Glazeniers werken nog volgens
eeuwen oude methoden
ifeypip
Zweedse treinmoorden
ongevallen
waren „maar
VAN DE GEURENDE LINDEBOOM
Alcohol was de trein moordenaar
Demagnetistfringsstationkan eind
Juli weer in bedrijf
Als kantmuis met de Zeemeeuw
naar de Schotse kust
Öp dn hükhsd
4
Vrijdag 17 Juni 1949
(Van onze Scandinavische correspondent)
Sedert 1913 werd Zweden gehuld in cpn groot mysterie, waar vele be
woners van het vryc land: politiemannen, rechercheurs, agenten van
opsporingsdiensten, psychiaters, ja zelfs helderzienden zich het hoofd over
hebben gebroken. In de loop van de vijf jaar vielen er namelijk 90 mensen
uit rjjJende treinen, waarvan er 37 werden gedood, 49 gewond, terwijl er 5
zonder kleerscheuren afkwamen. Speciaal de avond- en nachtsneltreinen
waren berucht.
De laatste slachtoffers waren een
55-jonge ingenieur Bela Balint uit
Malmö en een politie-agent uit
Halmstadt De politieman overleef
de het ongeluk en kwam ernstig
gewond in een ziekenhuis te lig
gen, waar de recherche hem vrij
wel dagelijks aan een verhoor on
derwierp. De politieman bleek ech
ter het geheugen te hebben verlo
ren en gaf slechts verwarde verha
len ten beste, die het politie-appa-
raat op een dwaalspoor brachten.
Ook de lijkschouwing van de om
gekomen ingenieur leverde slechts
raadselen op ITct bleek dat de man
het eerst met de benen en daarna
met het hoofd op de spoorbaan was
neergekomen, hetgeen het vermoe
den deed rijzen] dat het slachtoffer
uit het portier was geduwd. Als hij
eruit was gevallen, zo stelde men
vast. zou hij eerst met het hoofd
op de baan hebben moeten neerko
men omdat de mens niet de kracht
bezit, als een kat op de pootjes te
recht te komen.
Publieke sensatie
Het publiek heeft van de myste
ries met grote belangstelling ken
nis genomen en toen de politie op
roepen plaatste voor getuigen kwa
men er allerlei gewichtige mensen
die verhalen opdisten, met zulk een
ernst, dat de politie er inderdaad
geloof aan hechtte Zo hadden rei
zigers een „vreemd-starende man'
ontmoet, die steeds in zichzelf
sprak, bitter voor zich heen lachte
en soms opstond om door de passa
ges te wandelen.
„Vreemd starende" mensen of
beter loensende passagiers hebben
het sinds dat fabeltje slecht gehad
Altijd was er wel een reiziger die
meende dat die „schele meneer" zo
verdacht deed en er prompt de
stationsbeambten en de politie in
kende. De argeloze reizigers wer
den dan tot vervelens toe onder
vraagd en altijd moest de politie
erkennen dat ze wel „vreemd ke
ken" maar van de prins-geen-
kwaad wisten. Een helderziende
had weer wat anders: hij had een
openbaring „gezien" van een 40 a
50-jarige man die op de achterste
bank in de laatste coupé van de
laatste wagen zat. vervolgens op
stond en in de corridor een portier
raam opende. In^die tijd zou hij
er een „om zeep" hebben gehol
pen Het gevolg alleen was, dat
niemand meer in de laatste coupé
van dc achterste wagen wilde zit
ten.
De oplossing
Thans is het mysterie ineens op
gelost en het gehele drama kan
„nuchter" bezien teruggebracht
worden tot een statistiekje, waarin
de alcohol een grote rol heeft ge
speeld (tot dusver niet nuchter
meer dus). Van de 90 mensen die
uit de trein vielen was er slechts
in twee gevallen van misdaad spra
ke. en in beide gevallen is de zaak
geheel tot klaarheid gebracht en de
schuldige gestraft. In het ene geval
verraste een treinbeambte een dief
in een goederenwagen. De dief
sloeg de beambte bewusteloos en
smeet hem uit de trein. In het am
dere geval hield een reiziger een
drinkgelag met twee andere reizi
gers. Het eindigde ermee dat de
beide laatstgenoemden zijn porte
feuille stalen en hem de coupé-
deur uitgooiden. Over het alge
meen genomen heeft de drank een
rol in vele dezer gevallen gespeeld
In elk geval is het slachtoffer in 24
gevallen onder min of meerdere
invloed van drank geweest. Van de
90 gevallen waren er 11 zelfmoord,
wellicht zelfs meer. In 13 gevallen
sprongen reizigers de trein uit toen
ze ontdekten dat ze in de verkeer
de trein zaten. De overige gevallen
waren oorzaak van ongelukken we
gens grote onvoorzichtigheid.
