Kerk en „Titoisme
aan Oost Europa
baren zorg
Spoorbio te Utrecht
verveling
verdrijft de
Beroemde Victory diamant
in ons land
Arrestatie van vooraanstaand
geestelijke in Praag
mM
m
Mr. Schokking warm voorstander
van militaire samenwerking
RUMOER OM VAN DONGEN
EXPOSITIE
Proef met rijdende bioscoop
is goed geslaagd
4
Maandag 13 Juni 1949
PRAAG. Velerlei gebeurtenis
sen hebben de spanning bevestigd,
die zich in Oost-Europa op religieus
■en politiek gebied voordoen, in het
eerste krachtveld voornamelijk door
de verdere toespitsing in de verhou
ding tussen het Vatlcaan en de re
gering van TsjpchoslowakUe, op het
tweede terrein door wat in commu
nistische terminologie beet de str(jd
tegen het Titoïsme.
In Praag is een hooggeplaatste
geestelijke, dr. Antonin Mandl ge
arresteerd door de veiligheidspolitie.
Mandl is secretaris van de katho
lieke actie in Tsjechoslou. akije, een
door de regering goedgekeurde or
ganisatie, van geestelijken en leken
die de politiek van de staat tegen
de kerk steunen. Het is niet bekend,
op welke gronden de secretaris van
deze actie is gearresteerd. Evenmin
weet men waar h(j zich bevindt.
Deze katholieke actie in Tsjecho-
slowakjje heeft inmiddels op een
congres waaraan door lagere gees
telijken werd deelgenomen uitdruk
king gegeven aan zijn trouw aan de
regering van Klement Gottwald.
Tevens echter heeft deze organisa
tie in een brief aan de Tsjechische
bisschoppen zijn aanhankelijkheid
betuigt aan de katholieke geloofs
instellingen. Men smeekt de bis_
schoppen ..bij te dragen tot een suc
cesvolle oplossing van het vraag
stuk hoe kerk en staat tot overeen
stemming zullen kunnen komen.
Het Vaticaan beschouwt deze
conferentie van „afvallige gelo
vigen" als een treurig beeld van
capitulatie. Zelfs betwijfelt men, of
de door de Tjcchische nieuwsdienst
genoemde ondertekenaren inder
daad deze brief hebben gesigneerd.
In Polen is het tot een botsing
gekomen tussen communisten en
katholieken. Een groep der laatsten
bestormde een vergadering van de
eerstgenoemden, die een bespreking
voerden ..hoe de invloed van de re-
actionnaire geestelijkheid op de
staatsscholen te bestrijden" In de
zaal werd alles kort- en klein gesla
gen
In Boekarest. Roemenië,
dankte de patriarch van de orthodox
katholieke kerk de staat voor de
verbreking var. het concordaat met
Rome, hetgeen het Roemeens'
volk, naar hij zeide. eenheid van
godsdienst heeft geschonken.
De strijd tegen het Titoisme heeft
in Albanië geleid tot het dood
vonnis over de vroegere minister
van binnenlandse zaken en secreta
ris van de Albanese communistische
partij, Kochi Hoxe. Hij is het slacht
offer geworden van de geheime po
litie. die aanvankelijk door hem is
georganiseerd en die later tegen
hem optrad op beschuldiging van
sympathieën voor Tito In diens
conflict met de Kominform.
Over het passeren van Laszlo
Rajk, de voormalige minister van
buitenlandse zaken van H o n g a -
r ij e, bij de vorming van een nieuw-1
regering schrijft de ..Szabad Nep"
het orgaan van de Hoigaarse
(communistische) arbeiderspartij,
dat zij Trotskistische en nationaal-
chauvinistische afwijkingen ver
toonde van de leer van Marx en
Lenin. Het blad voegt er aan toe,
dat de Partij en het land van derge
lijke stromingen dienen te worden
gezuiverd.
Naar aanleiding vermoedelijk van
het ter zijde stellen van Rajk, is
Schopflln. de Hongaarse gezant ln
Zweden, teruggeroepen. Schopflin
was een persoonlijk vriend van
Laszlo Rajk.
In Roemenië wordt blijkens
berichten van de radiodienst van dit
land in de communistische partij
een grondige zuivering uitgevoerd.
Deze campagne heeft, volgens ra
dioberichten bewezen, dat de meeste
partij-organisaties bestaan uit be
trouwbare kameraden.
B u 1 g a r ij e heeft zeven nota's
van Zuid-Slavië afgewezen, waarin
onder meer uitlevering werd ge
vraagd van Zuid-Slaven die als te
genstanders van het bewind van
Tito het land hadden verlaten en in
Bulgarije asyl hadden gevonden. De
Bulgaarse nota's noemen de be
woordingen van die van Zuid-Slavie
„ontoelaatbaar krenkend". De uitle
vering wordt afgewezen, daar de
emigranten „ware socialisten en de
mocraten" zijn.
