Win schooljeugd voor de muziek!
mM
De 9 Muzen
EN KENT U DIT SCHILDERIJ?
MAURICE MAETERLINCK
Hindoe-danskunst 7 eeuwen oud
Herleving van de pantomime
Zaterdag 14 Mei 1949
5
Internationaal streven muziek weer
voor en van het volk te doen zijn
TiE NEDERLANDSE STICHTING „Jeugd en muziek", de in 1948 on-
LJ gerichte afdeling van de Fêdération internationale des jeunesses
musicales", organiseert van 4 tot 6 Juni in Den Haag en Scheveningen
een internationaal congres, dat onder bescherming staat van de minister
van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen. Deze stichting „Jeugd en
Muziek", waarvan het directoraat gevoerd wordt door Sem Dresden
is te zien als een voorlopige resultante van pioniersdaden en nieuwe
stromingen, van een bewustworden ook bij de overheid van de
plicht een herstelkracht van algemeen geestelijk belang, die zich ge
durende enige tientallen jaren geleidelijk duidelijker en niet meer ne-
geerbaar is gaan aftekenen in een ziek kunstleven, te helpen bevorderen
Bij het doen ontkiemen van deze kracht is er veel misgetast en veel
ook ten opzichte van het eigenlijke doel mislukt, zoals bij vrijwel alle
op zichzelf waardevolle kunst-aan-het-volk-instituten het geval was.
Ook nu weer moeten wij ons wapenen tegen modieuze tendenzen van
werkterrein zoekende componisten, waar 't een vooropgezet brengen
van de „volkstoon" betreft, en tegen uitvoerders, voorzover hun activi
teit voor de oude kunst en het oude volkslied slechts steunt op would-be
interesse. Het is moeilijk hierbij kaf van koren te onderscheiden in het
compositorisch werk en men zal de inderdaad voor velen onvermoed-
schone vóór-Bachse kunst en het wondermooie oude volkslied toch niet
als „enig goed" voor de toekomst mogen voorbehouden, hetgeen men
hier en daar propageerde.
Tvi.nst is de 7aak van de I d«<-.h«rl]ike activiteit. zo rijk en
„jVlinSl IS ue ZddK dll uc verbindend en verheffend
ziel
van een v
•olk"
Zoveel pogingen tot gezonde ver
nieuwing zijn reeds te pletter ge
slagen tegen conventie, wanbegrip
en gebrek aan materiële hulp, dat
men de neiging in zich kon voelen
opkomen en de peilloos diepe af
grond tussen kunst en volk als een
natuurlijke en onheelbare wond te
beschouwen van een gedestructeer-
de, in een periode van natuurlijk
verval belande cultuur. Al zolang
handhaafde zich immers de toe
stand. waarin een zeer kleine élite
de kunst volgt in haar groei en een
iets grotere massa-élite nog slechts
volkomen behaaglijk „zwemt" in de
19de eeuwse romantiek. Zij vormen
de top van een pyramide, die ver
bandloos zweeft boven een basis
massa, die slechts het gestandaardi
seerde vermaak zoekt. Maar ik ge
loof en zeer velen met mij
dat een herstelstroming, die inter
nationaal is, een gezonde bron moet
hebben.
Waarop berusten anders de kracht
en de overtuiging van pioniers, als
in ons land bijvoorbeeld een Wil
lem Gehrels en een Jan de Boer,
die meer waarde hebben voor de
muziek, dan alle beroemde solisten
bij elkaar? Waarop steunt anders
het initiatief van een ter zake kun
dig en vooruitziend man als de eer
ste na-oorlogse minister van O. K.
en W., prof. dr. G. van der Leeuw,
gebaseerd op zijn woord: „Kunst is
de zaak van de ziel van een volk"?
Veel is in ons „land van penning
poetsers" (woord van Beethoven)
sindsdien, gelijk met zoveel andere
tijdens de oorlog gekweekte illusies,
weer afgebroken. Schoolmusici, van
hogerhand tot hun zware studie
verleid, lopen, ondanks de wettelijk
aangenomen plannen tot invoering
van de muziek als leervak op HB-
scholen en gymnasia, werkloos
rond, afhankelijk van particulier
initiatief van directeuren en recto
ren.
