V
QPVOEDING TOT STAATSBURGER
BEGINNE OP SCHOOL
Middeleeuwse raadsverkiezing
zonder stembiljetten
Overzicht
Van belangstelling bij de jeugd
nog weinig
Overheid zij
dienaresse
Gods
De
mens is meer
dan goud
Regeren naar
Gods Woord
Actieve gezinspolitiek dient
voorop te staan
Snelle bouw van woningen
eerste noodzaak
eer
„Lager huren en
hoger lonen"
Gebaseerd op
artikel 31
Voor een zuinig
beleid
dg 20 Juni 1949
3
DEMOCRATIE, WAT IS DAT?
de verkiezingscampagne voor de gemeenteraden op volle toeren
draait, vragen opnieuw met bezorgdheid af: „Beseffen de
burgers van dit vrije land wel in voldoende mate. welke kostelijke rechten
en dierbare plichten aan het uitbrengen van hun stem verankerd liggen?"
Maar al te zeer overheerst do mening, dat de kleine groen van staatkundig
geïnteresseerde landgenoten dc politiek als een min of meer eerbare hobby
bedrijven. De één houdt postduiven, de ander verzamelt postzegels of be
oefent sport. En zo maken zich sommigen warm voor dc politiek.
totale gemis bü andere takken
van onderwijs maar niet te spre
ken.
Wel is na de bevrijding de Kies
wet in die zin gewijzigd, dat de kies
gerechtigde leeftijd tot het grond
wettelijke minimum van 23 jaar ver
laagd is. maar van een toegenomen
belangstelling bij de jongeren van
Nederland voor het staatkundige ge
beuren is geen sprake.
Politiek" beschouwd nis
persoonlijke liefhebberij
Politiek is in veler ogen niet meer
dan een persoonlijke liefhebberij. De
doorsnee Nederlander weet er ook
niet veel van. Men vindt de techniek
van de verkiezingen erg ingewik
keld. zoals trouwens het geheel on
zer staatsinstellingen. Men kan zich
op zijn best uit de schooljaren nog
herinneren, dat niet dan na moeiza
me strijd onze tegenwoordige demo
cratie veroverd werd; maar het.
sinds 1945, weer rustige bezit van dit
kostelijke goed heeft het waardebe-
f
door
J. C DEERING
Oud-lid van de Tweede Kamer
der Staten-Generaal
vJ
sef blijkbaar verminderd. Vier ja
ren na de bevrijding heeft de gemid
delde Nederlander het weer razend
druk, oefent tussen de bedrijven
door de nodige critiek en begrijpt
nog altijd niet. dat men zelf door
onttrekking aan zijn democratische
plicht, schuld draagt. Wij zijn in dit
opzicht opnieuw in de gevaarlijke
vooroorlogse onthoudingsperiode te
ruggezakt.
Voorlichting
In allerlei kringen ziet men. even
als vóór 1940, weer met zekere mee
warigheid naar degenen, die trach
ten politieke voorlichting te geven.
In de Amsterdamse gemeenteraad
heeft mej. mr. Corry Tendeloo reeds
voor de oorlog op dit euvel gewezen
en deze afzijdigheid geweten aan ge
brek aan de meest elementaire ken
nis van ons staatsrecht.
De hoofdstedelijke raad kwam tot
de uitspraak, dat bij het onderwijs,
meer dan tot nu toe, inzicht moest
worden bijgebracht in het raderwerk
van staat, provincie en gemeente.
Tot op deze dag is het bij goed be
doelde pogingen gebleven. In prin
cipe acht men de in dit verband
omvangrijker en dieper gravende
staatsburgerlijke opvoeding wel heel
belangrijk, wordt er telkenjare bij
de begroting voor Onderwijs, Kun
sten en Wetenschappen in de Ka
mers ook wel op gewezen en bewe
ren de achtereenvolgende bewinds
lieden prompt hier een open oog
voor te hebben, maar in werkelijk
heid gaan wij gezapig aan dit ver
schijnsel voorbij.
Nog altyd zyn de uren, uitge
trokken voor het onderwijs in de
staatswetenschappen op de mid
delbare scholen sinds de bezet
tingstijd gehalveerd. Om van het
D3 heer G. Wielinga, de lijst
aanvoerder van de anti-revo-
lutionnaire Kiesvereniging „Ne
derland en Oranje", noemde in
het onderhoud, dat wij met hem
hadden de veertien punten van
het a.r.-programma.
Het uitgangspunt is, dat „Neder
land en Oranje" erkent, dat het
gezag der gemeentelijke overheid
uit God is „en dat daarom
de Overheid als dienaresse Gods
is geroepen
tot verheerlij
king van Zijn
Naam en ge
bonden aan
Zijn Wetten".