In Zweden slaapt men er weer
wat geruster door en in de treinen
kunnen „vreemd-starende", mom
pelende en wandelende reizigers
weer zonder risicio's reizen.
Dc opgravingen van de stoffelij
ke overrchotlcn \an het ereveid te
DJokJa ?ljn op 14 Juni voltooid. Op het
ereveid te Semarang worden 77 mili
tairen en 10 leden der algemene poli
tie herbegraven
Woensdag-middag vertrok utt Tand.
jong Prlok dc „Kota Inten" met repa
triërende militairen van de KL., het
K N.I L._ de Marine en Mariniers
Pseuclo jonkheer nam
het er goed van
VLISSINGEN. Een tanden-
borstel en twee spoorkaartjes
waren de enige bezittingen die de
politie alhier kon vinden van een
pseudo jonkheer, die het er met een
vriendinnetje twee weken goea van
heeft genomen.
De namaak jonkheer Is een 18-
jarige manufacturiersbediende uit
Lisse. Deze jongeman had In Mid
delburg kennis gemaakt met een
jongedame, aan wie hij zich voor
stelde als jhr de R. van V. De jon
gelui namen hun intrek in een ho
tel te Vlissingen. Hier hebben zij
twee weken vertoefd. Zij bestelden
diners van 9-per persoon. Toen
het op betalen aankwam, gaf de
man zijn juiste naam op. Het bleek
daarna, dat hij geen cent op zak
had. Er zal een vervolging wegens
oplichting tegen hem worden inge
steld. De „jonkheer" is aan zijn ou
ders teruggegeven en de adsplrant-
jonkvrouwe heeft haar werkzaam
heden als dienstbode hervat.
Nieuw type straalvliegtuig
WASHINGTON. - Het Ameri
kaanse leger zal proeven doen met
het nieuwe straalvliegtuig de X F 92,
van de Consolidated Vultee Air
craft. Dit nieuwe vliegtuig is een
vliegende vleugel waarvan de vorm
doet denken aan de punt van een
pijl. De ontwerpers verwachten dat
dit type een revolutie teweeg zal
brengen in de na-oorlogse vliegtuig
bouw.
Onderdelen van een nieuwe ..poort" liggen
reeds in de Rotterdamse Waalhaven
Urn uit Kuchemvald ter
bijzetting te Loenen
DEN HAAG. De D.enst Iden-
tificatie en Berging heeft kort ge
leden uit Duitsland overgebracht
een symbolische urn. bevattende
een gedeelte van de as van in Bu-
chenwald veraste Nederlanders en
deze urn overgedragen aan de Oor
logsgravenstichting.
Deze st.chting heeft het voorne
men op 14 Juli dd urn te doen bij
zetten in de rouwkapel op de cen
trale begraafplaats der Oorlogsgra
venstichting te Loenen (VehiweK
De nabestaanden en ex-Buchen-
walders die deze bijzetting willen
bijwonen wordt* verzocht zich tot
het bekomen van een uitnodiging te
wenden tot het secretariaat der Oor
logsgravenstichting, Nieuwe Park
laan 14 te Den Haag.
Als profe zeeslangen liggen de
dcmagneliserings-kabels nu nog
in ordeloze massa over de half
voltooide steigers gekronkeld.
Vijf dagen met de camera op een haringlogger
Ga maar eens met schipper den Heijer van de Zeemeeuw praten,
zei de slem van D. A. den Duik door de telefoon. Ik had niet ge
rekend zo veel welwillendheid te ontmoeten. Als nu een belangrijke
filmmaatschappij had verzocht met een haringlogger mee te mogen,
dan zou dc film in dc grote theaters draaien! Maar ik had duidelijk
gezegd: Ik ben een amateur die zo maar voor z'n genoegen, op een
smal strookje celluloid van 8 mm iets van de haringvisserij wil opne
men Zou ik eens meemogen?
Ik mócht dus van de reder. Ook
schipper den Heijer zag er niet té
gen op een „kantmuis" mee te ne
men. Een echte kantmuis, die be
gon hem „kapitein" te noemen! Hij
legde me in zijn huiskamer al uit
hoe die visserij in z'n werk ging,
terwijl zijn vrouw ons een kopje
thee schonk en zijn jongste zoon
Bennie die ook mee ging ge
amuseerd toekeek.