Maar een logische toekomst is
niet te keren. Hoezeer wij ook
achteraan sjokken, hoezeer wij ook
bij andere volken de kat eerst uit
de boom kijken En het is daarom
verheugend. dat de stichting
„Jeugd en muziek" een zo sober
en nuchter mogelijk residu van
herstelkrachten coördinerend mag
ontplooien in internationaal ver
band. Zij heeft uit alle strevingen
naar een zinvoller kunstleven be
grepen, dat het reeds duizenden
jaren oude, ten goede en ten kwa
de gebruikte axioma „Wie de jeugd
heeft, heeft de toekomst" het meest
doeltreffende uitgangspunt is. Zij
leert de jeugd niet alleen luisteren
naar muziek, doch weet dat het
bezig-zijn mét iets. het zélf-doen,
het in de eigen daad beleven, de
ware vreugde brengt en het échte,
het niet-snobistische, cultuur be
zit. En daarom organiseert de
stichting niet alleen school- en an
dere jeugdconcerten, maar zij wil
het musiceren in huis en op school,
verbindend
geest in gezin en schoolhuishou
ding (die wij door de individualis
tische op virtuositeit gespitste ro
mantiek te zeer verloren) weer
bevorderen. Zij wil zo nu en dan
een interscholair verband leggen
tussen de schoolorkestjes en op
jaarlijkse congressen internatio
naal contact bevorderen. Een
pracht idee is het om daarbij jonge
aankomende musici te laten sa
menspelen. Zij zullen in deze om
geving immers gaan begrijpen,
hoeveel zinvoller en mooier het is
om zich in dienst van de jonge ge
meenschap te stellen, dan in een
dodelijke concurrentie van een
zinloos componisten- en virtuozen-
dom hun ongeluk tegemoet te gaan.
Componist en solist zullen moeten
blijven, doch daar zal niet meer
het enige doel liggen.
Van al te hoog georganiseerde,
permanente interscholaire orkes
ten ben ik tegenstander, wijl zij de
schoolorkesten zouden afromen en
verarmen en omdat ieder streven
naar geïsoleerde virtuositeit m i.
het overbrengen van ziektekiemen
uit ons concertleven betekent. Het
toekomstwerk der musici zal die
nend-functioneel moeten zijn, zo-
JOHN RAEDECKER
maakte het zojuist gereed geko
men oorlogsmonument voor
Waalwijk.
„Het boek van nu"
De dlchtersvrouwcn moeten het
Aprilnummer van „Het Book van
N u" naar niet lezen. De hoge eisen,
welke daarin nan haar worden gesteld
zouden het plezier ln haar leven maar
vergallen. „Een vrouw, die een kunste
naar trouwt heeft (Immers) a 11 y d
een medeminnaar en Is a 11U d de
tweede." De kunstenaar wil „tegen
zijn vrouw óp en op haar neerzien. ZIJ
moet zijn meerdere zijn mindere, zijn
godin en zijn dienster zijn. En het Is
niet gemakkelijk om als muze én meld
op te treden."
Maar het ls Jan Grcshoff. die deze
boutade aan de dlchtersvrouw wijdt
die zelf meer dnn dertig jaar gehuwd
en „dus waarschijnlijk geen kunste
naar" ls. zoa.s hij zegt.
In hetzelfde nummer blijkt opnieuw
zijn stimulerende Invloed op de dich
tersbent. Hij was het Immers ook weer
die tijdens de oorlog in New York
Marnix Gijscn er toe aanzette weer
verzen te gaan schrijven en zo ont
stond het gedicht „De Stoicljn spreekt"
G. H. 's-Gravcsande had een Interview
met Gijscn. die een dertig Jaar geleden
begon met het schrijven van litteratuur
en die altijd een moralist heeft willen
zijn. Voor hem was de vraag niet hoe
I wij leven, maar hoe wij móeten leven
i Hij ziet twee grote fouten In dc Vlaam-
i se letterkunde: het romantisme en het
provincialisme. ZU zijn hem een per
manente ergernis en het Nederlandse
publiek moedigt die fouten aan.
Dc Vlamingen krijgen ln dit nummer
wc. hun deel: Gerard van Eckcrcn
bespreekt het werk van drie Vlamin
gen en Garmt Stuiveling schrijft over
de ..Nederlandse Poëtica" van Achilles
Musschc.
Een Zondagskind stierf
Synthese van tegengestelde cultuursferen
N onze prille jeugdjaren leerden door in het Frans te schrijven dus
een nuance van geestesgesteldheid
aan de letteren der grote volken
1 we een versje:
„Ik ben een kind
Van God bemind
En tot geluk geschapen."
Zulk een Zondagskind was de op
86-jarige leeftijd overleden Mau
rice Maeterlinck, over wiens ver
bazingwekkend zonnig bestaan,
waarin hij spelenderwijs een we
reldroem bereikte gelijk zelden aan
door:
als in stilte pioniers enorme
waarde ontbolsteren, pioniers, die
ook in „de provincie" een gehele
litteratuur voor schoolmuziek
reeds deden ontstaan. Het kramp
achtig naar voren brengen van het
„ik" in allerlei bijzonderheden
moet plaats maken voor het die
nende, meer nederige geluk, waar
uit eens een Matthaeus Passion
ontsproot als top-symbool van een
gemeenschap.