Een aantal ei
sen. zoals die
der werkelijke
beleving van de
Zondagsrust,
vloeien daaruit
onmiddellijk
voort.
De gemeentelijke overheid ""dient
te waken voor de zelfstandigheid
der gemeente. Zij dient tevens een
open oog te hebben voor de ont
zaglijke nood, die heerst door het
tekort aan woonruimte en voor de
misstanden, welke voortvloeien uit
het „samenwonen". De woning
bouw, ook door particulieren, moet
daarom krachtig worden bevor
derd.
Voorts lezen wij nog in het pro
gram;
De gemeentelijke overheid wach_
te zich het terrein van het vrije
maatschappelijke leven te betreden
of werkzaamheden tot zich te trek
ken, die niet tot haar taak behoren.
Integendeel stimulere zij. b.v. door
subsidies, de krachten, die in het
maatschappelijk leven aanwezig
zijn, maar nog niet tot ontwikke
ling zijn gekomen.
Over het uitbreidingsplan van
Amersfoort wordt gezegd, dat het
moet rekening houden met:
a. de eisen van het moderne
verkeer;
b. het scheppen van de mogelijk
heid tot vestiging van instellingen
en gelegenheden, welke voortvloei
en uit de groei der gemeente, zo
als vergaderruimten, hotel- en res
tauratiewezen, sportvelden enz;
c. de vestiging van niet te grote
industriële ondernemingen op ba
sis van normale grondprijzen.
d. verfraaiing van het stadsbeeld,
het bewaren van de aanwezige
schoonheid en het historische cul
tuurbezit.
De jongste kiezers
Wie in de stembureaux in het bij
zonder de ontstellende afwezigheid
voor enig besef van de betekenis van
het uitbrengen van hun stem door
de jongste kiezers heeft gadegesla-
ge. zal onze verontrusting onder
strepen.
Hier en daar is een gelukkig ini
tiatief van gemeentebesturen te con
stateren. In een expres daartoe be
legde bijeenkomst wezen enige bur
gemeesters op het belangrijke feit,
dat de jonge kiezers voor het eerst
ter stembus werden geroepen en dat
het vervullen van deze plicht een
verantwoordelijke daad betekent,
waarover men zich ter dege heeft te
bezinnen Ook in een grote gemeen
te als Utrecht heeft een dergelijke
door het College van B. en W. op
stijlvolle wijze georganiseerde sa
menkomst niet nagelaten indruk te
maken. Ongetwijfeld kan hier voor
de gemeentelijke autoriteiten een
grootse en dankbare taak zijn weg
gelegd. Hoe zeer wij deze bijeen
komsten toejuichen en ze in de toe
komst overal willen zien ingevoerd,
toch behoort dit te zijn a.h.w. het
plechtige sluitstuk van een op
school, in gezin en jeugdbeweging
gegeven staatsburgerlijke opvoeding.
In een opvallend artikel brengt de
heer G. van Doorn, gemeentelijk in
specteur van het onderwijs te Rot
terdam. in het Schoolblad, orgaan
van de Nederl. Onderwijzers Vereni
ging. een idee ter discussie, welke
het overdenken alleszins waard is.
Schrijver bepleit de oprichting
van een Staatkundig-paedagogische
Werkgemeenschap. Als doel van de
ze werkgemeenschap ziet hij o.a. bij
onderwijzers en leraren van het
voortgezet onderwijs „de nodige be
langstelling te wekken voor de gees
telijke waarden van onze bescha
ving." Simpele woorden vertolken
hier diepzinnige problemen.
Onderwijsvernieuwing?
Met de heer Van Doorn zijn wij
het eens, dat de zg. onderwijsver
nieuwing zich bijna uitsluitend
openbaart op didactisch gebied en
dan nog voornamelijk bij het lager
onderwijs. Door een grondige behan
deling van de hedendaagse geschie
denis drukken wij de pubers en
adolescenten op de diepe waarden
onzer cultuur. Op deze wijze wordt
begrip bijgebracht van de waarde
der menselijke persoonlijkheid; in de
verhouding tot de gemeenschap
wordt het dragen van verantwoorde
lijkheid als zinvol begrepen en de
noodzakelijke kennis van de staat
kundige wereld gefundeerd.
Onderwys en opvoeding moeten
worden geconfronteerd met de maat
schappij, waarin de toekomstige bur
ger komt te leven cn waarvoor hjj
straks ook mede verantwoordelijk
heid te dragen krygt.