Op een Woensdagmorgen, om
half zes, stond ik al met mijn ca
mera gereed toen nog vijftien van
de zestien leden van de bemanning
moesten komen opdagen. Waarom
zouden ze zich haasten met af-
scheid-nemen, ze bleven immers
weken op zee, ver van het huis dat
ze dan nog maar door een radio-
GESTEGEN PRODUCTIE
TOEN in 1945 de gedemoraliseer
de Duitse troepen in eindeloze
grauwe stoeten ons land verlieten
en wij, eindelijk bevrijd, de inven
taris van ons economische leven
konden opmaken bleek, hoezeer ons
bedrijfsleven had geleden onder
vernieling, roof en andere ontwrich
tende invloeden. Daaronder mogen
wij zeker vérstaan de deportatie van
honderdduizenden arbeiders naar
Duitsland, de sterke ondervoeding,
die de meeste Nederlanders zozeer
had verzwakt en daardoor de ar
beidskracht ondermijnd het ge
brek aan de noodzakelijkste mate-
nalen en het onloochenbare feit, dat
velen stage arbeid ontwend waren,
omdat zij maanden, ja jarenlang be
wust dé lijn hadden getrokken of
tot stilzitten waren gedwongen.
Ontelbare malen is het al gezegd,
dat wij allen hard moesten werken
om uit het economisch moeras te
geraken. Met grote zorg hebben wij
de eerste jaren na de bevrijding
moeten constateren, dat de productie
niet zo snél op gang kwam als wij,
in ons begrijpelijke ongeduld, alle
maal zo graag wilden. Men heeft
soms de arbeiders er een verwijt van
gemaakt, dat zij niet hard genoeg
aanpakten. Maar de invloeden, die
wij hierboven aanduidden, vooral
ook de geestelijke factoren, werkten
blijkbaar langer na dan iemand van
ons kon bevroeden.
Het is gelukkig, dat er nog zo iets
als cijfers bestaan, die ons in dit
geval kunnen aantonen, hoe ongelijk
wij hadden als wij wel eens mop
perden. Want het gaat goed met de
Nederlandse productie! Dat tonen de
indexcijfers, die het Centraal Bu
reau voor de Statistiek pas geleden
publiceerde, ondubbélzinnig aan.
Was de gemiddelde dagproductie in
1947, in verhouding tot 1938 100,
nog 94. dus lager dan het basisjaar,
in 1948 was deze indice al ge
stegen tot 113. De cijfers van dit jaar
zijn nog verheugender. Januari gaf
als gemiddelde dagproductie aan
het cijfer 121, April 125.
Wil dat zeggen, dat wij al tevreden
moeten zijn, dat wij nu maar rustig
de verdere gang van de productie
moeten aanzien? Wel neen! Nog al
tijd voeren wij veel meer goederen
in dan uit. Toegegeven, dé export
stijgt, maar dat geschiedt ook door
de stevige economische injecties, die
het Marshallplan onze industrie toe
dient. Over drie jaar moeten wij op
eigen benen kunnen staan, d.w.z.
moet onze handelsbalans in even
wicht komen, willen wij, ondanks
de gestegen productie, ons verbruik
niet meer moeten inkrimpen. Ook
de consumptie van levensmiddelen,
die voor een groot deel uit andere
landen worden ingevoerd.
Maar de cijfers, gelijk wij hierbo
ven verméldden, geven goede hoop
voor de toekomst. Nog een paar
schepjes er boven op en wij zijn,
waar wij wezen moeten.
grafisch groetje zouden kunnen be
reiken! Of in een brief die op volle
zee van het ene schip naar het an
dere werd overgereikt.
Voel je je zeeziek, Mile? vroe
gen ze me, eenmaal buiten, toen de
kust nog maar een streepje was. Ik
was zeeziek. Niet erg, maar toch zo
dat 't hele voorraden energie kost
te telkens de camera op te stellen,
het licht te meten, enfin.... alles
te doen wat voor een behoorlijke
opname nodig is. En het zou zelfs
nog moeilijker worden, want de
derde dag, op de hoogte van de
Schotse kust, was alle blauw uit de
lucht verdwenen. Een „koutje"
noemden ze de grijze zee met witte
kuifjes. Voor de zeelieden nog niets
van belang, maar voor de landrot,
die geen zeewaardige maag en be
nen heeft, het voorportaal van de
hel".