PIET MöHRINGER
D
Beiaardschool in
Amersfoort
'E nog Jonge Amersfoortse Klokken
spelvercnlglng nam onlangs het
besluit om in Amersfoort, naar het voor
beeld van Mechelen in België, een
Nederlandse school voor beiaardiers te
openen De stichting van deze school is
voor een bclangriik deel mogelijk ge
worden door de toegewijde medewer
king van de Amersfoortse klavierbouwer
C. van Kalveen en het gemeentebestuur.
De school wordt gevestigd ln de „Dic-
ventoren" ook ,,'t Latijntje" geheten
aan de historische Muurhuizen.
De twee leslokalen worden op de
eerste verdieping van de ln dertiende
eeuwse stijl gebouwde toren Ingericht.
Voor de theorielessen ls door de heer
C. van Kalveen een houten model van
een klavier gebouwd, voor de practische
lessen zal een andere klavier worden
gebezigd.
Niet ver van deze beiaardiersschool
W8Ê6
staat de trotse Lieve Vrouwetoren met
zijn klein maar schoon klinkend carillon.
De Amersfoortse Klokkenspelvereniging
zal vooral ook daarop haar activiteit
blijven richten. Voor dc leerlingen van
de Nederlandse school voor beiaardiers
ls de mogelijkheid aanwezig op dit
carillon eerlang concerten te geven.
Voorts wordt gedacht aan uitwisselings
concerten waardoor ook de band met
de Belgen kan worden verstevigd.
Deze uitwisseling zal zich tevens rich
ten op Amerika, waar momenteel in
verscheidene grote steden de belang
stelling voor het carillon zeer toeneemt.
Dientengevolge is daar een gebrek ont
staan aan geschoolde beiaardiers en het
is niet onmogelijk, dat de school te
Amersfoort mettertijd jonge Amerikanen
onder haar leerlingen zal tellen.
Wie de leermeester aan deze school
zal worden is nog niet bekend. Tech
nisch adviseur wordt in ieder geval de
heer C. van Kalveen.
Handentaai grondslag van de dans
Ook in India behoort de dans, tezamen met zang en muziek tot een
der oudste volksuitingen, Nog heden ten dage wordt in de Hindoe
tempels gedanst en gezongen. De meeste der thans bestaande dansen
dateren uit de 12e eeuw. Door de Mogols, die uit Perzië binnendrongen
omstreeks de 16e eeuw, werd het dansen onderdrukt, maar in het ge
heim werden de dansen toch beoefend. De dansen die men nu nog vindt,
bestaan uit godsdienstige dansen enerzijds en volksdansen (erotische)
anderzijds. In het Noorden van India danst men veel ter ere van Vishnu;
in het Zuiden zijn meer volgelingen van Shiva. Veel verschillende, en
ook zeer ingewikkelde rhythmen worden gebruikt. Er komt naast het
rhythme van 4, 8, 16, 32 en zelfs 64 ook het rhythme van 5, speciaal van
de god Shiva voor. Ook bestaat er nog een rythme van 14 of 2 maal 7.
De kleuren der kleding, die bij
het dansen gedragen wordt, heb
ber. eer, speciale betekenis: zo is
de kleur oranje van Krishma,
terwijl het embleem van de
pauwenveer bij zijn hoofdtooi
behoort. Indra draagt de kleur
oranje-rood en blauw, terwijl deze
god van de natuurelementen zich
tooit met de bliksemschicht in zijn
embleem. Hetzelfde geldt voor ie
dere plooi van het kleed en voor
ieder seraad'. Alles is streng aan
voorschriften'gebonden. Het me
rendeel der kleding bestaat uit
ker lichaamshelft maakt. Rechts is
manlijk, links is vrouwelijk. De
actieve rechterhand ziet men vaak
on.hooggeheven, de passieve lin
kerhand gevoelig naar omlaag ge
bogen.
De volksdansen zijn lieflijk en
fleurig. De veelkleurige costumes
en weelderige sieradentooi zijn
voor het Westers oog vaak van on
gewone pracht en praal. De dan
ser. zijn eenvoudig en spreken
meestal voor zichzelf.
Dansen is een roeping. Het is
dan ook mogelijk dat leden van
iedere kaste en zelfs paria's (kas
telozen) een dansopleiding volgen
bij een Goeroe (leermeester). Ie
dere leerling draagt bij naar ver
mogen. Men kan zowel met een
handje rijst volstaan als bijv.
de gehele verzorging der Ashram
(kloosterachtige opleidingsschool)
op zich nemen. De opleiding duurt
7 jaar. De leerling is in deze tijd
intern en leeft streng volgens de
voorschriften der Yogileer. Op een
leeftijd van 7 jaar kan men reeds
in de Ashram worden opgenomen.
Het dagelijks leven in de Ashram
is streng ingedeeld in rituele han
delingen en het leren der dansen.
H. HORNSTRA
„SONSBEEK 1949"
Unieke expositie van
beeldhouwwerk
Nog nimmer ls zulk een representa
tieve collectie beeldhouwwerken in West
Europa bijeen geweest, als dlc, welke
men zal kunnen bewonderen op de
openluchttcntoonstclling „Sonsbeck 1949".
