H enriëtte de Beaufort's
biografie als kunst
Markies van Bath fungeerde op zijn
eigen landgoed als autobewaker
te
Een bard te midden van
gedemaskeerde goden
Troelstra als politicus en
als mens
Can tinebaas: een militair
zigeunersleven
Hoe worden we geregeerd?,
een goede brochure
Nederlandse ambtenaren in
Indonesië ongerust
Sociale
vraagbaak
De Muze in de
Jordaan
Kunst in 't kort
OVW-ers werden
handelaars
SOCIALE PROBLEMEN
D1
ipLezers
1schrijven onsJ
|r_ 'rijdag 22 April 1949
3
)E levensbeschrijving is in onze letterkunde over het algemeen veel
minder tot haar recht gekomen dan in andere literaturen. Een le-
ensbeschnjving van dusdanige kwaliteit dat zij als vanzelfsprekend
t de kunst der schone letteren gerekend behoort te worden, is daar-
uiteraard in ons land nog zeldzamer gebleven. Des te meer verheugt
,wt, een voortreffelijk exemplaar van deze op onze bodem bijna niet
angetroffen bloem te kunnen vinden in het omvangrijke, geïllustreerde
verk van Henriette de Beaufort: Gijsbert Karei van Hogendorp (Ad.
jonker, Rotterdam, 1948).
De schrijfster legt, zonder aan 't
staatkundig inzicht en de achter
grond te kort te doen, de nadruk
de persoon van de grondlegger
*an het koninkrijk, en ontwerpt 'n
en boeiend als belangwekkend
psychologisch portret van de
„meest ontwikkelde man van zijn
tijd" (Jefferson). Dat zij daarbij,
behalve uit het rijks-, ook uit ver
schillende particuliere archieven
kon putten, maakt haar boek des
te interessanter, en zonder dat men
ook maar enigszins dit werk tot het
akelige, halfslachtige „geroman-
ceerde" genre mag rekenen (men
vindt hier geen gefingeerde dialo
gen, feiten of bizonderheden), is
de geschiedenis van dit leven met
zoveel inlevingsvermogen en artis
tieke vertelkunst weergegeven, dat
zij ons in haar historische werke
lijkheid meer boeit en treft dan
menige roman.
GIJSBERT Karei van Hogendorp
komt voor ons tot leven als
een ongetwijfeld verlichte, maar
toch ietwat beperkte geest, pijnlijk
stijf en pedant en egocentrisch, ty
pisch geworteld in de 18e eeuw
met haar verlichting, beschouwe
lijkheid, abstrahering en neiging
tot het verstandelijke. Maar een
groot, een zeer groot en nobel man
die bij alles, waarmede hij zijn
geest verrijkte, de dienst aan de
gemeenschap, aan zijn volk beoog
de, onbuigzaam in gewetenskwes
ties en, in tegenstelling tot zijn
vader, de loszinnige speler en ver
kwister en zijn broer Dirk, de goed
moedige, karakterloze meeloper,
ondanks zijn hoge eerzucht het te
gendeel van een opportunist. Nooit,
geen ogenblik, in de lange, lange
jaren van verbitterde geïsoleerd
heid en standvastige voorbereiding
op zijn laak, heeft hij zich door het
ook door hem erkende talent van
Napoleon Bonaparte laten impone
ren of meeslepen.
Van Hogendorp had een van de
onontbeerlijkste staatsmanseigen
schappen, geduld, en wist zijn tijd
te beiden, toen hij zich eenmaal,
ook al weer met geduld en wijze
bedaardheid maar hardnekkig en
onweerhoudbaar, had vrij gemaakt
van de militaire en hof-verplich
tingen, waartoe hij was voorbe
stemd en opgeleid, en voorname
lijk door zelfstudie ziin omvangrij
ke en grondige historische en poli
tieke kennis had vergaard. Een
natuur, gericht op het aardse en
practische, en toch geheel vereen
zelvigd met het edelste idealisme.
Dit idealisme, deze onbuigzame
doelbewustheid vonden hun onver
schrokken hoogtepunt in zijn „ver
klaring" onder de Franse bezetting,
zijn schets van de grondwet, en de
voorbereidingen tot het uitroepen
van de erfprins Willem Fredenk
tot souverein vorst; niet minder
echter ook in het conflict met
Willem I, dat zijn loopbaan als
staatsman brak, maar als weten
schappelijk politiek publicist hem
juist nieuwe krachten inblies,
merkwaardig vei-jongende krach
ten, door welke de koele, voorzich
tige, genuanceerde, scherpzinnige
regentenzoon, die in '83 de Ameri
kaanse staatsinstellingen ging be
studeren. ruim 40 jaar later een vi
sie op de toekomst ontwikkelde,
zo, dat de latere Thorbecke op hem
kon voortbouwen, en met bewon-
Letterkundige kroniek
door
Victor E. van Vriesland
dering een herdruk van zijn Bij-
drage tot de Huishouding van Staat
in tien delen bezorgen.