De netten gaan uit
stelling, al zal men deze niet gauw
van de vissersgezichten aflezen.
Twee nachten richtte ik mijn ca
mera op deze bedrijvigheid. De
vangsten waren slecht, al had men
het de tweede nacht iets noordelij
ker gezocht. Door de radio kwam
van alle loggers het zelfde sombere
geluid: één kantje, één kantje, he
lemaal niets, helemaal niets....
Een enkele schipper had met veer
tien kantjes blijkbaar het Geluk
aan boord gehad.
Toch geen kwaad baantje,
zei een van de vissers, we heb
ben mooi weer, we zijn om vijf
uur klaar met kaken en inleggen.
Toch dacht hij met weemoed aan
de visserij in September, als het
soms acht dagen in een week
stormde. Maar de haring kwam dan
met volle netten binnen.
Huiswaarts
Toen het boven de kim begon te
lichten werden de rompen van de
loggers die in de omtrek hadden
liggen vissen, zichtbaar. De zon
kwam gelig-oranje op, tussen wol
ken als een in flarden gescheurde
dweil. Een logger van de rederij de
Jong, de Wijnanda, zou me overne
men. Vijftien paar ogen namen me
op toen ik met camera en al op
hun dek oversprong, en uit vijftien
ruige baarden werd een naam ge-
°n cCc
bromd toen ik ze een hand gaf.
Schipper Klaas de Niet had met
zijn lichte ogen gauw gezien dat ik
al wist wat zeeziekte was. Er was
geen slaapgelegenheid over, maar
hij stond me zijn eigen kooi af: hij
vond wel een plaatsje hier of daar.
En dat betekende afwisselend de
kooi van de stuurman, de monteur
of van een van de matrozen, er
gens voorin, waar twaalf man op
eengedrongen samenwoonden, rond
de kachel die meteen kookgelegen
heid is.
Ik hoop dat de filmopnamen goed
uitvallen. Maar belangrijker dan
die film is misschien de herinne
ring aan de vijf dagen op een ha
ringlogger. De herinnering aan
Scheveningse vissers die een zwaar
en ongemakkelijk leven leiden op
een zee die ze lief hebben, of ze
grijs toornt of blauw glimlacht. Een
herinnering aan Scheveningse vis
sers die een zeezieke „pretter" met
sympathie tegemoet kwamen toen
hij die sympathiek heel hard nodig
had, die geen lelijk woord lieten
horen onder welke omstandigheden
ook, en dat heus niet alleen omdat
een foto van moeder en de kinde
ren hen van de kajuitswand aan
keek.
„Jeugd \an Nederland
appèl aan ons volk
HILVERSUM Op 19 Augustus
wordt in het RAI-gebouw te Am
sterdam een tentoonstelling geopend
.Jeugd van Nederland". Volgens mi
nister Rutten, die daarover Donder
dagavond een rede voor de radio
hield, is de expositie bedoeld als een
appèl aan ons volk. om in goede sa
menwerking te streven ..naar 100
procent zorg" voor de Nederlandse
jeugd.
Minister Rutten. releverend, dat de
jeugdzorg voor de oorlog op ver
scheidene terreinen zeer goed was.
toonde zich met zorg vervuld over
de jeugd van nu. ,,Vier jaar na het
einde van de oorlog is de toestand
met bepaald verblijdend. De wereld
is vol dreiging en onzekerheden. Er
is een nijpend tekort aan huizen,
scholen, onderwijzers, ziekenhuizeji,
aan goederen en geld. In drie jaar
tijd zijn er ongeveer 300.000 kinde
ren méér geboren dan in de drie
jaren, die onmiddellijk na de oorlog
voorafgingen.
Veertig procent van 'ons volk is
nog geen 19 jaar oud. Die jeugd zal
later waarschijnlijk voor een zwaar
dere taak staan dan wij, zij zal aan
steeds hoger eisen moeten voldoen.
Deze jeugd vraagt onze intense zorg,"
zei de minister. ..Om daarop de na
druk te leggen wordt de tentoonstel
ling ..Jeugd van Nederland" gehou
den!"
Dr G. G. J. Mettrop, voorzitter van
het tentoonstellingsbestuur. vertelde
iets over de inrichting van de expo
sitie. Zij wordt verdeeld in vijf afde
lingen: het gezin, kinderhygiëne, on
derwijs. kinderbescherming en vor
ming buiten schoolverband.