In T s j e c h o s 1 o w a k ij e ten
slotte beklagen zich. aldus Reuter,
buitenlandse diplomaten en journa
listen er over, dat zjj In hun contac
ten met Tsjechische burgers worden
belemmerd en dat hun gedragingen
angstvallig worden geschaduwd
Blijkens rapporten van Enge'se en
Amerikaanse leeszalen In Praag,
zijn in vele gevallen personen gear
resteerd. nadat zij een bezoek had
den gebracht aan deze instellingen
r
De Nederlandse bokskampioen middenaewicht, Luc van Dam, is op
genomen in de dr. Noletstichting te Schiedam en werd daar aan de
Achillespees geopereerd. Hij maakt het goed.
(Van een onzer verslaggevers
DEN HAAG De Koninklijke Marine bevindt zich op dit ogenblik in
een zeer belangrijke overgangsperiode, zei mr. Willem Schokking,
minister van Oorlog en Marine in een bijeenkomst van het Contact Cen
trum op Voorlichtingsgebied. Tegen deze achtergrond moet men de bete
kenis afmeten van de Nederlandse deelneming aan de oefeningen in ge
allieerd verband, die over enkele weken op de Noordzee en in de Atlan
tische Oceaan worden gehouden.
Aantal recruten zal in de
toekomst niet veel kleiner
worden
Districtsmeeting van KAB
in Culemborg
Ter gelegenheid van het 55-jarig be
staan van dc afdeling Culemborg van
dc K.A.B. is Zondag ln het natuur-
theater van Culemborg een districts-
meeting gehouden, waaraan ruim vier
duizend person«n hebben deelgeno
men.
De voorzitter van dc afdeling, de
heer J. C. Jagers, opende de •bijeen
komst, waarna achtereenvolgens de
voorzitter van het district Utrecht, de
heer J. Bekkcr cn Dré dc Wolf het
woord voerden. De heer Dc Wolf zei
o.m., dat ieder lid van de K.A.B. een
rots in de branding moet zijn. omdat
de K.A.B. niet alleen voor materiële
verbetering der arbeiders strijdt, maar
ook voor dc geestelijke verheffing van
dc mens.
Enige honderden leden van de K. A.
B voerden vervolgens een mysterie
spel op. getiteld „De geheimen van de
Rozenkrans". De vertolking nam ruim
vier uur in beslag.
Aarde van Grebbeberg
naar Vlissingen
RHENEN Het nationaal ver
bond van verminkte en invalide
soldaten in Belgie, dat rond 100.000
leden telt, viert deze maand zijn
30-jarig bestaan. In het kader hier
van zullen plechtigheden plaats
vinden. Op 18 Juni zal Prins Albert
des morgens per schip op de rede
van Vlissingen aankomen met aan
boord ongeveer 600 Belgische oud-
strijders en oorlogsinvaliden. Een
deputatie hiervan zal hulde brengen
aan de Nederlandse gevallenen van
de jongste oorlog door het leggen
van een krans aan de voet van het
standbeeld van De Ruyter. Hierbij
zal door de voorzitter van het Bel
gisch verbond, door dt burgemees
ter van Rhenen het woord worden
gevoerd, waarbij laatstgenoemde
aarde zal aanbieden van het slag
veld op de Grebbeberg. Deze aarde
zal meegenomen worden aan boord
en dan zal een urn, waarin aarde
uit Nederland, Luxemburg, Frank
rijk, België en Engeland is ver
zameld uit plaatsen, waar de oorlog
het felst heeft gewoed, aan de gol
ven worden toevertrouwd. Zater
dagmiddag werd op het Westelijk
uitzicht van de Grebbeberg als in
leiding op deze plechtigheden door
de burgemeester van Rhenen, jhr
mr L. Bos Ridder van Rosenthal, in
tegenwoordigheid van talrijke auto
riteiten, een urn met aarde gevuld.
Onder de autoriteiten waren o.m.
de generaal b.d H. G. Winkelman,
namens de Commissaris der Ko
ningin in de provincie Utrecht, de
chef van diens kabinet mr H. G.
Engelberts en vertegenwoordigers
van het Comité Legermonument
Grebbeberg en de Bond van Neder
landse oud-strijders. De urn was
geplaatst op een verhoging bedekt
met de driekleur. Toen een muziek
corps „Blijf bij mij, heer" had ge
speeld. vulde de burgemeester de
urn. Een hoornsignaal kondigde
enkele ogenblikken van stilte aan.