PRACHTIG zijn ook de bijfiguren
getekend. Van Hogcndorp's moe
der. zijn in haar innerlijk leven vei-
waarloosdc vrouw, de Stadhouder en
Prinses Wilhelmina van Prutsen. Hel
gehele levensbeeld is met kleine, fijne
toetsen neergezet, nooit worden niet
ter zake doende details ingevlochten,
elke bizondreheld heeft haar functie ln
het geheel. Deze kunst der historie,
deze historie als kunst, berust op een
uiterst begaafd selecteren van de es-
senticelste en meest karakteristieke ge-
gevens tot een lettearlijk uitgelezen ge.
heel, een methode die ook aan dc
grote Lytton Strachey eigen is, aan het
slot van wiens ..Queen Victoria" trou
wens het slot van het boek van Me
vrouw Laman Trip-de Beaufort enigs
zins herinnert.
II ET boek is geschreven in een ult-
x nemend adacquate. z«er kuodi.
ge, rijke, gevarieerde en nauwkeurig»
taal. die echter soms haar eigenaardig,
heden heeft, hetgeen overigens aan do
charme niets afdoet, en waarvan Kelk
veronderstelt dat z(j berust op ..een
onbekommerd spreken van de geërfde
familietaai (de parUculiere woorden
schat ls in sommige families tamelijk
omvangrijk)". Het ontstelt ongetwij
feld sommige lezers, uit de mond van
Mevrouw De Beaufort uitdrukkingen
als „geen barst" en „interesseerde hem
een biet" te horen, waarnaast men dan
min of meer precieuze archaïsmen te
genkomt als ..onderdies" en „edoch":
Jeukcnd-bezorgd" is ook niet fraai, en
ronduit fout lijkt mij „Frankfortcr
mis" voor Duits „Messe". d.i (jaar)
.beurs,evenals ..zenuw" voor Frans
„nerf", in dit verband in de betekenis
van pees of spier, dus „zonder zenuw"
waar wij zouden zeggen: ruggegraat
Dit alles blijft echter juist in zjjn on-
gewoonheid ook een clement van chai-
me, al moet men natuurlijk bij ccn
persoonlijk taalgebruik oppassen, niet
ietwat te ver te gaan. Enkele notitie*
over kleinere verschrijvingen of ont
sieringen houd ik gaarne ter beschik
king van de schrijfster bij een even.
tueie herdruk, welke dit boek ten
zeerste verdient.
Nog een laatste kleine opmerking
De Hr L. J. ten H. te U. kan geen
kinderbijslag ontvangen omdat hij niet
in loondienst is. Hoe dit alles precies
geregeld is. hebben we vrager uitvoerig
schriftelijk verteld.
De Hr F. dc Vr. te BI die zich be
zwaard gevoelt over het feit, dat hij
niet tot voogd over kleinkinderen wordt
benoemd hebben we aangeraden zich
met de Voogdijraad te verstaan.
De heer M. v. R. te Z. delen wij op
zijn vraag mede. dat hij zich voor het
eventueel verkrijgen van uitkering in
gevolge dc Noodwet Ouderdomsvoor
ziening kan wenden tot de Raad van
Arbeid te Nijmegen.
De zaak van de oorlogsschade wordt
door ons nader onderzocht.
De Hr J. S. te R. ls niet in alle op
zichten tevreden over de bestaande wet
geving op het gebied van de sociale
verzekering. Wij hebben de schrijver
rechtstreeks uiteengezet, dat de laatste
jaren op dit terrein reeds veel verbeterd
is en dat dc Regering thans doende is
het gehele vraagstuk van dc sociale
verzekering opnieuw te bezien.
De Hr G. K tc VI. voelt zich als
thuiswerker bezwaard over dc voor
schriften inzake de verschuldigde pre
mie voor verschillende sociale wetten.
HU meent, dat hij ten onrechte inlich
tingen moet verstrekken cn medewer
king moet verlenen. Wij hebben de
schrijver rechtstreeks meer in bijzon
derheden uiteengezet, waarom ook, al
is hier ccn schijnbare tegenstrijdigheid,
zij de beoordelaar vergund. Het heelt het belang van dc betrokkene voorop
mij gestoord dat. na ccn zo treffende -- J11 J-
en uitvoerige schildering van Van Ho
gcndorp's moeder in de aanvang van
het boek. op blz 274 plotseling sprake
's van ..wijlen Carojina van Hogen
dorp terwüi zij op blz. 199 nog spring
levend was cn wij intussen met geen
woord lets over haar sterven verno
men hebben. Ook hierin is bij een her-
druk gemakkelijk tc voorzien Derge
lijke kleinigheden schaden het boek
nauwelijks. Het moet op een zelden
betreden terrein een grote, belangrij
ke. zeer bizonderc aanwinst \an onze
literatuur genoemd worden.
T ijdschriften
In het „Kort Bestek" van „D e
Nieuwe Ste pa" wordt geschreven
over sight-seeing van schrijvers naar
aanleiding van de gala-avond der
Boekenweek en de demonstratie van
hun verkooptalent in de Amsterdamse
„Bijenkorf". De schrijver vraagt zich
af of hier sprake is van een „trahison
der cleres of (van een) démasqué der
olympiërs". Hoogtepunt van dit démas
qué der olympiërs was het toestromen
van schrijvers en dichters naar een
cafétje op de Rozengracht, waarvan
het gerucht zich snel had verbreid, dat
er „Het stille huisje" van A. Roland
Holst werd gezongen Weliswaar
heerste er zulk een kabaal dat het met
het „Stille Huisje" evenveel te maken
Maar die zanger die zanger, hij was
waarlijk de enige bard onder al die
gedemaskeerde goden. Hem was en
bleef het ernst, onder het luidst tu
mult (waar een ieder blaatte cn geen
koekoek riep) zong hij trezijde bij een
tafeltje, „terzijde horde", voqr een
enkele zacht het liedje dat hem zo
eigen bleek geworden alsof de stilte In
zijn stem was overgegaan Als er
iemand die avond het stille huisje en
aarmee de poëzie In ere herstelde,
dan deze stille In den lande die zijn
eenzaamheid in de menigte indruk
wekkend en onvergetelijk getrouw
bleef Hij was het die ie avond de
poëzie redde uit het misbaar van dich
ters cn burgers en haar in de roelands
hoorn zijner doofheid terugbracht naar
waar zij te vondeling wordt gelegd, ln
de nacht van eenzaamheid cn stilte".