De school moet uit haar benau
wend isolement; zij dient een leven
de gemeenschap te worden als
voorbereiding voor het maatschap
pelijke leven, waarvan zij voor de
leerlingen een voor-beeld behoort te
zyn. Met belangstelling zien wij de
komende discussie rond dit pro
bleem tegemoet. Moge zij een we
zenlijke bijdrage betekenen voor de
aanhakmg van ons onderwijs bij het
veranderende maatschappijbeeld niet
alleen, maar tevens bij allen, die het
wel menen met onze Westcuropese
beschaving, een heilige verontrus
ting levend houden Willen wij onze
cultuur, waarvan de democratische
staatsvormen onverbrekelijk deel uit
maken, veilig stellen, dan dient zij
innerlijk beleefd te worden.
Hierdoor is een diepgaand onder
zoek naar de wezens-kenmerken
ener op het doel juist afgestemde
staatsburgerlijke opvoeding drin
gend noodzakelijk.
WEL sociaal maar niet socia
listisch", zo omschrijven de
leden van de Christelijk Histori
sche Unie graag het karakter van
hun partij en dit lazen wij ook in
het verkiezingspamflet. waarop
hun lijstaanvoerder, wethouder H.
van Galen Last met wie wij spra
ken over het program van de Unie,
ons wees? De Unie is er van over
tuigd, dat een vernieuwing van het
maatschappelijk leven dringend
nodig is. Maar ze weet eveneens,
dat die alleen kan worden bereikt
door te handelen naar Gods Woord,
naar het Evan
gelie van Jezus
Christus. De
mens is meer
dan goud, en
daarom zullen
arbeider en on
dernemer ieder
op zijn eigen
plaats de ge
meenschap moe
ten dienen. Ook
de gemeentepoli
tiek van de Chr.
Historische Unie wil ons een so
ciaal-vooruitstrevende, financieel-
verantwoorde beginse lpolitiek
zijn. De partij zal op de bres staan
voor het bouwen, en dan zo spoe
dig mogelijk bouwen, van meer
woningen en badhuizen, zorg voor
werklozen en onvolwaardige ar
beidskrachten, bevordering van de
volksgezondheid en o.a. een sociale
rechtspositie van het gemecntepcr-
soneel. Maar de Unie wil waken
voor aantasting der goede zeden, de
openbare orde, de Zondagsrust cn
voor beknotting van het particulier
initiatief, vooral ook met betrek
king tot de woningbouw, en het
vrije bedrijf. Het bouwen van flin
ke woningen, ook voor grote gezin
nen, zo zegt het geschrift verder, is
een groot sociaal probleem, waarop
de Christelijk Historische raadsle
den alle aandacht gericht zullen
houden. Andere punten van het ge
meenteprogram zijn: strijd tegen
bureaucratie en voor goede onder
wijsinrichtingen ook voor nijver
heid-, land- en tuinbouw-, kleuter
en buitengewoon onderwijs. Op de
openbare scholen wenst de Unie
onderricht in Bijbelkennis.
Hoog tegen de gevel van ons ge
bouw staat de man, die de toe
schouwers met zijn biljetten
nieuwe stof tot praten geeft.
DE Staatkundig Gereformeerde
Partij, aldus de lijstaanvoer
der, de heer N. W. Schreuder, is
een Christelijke partij, die wenst
dat er met beslistheid zal worden
geregeerd naar Gods woord, want
door het niet naleven daarvan, zijn
de droevige gevolgen overal zicht
baar, zowel op kerkelijk, zedelijk
als maatschappelijk terrein.
U moet niet denken, aldus de
heer Schreuder, dat wij S.G.P.ers
zo kortzichtig zijn als er dikwijls
wordt beweerd. Wij hebben een
open oog voor de maatschappelijke
toestanden en ondersteunen gaarne
het streven naar vernieuwing en
uitbreiding, vooral 'n snelle voort
gang in de woningbouw, omdat sa
menwoning dikwijls zedelijk niet
verantwoord is. Het gaat niet aan,
op dit moment, de schaarse bouw
materialen te besteden voor 't res
taureren van geveltjes en toren
tjes, of voor gebouwen, die be
stemd zijn voor het arrangeren van
vermakelijkheden. Met het geld en
materiaal dat daaraan wordt be
steed, kunnen vele woningzoeken
den geholpen worden. De S.G.P.
wenst algehele Zondagsheiliging,
sluiting van winkels en café's, af
schaffing van de kermis, maatrege
len tegen de sterk toenemende ze
deloosheid, en tegen het beoefenen
van sport op Zondag. De arbeiders
verwierven niet hun vrije Zater
dagmiddag, om op Zondag te gaan
sporten of winkelen.
Onze partij, aldus de heer
Schreuder, staat ook inperking van
de overheidsbemoeiing voor.