De urn zal tot Zaterdag 18 Juni
in het stadhuis van Rhenen worden
opgesteld, om dan naar Vlissingen
te worden overgebracht.
Waar het bij de komende oefenin
gen in de eerste plaats om gaat is
dat de verschillende marinc-strljd-
krach'.en op elkaar ingeschoten
niet in letterlijke zin uiteraard
geraken. Voor onze Marine bete
kent dat, dat de nieuw opgeleiden
zeer onmisbare ervaringen kunnen
opdoen, terwijl de deskundigen ge
legenheid krijgen alle nieuwe eisen
onder het oog te zien. welke ma
rine-operaties in groot verband ook
aan onze zeestrijdkrachten zullen
stellen.
Minister Schokking toonde zich
een warm voorstander van de mili
taire samenwerking in het westelijk
verband. Niet alleen onze marine,
doch ook onze landstrijdkrachten
krygen nu de gelegenheid tot goede
oefening, waartoe vooral voor de
gepantserde eenheden hier te lande
geen behoorlijke gelegenheid meer
is, door de beperkte terreinmogelijk
heden.
Voorbeelden
Aan de hand van talrijke voor
beelden toonde de minister de nood
zaak van de intergeallieerde samen
werking aan die naar zijn oordeel
het eerste principe moet zijn. Dat
neemt niet weg, voegde hjj er aan
toe, dat onze nationale tradities ook
in de toekomst gehandhaafd moeten
worden.
Minister Schokking gaf te ken
nen, dat hij er diep van doordrongen
is. dat het land van de mannen die
in dienst zijn en van hun familie
betrekkingen ontzaglijk veel vraagt.
Hij zal er naar streven, dat deze
lasten niet onnodig worden gehand
haafd of vergroot. Z\jn ideaal is. dat
studenten alvorens zij in dienst
worden geroepen, eerst hun studie
kunnen beëindigen, doch op dit
ogenblik is dat nog niet mogelijk.
Trouwens ook anderen dan studen
ten hebben er re'cht op dat hun be
langen en hun toekomst niet te licht
worden gewogen.
Intussen meent de minister, dat
de contingenten in de toekomst niet
veel kleiner zullen kunnen worden
ten gevolge van dc eisen, welke de
internationale samenwerking ons
stelt. Op het ogenblik gaan er jaar
lijks ongeveer 80.000 kaarten naar
dienstplichtigen uit. Daarvan wor
den er gemeenlijk 40.000 opgeroe
pen.
Men mag van degenen, die niet
worden opgeroepen, dan toch waar
lijk wel erwachten, riep de minis
ter uit, dat zij zich zullen melden
voor de Nationale Reserve, welke
heel wat minder van hen vraagt,
dan van hun minder fortuinlijke
jaargenoten wordt geëist.
Een krachtig beroep deed minis
ter Schokking op het bedrijfsleven
de demobiliserenden een kans te
geven. Laat men hen zelfs boven de
noodzakelijke sterkte in dienst ne
men. Straks wanneer de concurren
tie vrijer wordt zal een verhoogde
arbeidsproductiviteit dringend nood
zakelijk worden. „Ik durf er voor
instaan", zei mr. Schokking, „dat de
mannen die nu terug komen, door
het werk wat zij ginds hebben ge
daan, in de bedrijven in staat zullen
blijken tot zeer hoge arbeidspres
taties wanneer hun eenmaal de ge
legenheid is geboden het vak te le
ren".
Brits treinverkeer was
Zondag weer lamgelegd
LONDEN De Brilse spoorweg
staking is Zondag voortgezet, on
danks de radio-oproep, die de mi
nister van Arbeid. Isaacs Zaterdag
tot de stakers richtte.
In het Noord-Oosten van Enge
land ging de Zondagstaking van
het locomotiefpersoneel haar vijfde
achtereenvolgende Zondag in.
Slechts enkele treinen reden des
ondanks, doch het publiek, dat
vreesde onderweg te zullen blijven
steken, bleef thuis.
Van de 1.552 man personeel ver
schenen 243 man op het werk in
het Noord Oostelijke district.
Minister Isaacs zeide in zijn rede:
„Deze onofficiële ftakingen leiden
alleen tot verlies en tot last voor
ons volk, terwijl zij tevens schade
toebrengen aan de zaak van de
vakbonden."
Ook richtte de minister zich tot
de havenarbeiders van Liverpool
die uit solidariteit met hun Cana
dese stakende collega's het werk
hebben neergelegd. Hij zeide, dat
communistische agitatie schuil
gaat achter de staking.
De arbeiders ontkennen dit met
stelligheid. Inmiddels hebben zij
besloten heden, dat is na 16 dagen
van strijd, weer aan het werk te
gaan.