J. M, C. Bon vy draagt persoonlijke
herinneringen bij aan drie Leidse leer
meesters. K a 1 f f. V e r w e y en Van
E y c k. drie hoogleraren die een ge
heel vormen al vertegenwoordigen zij
„andere schijnen". Dc schrijfster ka-
Kostelijk boekje
van Winkler
Voor de serie „Die grootste van dit
volck". die bij de Amsterdams Boek
en Courant Mij. verschijnt, heeft J o-
han Winkler een boekje over
Troelstra geschreven, dat hU ..Proleet
von een nieuwe tijd" heeft genoemd.
Een jaar of vijftien geleden kwam bij
Querido ook een boekje van Winkler
over Troelstra uit. dat de verschillen
de kanten van de grote persoonlijkheid,
die Troelstra was. belichtte: de dich
ter. de Fries de politicus enz. Het
nieuwe boekje, dat evenmin als het
andere een biografie is ln de echte
zin des woords. schetst Troelstra voor
namelijk als politicus cn daarmee als
\v<?gbereider voor dc nieuwe tijd. In
grote trekken toont Winkler de weg,
die Troclstra is gegaan door het poli
tieke leven van Nederland, een weg.
die tevens de oprichting, de groei, de
ups cn downs van dc SDAP in belang,
rijke mate bepaalde. De grote gebeur
tenissen uit het leven van deze partij
worden raak en helder beschreven en
ook Troelstra's befaamde „vergissing"
van 1918 die overigens ook in de toe-
komst nog veel stof tot discussie zal
geven, wordt uitvoerig en met veel be
grip besproken.
Is Troelstra in die dagen meer ro
manticus dan politicus geweest? De
SDAP is er jaren geleden nog om hard
gevallen, maar duizenden arbeiders
hebben er Troelstra als mens te liever
om gekregen. Lees. wat Winkler er van
zegt: In die dagen Troelstra zat ziek
en teleurgesteld thuis was er een
SDAP-congTes in R'dam. Troelstra's
vergissing ls besproken hij krijgt on
gelijk. maar plotseling roept iemand ln
do zaal: ..Troelstra moet komen" En
er klinkt gejuich. En dan: ..De tweede
dag van het congres, een afgevaardig
de van de handels- en kantoorbedien
den is juist aan het woord, ziet men
hem door een deur op het toneel ver
schijnen. Er ontstaat een felle bewe
ging. een plotse deining in de zaal. de
afgevaardigde breekt z(jn rede af. mid
den in een zin. nu staat ieder op
Troelstra ls gekomen wal doet het er
toe dat men zo pas nog zich liet over
tuigen van de onjuistheid van zijn op
treden. zijn tactiek. hU is weer in hun
midden, moeizaam zich bedwingend,
zich rechtophoudend, daar. op dat po
dium. staat hij voor hen, En zij jui
chen. zij roepen cn zij weten, niet wat
zjj dringen naar voren, zij zouden alien
die hand willen grijpen, waarmee hij
hen groet, die hand met het groot en
mild gebaar. Dan maakt zich uit het
geroep een schorre ontroerde stem
los roept zij. zingt zij? Zij zingt, ande
ren nemen de woorden overde
Internationale zal morgen heersen op
aard".
Deze regels en de sfeer, die er uit
spreekt, zijn kenmerkend voor de lief
de. die Troelstra in ons land door vele
tienduizenden is toegedragen en die
ook Winkler Troelstra's secretaris van
weleer, nog bezielde toen hij dit boek
schreef. Want dit boek is vóór alles
door liefde ingegeven, hoezeer deze
ook door politiek en zakelijk inzicht
werd geleid. Deze liefde trilt door in
bijna iedere regel van dit uitmuntend
cn vaak in ontroerend proza geschreven
Mr. P. J. TROELSTRA
kostelijke boekje, waarin wij
groot politicus toch voornamelijk
mens leren kennen.
raktcrlseert hun betekenis in een vol
ledige geschiedenis heeft verenigd.
Voor het onderwijs van Verwcy waren
de vreugde cn het leven twee kern
woorden. met daarnaast „het vers" of
de vormdrift, met als kenmerken hét
rhythme en dc toon. In Van Eyck zijn
de hoogleraar en de schrijver-dichter
feitelijk niet te scheiden. Hij onthult
de metaphyslca van de dichtkunst, zo
als Verwey er de ziel. het gemoed, van
had gegeven en Kalff de kundige gids
voor haar geschiedenis was geweest
H. Vos schrijft over de economische
r.nle met België. H. J Pos over de
Griekse sofistlck cn onze tijd.