INAUGURATIE PROF. KOOLS
Op Dinsdag 28 Juni zal dr. Ir. J. F.
Kools het ambt van hoogleraar aan de
Landbouwhogeschool te Wapeningen in
de bosexploitatie, de boshulshoudkunde
en de Indische bosgeschiedenis openlijk
aanvaarden met het uitspreken van
een rede in de aula der hogeschool
OENSDAG moet U tussen
acht en vyf uur een hokje
rood maken voor de naam van één
der tientallen medebewoners van
onze stad. die in dc komende jaren
namens U het bestuur van onze ge
meente zullen voeren. Dit is plicht,
welke de democratie ons oplegt en
waarvoor wij slechts dankbaar kun
nen zijn.
Wij hebben gemeend er goed aan
te doen onze lezers op deze pagina
een overzicht te geven van dc ge
meentelijke politieke doelstellingen
en programmapunten van de deelne
mende partijen.
Over 't algemeen komen deze pun
ten de kiezers slechts fragmenta
risch onder ogen doordat dan de éne
en dan de andere partij een pamflet
in de bus stopt, waardoor men de ge
legenheid mist de verschillen voor
zover zij bestaan naast elkander
te leggen. Bovendien hebben de ver-
kiczingspamfletten dit nadeel voor
de objectieve opinievorming, dat zij
veelal suggestief éénpuntig zijn ge
richt cn dan nog vaak in negatieve
zin ten opzichte van andere partijen,
op welke men vooral niet zou moe
ten stemmen.
Wij stellen het op prijs te verkla
ren dat wij als onafhankelijk en
vooruitstrevend dagblad, onze voor
lichtende taak in deze tijd zodanig
opvatten, dat wij thans onze lezers
willen confronteren met datgene wat
in de plaatselijke politieke partijen
leeft
Het feit dat de Communistische
Partij Nederland als bestaande par
tij tot de raadsverkiezingen wordt
toegelaten, maakt het noodzakelijk
ook haar in het geheel van ons ver
kiezingsoverzicht op te nemen. In
hoeverre men in ons land nog geloof
hecht aan de leuzen dezer partij, be
hoeft na de uitslag der verkiezingen
van verleden Woensdag niet meer
betwijfeld te worden. De CPN heeft
te zeer van sympathie met totalitaire
methoden blijk gegeven en in ons
land zich dermate van onbehoorlijke
propaganda bediend, dat zij haar
aanhang ziet slinken op daarmee
recht evenredige wijze.
Wij spreken het vertrouwen uit
dat de samenvattingen welke wij U
hierncven bieden, mogen bijdragen
tot de samenstelling van een nieuwe
gemeenteraad die de komende jaren
zal maken: voorspoedig, voortva
rend, vooruitstrevend.
Ook particuliere woningbouwers
moeten een kans hebben
HET gemeentebestuur heeft de t
plicht, lettende op de grote be
tekenis van het gezin, en gezien
de plicht van de gemeenschap ten
opzichte van het gezin, bij zijn be
leid een actieve gezinspolitiek te
voeren, aldus punt 1 van het ge
meenteprogram der Katholieke
Volkspartij, zoals de heer Jac. Al
ders, de lijstaanvoerder voor
Amersfoort, het ons in het kort
ontvouwde.
Een ongestoorde
uitoefening der
Zondagsrust
dient te worden
gewaarborgd en
het gemeente
bestuur dient
de grootst mo
gelijke steun te
verlenen aan
kerkgenoot
schappen en
verenigingen,
die de bevordering der openbare
zedelijkheid nastreven. De partij
wenst dat aan de Lager Onderwijs
wet een loyale uitvoering wordt
gegeven. O.m. legt zij er de na~
druk op, dat aan de dringende be
hoefte aan scholen voor Voorbe
reidend Onderwijs moet worden
tegemoet gekomen. Ook op het ge
bied der volksgezondheid heeft zij
een uitgebreid program en zij staat
o m. bevordering voor van het ge
neeskundig en tandheelkundig
schooltoezicht.
Wat de middenstand betreft ont
lenen wij aan het program, dat de
K.V.P. zich op het standpunt stelt,
dat de gemeente de ontplooiing der
zelfstandige kleine en middenon
dernemers dient te bevorderen. De
gemeente zij voortdurend bedacht
op mogelijkheden tot verhoging
van de welvaart der plaatselijke
gemeenschap door het scheppen
Bijzondere aandacht voor
het onderwijs
TT ET was geen eenvoudige op-
A A gave om wethouder J. Koop
man, de lijstaanvoerder voor de
Partij van de Arbeid en wethouder
van sociale zaken te Amersfoort, te
spreken te krijgen. Maar toen het
gelukt was bleek hij gaarne bereid
ons iets te zeggen over het program
van zijn partij.