Mevr. Lucy Jane Blevins te
Harlan (Kentucky) is op 89-jarige
leeftijd voor de zevende maal in
het huwelijk getreden.
Belgische regering
antwoordt koning Leopold
BRUSSEL. Op 17- Mei heeft
koning Leopold zich met een schrij
ven tot de Belgische regering ge
wend, waarin hij verzocht een einde
te maken aan de critiek, waaraan
h'j en zijn gezin in de linkse pers
worden blootgesteld In het ant
woord van de regering aan de vorst,
dat zo juist is verzonden, wordt ge
zegd, dat volgens de regeringsver
klaring van Maart 1917 in zake hef
koningsprobleem tussen de rege
ringspartijen geen enkele overeen,
komst is bereikt en dat dit vraag
stuk op het ogenblik niet kan wor
den opgelost De regering, zo gaat
het schrijven voort, is er zich even
wel van bewust, dat gestreefd moet
worden naar een accoord tussen de
partijen, ten einde tot oen oplossing
te geraken en zjj heeft de overtui
ging tot nu toe al hef mogelijke ge
daan te hebben om dit doel te be
reiken.
De regering drukt er haar leed
wezen over uit, dat men zich met
gehouden heeft aan haar verzoek,
de koningskwestie met waardigheid
te behandelen. De regering kan in
deze aangelegenheid echter slechts
read geven en herhaalt op dringen
de wijze haar vcrzoelc dc konings
kwestie op gepaste wijze te bespre
ken.
Aan de secretaris-generaal van
het Min s'er.e van Buitenlandse
Zaken is toegevoegd dr H. D. Picr-
son als asshtent secretaris-gene
raal voor administrative aangele
genheden.
Dr. Piarson was tot dusver chef
der afdeling verbindingen van ge
noemd Ministerie.
..Brokje aluin dat bijna twee millioen
gulden waard is
(Van een eigen verslaggever)
AMSTERDAM. „Ik begrijp al
die drukte niet voor zo'n stukje
aluin", zei Zaterdagmiddag een
rechercheur van politie, die met
enkele van zijn collega's een enor
me zending zeer waardevolle dia
manten uit Engeland moest bewa
ken. Zijn uiting is begrijpelijk,
want de ruwe Victory-diamant,
waarop zijn woorden doelden, ziet
er inderdaad voor leken als een
stukje aluin of een brokje steen-
zout uit. Maar de douane-ambte
naar. die de factuur had gezien
„Waarde 1.770.808.behan
delde de steen met wat meer eer
bied. „Zo iets duurs krijg je niet
elke dag in je handen", zei hij.
De Victory-diamant zo ge
noemd. omdat hij in 1945 op Vic
tory-day in de staats-diamantmij-
nen van Zuid-Afrika is gevonden
was per KLM-vliegtuig ..Johan
nes Vermeer" over de Noordzee ge_
bracht. Hij was niet alleen in de
zwarte stalen kist, die twee En
gelse heren van de „Diamond Tra
ding Company naar ons land
brachten: tientallen anderen dia
manten waren ook daarin, bij el
kaar een waarde van rond vier
millioen gulden. De stenen zijn be
stemd voor de grote diamant-ten
toonstelling. die Donderdag in de
Diamantbeurs te Amsterdam wordt
geopend.
Zó bevreesd was de KLM voor
te nieuwsgierige blikken cn, mis
schien te lange vingers, dat de
aankomst van de „Johannes Ver
meer' geheim was gehouden. Zo
dra het toestel landde snelden
acht rechercheurs en een inspec
teur van politie er heen en hielden
iedereen op een afstand, die niet
direct iets met de millioenenzen-
ding te maken had. Plechtig schrij
dend gingen de Engelse heren, om
geven door de op hun hoede zijnde
politiemannen, naar de douane
loods. waar het verzegelde koord,
dat de. kist omgaf, werd doorge
sneden. Wat onopvallende' zakjes
en proppen papier om schokken te
voorkomen, dat zag de douane het
eerst. Met onfeilbare intuïtie tastte
een der ambtenaren toe: het was
de Victory-diamant.
Nadat de zending was gecontro
leerd werd de kist behoedzaam ge
borgen in een lichtblauwe Ford,
die. vergezeld van enkele andere
wagens en daverende politie-mo.
toren. naar de Diamantbeurs reed.
Daar is hii weggesloten in de kluis
van het bijkantoor der Incasso-
Bank. die in hetzelfde gebouw is
gevestigd Donderdag en volgende
dagen mogen leken en deskundi
gen dat „brok aluin", dat toch
maar bijna twee millioen waard is,
in zijn vitrine bewonderen.