Thomas More
In „Ad Interim" hespreekt Em-
mv van Lokhorst de voorstelling,
welke Comedia gaf van 'Thomas More
van Henr. Roland Holst, De dichteres
heeft de figuur van Thomas More zo
betoogt zij doen leven „als een mens
van buitengewone karakterkracht, van
pure noblesse cn nooit wankelende
overtuiging, ccn mens. die zijn gehele
leven, onafhankelijk van wisselend ge
tij. van veranderende geloofsvormen
of geestelijke stromingen, uitsluitend
de stem van zijn geweten volgde en
daarin zijn rust vond. temidden van
haat en bedreiging More's monoloog
in het derde bcdrllf bezit een Shake-
speareaanse grootheid ln die verheven
woorden, waarmee eenzaamheid en de
naderende dood worden aanvaard ln
het zich richten od de toekomst van
broederschap, die voor hem de „won
derzoete vrede" betekent." ..Dat het
Nederlandse toneel een avond als deze
brengen kan. bewijst, dat er een niet
te doven vlamvan bezieling brandt
Er is poëzie van Pierre Kemp,
Hubert van Herrewcghen en
Nico Verhoeven cn proza van
Henk Breukcr en Ferdinand
Langen.
De Haagse componist Z e n o
M a r c e 1 1 a heeft ln opdracht van
de Engelse zangeres E 1 s a Hart
enkele liederen geschreven. Ter ge
legenheid van de 23-ste sterfdag van
de dichter Jacob Israel dc
Haan. zullen diens verzamelde ge
dichten in twee bundels verschijnen.
De Nederlandse violist Sam S w a a p
zal enkele concerten in Finland geven.
Ter gelegenheid van zijn vijftigjarig
bestaan zal het Aalsmeers Fanfare
corps een internatioaal muziekconcours
organiseren. De Nederlandse musi
cus P J. D ad o. ex-eerste cellist van
de Groninger Orkestvereniging, is te
Rotterdam overleden. De componist
Richard Strauss wordt 11
Juni 85 jaar. Zijn opera ..Der Rosen-
kavaüer" zal dan als ijsballet tc Gor-
inisch-Partenkirchen worden uitge
voerd. Alexander Korda
zal waarschijnlijk nog dit jaar een fro-
le film vervaardigen over het leven der
Afrikaanse voortrekkers. Het Rönt-
genkwarict is naar Wcst-Indié vertrok
ken voor het geven van concerten.
In de kunstzaal ..Hamdorff' te Laren
is een tentoonstelling ingericht van
werken van de schilder Jaap
D o o y e n w a a r d. Het Rotter
dams Toneel heeft dc première gege
ven van ..Edward mijn zoon" van R o-
bert Mosley en Noël
L a n g 1 e y. De Nederlandse Kunst
kring exposeert werken van zijn leden
ln Panorama Mes-dag te 's Gravenhagc.
o In de kunsthandel Van W i s-
s e 1 1 n g h te Amsterdam is een ten
toonstelling ingericht van Franse schil
derkunst uit dc 19e en 20ste eeuw.
Uit de kathedraal te Erfurt is een
schilderij van Lucas Cranach
gestolen, voorstellende ..Het huwelijk
van de heilige Catherlna".
staat cn derhalve in elk geval de ge
wenste inlichtingen moeten worden ge
geven.
Intussen kan men, als men zich be
zwaard voelt, in beroep gaan bij de
Raad van Beroep.
J. n. B. tc Z. U moet een aanvrage
om invaliditeltsrentc indienen bij de
Raad van Arbeid te Utrecht. Verder
lichten wjj U rechtstreeks ln.
De Hr P. B. tc R., die over ouderdoms-
verg schrijft, delen wc. naast hetgeen
we hem nog per brief berichten, het
volgende mede:
In de Noodwet Ouderdomsvoorzie
ning wordt niet de cis gesteld, dat
men. om voor een uitkering in aanmer
king te komen, zonder enig vermogen,
in welke vorm dan ook. moet z(jn. Wel
moet men er mede rekenen, dat het in
komen een bepaald bedrag afhanke
lijk van de gemeente, waarin men
woont niet te boven gaat. Deze in
komensgrens is voor gehuwden en on-
gehuv.den verschillend.
Dc Hr P. J. T. tc R. hebben we, gelet
op de subtiele vragen, persoonlijk Inge
licht.
Mcj. A. de Cl. te zij op haar vra
gen o.m. geantwoord, dat de Noodwet
Ouderdomsvoorziening, zoals wij die
thans kennen, is bedoeld voor al diege
nen. die tussen 1 October 1947 cn 1
October 1950 de leeftijd van 65 Jaar
bereikt hebben of nog zullen bereiken.
Voorts hebben zij. die vóór 1 October
1947 65 jaar werden, eveneens aanspraak
op uitkering krachtens deze wet Welke
regeling zal gelden voor hen. die eerst
na 1 October 1950 65 Jaar zullen worden,
ls thans nog niet bekend.
Verder schreven we MeJ. A. te C. nog
rechtstreeks.
VOOR DE EERSTE MAAL na de
oorlog zal een Frans voetbalteam
tegen de Nederlandse nationale
ploeg uitkomen op Zaterdag 23
April in het Feijenoordstadion te
Rotterdam. Donderdagochtend ar
riveerden 14 spelerstoaaruit de
Franse ploeg zal worden samenge
steld. met de president en dc
secretaris van de Franse voetbal
bond, op Schiphol.
