het ons interessant iets over te
nemen uit het artikel „Misverstand rondom de Gysbreght" dat de regisseur
en hoofdvertolker van dit drama, in het kerstnummer van „Vrij Neder
land" geschreven heeft. Wij ontlenen het volgende:
Geen goteling" maar
een stedehouder
Li EN regisseur gaat uit van het
standpunt, dat een toneelstuk
in zijn geschreven vorm incompleet
is en het eerst door opvoering de
volledigheid krijgt die bedoeld is. Hij
moet zich niet alleen bezinnen op de
geschreven tekst, maar ook*op de
dramatische spanningen, die de dich
ter voor ogen zweefden, toen hij aan
zijn werk begon. Wij hebben dus
niet alleen met de kunstenaar, maar
ook met de mens in de kunstenaar
te maken en te begrijpen wat deze
mens te zeggen heeft. Wat nu heeft
deze mens Vondel ons te zeggen?
In de eerste plaats cn in al zijn
werken, wil hij vorm geven aan de
dramatische spanningen, die er tus
sen een natuurlijke en een boven
natuurlijke orde bestaan. Zo is het
in zijn Lucifer, ook al voert hij hier
als engelen vermomde mensen ten
tonele, in zijn Adam in ballingschap,
in Gebroeders, in Jephta en ook in
de Gysbreght. Wie deze spanning
niet verslaat of verstaan wil, kan
wel zijn verzen bewonderen, maar
niet het drama van Vondel door
gronden, want het is deze man
daarom te doen geweest, dit is zijn
drama: een wereldlijke orde die moet
ondergaan, om een goddelijke te la
ten triomferen. Een middeleeuwer
in wezen dus, die zich bedient van
de vorm van zijn tijd, de barok.
Deze man krijgt de opdracht een
stuk te schrijven voor de opening
van een nieuwe schouwburg, op dc
Tweede Kerstdag 1638 wat gaat
hij nu schrijven? Ten eerste: dc on
dergang van de stad Amsterdam,
waar niet de minste aanleiding toe
was. Ten tweede: het persoonlijk lot
van de middeleeuwse ridder Gys
breght van Aemstel. veranderd in
een zeventiende-eeuwse stadhouder.
En ten derde en bovenal een Kerst
spel.
Foute traditie
Wat doet nu de overheid van Am
sterdam? Op aandrang van her
vormde predikanten verplaatst men
het stuk van de Kerstdag, waar het
voor bedoeld is. naar de Nieuwjaars
dag (in Vondels tijd naar de 3c Janu
ari i. waar het niets mee te maken
heeft. Op dit misverstand van Von
dels meest intense bedoelingen,
bouwt men ccn traditie, de traditie
namelijk, om een Kerstspel op te
voeren op een nieuwjaarsfeest. Zo
ongeveer of men de Mattheüpassion
laat spelen op Pinksteren Het is
wel kenmerkend voor ons land. dat
zijn enige grote toneeltraditie berust
op ccn misverstand en dat men dat
rustig van jaar tot jaar zo gelaten
heeft, tot de dag van vandaag toe.
Dat deze foutieve traditie niet ge
tuigt van piëteit tegenover onze
grootste Nederl. dichter, mag dan
toch zeker geen aanleiding geven de
zaak om te draaien en te zeggen, dat
Vondel er niet in geslaagd is een
goed drama te schrijven, als men het
voor zijn werkelijke bedoelingen
geen gelegenheid biedt.
Eenmaal gedwongen deze foutieve
traditie te accepteren, heb ik met
mijn opvatting van de Gysbreght
niet beter weten te doen, dan het
publiek op Nieuwjaarsdag een ver
lengstuk van de Kerstnacht voor te
leggen, het Nieuwjaarsgedeelte
overlatend aan Thomasvaer en Pie
ternel. Misschien was cr voor de
critiek een taak weggelegd om tèl-
kens weer op dit foutieve uitgangs
punt tc wijzen, het heterogene van
twee stukken op deze avond en de
gespletenheid, die dit in een publiek
teweeg brengt, die zowel voor het
ene als voor het andere funest is.
De verzen
Ja, zal men zeggen, maar er blijft
toch een grote aesthetische waarde
over. namelijk het schoon zeggen der
verzen. Natuurlijk, maar een opvoe
ring van de Gysbreght moet boven
deze aesthetiek uitgaan. Het is geen
voordracht op een podium, door da
mes en heren in rok, die Vondels
verzen schoon voordragen. Mocht
men dit de ideale vorm vinden, dan
miskent men toch wel heel erg het
drama, dat Vondel bedoeld heeft en
vooral de realiteit in de levensposi
tie, die hij voorstaat.