Aan de ene kant instemming .aan
de andere kant heftige
verontwaardiging
(Vervolg van pag. 1)
Wethouder Van der Vlerk
„Alle musea ressorteren onder
mijn departement, behalve nu juis*
het Museum Boymans. dat onder de
burgemeester staat. Ik kan me er
dus met over uitlaten".
Noem me maar een
stijve hark
Vanmorgen spraken wij nog even
met dr Oudkerk, het anti-revoluLon-
naire l.d \an de gemeenteraad, die
deze geruchtmakende zaak de vorige
week bij B. en W. aanhangig heeft
gemaakt, met als resultaat de ver
wijdering der veelbesproken doe
ken. Zo tussen de behandeling van
twee patiënten door formuleerde hij
kort zijn mening. ..II: ind Kees van
Dongen een ongelofelijk knap kun
stenaar" zei hij, ..maar zijn on
derwerpen deugen niet. althans niet
om lë exposeren. Als hij die porno
grafische voorstellingen wil ophan
gen in zijn atelier of in zijn huiska
mer. moet hij dat weten, maar ik
ben er bepaald van geschrokken, dat
deze dingen aan het Rotterdamse
pub iek zijn tentoongesteld. Ik heb
het gemeentebestuur de vorige week
geadviseerd' schaf je zedendiensfen
af, het is zonde van het geld Wat
heeft het nog voor zin onze recher
cheurs naar allerlei obscure winkel
tjes te sturen op jacht naar vieze
plaatjes of naar andere pornografi
sch»? voorstellingen, Wanneer een
ouder in het tasje van een dochter
of in de /.ak van een zoon een
schunnig plaatje vindt, dan vind ik
dat lang niet zo erg. als wat nu in
Boymans zo maar voor iedereen
open en b oot stond tentoongesteld
Ik ben helemaal niet bang uitge
scholden te worden voor een stijve
hark. maar deze tentoonstelling is
wetteloos, normloos stijlloos. Als
we cl it tolereren, kunnen we wel
uitscheiden met het schrijven van
grote, dikke boeken over geestelijke
volksgezondheid en kunnen we onze
zedenpolitie wel naar huis sturen.
Tenslotte nog één opmerking
Toen ik de tentoonstelling in Bos
nians bezocht, heb ik drie dingen ge
daan. Eerst heb ik de doeken beke
ken en daarna dè phvsionomie van
het publiek. Heus mijnheer, u kunt
me geloven of niet, er lag een ero
tische glans op. Tenslotte heb ik de
zaalwacht gevraagd naar fotocooiën
van de doeken, die nu verwijderd
zijn. Hij vertelde me. dat ze waren
uitverkocht. Dat .s voor mij hel be
wijs. dat de belangstelling van het
Dubliek voor déze werken ongezond
is Door deze foto's ze kostten
een rijksdaalder gaat het kwaad
verder, want ze gaan van hand tot
hand. Gelooft u het. niet? Let u
maar eens op.
Verenig mij met besluit
M e v r. J. F. Schouw enaar-
Fransen, lid van de gemeente
raad:
„Noch de kunstzinnige bedoelin
gen van de schilderijen, noch de
bedoelingen van de kunstenaar
zijn hier doorslaggevend, maar de
reactie van het publiek. Aangezien
het gemeentebestuur heeft gecon
stateerd, dat deze reactie ongezond
is te noemen en de tentoonstelling
staat onder auspiciën van het ge
meentebestuur, kan ik mii als lid
van het gemeentebestuur met dit
besluit verenigen."
Dom en klein
Een der leden van de Commissie
van Toezicht op het Museum Boy
mans schrijft ons:
„Even na de vorige wereldoor
log promoveerde te Utrecht een
jurist op o.m. de stelling, dat kunst
en zedelijkheid niets met elkaar te
Stalen kiekkastvol snufjes
Ontheemden doen beroep
op het Westen
HANAU (Duitsland) Vierdui-
zend ontheemden uit Baltische lan
den hebben Zaterdag een beroep
op de Westelijke wereld gedaan om
de landen waar zij thuishoren van
de „bolsjewistische terreur" te be
vrijden.
Óp de bijeenkomst, die ordelijk
verliep, werd unaniem een tot het
Westen gerichte resolutie aange
nomen, waarin de demonstranten
de „rode dictator Stalin en zijn
beulen" beschuldigden van „vernie
tiging en uitroeiing van hele na
ties".
Slechthorenden in Ede
bijeen
EDE Ongeveer 400 leden van
de „Vereniging tot bevordering der
belangen van slechthorenden" uit
alle delen van het land waren Za
terdagmiddag bijeon in het open
lucht-theater van „Ons Landhuis"
aan de Barneveldseweg te Lunte-
ren, waar de jaarlijkse réunie van
deze vereniging werd gehouden.