„Is dat fototoestel te koop?"
vroeg de chauffeur van de cantine-
wagen aan de infanterist. Maar die
voelde er niets voor. De chauffeur
dronk zijn thee. „Even goede
vrienden, hoor," verklaarde hij
geruststellend. Hij had het air van
de man die de mensen kent en
overal handel ruikt. Zijn kameraad,
de verkoper, stond buiten in de
•wagen de rij af te helpen, die zich
voor zijn rijdende winkel had ge
vormd.
Scheermesjes, brillantine, siga
retten, schoensmeer etc. De chauf
feur begon commerciële belangstel
ling te tonen voor ons pistool maar
we moesten hem "teleur stellen. Het
contact was hiermee gelegd en wc
ER ZIJN PLAAJSEN in het Hol
landse landschap waar het moge
lijk is van twee lente attracties
tegelijk tc genieten. In de buurt
van Hillegom prijken dc bloeiende
perebomen tegen de achtergrond
van kleurige bollenvelden.
Elke geordende samenleving heeft
wetten nodig. Zeker deze wetten
zijn wel eens lastig, vooral als ze
iets bepalen, dat niet precies in
overeenstemming is met onze be
doeling. Maar leven zonder wetten
is, zeker in onze ingewikkelde
maatschappij, ondenkbaar. Stel U
eens voor, dat we geen wet hadden
op het lager onderwijs of over ver
koop van alcoholhoudende dran
ken (Drankwet), of hoe je hande
len moet bij aan- en verkoop (Bur
gerlijk Wetboek) of over het be
talen van belastingen?
We zullen het dan ook wel met
elkaar eens zijn, dat ons leven be
heerst wordt door wetten, al mer
ken we er in de praktijk als we
maar binnen de perken van de wet
blijven niet zoveel van.
Maar hoeveel mensen, ook zij,
die getrouw hun dagblad lezen,
hebben er nu idee van hoe wetten
tot stand komen, kortom hoe we
met elkaar geregeerd worden?
Zeker, dat er een Tweede en
Eerste Kamer is en dat er minis-
HE Britse adel heeft de-
1-, ze week getracht zich
te herstellen van de aan
slag die tijdens de Paas
dagen door het publiek op
hun exclusiviteit onderno
men is, een aanslag die
sommige leden der beurs
gespekt heeft en anderen
alleen maar narigheid
heeft bezorgd.
De ondernemende mar
kies van Bath kwam er on
der de aristocraten mis
schien nog het best af en
de cocknles (de „toffe jon
gens") opder de bezoekers
van zijn domein zwaaiden
hem de hoogste lof toe die
zij kunnen geven. „Hij is
een verdraaid aardige ke
rel", zeiden ze.
Dc zesde markies van
Bath, zag er niet bepaald
uit als de eigenaar van het
in Queen Elizabeth stijl ge
houden gebouw nabij War
minster in Wiltshire, toen
hij in hemdsmouwen fun
geerde als hoofdbewaker
der parkeerplaats voor de
automobilisten die zijn
landgoed kwamen bezichti
gen. Zijn drie jonge zoons,
Moreel geschokt, maar
de beurs gespekt
alle drie lords bij geboor
te-recht. incasseerden van
iedere bezoeker een half
crown (f 1.25) en fungeer
den verder als gidsen in
het historische gebouw.
Vele bezoekers die niet
wisten wie de jongens wa
ren, gaven hun een kwar
tje of een halve gulden
fooi.
De jongens, waarvan de
oudste zeventien jaar is,
accepteerden de fooien op
hun vaders advies. De zes
de markies zeide dat hij
deze maand zijn huis voor
het publiek heeft openge
steld om de onkosten te
bestrijden die het gevolg
z(jn van de „politiek van
tegenwerking" van de ar
beidersregering tegen de
grootgrondbezitters.
DE hertog van Rich
mond profiteerde van
Ie opkomst van veertig dui
zend sportliefhebbers die
naar zijn baan te Good
wood in Sussex waren ge
komen om een wedstrijd
van race-auto's te zum.
Doch het geld vloeide niet
zonder moeilijkheden in de
zak van de hertog. Het pu
bliek verbrak namelijk de
afzetting en liep de baan
op, waar de race-auto's hun
leven in gevaar brachten.
Tevergeefs probeerde de
politie het publiek te over
reden terug te gaan. Toen
verscheen een lichtge
bouwde. in grijs flanellen loclttcJ1. m «..vos
broek gestoken man op de jcen gaj <je hertog opdracht
baan en vroeg het publiek Qm poorten van het
aard niet veel voor. Hij no
digde de woordvoerder van
het publiek uit om bij hem
thuis een borrel te komen
drinken én hij bood aan
diens entree-geld van 5
gulden terug te betalen. Dc
„leider" der schreeuwers
ging zich schamen en het
publiek ging weer naar de
plaats waar het hoorde.
E hertog van Marlbo
rough laat zijn land
goed altijd open voor een
discreet publiek. Met de
Paasdagen kwamen echter
vele brutale mensen die
zijn particuliere bloemtuin
vertrapten en zelfs door de
ramen zijn woning binnen-
loerden. In Woede ontsto-
weer achter de afzetting te
gaan. „We kunnen niets
zien, we willen ons geld
terug". werd terugge-
schreeuwd.