Midden tussen prachtige oude bomen,
bloemen en planten van het Arnhemse
landgoed, zullen werken worden opge
steld van Rodin, Maillol. Bourdelle.
Renoir, Dcspiau. Brancusi Gargallo,
Zadklnc, Arp, Laurens en Lipchitz uit
Frankrijk, van Lchmbruck cn Barlach
uit Duitsland, van Belgische meesters
als Rik Wouters, Le Plae, Grard, Puviez
cn Cantré, van kunstenaars uit Dene
marken en uit Groot-Brlttannië.
De voorberelt ngen voor deze expo
sitie zijn thans bijna voltooid. Op 1 Juli
a.s. zal zij worden geopend.
Van Rodin zal onder meer dc be
roemde groep „De burgers van Calais"
cn een buste van Honoró de Balzac aan
wezig zijn. Van de Belg G. Minne komen
er een buste en een reliekdragcr, uit
Engeland komt een bijzondere collectie
van Moore, Epstein en Dobscn.
Ook Nederlanders zuHen aan de expo
sitie deelnemen. Van hen komen er o.a
beelden, die nog niet eerder werden
tentoongesteld. RSdccker legt dc laatste
hand aan een groot oorlogsmonument
voor Waalwijk, dat hier in Sonsbeck
voor het eerst te zien zal zijn. Een
speciale hal wordt ingericht voor kleine
Nederlandse plastieken
Victor E. van Vriesland
een auteur is beschoren, dezer da
gen alle kranten hebben volge-
staan. Ik zal mij hier dan ook niet
meer in de bizonderheden daarvan
verdiepen; belangrijker voor ons is
de vraag, hoe dit mogelijk is ge
weest. Een der oorzaken was mis
schien de paradoxale omstandig
heid dat een klein en voor de we
reldlitteratuur tot don vrij onbete-
tcevoegde, welke daar tot op dat
ogenblik onbekend was. Zeker, ook
zijn mede-Vlamingen Charles dc
Coster, Vcrhaeren Van Lerberghe.
hebben dit zeldzame maar typisch
Belgische verschijnsel vertegen-
woordigd van uit de hun van huis
uit eigene taal en cultuur over te
stappen in die van hun anders ge
aarde landgenoten. Maar hun
vcrmtechniek paste zich onvol
doende aan bij het uitdrukkings
middel dat' zij hadden geadopteerd,
en een zo overweldigend grote be
kendheid als Maeterlinck lange
tijdgenoot, is hun nooit ten deel
kunnen vallen.
OMSTREEKS 1890 werd h(J door Oc
tavo Mlrbcau „ontdekt", door Mlr-
bcau. die in het litteraire, hoewel zelf
het tegendeel van een zuivere acstheet.
een blzondcr fijne speurneus borat en
b.v. ook hel eerst dc aandacht vestigde
op Marguerite Audoux. dlc eveneens
haar snelle opkomst aan hem te danken
had.
Op een bepaalde wijze Is Maeterlinck
Belangwekkend Nederlands experiment
Wanneer men in de ontwikkelingsgeschiedenis van het toneel op zoek
gaat naar sporen van de pantomime de kunst om zonder ander in
strument dan lichaam cn gelaat gevoelens cn gebeurtenissen uit te
drukken vindt men ze in verrassende mate, doch niet zodanig dui
delijk. dat'zij een helder beeld geven van haar vormen en mogelijkhe
den. Er is echter wel enige reden om ons op deze kunst nader te bezin
nen. nu het cabaret van Wim Sonncveld een Nederlandse herleving
brengt door de uitvoering van de pantomime „Het lied van Pierrot dat
in ons land grote belangstelling heeft gevonden en stellig nog zal vinden.
konend lar^ een ^tci^^^'verdV ;^nK,:?1Vc7nucW7.tjnTc«K<!po!-m\
wiens mocdrtaal, het Vlaams, in i Serres chaudes", die men nnar ge-
ternationaal niet in te* was cn 'mg Van zijn voorkeur over- of onder-
schatten kan. maar waartegenover men
moeilijk oblcctlcf of zelfs maar onver
schillig blijft, valt zeker binnen het ka
der van dc toen ln zwang gekomen
Men kan haast zeggen, dat cr plotse
ling een hartstocht voor dc pantomime
is ontstaan onder invloed van vooraan
staande Franse beoefenaars van dit
genre, van wie velen Jcan Barrault ln
actie hebben gezien ln de film „Les
enfants du paradis" en Marcel Marccau
op de planken bewonderenswaardige
dingen doet. Men moet deze pantoml-
mistlsche kunst niet vergelijken met het
mtmodrama of met de dans, want zU
heeft, de beoefenaren zijn daar hart
grondig van overtuigd, haar eigen zeer
moeilijke cn verfijnde techniek cn haar
eigen mogelijkheden. Met de vaardig-
Samen met het Nederlandse ministerie
van O. K. en W. organiseert het Me
tropolitan Museum van New York in
October de grootste expositie van Vin
cent van Gogh's schilderijen cn teke
ningen. die Amerika ooit gezien heeft.