Het woord werd o.a. gevoerd
door de nieuwe voorzitter van het
hoofdbestuur, mr Niemeyer uit
Amsterdam en door enkele plaatse
lijke autoriteiten.
Er werd een z.g. raadsel-wed
strijd gehouden, waaraan alle be
zoekers konden deelnemen door op
een inlegvel in het programma de
spreekwoorden of versjes te ver
melden, die door de toneelgroep
van de personeelsvereniging der
Utrechtse Waterleiding Mij. werden
uitgebeeld.
Boerderij in Brabant
uitgebrand
GRAVE Zondagmiddag ont
stond brand in een grote boerderij
te Escharen (bij Grave). Binnen
een half uur waren woonhuis en
schuur tot de grond toe vernield.
De brandweer kon niets doen, daar
geen water aanwezig was. Twaalf
personen zijn dakloos geworden.
(Van een onzer verslaggevers)
DE ouvreuse, die U binnenliet, glimlacht even en doet dan de
deur weer achter U dicht. Ge hebt haar hulp ook niet
nodig, want langs het flauw hellende gangpad wijst een licht
gevende streep U de weg en halverwegen zegt een roodverlichte
pijl in de vloer: ..In deze rij is een stoel voor U vrij". Ge vindt
Uw fauteuil zonder al te veel gerucht te maken, dank zij het
schemerig licht, dat van het plafond straalt. Een vaardige
schildershand penseelde daarop met fosforiserende verf een
warreling van wingerdranken. Wanneer ge tien. vijftien of wel
licht twintig minuten later in de trein stapt, waarop ge ditmaal
op het Utrechtse station met zoveel plezier hebt gewacht, stelt
ge bij U zelf vast. dat de ontwerper van deze spoorbio een man
met uitzonderlijk goede ideeën moet zijn.
..Kom maar binnen en
ga rustig zitten
VAN 'S MORGENS VROEG tot
's avonds laat zoeken treinreizi
gers, die op verbindingen moeten
wachten, verpozing in de nieuwe
Spoorbio op het Utrechtse sta
tion.
Om die man te ontmoeten, zijn wij
onlangs eens niet direct uit de bio
naar buiten geklauterd. Er is in het
smalle gangetje naar de uitgang nog
een twééde deur. waarachter wij
hem in zijn hypermodern kantoortje
bezig vonden, koffie voor zichzélf
en de reeds aangekondigde bezoeker
in te schenken. Een nog jeugdige,
enigszins forse figuur is de heer W.
Korsmit, die het wat nerveuze ma
nuaal heeft van iemaftd, die altijd
tijd tekort komt. We krijgen twintig
minuten, maar het worden er bijna
zestig. Eenmaal op gang blijkt hij
veel te kunnen vertellen over wat
aan zijn practisch vernuft ontspro
ten. zoveel tienduizenden treinreizi
gers prettige minuten heeft ver
schaft.
De Amsterdamse bioscoop-exploi
tant Korsmit behoorde ver voor de
oorlog al tot de vaste klanten van
onze vaderlandse spoorwegen. Op
de perrons van alle grote stations
kwam hij. Als zovele anderen wacht
te hij er op z'n trein, drentelde rond,
zat in een vrachtkamér en.... ver
veelde zich. In het begin van 1940
kwam hij plotseling op de gedachte,
dat al die wachtenden voor een aan
genamer tijdspassering van harte
graag een kleinigheid over zouden
hebben. En natuurlijk dacht hij di
rect aan film! Film voor treinreizi
gers en dus film in een echte spoor
wagon. al zou die dan stil staan De
besprekingen met de Nederlandse
Spoorwegen liepen vlot, Utrecht zou
de primeur krijgen, toen brak de
oorlog uit. De zaak stagneerde tot
1942. Maar op de zevende November
van dat jaar wérd toch eindelij'k
spoorbio I geopend. Van die eerste
ling nu in onze stad op een dood
spoor gerangeerd, na enige tijd in
Zwolle en op Schiphol te hebben ge
staan hangt een fraaie prent bo
ven een der grote ramen van dit
kantoor, achter de grotere bio num
mer twee bijgebouwd.
Is die oude bio dan helemaal af
gedankt? We vragen er de heer
Korsmit naar en die schudt ontken
nend het hoofd. Wat er dan mee
gebeuren gaat? Verleden jaar reed
een klein gezelschap in deze bios
coopwagon van Utrecht naar Zwol
le en woonde daarin onderwijl een
filmvoorstelling bij.
Deze rit was behalve een
transport ook een proefneming.