De man. die eens een be-
van
landgoed te sluiten.
Elders gedroeg het pu
bliek zich echter beter en
de adellijke eigenaars van
een half dozijn andere
kend coureur was en zich landgoederen die voor het
bü het publiek als de her- publiek geopend waren,
tog van Richmond bekend zeiden dat er geen reden
maakte, voelde daar uiter- was de poorten te sluiten.
ters zijn, och dat is wel algemeen
doorgedrongen. Maar als we eens
aan honderd willekeurige Neder
landers vragen: „Hoe is nu precies
de loop van een wet vóórdat hij
werkelijk wetskracht heeft? Of wat
is precies de taak van Gedepu
teerde Staten?", we zijn ervan
overtuigd, dat velen het met ge
makkelijk zouden hebben om die
vragen te beantwoorden.
Een poging naar we hopen
een gelukkige onderneemt het
gemeentebestuur van Utrecht om
de nieuwe kiezers in een speciale
bijeenkomst een uiteenzetting te
doen van hun burgerrechten en
-plichten. Voorlopig heeft de Ne
derlandse burger nodig, voorlich
ting recht op de man af.
We namen één dezer dagen ken
nis van een uitnemend geschreven
brochure, uitgave van de Partij
van de Arbeid en getiteld: „Hoe
worden we geregeerd?" De heer P.
C. de Jonge vertelt in 71 blad
zijden op zeer leesbare wijze over
62 onderwerpen, die het „regeren"
van Nederland uitmaken. Van be
grotingen, de koning, Gedeputeer
de Staten, kieskringen, motie van
orde, ontstaan van een wet, zelfbe
stuur. enz. enz. wordt op onder
houdende wijze verhaald met als
inleiding een hoofdstukje over de
wording van onze staat. Het zij ons
vergund hier gedeeltelijk weer te
geven wat over onze voornaamste
wet, de Grondwet wordt gezegd:
„V/at is de betekenis van een
grondwet?
De grondwet is een fundamen
tele wet, d.w.z. ze vormt de grond
slag van de hele bestuursinrich
ting. Ze bevat de rechten en plich
ten van hen die regeren, evenzeer
als de rechten cn plichten van
het volk. Alles wat verder door
de regering vastgesteld of ge
daan zal worden, moet in overeen
stemming zijn met de grondwet,
moet voortvloeien uit de beginse
len die in de grondwet zijn neer
gelegd. Zowel de hoogste machts
drager als dc nederigste burger
dient steeds de grondwet te eer
biedigen. Dit wordt duidelijk tot
uitdrukking gebracht door de ver
plichting des Konings om bij aan
vaarding der regering de eed op de
grondwet af te leggente zweren
dat hij de grondwet zal handhaven;
maar evenzeer door het voorschrift
dat ieder lid der le of 2e Kamer
alvorens zitting te nemen, trouw
aan de grondwet moet zweren of
beloven.
De grondwet regelt de hoofdza
ken van ons staatsbestuur."
vroegen een lift naar de volgende
post. „Kruip er maar bij," zei de
haridelsman.
En zo bestegen we de „Ommen".
Het zal wel meer dan een jaar ge
leden zijn dat we deze wagen voor
het eerst, toen nog splinternieuw,
in West-Java zagen verschijnen.
Hij was geschonken door de bevol
king van Ommen, die er als spreuk
op had laten schilderen het vrien
delijke „T Giet ow goed bi' al waj
doet". De bemanning is het afge
lopen jaar verwisseld, maar de
wagen, de spreuk cn de uitvoering
van de goede bedoelingen van de
schenkers zijn gebleven.
Sold. B o u m a, uit Wijns (Fries
land) is de verkoper (en wagen-
commandant, vertelde hij). Hij is
O.V.W.-Stoottroeper, was een paar
maanden na zijn bataljon gekomen,
moest nu ook een paar maanden
later naar huis. Maar toen hij een
maal aan de beurt was, werd de
repatriëring stopgezet en nu is de
duur van zijn tropentijd de drie
jaar gepasseerd. „Prettig is het
niet. Maar ik heb het zelf gewild,
naar Indonesië gaan. En als Je een
maal thuis bent, ben je de beroe-
digheid vergeten en herinner je je
alleen maar de leuke dingen".
De chauffeur, sold, le kl. N a u
w e 1 a n t. verkeert in het zelfde
geval: O.V.W.-er, later gekomen,
zit nu ook ruim drie jaar in Indo
nesië. Hij is Tilburger, maar voelt
zich ook een halve Fries omdat hij
met een Friezin is getrouwd
vroeger vaak met het Friese O.V.-
W.-bataljon heeft opgetrokken. Hij
zat toen bij de verkenningstroepen
en als herinnering aan die roem
ruchte tijd draagt hij nog altijd een
zwarte baret.
Met z'n drieën zitten we in de
cabine. Terwijl Nauwelant behen
dig de diepste kuilen in de slechte
weg omzeilt en wij alle moeite
hebben om ons hoofd te bescher
men tegen al te onzachte aanrakin
gen met het dak van de cabine
vertellen de Fries cn de Braban
der van hun belevenissen.
Slechte wegen
Met de actie naar Noord-Bantam
zijn zij met de „Ommen" meege-
weest en nadien hebben ze dit
rayon gehouden. Het is geen mak
kelijke streek om te berijden. Dat
zit hem in de wegen die in dit ge
bied op een vreselijke manier ver
waarloosd zijn.