Voor volwassenen valt er uiter
aard veel te zien, maar ook voor de
jongeren zelf.
in
Erfenis van Kriegsmarine
zal straks weer goede
diensten bewijzen
(Van onze verslaggever)
Vreemde dingen gebeurden er in
de bezettingsjaren bij de Duitse on
derzeebootbasis in de Waalhaven. Zo
reed er op een dag een motorwagen
van een dieseltrein, terwijl er ner
gens in het land meer dieseltreinen
reden, omdat de Duitsers het ver
bruik van dieselolie verboden had
den. De wagen verdween in een
loods op Pier 8. de loods werd dicht
getimmerd en zo nu en dan zag men
eens wat rook komen uit de schoor
stenen op de loods: dat was van de
motorwagen! „De Duitsers zijn weer
aan het treintje spelen," zei men dan
tegen elkaar.
Maar de Duitsers speelden geen
treintje, die hadden de motorwagen
nodig als krachtstation voor hun de-
magnetiseringsdienst Via drie gene
ratoren kwam de kracht van de mo
tor als stroom van 800 ampère door
de kabels van de demagnetiserings-
poort. waar een of ander Duits pa
trouillevaartuig doorvoer. Een paar
keer door die poort en de schepen
konden naar buiten met veel min
der kans te worden getroffen door
een magnetische mijn. Niet alleen de
Duitsers kenden het trucje om de
magnetische werking van een schip
zoveel mogelijk uit tc schakelen,
ook de geallieerden werkten er mee.
Maar zij deden het anders. Zij had
den geen vaste poort, waar de sche
pen doorvoeren, maar zij omwonden
het gehele schip met kabels en be
reikten daarmee hetzelfde effect.
Een erfenis
De Nederlandse marine erfde na
de bevrijding het station van de
Duitsers. Het was het enige station
in Nederland en er konden schepen
tot zesduizend ton in behandeld
worden. (De grotere schepen had
den een eigen demagnetiserings-
inrichting). Alles werkte nog perfect
en onze Jantjes zijn meteen maar
begonnen nu onze schepen door de
poort te varen. Kustvaarders, vis
sersschepen. mijnenvegers en andere
kleine oorlogsschepen, reddingboten
en loodsboten, alles maakte een
dankbaar gebruik van dit weinige
goede, dat de bezetter ons naliet
In het kanaal, dat onder de poort
doorloopt, werden de schepen ge
demagnetiseerd. maar er werd ook
met een vernuftige meetinstallatie
gemeten hoe sterk het magnetische
veld nog was, dat het schip opwekte.
Sommige schepen konden direct na
de meting weer vertrekken en be
hoefden geen nieuwe behandeling te
ondergaan. Toch had het marineper
soneel er flink wat werk, want ge
middeld verschenen er drie schepen
per dag om gedemagnetiseerd of ge
meten te worden.
Toen kwam er storm
Van 't voorjaar echter stortte tij
dens een hevige storm de geheel van
hout geconstrueerde poort met veel
gekraak in elkaar. De Duitsers had
den haar reeds grondig verwaarloosd
en bij de marine had men er op ge
rekend. dat de zaak te zijner tijd
vervangen zou moeten worden. Ge
lukkig was er een nieuwe poort be
steld, waaraan reeds gewerkt werd,
maar voorlopig zat men met de
brokstukken
De Nederlandse schepen, die be
slist gedemagnetiseerd moesten wor
den, waren verplicht om naar Enge
land te varen. De meetinstallatie was
gelukkig intact gebleven, zodat men
nog niet eens extra naar Engeland
hoefde voor het meten.
Achter de werkzaamheden aan de
nieuwe poort werd flinke spoed ge
zet en van de week arriveerden de
eerste onderdelen ook houten,
want stalen kan men hiervoor niet
gebruiken bij het station in de
Waalhaven. Daar had men ook niet
stilgezeten. De dieseltrein van de
Duitsers was inmiddels vervangen
door een motor, die aangesloten is
op het stadsnet, want het gaat bij
het demagnetiseren niet om een
hoog voltage, maar om een hoog
ampèrage. De trein rijdt nu weer „er
gens in Nederland", de houten stei
gers langs het kanaal hebben een
betonnen bovenbouw gekregen en
verder zijn er nog wat van die
kleine karweitjes opgeknapt, die
nodig moesten gebeuren.
De nieuwe poort wordt nu op de
wal geconstrueerd en zal straks met
twee bokken op betonnen voetstuk
ken worden geplaatst. Als er geen
tegenslagen komen, dan is het de-
magnetiseringsstation aan deWaal.
haven eind Juli weer in bedrijf.