„En die is uitstékend geslaagd",
zegt geheimzinnig de heer Kor
smit. die er verder het zwijgen
toe doet. Tussen haakjes, rijden
de bioscopen vindt ge nog
slechts in de Amerikaanse luxe-
treinen.
Toch, de Nederlandse treinreizi
gers zullen voorlopig alleen tijdens
hun gedwongen oponthoud op 't
Utrechts station in zo'n spoorbio
kunnen zitten. Dat b'.auw-gcle ge
vaarte staat wel op wielen, is ech
ter biced uitgebouwd en zou dus
niet veel verder kunnen rijden dan
de hoek van het perron. Maar het is
ook niet nodig, dat die stalen kiek
kast in bëweging komt. Ze onder
vindt in haar rustige hoekje al be
langstelling genoeg.
„Tussen acht uur 's morgens en
tien uur 's avonds geven we onge
veer dertig voorstellingen van elk
een minuut of twintigvertelt de
heer Korsmit. „Vaak slaan hier om
half acht al mensen er op te wach
ten. dat we de boel open goo.en
Eens hebben we acht duizend bezoe
kers schriftelijk de vraag voorge
legd. waarom ze nu eigenlijk naar
de spoorbio gaan. Er werd een lijvig
rapport van gemaakt, waar we niet
veel wijzer van werden. De slotcon
clusie. die ik er uit trok was heel
simpel deze: de mensen gaan naar
de spoorbio omdat het ding er nu
eenmaal staat. Niettemin bluft de
samenstelling van het programma
onze grote zorg. Want er is wellicht
geen bioscoop in ons land, die zo'n
gemengd publiek heeft als de onze.
HAPPY END
Alle invloeden, die de omvang
van het reizigersvervoer ondergaat,
zijn in precies dezelfde verhoudin
gen in het bezoek aan de bio te be
speuren. Zaterdags is het erg druk,
Zondags zijn we vooral afhankeluk
van nationale sportwedstrijden cn
andere grote gebeurtenissen. Vaak
worden mensen, die aan reizen niet
gewend zijn een beetje zenuwachtig
op een slation. Al dat piepen, sissen
en fluiten, hel brengt ze een beetje
van streek. Tégen die nerveuzen
zeggen we als "t ware: „Kom maar
rust.g naar binnen, zit lekker in je
stoel en ons waarschuwingsbord vlak
onder het doek vertelt je wel. wan
néér je naar je trein moet. En daar
om misschien U moet er maar
eens op letten komen de meeste
mensen met een glimlach wéér naar
builen. Een „happy end" dus".
In de brandvrije „vliegenkast" van
de operateur wijst de heer Korsmit
ons nog allerlei snufjes. Philips le
verde er zijn nieuwste projectie-ap
paraat voor. en zoéén komt er spoe
dig weer bij. Nog één bijzonderheid.
„Bovenin de Bio wordt koude en
onderin warme lucht geblazen. Want
als kind leerde ik al: houdt het
hoofd koel maar de voeten warm",
zegt de heer Korsmit, terwijl we
naar buiten stappen. Glimlachend
natuurlijk!
maken hebben, omdat ware kun
een kenmerk draagt van h
eeuwige en zedelijkheid -teike
onderworpen wordt aan een ande
norm. Hij had die stelling ge,,
seerd op de deining, ontstaan o\
het jeugdboek „De Hel" van Her
Barbusse. Die deining was op i.
zelf ongezonder dan de aangevoc
ten negatieve eigenschappen
het omvoldragen boek en lever
voor de uitgever een zeer weikon
reclame op.
De kunstenaar moet vrij zijn
scheppen zoals hij wil en lat
wij hopen, dat hij altijd daari
met zijn diepste geweten te
gaat; en het publiek moet vrij bl
ven iets mooi, lelijk, goed of slee
te vinden al naar gelang het p
bliek dom, knap, bekrompen
ruim van opvattingen is. Op
duur houdt ware kunst het lang
uit dan geborneerde critiek: zo k
men het beleven, dat mensen zuc
tend klassieke beelden bewond
ren, die zij zouden hebben verwo
pen als het scheppingen uit
eigen tijd waren geweest. En
kan men het beleven, dat Rer
brandt als een „Christelijk ku
stenaar bij uitstek en bij Gods ge
nade" geprezen wordt door liede
die het feit negeren, dat zij menig
ets van 's werelds groptste kunst)
naar doodgewone pornografie zot
den moeten noemen en een scni
derij als Ganymedes „vies".
En nu het geval Van Dongen.
Deze man is telkens een tijd
verschijnsel geweest; men leert i
hem een wereld kennen van 18
tot op heden. Deze wereld is
altijd lief, edel. hoog-toegeknoo
of vol van frisse ontluiken'
kracht geweest; zij was wel e<
gedepraveerd, slecht, stinkend v
zelfingenomenheid en hol-pe
Vooral in een „kokend" eer
als Parijs kan men zo'n w
waarnemen, als men dat wil.