Ik heb gemeend aan deze doel
stelling van het stuk het uitgangs
punt van mijn opvoering te moeten
ontlenen. Achter mij lag een opvoe
ring van Royaards. een van Verka
de. die van Defresne, die de span
ningen van het wereldlijk gebeuren
wist te verhevigen. Daarna is mijn
opvoering gekomen, die het mystie
ke drama recht wil laten wederva
ren.
Terugkerend tot mijn opvatting
van het stuk, ben ik mij zeer wel
bewust, dat aan het wereldlijk ge
beuren door Vondel een grote plaats
is ingeruimd Het stuk zou zijn na
tionaal- of stedelijk-religieuze bete
kenis niet hebben, als dit niet zo
was Maar dan toch een wereldlijk
gebeuren, gezien vanuit het kern
punt der religieuze beleving en niet
de religieuze beleving als een aan
hangsel van het wereldlijk gebeuren.
Wat het zwaarste is. moet nu een
maal het zwaarste wegen.
Zeker, ik bèn katholiek en Vondel
was dat ook en ik ben niet van plan
dat onder stoelen of banken te ste
ken, ook in mijn werk niet als het te
pas komt.
Gysbreghts rol
Het misverstand over de Gys
breght heeft zich in de loop der ja
ren vooral toegespitst op de titelrol,
die men vóór alles als een strijdbare
poteling ten tonele wilde zien ko-
Van Dalsum als Gijsbreght
men. Er komt. als het doek voor het
eerste bedrijf opgaat, geen triomfa
tor Gysbreght naar buiten, die zijn
vijanden verslagen heeft en zijn stad
heeft vrijgevochten: de triomfator
is God. die hem en zijn stad verlost
heeft, op een voor hem haast onbe
grijpelijke en wonderbare wijze, een
goddelijke verlossing en niet een
menselijke verdienste.
Er komt niet op een ridder, die de
veten met zijn vijanden op bloedige
wijze beslechten wil. er komt een
stedehouder, die de zware verant
woordelijkheid heeft gedragen voor
het wel en wee van een grote stad
met een verhongerde bevolking.
Als dan ten slotte de stad verwoest
is en deze verantwoordelijkheid van
hem afvalt, komt pas voor het eerst
zijn persoonlijke en verbitterde wil
tot uiting, om van zijn gezin te
scheiden en zich dood te vechten op
de puinhopen van zijn burcht. Dan
is er een engel nodig om hem te
overtuigen, dat een door God geno
men besluit moet worden aanvaard
en hy zich daarvoor moet buigen.
Niet een engel, omdat Vondel geen
raad meer wist om een eind aan zyn
stuk te maken, maar een doelbewus
te realiteit in de gestalte van een
engel, als oplossing voor een spel
waarin de bovennatuurlijke orde
moet zegevieren.
Als ik dit alles overweeg, Vind ik
dat Vondel een grotere toneelfiguur
heeft geschapen dan de strijdbare
poteling. die de critiek zo graag ten
tonele wil zien verschijnen, een fi
guur vooral, die vanuit een geheel
andere bedoeling geschreven is.
„Het beste in 1949"
KLM maakte 1000-ste
retourvlucht naar
New York
Op 24 Juli 1930 steeg van het
vliegveld Port Marnock in Ierland
een driemotorige Fokker F-7 op.
Het toestel, dat de naam „Southern
Cross" droeg,'had tot bestemming
Newfoundland. Het was de tweede
vlucht van een vliegtuig van Europa
naar Amerika. De gezagvoerder was
Kingsford Smith, de tweede vlieger
was de K.L.M.-piloot Evert van Dijk.
Van passagiers was toen nog geen
sprake: ten eerste droegen de
oceaanvluchten daarvoor nog een te
speculatief karakter, ten tweede was
er toch geen plaats, daar alle be
schikbare ruimte door extra benzi-
ne-tanks word ingenomen.
Dezelfde Evert van Dijk zette zes
tien jaar later, op 22 Mei 1946 op het
reusachtige vliegveld La Guardia bij
New York een 30 ton wegend DC-4
vliegtuig aan de grond. Uit het toe
stel stapten 44 passagiers. De K.L.M.
had als eerste Europese luchtvaart
maatschappij officieel zijn tweemaal
wekelijkse luchtdienst naar Noord-
Amerika geopend. Twee jaar later
was deze reeds tot een dagelijkse
verbinding uitgegroeid.