Ernstig ongeval eist
zwaar gewonde
MAARTENSDIJK. Donderdag
werd de heer Mooij uit Baarn op
de Koningin Wilhelminaweg. ter
hoogte van de Achterwetering, toen
hij de straat wilde oversteken,
aangereden door een luxe auto.
Het slachtoffer, dat een hersen
schudding en vermoedelijk een
schedelbasisfractuur heeft opge
lopen. is naar een ziekenhuis in
Hilversum overgebracht.
Y\JANNEER het eenmaal zomer
v v wordt in bos en velden, gaat
alles in de natuur zo hard dat we
het in de weinige vrije uurtjes die
we ter beschikking hebben haast
niet kunnen bijsloffen.
Zo staan ook voor we er erg in
hebben weer overal de lindebomen
in bloei. Zo'n bloeiende linde is een
feestelijk geheel. De geurige linde-
honing verspreidt een heerlijke
reuk. en duizenden zóemenden
bijen, hommels en vliegen bezoe
ken de bloempjes om de lekkere
zoete lekkernij te verzamelen. Hebt
U wel eens lindehoning geproefd?
Dat is zeker iets heel bijzonders.
De imker verdeelt de honing in
verschillende soorten, al naar de
bloemen waarop gehaald wordt. Zo
spreekt men van voorjaarshoning
die afkomstig is uit vroegbloeiende
groté glazen tafel, waar
door het licht naar boven
straalde. Hij was juist be
zig enige reeds gesne
den stukken glas te be-
En in den beginne leek het toch
alsof op de wereld nooit anders
meer dan van een stralende zon
sprake zou zijn! Toen de Zee
meeuw, na anderhalf etmaal varen,
de 57ste breedtegraad bereikt had
(schipper den Heijer had het, na
dat zijn log verloren was gegaan,
via dieplood en* radiopeilingen
vastgesteld), en zijn netten begon te
schieten, daalde een veelbelovende
zon achter de horizon.
De Duitsers in de buurt wierpen
ook nu reeds alle honderd-en-twin
tig netten uit, want ginds moest al
lereerst een voedselprobleem wor
den opgelost.
In de nacht, toen de Zeemeeuw
in afwachting van de haringen op
de golven lag te deinen, begon de
regen tegen de ruiten van de klei
ne commandobrug te slaan. Wie
nog 'n paar uurtjes slaap kon vin
den in z'n kooi profiteerde van
deze ogenblikken van stilte. Want
om half één al sloeg de rust om in
nerveuze activiteit: de electrische
lichtjes boven het dek flitsten aan,
twee schijnwerpers hielpen elk
hoekje verlichten, en een derde
wierp zijn bundel naar de zee waar
de witte blazen tot in de verte de
lijn van de netten werkelijk let
terlijk uitstippelden.
En toen, terwijl de harten vol
verwachting klopten, werden de
netten, het ene na het ander, bin
nen boord getrokken. Dit betekent
dus ongeveer anderhalve kilometer
netten, en wie het zo leest beseft
misschien niet hoeveel lichamelijke
inspanning er aan vastzit. En als
dan de netten schitteren van de
zilveren haringen, is het meteen
een reden tot vreugde die ook de
langste uren van kaken, zouten en
in tonnen-leggen verzoet. En an
ders blijft er alleen maar teleur- 1
(Van onze verslaggever)
Eén der weinige beroe
pen, waarin men vrijwel
nog precies eender werkt
als zevenhonderd jaar ge
leden. is dat van glazenier, schilderen, voordat zij
Dc werkmethoden, welke de oven gingen. Met zwart
de gebroeders Crabeth kwamen de contouren
volgden, en welke ook ge- van de afbeelding op het
volgd werden door de glas te staan, de volgende
grote scheppers van dé dag gaat er grisaille over
prachtige glas in lood ra- en dan wordt binnen de
men van de kathedraal te lijnen de gewensté kleur
Chartres, verschillen heel gebracht. Soms gebeurt
weinig van die welke de dat met flinke stevige
moderne glazeniers vol- toets, dan weer met lichte
gen. In plaats van een toets al naar gelang het
houtskool-moffel is er nu licht moet doorlaten. Want
een electrische moffel- het licht is de hoofdzaak,
oven, het lood wordt niet Zonder licht onder zi.n
meer met de hand getrok- glazen tafel Cn liefst
ken, maar machinaal, het daglicht kan een glaze-
glas wordt thans gesneden nier niet werken. Het
met een dipmant en niet raam, waaraan hij bezig is.
meer met een witgloeiende zal straks in een muur ge-
pin. wat nogal eens karte- olaatst worden en ook daar
i SB i ÜS;
lige randen veroorzaakte,
maar daarmeé houdt het
^an een technische re
volutie in het glazeniers
vak is nooit sprake ge
weest.