De naam van Van Dongen
rijzen door en uit de deining
enkele zijner, thans verwijde
schilderijen ontstaan. Zoiets lee
de praktijk. Negatie is nog alti
het beste middel om iets te dode
Voor de krittelaars geen Jeroe
Bosch, geen Rubens, geen Rodi
geen Goyce. Voor hen hoogstel
een blosje van opwinding bij ec
werkje van Bakker Korff.
Jammer dat B. en W. de stor:
van een dreigende interpellatie
de raad niet hebben afgewach
Waar blijven wij nu als dorp va
650.000 zielen?"
Niet alles stiel
De heer Aug. Weiss, rijksir
specteur voor het lager onderwij
vroegen wij zijn mening als paed;
goog. Hij zei. de tentoonstellin
nog niet gezien te hebben, ma;
direct aan te willen nemen dat, a
ruim-denkende mensen (als
verantwoordelijke wethouders)
een dergelijk besluit kwamen, h<
wel ernstig moest zijn.
„Ik kan er in komen," aldus c
heer Weiss, „want we moeten «I
rekening mee houden, dat ni<
alles sticht. We moeten denke
aan de impressionnabele pubers, d:(
ook deze expositie bezoeken e[
niet alles gezond kunnen vervvei
ken."
„Ik vraag me slechts af: waaror
van te voren niet geselecteerd
Het gesprek, dat nu in het open')
baar wordt gevoerd, had binnenst
kamers moeten blijven. Zeker, be«
ter ten halve gekeerd dan ten helif
gedwaald, maar nu geeft men dal
toch maar blijk, zich vergist t(
hebben."
Kleinburgerlijk
Ir. J a c q. Pot, leraar aan di
M.T.S., zeide: „Kijk eens, ik hef
eens een juffrouw, die in badpaji
in de Haagse tram wilde plaats
nemen, daaruit zien verwijdereC
en ik vond dat juist gehandeld
niet omdat ik iets tegen badpak
ken heb, maar omdat ik vind da,l
men aldus gekleed zich aan -hé
strand of in het zwembad moe:
vertonen. De verwijdering van dl
twaalf Van Dongens getuigt vat;
benepen kleinburgerlijkheid en eet
weldenkend mens zal er alleen df
schouders over ophalen en zico
tegenover zijn Amsterdamse kenj
nissen generen.
Zeer verwonderd
Ko Arnold i. directeur van
het Rotterdamsch Tooneel, troffen
wij koffer pakkende aan, gereed
voor de vacantie-reis naar Frank] v
rijk en reeds zo van dit feestelijk
gebeuren vervuld, dat hij ons in
derhaast slechts zjjn verwondering
over het puriteinse besluit kon toe
vertrouwen.
„Immorele moraliteit"
Anna Blaman gaf als haal
oordeel:
'.Mocht u willen publiceren, dal
er gelukkig nog mensen zijn die dj
.zuivering' van de tentoonstelling
niet kunnen waarderen, dan zou ifi
op het geval-Van Dongen slecht!
willen reageren met een aphorisj
me: Niets is in zijn drijfveren er
in zijn effecten zo immoreel als hei
kleinzielige bewaken van de mora
Hteit."
Mijn verwijderde stukkeii
nü museumbezit
Jan Sluyters, de bekends
Amsterdamse kunstschilder, hebben
wij zijn mening gevraagd. Hoewej
hij dé tentoonstelling nog niet had
gezien, is hij het in principe nief
eens met de verwijdering van dé
gewraakie zchilöerlien.
„Ik vind het heel dwaas", zo ze)
hij, ..dat meer dan een week na de
opening deze schilderijen zijn ver
wijderd. Men had toch daarvoor een
beslissing kunnen nemen. Vanwegd
de ..ongezonde belangstelling" ver
wijderd zegt u? Had men dan niei
beter de mensen met die ongezond^
belangstelling kunnen verwijderen
inplaats van de schilderijen. Holland
heeft mét die verwijdering zijn acn-
terlijkheid gedemonstreerd. Als men
tegen het naakt-op-zich-zelf bezwaar
maakt, dan zou men de musea irl
ons land beter kunnen sluiten eq
zou ook het naakt'schilderen op dn
academies yerboden moeten wor-j
den. Mijn eigen schilderijen konden
ook niet altijd door de beugel. In 1913
was er een Van Dongen-tentoon-<
stelling in ons land, waarop ook
enige naakten hingen van Leo Ges-]
tel en van mij. Deze werden van dc-
expositie verwijderd, maar nu han
gen ze rustig in de musea".