Bij de samenstelling van dit pro
gram, zo merkte de heer Koopman
op. hebben wij voorop gesteld, dat
hetgeen wij wensen te bereiken
aan de realiteit moet beantwoor
den.
Wij hebben er het urgentie-pro
gram eens op na gelezen. Zo 'wordt
onder het hoofdstuk „financiën"
o.m. de wens geuit „economisch
beheer van de gemeentelijke dien
sten en bedrijven" en voorts „op
stellen van een v(jf-jarenplan,
Dertien kiesmannen teerden
door t lot aangewezen
OP 22 Juni a.s. zullen enige tienduizenden stemmende stad
genoten een nieuwe Amersfoortse Gemeenteraad samenstel
len en zij hebben daarbij een ruime keuze uit 99 candidaten. be
horende tot acht stromingen. Zonder overdrijving kan men wel
zeggen, dat sinds een kwart eeuw de directe verantwoordelijkheid
voor de samenstelling van onze Amersfoortse Vroedschap door
nagenoeg de gehele volwassen bevolking gedragen wordt. Een
kwart eeuw; op de bijna 700 jaren, welke de stad Amersfoort
bestaat, nog maar een kort tijdsverloop.
Gemeenschapsbelang
domineerde
\7óór de eerste Wereldoorlog werd,
naar men wel weet, onze Raad
gedurende ongeveer een eeuw samen
gesteld door een zeer beperkt aantal
Amcrsfoortcrs, wier kiezersvoorrechten
niet gegrond waren op uitzonderlijke
gaven van hart, hand of verstand, doch
bepaald werden door dc hoogte van
het bedrag op hun belastingbiljet. En
in nagenoeg de gehele 18c eeuw was
onze stadsregering in handen geweest
van een Regentenkaste, die op grond
van een in 1702 genomen besluit zich
zelf aanvulde, tot in 1795 ook deze
Amersfoortse familieregering met be
hulp van Franse revolutionnairen van
de raadskussens werd gejaagd. In dit
verband verdient nog vermelding, dat
onze Keistad eind 1702 een der weini
ge steden is geweest, waar een groot
deel der bevolking niet zonder meer
onder het juk der Regentencamarilla
aoor ging, doch in voorjaar 1703 tegen
het ingevoerde „regenten-kiesstelsel"
een revolutie ontketende, welke Amers
foortse opstand eerst maanden later
met hulp van de soldeniers der Heren
Staten bloedig werd onderdrukt.
Gaan we nóg verscheidene honder
den jaren in onze stadsgeschiedenis
terug, dan ontdekken we in de aller
oudste archiefstukken uit het begin der
15e eeuw op het gebied der Raadsver
kiezingen het bestaan van een zeer
merkwaardig kiesstelsel. Een kies
systeem waarvan de wortels misschien
wel dateren uit de tijd toen Hendrik
van Viandcn aan Amersfoort het stads
recht verleende.
rOp Driekoningen
N deze zeer oude tijden werden elk
iaar nn Drii«lfnninni»na„«nJ J- -,l-« -
jaar op Driekoningenavond de „alre-
nutste ende oirbaerlixte" Amersfoor-
ters naar het oude Stadhuis op dc
Krommestraat ontboden. Meer dan vijf
tig personen van de treffelixste, rijkste,
verstandigste en vreedzaamste Borge-
ren ende Inwoonders van onze stad
kregen dan door middel van een deur
waarder de aanzeg, op ..dertiend'-
avond" (de avond vóór de dertiende
dag na de viering van de geboorte
van Christus) te lote gaan en wee
hun gebeente, wanneer ze niet op den
Huyse kwamen.
Het waren toen heel andere tij
den dan nu, want Iedere Burger
van Amersfoort die door de vijf
gecommitteerden van de Lotingc
geacht werd in het bezit te zijn
van buitengewone gaven van geest
of hart, m o e st deze gaven in
dienst stellen van de stedelijke ge
meenschap. en daarmee uit!
Elk jaar dus. op 5 Januari, was
behalve de zittende Raad ruim vijf
tig man van de bloem der Amersfoort
se burgerij in vergadering bijeen. Uit
deze treffelixste, verstandigste en
vreedzaamste Borgeren werden door
middel van het lot de dertien kies
mannen aangewezen, die de nieuwe
stadsraad moesten samenstellen. Dit
loten geschiedde op voor ons 20e
eeuwers wel heel merkwaardige ma
nier. Er werden n.l. evenzovele kleine
„klootgens ofte ballen" van potaarde
gemaakt als er Araersfoorters op het
stadhuis aanwezig waren, tussen wie
moest worden geloot. In dertien van
zulke ongebakken knikkers was een
ijzeren teerling verborgen. Ieder der
lotelingen pakte dus een pijpaarden
balletje uit de knikkerpot en moest on
derzoeken. of hij tot de dertienen be
hoorde, aan wie dc teerling was ten
deel gevallen.