Steeds als we na een toumée
terug zijn in Batavia hebben we
last van onze nieren. De wagen
houdt zich best. Er is veel onder
houd aan, maar de motor trekt
nog goed. Ja, ze denken wel eens:
wat hebben die knapen van de
cantinewagen een vrij leven, elke
dag ergens anders. Een kameraad
van me zei dat ook. In zijn verlof
heeft hij een week met me gere
den. Hij was haast nooit uit Bata
via geweest en hij had genoten.
Maar hij zou het nooit langer dan
een week willen doen, tot die con
clusie was hij na afloop wel geko
men.
En hoe was het dan met hen ge
steld? Och, als je dit leven ge
wend was dan wilde je het niet
meer anders. Op elke post ging je
je thuis voelen. Je bed gooi je in
de wagen, eten is er overal en sol
daten zijn gastvrij. Omdat ze we
ten wat het is gastvrijheid te ont
vangen. En als tegenprestatie doe
je boodschappen voor de mensen,
neem je brieven of pakjes mee.
Het is een bijzonder militair be
staan, het leven van een cantine-
wagenbemanning. Een soort zigeu
nerleven in het leger.
V rouwendienstplicht
voor gezinszorg
it las in uw blad ccn artikel onder
het hoofd „Lezers schrijven ons" over
vrouwcndienstpllcht voor gezinszorg.
Naar aanleiding daarvan zou ik gaarne
op dc volgende punten de aandacht
vcsUgqn.
1. Dienstplicht voor mannen ls nood
zakelijk voor een primaire behoefte.
ZIJ bezorgt overheid cn maatschappij
veel last en voor een 'secundaire be
hoefte zou zU nooit ingesteld worden.
De landsverdediging is nu eenmaal
primair cn niet op andere wijze te be
werkstelligen Stellen wij daar tegen
over de vrouwendlenstollcht zoals
G. van Kleef dit wenst, dan bezorgen
wij de meisjes ccn vrijheidsbeperking
en .remming die wij dc mannen gaarne
zouden besparen. Waarom het hun dan
opgelegd waar het geen primaire be
hoefte betreft? Het gehele plan lijkt
veel oo arbeidsinzet of soortgeltlkc
Oost Europese instellingen.
2a. Verwacht G. v K. ccn arbclds-
verschulving van de fabrieken naar do
gezinszorg? Het lijkt mU onverstandig
om Juist nu dc productie van ons land
zo hoog mogelijk opgevoerd moet wor
den. deze krachten aan de fabrieken
te onttrekken:
b Wil G. v. K. het tekort aan perso
neel voor gezinszorg aanzuiveren uit
ccn fictieve groep van nictsdoendo
meisjes? Op ccn kleine groep van
paardrijdende rijke Jongcdochtcrs na
s het in deze moeilijke tijd niet aan
te nemen dat er zo maar meisjes lopen
niets tc doen:
3. Dc realisering van een vrouwcltjko
dienstplichtwet voor gezinszorg. In con-
creto stuit op dc volgende kwesties.
a. Wie moet dc kosten dragen? Wor
den dc meisjes van staatswege bezol
digd. zo Ja ls het dan billijk om ge
zinnen die door hard werken zich do
kosten van hulp kunnen besparen cr
belasting voor te laten betalen? "Wor
den de kosten door de werkgeefsters
gedragen dan kunnen kleine Inkomens
geen deel hebben aan de vruchten van
de vrouwondlenstplichtwct. Indien dan
door gebrek aan koopkracht niet do
gehele lichting geplaatst wordt. wlo
garandeert dc rest dan hun inkomsten
uit hoofde van gezinsverzorgster of
moeten zij dan elders tewerkgesteld
worden? Het zou alweer het karakter
krijgen van een arbeidsinzet.
b Welke sancties zouden gesteld
moeten worden ln geval van sabotago
van dc gestelde eisen?
4. Het ls duidelijk waar het op neer
zou komen. Meisjes uit rijke kringen
gaan studeren cn zullen (daar zal wel
voor gezorgd wordenI) vrijgesteld zijn.
Hulsvrouwen uit armere of grotere ge
zinnen zullen een mlllclen-gczlnsvcr-
zorgster (dienstbode is ook goed) niet
kunnen betalen. Ergo. meisjes van do
minder gesitueerde bevolking zuilen
verplicht worden ln dienst te gaan bij
dames uit dc best gesitueerde kringen.
En dat ls dan „tot heil des vaderjands'.
W. M. DUYKER.
Kan dat niet vlugger?
Ik heb een broer als (dpi.) militair
in Indonesië en lees regelmatig ln do
krant of hoor. via de luidsprekers' fa
milieleden van militairen ln Indonesië,
«chrijft dikwijls want post voor hen Is
evenveel, bij wJtec van spreken, als
eten. Mijn ouden cn ik schrijven ge
durig drie maal per weck. En dan zo.
dat iedere brief ccn vol etmaal vóór
een vertrekkend vliegtuig ln de brie
venbus ligt. Maar hoewel er driemaal
per week ccn vliegtuig naar Indonesië
gaat. krijgt mijn broer dikwijls veer
tien dagen lang niets cn dan in één
bezorging soms acht negen brieven
tegelijk. In omgekeerde richting ls dat
net zo. Ik vraag mij' daarom af: wat
voor nut heeft het als er steeds weer
aangespoord wordt veel te schrijven, als
de Jongens (want mijn broer ls het niet
alleen) toch zo nu en dan maar ccna
Iets ontvangen. En dan ls mijn bedoe
ling ook, dat dan door hen, die cr wat
aan doen kunnen, aandacht cr aan zal
worden geschonken. Ik zal het niet
alleen zijn die klaagt over slechte ver
binding per post. zowel van hier naar
Indonesië als vandaar naar hier.