De Engelse schilder Paul Nash ls 11 Met
zestig Jaar geworden.
De ln Nijmegen wonende glazenier,
schilder en graficus Joan N. C. Col-
lette wordt op 16 Mei zestig jaar
Onder auspiciën van het genootschap
Nedcrland-Engeland wordt van 19 Mcl
tot 1 Juni te Dordrecht een tentoon
stelling gehouden van aquarellen, ver
vaardigd door leden van „The Royal
Scottish Society of painters ln watcr-
colour".
Lln Jaldatl, de ln Amsterdam woonach
tige Joodse voordrachtskunstenares en
danseres, ls vandaag voor een tournée
door Tsjechoslowakije. Duitsland en
Polen vertrokken. In Praag c-n in Ber
lijn zal zij ook voor de radio optre
den. Zij wordt begeleid door dc pianist
dr. E. Rebling, die tijdens het Inter
nationale muziekfeest in Praag een
radiorecital van moderne Nederlandse
muziek zal verzorgen. Op zijn pro
gramma staan o.a. de pianosonate van
Hendrik Andriessen en de tweede cn
derde sonatine van Willem Pijper.
MARCEL MARC EAU
speelt pantomime
heden van de toneelkunstenaar alleen
kan men hierin niet het onontbeerlijke
uitdrukkingsvermogen verwerven en
evenmin met de scholing van de danser.
Dat wil echter allerminst zeggen, dat dc
mimische kunst van de toneelspeler cn
dc llchaamsbeheerslng van dc danser
hier geen uitstekende basis zouden kun
nen vormen.
Dc leden van Sonnevcldt's cabaret,
versterkt met de toneelspeler Cruys
Voorbergh, wiens belangstelling voor
het „pure" spel, zonder bijmenging van
tekst cd., spreekwoordelijk ls. hebben
in Parijs en later in.Nederland ver
woed getraind en gerepeteerd om dc
moeilijke kunst onder de knie te krijgen
om met geen ander instrument dan
„zichzelf", lichamelijk en geestelijk, een
publiek te pakken cn te ontroeren. Dat
dit mogelijk is, leert dc historie, want
in de oudste, en zelfs vóór dc oudste
toneelvormen was de pantomime een
levend en levenwekkend element.
In hoeverre zij onafhankelijk was van
uitingsmiddelen van dc dans cn van het
woordeloze toneel, gelijk dc tegenwoor
dige beoefenaars haar wensen, Is niet
meer na te gaan. Duidelijk is wel. dat
de pantomime ln oorsprong ln belang
rijke mate, b.v. ln Egypte cn Japan,
berustte op godsdienstig ritueel, welks
vormentaal gemakkelijk aansprak, cn
dat zij later, ln Griekenland on Rome.
ook nauw verbonden was met de vrucht-
banrheldscultus. In het ontaardende
Rome nam dc pantomime soms zelfs
zulke drastische vormen aan, dat zij
verboden moest worden.
Toen in dc Middeleeuwen dc uitbeel
ding van bijbelse taferelen ln de kerken
een plaats begon ln te nemen, ge
schiedde dit in eerste aanleg ook ln
pantomimistischc vorm. Daarbij moet
echter ln aanmerking genomen worden,
dat hier ln zekere zin sprake was van
levende Illustraties bij aan alle toe
schouwers bekende geschiedenissen. Ook
ln het kader van dc Italiaanse „comedia
dell' arte", het lmprovlsatletonccl met
vrijwel vaststaande karakters, van wie
de Pierrot cn de Harlekijn ook thans
nog in do verbeelding levende figuren
zijn, vervulde dc pantomime een rol cn
zij ls eigenlijk nimmer geheel dood ge
weest. In Frankrijk bleef zij ln een
bepaalde vorm leven cn ook in sommige
„stunts" van Buzlau was het pantoml-
mlstisch element ln grote mate aan
wezig.
Dat hiervan ook sprake zou zijn ge
weest bij de stomme film, mag be
twijfeld worden, omdat men daar dc
schijn ophield van een dialoog Alleen
bijzondere talenten, zoals Chaplin cn
ook In zekere mate Asta Nielsen, eens
dc glorie van het witte doek, bezaten
het wonderlijke vermogen om met hun
gelaat en lichaam emoties uit te beelden.
In Nederland heeft men zich wat Asta
Nielsen betreft daar omstreeks vijf en
twintig jaar geleden van kunnen over
tuigen, toen zij hier een „pantomime"
speelde. Of dc Pantomime, die door haar
huidige Nederlandse beoefenaars zeer
ernstig wordt genomen, zich tussen de
danskunst cn de toneelkunst zal kunnen
handhaven, moet worden afgewacht.