P deze wijze verkreeg men een
college van dertien kiesmannen,
die aanstonds tot taak hadden, de
Amersfoortse Wet te vernieuwen,
m.a.w. na een plechtig afgelegde Eed
zich af te zonderen tot de uitverkie
zing van twee burgemeesters, 12 sche
penen en 12 raden. Deze uitverkiezing
van 26 nieuwe Vroedschapsleden was
geen peulcschilletje. De Dertienen
moesten er op bedacht zijn. hun Eed
getrouw de alrenutstc ende orberlykste
(na onsc vyf sinnen) te benoemen, en
niets hiertoe na te laten „om lieve noch
om leed. om Maagschap noch om Swa-
gerschap, noch om gcender handen
saaken." Hierbij mochten zij niemand
uit hun midden kiezen en zeer klaar
blijkelijk was het een oud gebruik, dat
ook de zittende Raad van herbenoe
ming werd uitgesloten. In ieder geval
staat uit de lijsten van Vroedschaps
leden van vóór 1543 (toen Karei V
de stadsprivileges ophief) wel vast,
dat het zeer zelden gebeurde dat een
Raadslid twee achtereenvolgende ja
ren zitting had. Men moest zeker over
heel uitzonderlijke kwaliteiten als Ma
gistraat de beschikking hebben, wilde
men de kans lopen dcor dc Dertienen
onmiddellijk herkozen te worden.
Deze kiesmannen hadden het ook al
niet gemakkelijker, omdat bovendien
was bepaald, dat zij niet uiteen moch
ten gaan, voor cn aleer ze aan Amers
foort ende qemeyne Borgeren een
nieuwe Raad hadden gebracht.
De Dertienen mochten als ze
honger kregen eten ontvangen,
of wanneer de dorst hen plaag
de het beroemde Amersfoortse
bier drinken, maar van het Stad
huis kwamen ze niet, vóór dc nieu
we Vroedschap in kannen en krui
ken was.
Het is heel best mogelijk, dat men
in deze methode een navolging be
speurt van het systeem der Pauskeuze.
Publicatie
T N Amersfoort anno 1949 lezen we
A op 23 Juni a.s. wel in onze krant dc
namen der gekozen leden van onze
nieuwe Gemeenteraad. Althans voor
wie zulks interesseert; want ook in
Amersfoort schijnt de interesse voor
dingen van stadspolitieke aard met het
jaar te tanen. Een vier- a vijfhonderd
jaren geleden evenwel gebeurde de
publicatie van de namen der nieuwe
Vroedschap heel wat plechtiger en
letterlijk eerbiedwaardiger. Op Drie
koningendag beierde de Dollcklok van
de St. Jonskerktoren het volk naar het
nieuwe stadhuis op den Hof cn werd
bij klokluidinge de beslissing van de
Dertienen bekend gemaakt. Op het
kleine bordes van het Stadhuis las dan
de oudste der Dertienen dc nieuw sa
mengestelde „nye Wet" aan dc Amers
foortse burgerij voor.
Gemeenschapsbelang voorop
17 R was geen sprake van. dat
iemand zich vijfhonderd jaren ge
leden mocht onttrekken aan het lid
maatschap van de Gemeenteraad,
nóch dat hij verstek kon laten gaan op
Dertiencnavond, wanneer hij ter Lo-
tinge naar het Stadhuis In de Krom
mestraat (na pl.m 1460 op de Hof)
was geroepen. In ónze tijd zal wellicht
menigeen het betreuren, dat een promi
nente figuur als de voorzitter van de
socialistische raadsfractie zich niet
meer voor het raadslidmaatschap be
schikbaar stelde, evenals trouwens
menig Amcrsfoortcr de architect Van
Gent node in dc nieuwe Raad zal mis
sen. Maar geen enkele weldenkende
stadgenoot zal het in z'n hoofd halen,
er de heren Steinebach cn Van Gent
lelijk om aan te kijken. In de Middel
eeuwen zou evenwel niet al te zeer
naar hun persoonlijke voorkeur wor
den gevraagd, want toen prévalcerde
het gemeenschapsbelang totaal. Hoe de
middeleeuwse verkiezingen verschilden
met onze Amersfoortse gemeenteraads
verkiezingen van deze Junimaand, kan
wellicht het duidelijkst door een ander
voorbeeld worden gedemonstreerd. Ik
geloof stellig, dat als men hen zou
willen dwingen het raadslidmaat
schap uit te oefenen, vooraanstaande
Amersfoorters als b.v. de heren Al
ders en Van Apeldoorn onmiddel
lijk heftig hiertegen zouden protesteren
en de zaak cr bij neer zouden gooien,
hoé gaarne zij ook onze stcdcll|ke ge
meenschap met hun beste krachten
willen dienen. In Middeleeuws Amers
foort zou hun dat niets geven, want
de Gemeenschap had eenvoudigweg
een dwingend recht op dc uitzonder
lijke capaciteiten van de enkeling. Toen
in 1438 Hendrik van Rhijn en Goose
Willemse zich aan een mogelijke ver
antwoordelijkheid hadden willen ont
trekken en niet te Lote waren gegaan,
gaf dat wegblijven hun geen zier.