G. t« Z
Indonesië heeft schuld
van vijf milliard
In ccn Interview met Het Dagblad
te Batavia heeft de heer A. O u d t. the
saurier-generaal. medegedeeld, dot da
Indonesische staatsschuld gestegen ls
tot ongeveer vijf milliard gulden. Het
grootste deel van deze schuld ls aan het
buitenland, hetgeen voor ccn kapitaal
arm land als Indonesië naar verhouding
een zwaardere last betekent dan voor
kapltaalrijkc landen. De heer Oudt ver
klaarde, dat drastische bezuinigingen
met opvoering van de middelen, waar
enigszins mogelijk is, noodzakelijk zijn
om te komen tot ccn sluitende begro
ting. Dit laatste is nodig voor een ge
zonde financiële toestand. Verder deel
de dc heer Oudt mede, dat de begro
tingen van dc na-oorlogse Jaren be
langrijke tekorten vertonen. In 1947 be
droeg dit tekort b.v. bijna 1,9 milliard
doch inmiddels Is gebleken, dat het
werkelijke tekort minder is. De binnen
landse schuld bedraagt thans acht tot
negen mlllloen gulden plus 850 mll-
liocn aan uitgegeven muntbiljetten.
„WIJ kunnen niet op dezelfde voet
doorgaan", aldus de heer Oudt. Dc be
grotingstekorten worden ln de hand ge
werkt door dc politieke situatie cn do
enorme smokkelhandel op Singapore.
Voorts wees dc heer Oudt nog op do
zich steeds uitbreidende geldcirculatie,
die mede oorzaak ls van het sprongsge
wijze gestegen prijspeil.
Katwijk krijgt ccn tweede badin
richting aan zee.
Welke rechtspositie
in de toekomst?
Er heerst ongerustheid onder de
Nederlandse ambtenaren in Indone
sië, zo lezen wij in „De Centrale",
maandblad van de Centrale van Ne
derlands Personeel in Overheids
dienst. die in Batavia is gevestigd.
Zij zijn van mening, dat hun positie
„zwevend" is, want wat gaat er met
hen gebeuren als het Nederlandse
gezag wordt overgedragen aan de
federale regering of de Verenigde
Staten van Indonesië? Kunnen zij
dan in dienst blijven of moeten zij
repatriëren?
Ongeveer een jaar geleden heeft
de regering in Den Haag de commis
sie-W erner opdracht gegeven
richtlijnen omtrent de rechtspositie
der Nederlandse ambtenaren ln In
donesië uit te stippelen. De heren
Werner en Wiegel, leden van
genoemde commissie, kwamen in
September 1948 met een voorlopig
rapport naar Indonesië voor bespre
kingen met de prefederale regering.
Zij voerden ook, binnen het zg. in
formeel overleg, onderhandelingen
met mensen uit de vakbeweging,
zonder echter officieel overleg met
dc vakbeweging te plegen. Later is
het rapport der commissie-Werner
bekend gemaakt aan vertegenwoor
digers der ambtelijke vakbeweging,
aan wie echter geheimhouding werd
opgelegd. Nu weten de ambtenaren
dus nog niets!
Dr Beel, de Hoge Vertegenwoordi-
ger van de Kroon, heeft kort gele- de Zwitserse Jaarbeurs gehouden.
den verklaard, dat „ten aanzien van
deze materie door de Nederlandso
regering een uitvoerige regeling is
ontworpen, welke met de vertegen
woordigers der betrokken werkne
mers-organisaties is besproken. Deze
zal, naar het mij voorkomt," aldus
dr Beel, „een bevredigende oplos
sing van dit moeilijke vraagstuk
kunnen brengen. In beginsel zullen
de thans in Indonesië dienende amb
tenaren overgaan in dienst van de
federale regering, voor zover deze
dat wenst en de betrokkenen daar
toe bereid zijn."
Wat gebeurt cr?
„Feitelijk weten wij nu nog niets."
redeneren de vakorganisaties, en zij
vragen: „Boe luidt deze regeling, wio
kunnen in dienst blijven en wat ge
beurt er precies met hen, die dat
niet wensen?"
De ontevredenheid over deze on
zekerheid heeft zich gedemonstreerd
in een protest, dat de afdeling Ba
tavia van de Centrale van Neder
lands Personeel in Overheidsdienst
heeft geuit. De S.V O heeft in een
uitvoerige resolutie open boeken ge-
eist over de rechtspositie- En hun
eigen mensen, die misschien iets
meer, waarschijnlijk alles over de
ontworpen regeling weten, moeten
hun mond houden.
De netto-opbrengst van de Jubi
leum-wandeltocht der KLM komt ten
goede aan het Rode Kruis.
In Hedcl (Gld.) ls een school uit
gebrand.
In Basel wordt van 7 tot 17 Mei