Doch het experiment ls belangwekkend
genoeg om recht te hebben op waar
dering. HESSEL JONGSMA
Cilly Wang naar
Engeland
De parodistische danseres Cllly Wang
vertrekt nog deze maand naar Engeland
waar zij gedurende enkele maanden ln
het gehele land voorstellingen zal ge
ven, die georganiseerd zijn door dc
„Arts Council of Great Britain". Tevens
zal zij ln Londen een telcvlsle-ultzcn-
dlng verzorgen Cllly Wang Is voorts
door het Festival-comité In Bath uit
genodigd gedurende een weck dagelijks
haar „Cilll Symphonic" te dansen. Haar
optreden In Bath valt samen met dc
concerten van het Concertgebouworkest
Op haar afscheidsavond 18 Mcl a.s. te
Den Haag wil 01111 Wang het publiek
met nieuwe dansen verrassen, onder
andere met een experiment, dat een
combinatie van dans en marionet zal
zijn.
eenvoudige rechte lappen (meestal
zijde, doch ook katoen en wol) die
slechts gedrapeerd worden. Als u
een danseres ziet in een prachtig
costuum, blijkt dit vaak niet meer
te zijn dan een lange broek tot
aan de enkels, een kort boven
lijfje en verder het eigenlijke kle
dingstuk: een zeer kunstig gedra
peerde lap van ongeveer 7 meter
lengte. De wijze van drapering
hangt af van het doel waarvoor
het gedragen wordt. Het costuum
van de danser is eveneens slechts
een draperie. In het Noorden van
India dragen de danseressen ook
v/el een rok van 7 tot 14 meter
wijdte, die de dansvorm zeer tot
hun recht doet komen en ook een
vrijere beweging geeft, speciaal
vcor de volksdans.
Kathakali is een vorm van Hin
doedansdrama. Het verhaal wordt
gezongen en gedanst, waarbij de
moedra's gebruikt worden. Ook
de ogen en zelfs de wenkbrauw
hebben een groot aandeel in de
uitbeelding. Deze dansen hebben
een zo grote lengte dat een voor
stelling volgens onze begrippen te
veel tijd vergt. In de kathakdans
wordt veel voetwerk gebruikt; deze
dans koifit uit Noord India en ver
toont, hoewel van Hindoe-oor
sprong, toch Mohammedaanse in
vloeden.
Er zijn 24 wortel-moedra's
(handhoudingen) en ongeveer 650
afgeleide vormen die de grondslag
zijn van de Hindoedaps. Indien
deze eenmaal gedemonstreerd wor
den, blijken zij zo eenvoudig te
zijn door hun zuiverheid van uit
drukking, dat men zeer spoedig
een dans kan begrijpen. Onverge
telijk zijn de moedra's o.a. voor
het opgaan der zon, zijn loopbaan
tot het ondergaan. Men heeft ook
een moedra voor donder, bliksem,
een rivier, fluitspel, hert, slang en
lotus, maar ook voor emoties zoals
toorn, smart en verlangen.
Merkwaardig is het onderscheid
dat men tussen de rechter en lin-
listisch karakter kreeg, in-
tegenstelling tot de filoso
fische symboliek van de
schilder-
/N EUROPA is het haast
vanzelfsprekend dat
iedere generatie er een
eigen kunstopvatting op na
houdt, die niet alleen grote
verschillen met een vooraf
gaande periode kan tonen, aristocratische
doch dikwijls als een reac- kunst,
tie daarop is te beschouwen.
Vooral in de laatste hon
derd jaar vertoont de ont
wikkeling van de Westerse
kunst een opeenvolging van
verschillende schilderscho
len, waarbij van een logisch
voortbouwen op de reeds
vroeger gelegde fundamen
ten nauwelijks sprake is.
In Oost-Azié is een der
gelijke ontwikkeling on
denkbaar. Continuïteit is in
de lange beschavingsge
schiedenis van het Oosten
De hierbij gereproduceer
de prent is van Hiroshige
en is momenteel in het
Haagse gemeentemuseum
geexposeerd op de tentoon
stelling die aan deze laatste
grote Japanse meester ge
wijd is. Evenals in de Euro
pese landschapschilder
kunst heeft men hier te
doen met de weergave van
een bepaald, in werkelijk
heid bestaand landschap in
een bepaalde atmosfeer,
een opvatting die in Japan
één der meest opvallende geheel nieuw en revolution
nair was. Het is niet ver
wonderlijk dat juist deze
Japanse kunst in Europa
zo'n weerklank vond en
speciaal de impressionnistl-
sche schilders bijzonder im
poneerde.
Hoewel de opvatting van
kenmerken. Een gevolg
hiervan is, dat de Aziati
sche kunstenaar nooit, zo
als zijn Europese collega,
tot in het extreme, één ele
ment in zijn werk accentu
eert ten koste van alle an
dere factoren. Harmonie en
evenwicht tussen de gees- Hiroshige het Europese
telijke en technische waar- standpunt dus benaderde,
den treedt in elk Aziatisch biijven toch fundamentele
kunstwerk op de voor- verschillen bestaan. Van
grond. een realistische weergave.