Thans is weer ccn mijlpaaltje ln de
geschiedenis van de dienst op Noord
Amerika der K.L.M. bereikt. Woens
dag 5 Januari maakte de K.L.M. de
1000ste retourvlucht naar New York.
In deze duizend vluchten werden
niet minder dan 29.683 passagiers,
125 029 kg post en 656.183 kg. \racht
vervoerd. Hierbij zijn niet gerekend
de vele extra vluchten, die herhaal
delijk werden ingezet om aan de
grote vraag naar passage te kunnen
voldoen. In totaal werden op dit tra
ject 6.054.431 km. afgelegd in 17.273
vlieguren, hetgeen gelijk staat met
in 720 dagen 151 maal om de aarde
te vliegen. Behalve deze geregelde
vluchten onderhoudt de K.L.M. we
gens het grote aanbod van lucht
vracht sinds de zomer van 1948 drie
maal per veertien dagen vrachtdien
sten met speciale vracht-Skymasters
Moeilijk postverkeer
met Indonesië
Eén luchtpostbrief per
week toegestaan
Nu er een K L M-vliegtuig met post
naar Batavia Is vertrokken, zou de ver
wachting kunnen worden gewest, dat
weer, zoals voorheen, luchtpost naar
Indonesië kan worden verzonden. De
P.T T. vestigter echter de aandacht op.
dat met het K.L.M-vliegtuig, dat op
21 December 1948 naar Batavia vertrok
voor de laatste maal ln 1948 op normale
wijze nog luchtpost naar Indonesië kan
worden verzonden.
Nadien werd het de KL M. onmoge
lijk gemaakt langs dc gewone route
naar Indonesië te vliegen en dus moest
zij het luchtvervoer staken.
Alle maatregelen werden getroffen
om de achtergebleven correspondentie
zo spoedig mogelijk door te zenden
Met het op 4 Januari 1949 naar Indo
nesië vertrokken toestel is dc oude post
meegegeven.
Om echter direct tot het vervoer van
luchtpost tc kunnen overgaan, zodra
ccn definitief vervoersplan naar Indo
nesië zal zijn vastgelegd, bestaat de
mogelijkheid thans een begin te maken
met het posten van luchtpostcorrespon
dentie voor Indonesië.
Uitdrukkelijk wordt echter het vol
gende onder de aandacht gebracht:
1. Zoals de toestand nu ls. kan nog
niet onmiddellijk op een luchtpostver-
voer per K L M. naar Indonesië worden
gerekend. De P.T.T. gaat dus voorraad
vormen:
2. In verband met het feit, dat. als
luchtpostvervoer mogelijk is. dit toch
zeer beperkt zal dragen, mogen tijdelijk
uitsluitend postbladen en luchtpostbrie
ven tot een maximum gewicht van vijf
gram worden gebruikt, terwijl wordt
verzocht zoveel mogelijk hoogstens één
brief per week te posten:
3. Zodra deze regeling kan worden
uitgebreid, zal hiervan mededeling in
de pers worden gedaan:
4. Mocht blijken, dat de op deze wij
ze gevormde voorraad te groot wordt,
dan zal echter wederom aan het pu
bliek moeten worden verzocht hun
luchtpostcorrespondentie met Indonesië
tijdelijk niet te posten;
5. De verzending van luchtpostpak-
kettcn moet helaas voorlopig worden
gestaakt:
6 Vervoer van correspondentie en
pakketten naar Indonesië per zeepost
vindt nog steeds normaal voortgang.
Surinaamse rijst niet
via de handel
Wij vermeldden gisteren, dat er
uit. Suriname 500.000 kg. rijst naar
Nederland komt, die verkocht zal
worden ten bate van van het Wil-
helminafonds, dat gelden verza
melt ter bestrijding van de TBC
in Suriname. Wij vernemen nader,
dat deze rijst niet gedistribueerd
zal worden via de detailhandel
om zwarte handel tegen te gaan
doch uitsluitend zal worden ver
kocht via personeels-verenigingen.
vakgroepen en werknemers-orga
nisaties. Per persoon wprdt maxi
maal één kg. ter beschikking ge
steld. De secretaresse van het co
mité. dat zich met de verdelirg
heeft belast is mevrouw Weismul-
ler, Nassaukade 125, Amsterdam.