Volgens ccn Raadskeur mochten
de Dertienen ook hen in de Raad
kiezen en bovendien kregen ze elk
in eerste instantie alvast de hoee
boete van vijftien Arnhemse gul
dens. aan de stadsmuren te vermet-
selen ter plaatse waar de Raad het
hen aanwijzen zou.
Tja, zo hadden onze vijftiende eeuw-
se Amersfoortse vooroud» hun ma
nier. om kiezer én cfndidaat
heel gevoelig z'n directe verantwoor-
lijkheid voor de Amersfoortse gemeen
schap in te scherpen, in tegenstelling
tot de tijd waarin wij leven en in wel
ke buiten de publieke moraal alleen
de kans op een lichte boete slechts de
Amersfoortse ki e z e r inprent, dat hij
z'n verantwoordelijkheden heeft t a.v.
samenstelling van de Gemeenteraad
P. S. TEELING.
rekening houden
de met eventuele
werkloosheid". On
der het hoofdstuk
„gemeentelijk per
soneelsbeleid"
wordt o.m. gewe
zen op de „stich
ting van een va-
cantiehuis". Ook
aan dc „volkshuis
vesting" is in dit
program een ruime plaats toe
bedacht en zo volgt na het punt
van „verdeling van de beschikbare
woonruimte naar behoefte, niet op
grond van het eigendomsrecht",
dat van „snelle bouw van wonin
gen voor arbeiders en kleine mid
denstand, mits van goede kwali
teit en met voldoende woon- en
slaapgelegenheid ook voor grote
gezinnen." De Partij v^n de Ar
beid staat verder „kanalisering van
de Eem" voor en het instellen van
„speciale tarieven voor industrie-
gas en -water ten bate van de klei
ne zelfstandigen." Onder het hoofd
stuk „gezondheidszorg" zien wij de
programpunten „bestrijding van de
rheumatiek" en de „stichting van
badhuizen, gecombineerd met was
inrichtingen." Van de tien punten
die de richtlijnen voor „onderwijs
en opvoeding" geven, vermelden
wij de „oprichting van gemeente
lijke kleuterscholen", de „oprich
ting van een Middelbaar Techni
sche School en een Middelbare
Meisjesschool". De Partij van de
Arbeid wenst verder meer school-
werktuinen, meer steun aan de
vrije jeugdvofming en stichting
van clubhuizen voor de ongeorga
niseerde jeugd. Onder „sociale
zorg" maakt het program melding
van de wens om te komen tot de
„oprichting van een volkscrediet-
oank" en ten slotte staat de partij
een ruimere subsidiëring voor van
dc „gezinshulp" en de scholing en
omscholing van invaliden.
D E Communistische Partij Ne-
derland, waarvan in Amers
foort de heer W. van Apeldoorn
raadsfractieleider en ook voor de
op handen zijnde verkiezingen
weer lijstaanvoerder is, heeft voor
de nieuwe zittingsperiode een ge
meenteprogram dat een lange lijst
van wensen in
houdt. Boven
aan staat het
verlangen naar
een rechtvaardi
ge verdeling van
de woon ruimte,
die in grote hui
zen wordt ge
vorderd en het
benutten van
het beschikbare
bouwmateriaal
allereerst voor
't bouwen van arbeiderswoningen,
scholen en ziekenhuizen. De CPN
is tegen huurverhoging van ge
meente-woningen. De lonen en sa
larissen van het gemeente-perso
neel wenst zij met 15% verhoogd
te zien, terwijl zij tevens medezeg
genschap van het gemeenteperso-
neel verlangt bij het beheer en
beleid van de gemeentebedrijven.