Ook de Japanse Prent- van stofuitdrukking" zoals
kunst moet als een late fa- O'1??"/ ?ie mogelijk. maakt
ze in de ontwikkeling van <s bij de Japanner geen spra-
de eeuwenoude Aziatische Met een rntnimum van
schilderkunst beschouwd tn'dielen. karaktenseen
worden, doch door ver- Hiroshige de voor wioel
schillende oorzaken krügt ono'".be"
deze tak van kunst een af- waarbij elk onderdeel
wijkend en eigenaardig ka
rakter. In de eerste j
moest de prentkunst
doen aan een populaire
hoefte en werd zelfs in het
begin niet als hoogstaande essentieel belang is. De ri-
kunst beschouwd. Dit ge- vier wordt volkomen reëel
plaats K
st ooi- Hiroshige: „Brug in de
dre be-
in het.
decoratieve schikking
van zijn elementen ge-
zoals deze de rivier over
spant. Hiroshige daarente
gen vult de benedenhoek
van zijn prent met een stuk
van de brugconstructie,
laat er enkele onder de
en de atmosfeer van de re
gendag. Fotografie en film
hebben ook heel wat van
de Japanners kunnen le
ren!)
Zo zien wij hier weer het
ln de Oost-Aziatische kunst
kenmerkende evenwicht
van diverse elementen ge
demonstreerd: een samen
gaan van abstraherende en
realistische factoren. Elk.
onderdeel is met treffende
zekerheid in al zijn eigen
aardigheden getypeerd zon
der dat van een nabootsing
sprake is, compositie en
vlakvulling zijn berekend
op hun decoratieve wer
king, zonder dat de voor
stelling aan overtuigende
kracht inboet. Gevoelig
heid, humor, objectief
waarnemingsvermogen en
gevoel voor stijl zijn in ge
lijke mate in dit werk aan
wezig, waarbij tenslotte
een groot technisch kun
nen een uitsluitend dienen
de taak heeft.
Terloops mag hier nog
even gewezen worden op
de fabelachtige vakbe-;
kwaamheid waarover hout
snijder en drukker beschikt
moeten hebben om aan de
gestelde eisen te voldoen,
om de dunne lijnen van de
regenstralen in hout te
kunnen snijden b.v. in de
verschillende kleurnuances
te drukken (die trouwens
in elke afdruk weer ver
schillen).
Met Hiroshige stierf in
1859 de laatste grote verte
genwoordiger van de Ja
panse prentkunst. Zijn om
vangrijk en veelzijdig oeu
vre heeft een sterk per
soonlijk karakter zonder
echter de grote traditie en
de lessen van het voorge-
richt zijn op de verlangens gemaakt door de kantige zocht en is daarin op hoogst striemende regen gebukte slacht te verloochenen; een
van de volksmassa, bracht oever, door de bootjes en originele wijze geslaagd, figuurtjes op lopen en sug-
met zich mee dat de Ja- een houtvlot. Een Europees schilder zou gereert verder met enkele
panse prent een sterk na- Doch vóór alles heeft Hi- allicht de brug in zijn ge- eenvoudige attributen de
tionaal en steeds meer rea- roshige naar een pakkende heel hebben weergegeven, wijdheid van het landschap
gelukkige combinatie die
men in de Europese kunst
tegenwoordig wel eens te
veel mist. R. E. Penning.
symbolistische school, maar met hun
eenvoudige structuur, hun korte maat
slag. hun herhalingen en refreinen zijn
deze uiterst muzikale verzen bovendien
naar een stereotiep procédé, een van te
voren vastgestelde werkwijze cn manier
van zeggen geschreven, die gcdecltclljlc
berust op dc naïeve, anonieme, middel
eeuws Vlaamse volkspoëzie. Verder
heeft Maeterlinck ln de doorzichtige,
heldere. Romaanse. schcrp-omlljndc
vormgeving van het Frans do vage.
troebele, vervloeiende, vormeloze, stem
mingrijke onvatbaarheid geuit -van het
zwaarmoedige noordelijke zlclclcvcn
der Vlamingen. Deze synthese van twee
zo uiteenlopende cultuursferen als dc
noorse cn dc zuidelijke heeft het werk.
van Maeterlinck In vele opzichten tot
iets onvergelijkbaars gemoakt. Dc oude
Vlaamse mystiek heeft zich ln zijn
oeuvre baangebroken ln dc taal van een
tijdgenoot cn een wcrcldllng.
II IJ had bovendien dc buitenkans dat
L A dc psychologie haar bloeitijd ach
ter dc rug had en ThUm. met verloo
chening van zijn kort verleden, de dood
van het naturalisme zonder rouwbeklag
voor de door hemzelf binnengehaalde
Zola ln Do Nieuwe Gids aankondigde.