We hebben eens een be
zoek gebracht aan het ate
lier van mej. Van Gelder-
zal het licht dé kleuren
bepalen, dus: moet hij er
rekening mee houden.
Krijgt een glazenier een
opdracht voor een raam in
een huis, een bank. een
kerk. een stadhuis of een
bioscoop, dan zal hij zich
ter plaatse eerst terdege
malsen te Rotterdam, waar op de hoogte stellen van
de heer Van Kesteren glas de sféer, die er is. Ieder
in lood ramen ontwerpt en gebouw stelt zijn eigen
uitvoert en waar hij b.v. eisen. Daarna maakt hij
ook zijn restauraties doet zijn ontwerp op de vaste
voor de St. Janskerk te schaal 1 :10. Dit ontwerp
Gouda. We troffen hem wordt vervolgens overge-
aan het werk boven een bracht op ware grootte op
Op de lichtbak-tafel wordt het glas beschilderd,
voor 'n goede kijk op de juiste kleurverhoudingen.
De heer Van Kesteren aan het werk aan één van
zijn ontwerpen.
fl.nk stevig papier, waar- gebruikt de glazenier zo'n
uit de mallen worden ge- mal. meerdere malen, maar
sneden. Een dubbel snij- anders doet zij slechts
dend mes wipt de ipallen éénmaal dienst. De stuK-
t r eén voor één uit. De af- ken glas worden dan als
stand tussen de twee lem- raam in geheel bijeenge-
meten van dit mes is juist legd op de lichtbak-tafel,
ter dikte van het lood. dat en zonodig beschilderd. Do
straks tussen de verschil- volgende etappe is de mof-
lende stukken glas zal ko- fel-oven, die met dertig
men. Sneed men precies procent risico op ..misbak-
langs de aangegeven lijn. seis" alles brandt onder
dan zou straks dé loodzet- een temperatuur van 700
ter niet uitkomen met zijn graden. Is dat gebeurd,
maten. Nu wordt de lijn dan staat de glazenier voor
dus aan beide zijden weg- een legpuzzle van tiental-
gesneden. ]gn stukken gebrand glas,
De mallen krijgen een die weer in elkaar gepast
nummer en een kleur cn moeten worden tot hét
worden vervolgens op die juiste beeld. De loodzetter
kleur gelegd, welke is aan- voltooit tenslotte het kunst-
gegeven. Bij ornamentaal werk door met zijn soepel
werk. waarin dikwijls het- lood alles tot één geheel te
zelfde motief voorkomt, verbinden.
planten als o.a. de vruchtbomen en
paardenbloemen; van lindehoning,
die zoals de naam al zegt van lin
debloempjes afkomstig is, en ver
der nog van heihoning.
Al die honingsoorten hebben een
eigen aparte smaak. De lindeho
ning smaakt eigenaardig kruidig,
'n beetje naar hoestballetjes, maar
veel lekkerder. Zoals alle bloemea
die door insecten bestoven worden
is de linde zeer gebaat bij al dat
insectenbezoek. De bijen, (voor het
gemak zullen we het alleen maar
over de bijen hebben, al zijn er
veel meer insecten die de linde be
zoeken) grijpen zich wanneer ze
een lindebloempje bezoeken aan de
meeldraden vast. In de pasgeopen-
de bloemen worden ze rijk bepoe
derd met stuifmeel. In de oudere,
dus vaak bezochte bloemen, geven
ze het stuifmeel af op de stamper,
die zich pas gaat ontwikkelen wan
neer de meeldraden het stuifmeel
kwijt zijn.
TV/TeT een geleerd woord noemt
iVJ- men een dergelijke gang van
zaken protandrie. De honing be
vindt zich in een holte in de kelk
bladeren. Dit kunnen we prachtig
zien in de vroege morgen of na re
gen, wanneer er dus lange tijd
geen insectenbezoek geweest is.
Doordat de bloemen neerhangen,
staan de kelk- en bloemblaadjes
als een dakje over meeldraden en
stamper heen. Alles is dus goed te
gen het regenwater beschermd.