Het oude. symbolische en allegorische
toneelwerk van Maeterlinck Is al even
omstreden als zijn gehele figuur later
word. toen de verblindende glans der
faam ietwat begon te tanen. In hoeverre
ons hedendaags toneel nog op derge
lijk effcctwerk ls berekend, blijve bul
ten beschouwing. Maar tussen dc meer
bekend geworden stukken als „La Prin-
cosso Malclnc", het door Debussy tot
wereldvermaardheid gebrachte „Polléas
et Méllsande". „Alladlnc et Palomldos".
„Aglavaine et Sélysette" c.n. blijven
enkele kortere dramatische werken uit
die begintijd, „L'Intruse" en vooral
„Intérieur" cn „La Mort dc Tlntaglles"
ook bij herlezing hun indrukwekkende
waarde behouden, al blijkt er overigens
onder het goud veel klatergoud te zijn.
Maurice Maeterlinck heelt de wereld
veroverd door aan zijn mystieke vcr-
droomdhcld een realistische blik voor
de nuchtere dingen van het gewone
alledaagse leven te paren.
Van stukken als dlc uit de latere tijd,
die van toenemende toneeltechniek ge
tuigen cn waarin de lange stcmmlngs-
stiltcs en het bewust vertraagde tempo
van de aanvang minder meespreken,
hebben b.v. „Monna Vanna", „Arlanc et
Barbc-Blcu" en het ook als opera tot
een evenement geworden „L'OIscau
bleu" triomfen gevierd.
Maeterlinck was een ln dc Franse zin
van „moralistc" wijs en ook "n dichterlijk
man; als wetenschappelijk filosoof was
hij een nul. Hij heeft verdienstelijk werk
gedaan door andere half-fllosofen als
Emerson te populariseren, of mystici als
zUn eminente landgenoot Ruusbrooc.
„l'admlrablc". Maar het amorfe opgaan
in edele, onklare en ongedefinieerde
stemmingen alswaar dc rubriek
„Lcvensdruppels" van wijlen Het Nieuws
van den Dag de scheurkalenderwijs
heden van leverde, maakte hem tot de
salonfllosoof van dweepzieke dames cn
verklaart, dat bij dc dood van het posi
tivisme cn van de school van Zola.
Maeterlinck ln dc onbestemde zlcls-
behoeften van honderdduizenden aan
denken niet toekomende maagdelijke
zieltjes voorzag met boeken als „La
Sagessc et la Dcstlnée", „Lc Trésor des
Humbles", dlc destijds verslonden wer
den met de gretigheid waarmede nog
vandaag dc dag eenvoud (precieuze cn
kunstmatige eenvoud) en snobisme
elkander vinden. Zij zUn als coedkope
parfum.
MAAR de nog niet wereldberoemde
Maeterlinck van dc Jeugdpoëzie en
de kleine, symbolische, schier onspccl-
bare stemmingsstukken zal. litterair ge
sproken, het langst blijven leven, en
behalve deze ook dc wijze en concrete
waarnemer van de werkelijkheid, dc
charmante schrijver van „La Vlo des
Abelllcs". dat kleine meesterwerk, „La
Vie des Termites", „La Vle des Four-
mis", „LTntclllgcnce des Flcurs" cn der
gelijke werken. Hl) heeft, voor een ge
slacht van lezers dot zich oververzadigd
en vol walging afkeerde van een ln
analyse cn uitzichtloze Introspectie dood
lopende beschaving, meegewerkt aa'n
een vernieuwing van het levensgevoel.
En dat ls veel, en doet 'ons hem van
harte de plaats gunnen, die hij nu op
dc hoge Olympus ls gaan Innemen.
Hem gunnen ook, dat hij meer dan
wlc dan ook een lieveling der goden en
door het lot verwend is geweest. Toen
de toneelspeelster Georgette Leblanc. tot
1918 zijn echtgenote, ln de Verenigde
Staten kwam, kort na hun scheiding,
vroeg haar een Amerikaanse uitgever
naar haar mémoires over haar huwe
lijksleven met Maeterlinck en bood haar
voor deze herinneringen een bedrag van
twintig duizend dollar. Zij weigerde,
zeggende dat zij niet kon schrijven over
pijnlijke herinneringen die nog maar zo
kort achter haar lagen. De uitgever dook
toen ln een la van zijn bureau cn kwam
met een dik manuscript naar boven, dat
hij haar toonde met dc woorden:
„Mevrouw, dat ls ook niet nodig, hier
ls het bock al, u hoeft er alleen uw
naam maar even onder te zetten." Deze
anecdote is niet alleen karakteristiek
voor dc Amerikaanse uitgeverswereld,
maar tevens voor de voor een schrijver
ongekende en ongehoorde roem, die
Maurice Maeterlinck ten deel ls gevallen.