De linde is van ouds een gelief
de en heilige boom. De verering
gaat tot in de oertijd terug. In alle
oude kruidenboeken, en in boeken
over middeleeuwse tuinen vinden
we uitvoerige verhalen over de
linde. Maar ook weten we dat onze
voorvaderen nog voor deze dingen
in boeken geschreven werden al
lindebomen plantten, om er recht
onder te spreken en als boom
waaronder de dorpsgemeenschap
zich verzamelen kon. In later tij-
l den werd de boom bij kerken ge-
I plant, meestal op de brink of het
1 dorpsplein, waaraan dan veelal ook
I de kerk stond. Onder de lindebo
men wachten de mannen op het
begin van de dienst.
[VIOG tegenwoordig neemt de lin-
L de een speciale plaats in de
harten van de mensen in, zo wor
den vaak bij speciale gelegenheden
lindebomen geplant, men denke
bijvoorbeeld maar aan alle linden
die bij de gedenkdagen van het ko
ninklijk huis geplant werden. Het
is zeker geen toeval dat dit bijna
altijd linden zijn. De linden kunnen
heel oud worden, men zegt wel 800
tot 1000 jaar. Dat spreekt tot de
verbeelding. Naar mijn mening is
het erg te betwijfelen of die linden
die voor duizendjarige bomen wor
den versleten werkelijk wel zo oud
zijn. Het is meer denkbaar dat de
plaatsen waar dergelijke oude bo
men staan, ook voor dat deze boom
werd geplant, al een lindebegroei-
ing hadden, en dat men na het vel
len van de gesneuvelde voorganger
meteen weer een nieuwe linde in
plantte. Zo zijn bijvoorbeeld door
middel van oude gravures van
dorpspleinen en kerken de daarbij
geplante oude linden veel jonger
gedateerd dan men veronderstelde
dat de bomen waren.
Op een oude plaat bleek een oude
linde te staan, die er nu nog staat,
en die voor oeroud werd aangezien,
totdat men een prent ontdekte van
dezelfde plaats maar een honderd
jaar na de oudste prent gemaakt
en daar stonden plotseling jonge
boompjes op, waaruit duidelijk
bleek dat de oeroude linde hele
maal niet zo oud was als men
dacht.
T-JOEZEER de linde in de mid-
-1- -1- deleeuwen in ere was, laten de
oude volksliederen horen, „Er staat
een linde in mijn hof. ach God wat
doet zij daar,en nog vele an
dere liederen spreken van de linde
en meestal als de boom van de
minnenden. Zouden de hartvormi-
gebladeren daar iets mee te ma
ken hebben.
Heilig was de linde. Van de Ger
maanse godin Frigga, waaraan de
boom gewijd was, ging de verering
over op Maria, en in de oude tij
den sneed men uit het mooie blan
ke zachte hout. 't „lignum sacrum",
het heilig hout, prachtige beelden,
waarvan er in kerken en musea
vele bewaard gebleven zijn. Niet
alleen de beeldhouwers gebruikten
het hout. Ook voor de draaibank
was het heel gewild. Houten nap
pen en schotels en gedraaide stoe
len werden er van gemaakt. Ja,
zelfs werd het gebruikt om er
kunstledematen uit te vervaardi
gen. HAN ALTA.
Z.-Afrikaans nationalisme
richt zich tegen Britten
KAAPSTAD Het Zuidafri-
kaanse parlement heeft in tweede
lezing met 77 tegen 68 stemmen een
bitter omstreden wetsontwerp be
treffende het staatsburgerschap
aangenomen, na de langste verga
dering in de Zuidafrikaanse parle
mentaire geschiedenis.
Deze wet, die de eenheidspartij
van oud-premier Jan Smuts als te
genstandster heeft, wil de Britse
inwoners van de Unie van Zuid
Afrika hun Brits staatsburgerschap
ontnemen en hen tevens verplich
ten vijf jaar te wachten voor zij
Zuidafrikaans burger kunnen wor
den.
Premier Daniël Malan, die een
jaar geleden op een golf van natio
nalisme aan de leiding kwam. en
zijn minister van Binnenlandse Za
ken T. E. Donges. waren gedurende
bijna de gehele zitting van 48 uur
persoonlijk in de Kamer om voor de
regering in het debat op te treden.
In de gehele Unie worden massa
bijeenkomsten uit protest tegen de
bepalingen van dit wetsontwerp ge
houden. Alvorens wet te worden is
er nog een derde lezing nodig.