Financiële hulp wil de partij
behalve aan de door de dienst van
Sociale Zaken gesteunden en de
ouden van dagen ook verleend
zien aan in moeilijkheden verke-
fende kleine middenstanders en
kleine boeren.
Uitgebreide richtlijnen geeft zij
voorts ten aanzien van de bevorde
ring der volksgezondheid.
De communistische raadsfractie
zal verbetering en bescherming
van het openbaar onderwijs voor
staan, aldus het program. De ver
makelijkheidsbelasting behoort
volgens de C.P.N. verlaagd te wor
den en aan de andere kant eist ze
een in ruime mate beschikbaar
stellen van subsidies voor culturele
instellingen.
van gunstige voorwaarden voor de
ontwikkeling van handel cn indus
trie. Hierbij worde met name
aandacht geschonken aan de ont
wikkeling van de kleine industrie
en het ambacht.
In het gesprek, dat wij met hem
voerden, achtte ook de heer Aiders
het woningprobleem een der meest
urgente zaken, die met voortva
rendheid dienen te worden aange
pakt. Men zal in de oplossing van
het woningnood-vraagstuk nooit
slagen als men niet het standpunt
ten aanzien van de bouw door par-
ticulieren radicaal wijzigt, zei hij.
Men zal voor dc particuliere bou
wers de mogelijkheid moeten
scheppen om een onbelemmerd
aandeel te nemen in de bouw van
huizen. Na dc eerste wereldoorlog
is tochi voldoende gebleken, dat
door de particuliere bouwers op
het gebied van de woningbouw be
langrijk werk kan worden verricht.
Zij wisten toen de woningbouw
voor een groot deel snel cn goed
op te lossen. De heer Alders wees
er voorts met nadruk op, dat de
K.V.P. niet afkerig is van woning
bouw door de overheid, maar dan
dient toch altijd nog dc woning
bouw door bouwverenigingen, als
een bijzondere vorm van particu
lier initiatief, voor te gaan Het
uitbreidingsplan voor Amersfoort
heeft niet alleen de goedkeuring
van de K.V.P. doch ook haar lof.
Dit neemt niet weg, dat de K.V.P.
zich het recht zal voorbehouden,
indien op detailpunten gegronde
critiek wordt geoefend, daarvoor
open te staan.
ONZE kiesvereniging is nog
maar zeer jong", vertelde
dc- heer J. Schep, de lijstaanvoer
der van de Gereformeerde Kies
vereniging. „Zij is drie maanden
geleden opgericht en vindt haar
uitgangspunt in het verschil van
mening tussen de synode en de
vrijgemaakten." De Gereformeerde
Kiesvereniging stelt zich op het
standpunt van de laatstgenoemde
groep (art. .31)
en wil dit
standpunt ook
in de gemeen
tepolitiek tot
uiting brengen.
In het pam^
flet van de Ge
reformeerde
Kiesvereniging
„Aan de burge
rij van Amers
foort" wordt o.
m geschreven:
„En dat onze overheden de sa
menleving der mensen dan eerst
waarachtig kunnen dienen en daar
voor tot een zegen kunnen zijn,
wanneer zij voor zich zelf en voor
hunne onderdanen die Zegen ver
wachten in het dienen van de God
des Hemels en der aarde; in het
dienen van die Qod uit wiens
hand ons alle dingen moeten toe
komen.
Daarom achten wij dat iemand
die geroepen wordt om een plaats
in te nemen in het bestuur onzer
stad, die plaats zal moeten bezet
ten in onderdanigheid aan de Here
Jezus Christus en uit een ernstig
begeren om ook in dat bestuur te
handelen naar Zijn Woord cn naar
Zyn Wet.
DE heer R Kok, die als no 1 staat
op de lijst van de V.V.D., legde,
ons een uiteenzetting gevende van
het program zijner partij, de nadruk
op de woningbouw, die deze partij
o.m bevorderd wil zien door het be
schikbaarstellen van bouwrijpe
grond onder voorwaarden, welke
voor particulieren niet bezwarender
dienen te zijn dan voor woning
bouw verenigingen. De gemeenten
dienen het streven naar het bezit
van een eigen woning te ondersteu
nen. Woningsplitsing wenst deze
partij bevorderd te zien opdat de
samenwoning zo snel mogelyk vcr-
dwijne. Ook aan de verbetering van
woningen hecht
zij grote beteke
nis. Zij wenst dat
bij het uitbrei
dingsplan in vol
doende mate re
kening wordt ge
houden met de
belangen van de
middenstand.
De VVD. wil i
herstel der ge-
mc-entelijke auto
nomie en be
schouwt als de
hoeksteen daar
van de financiële zelfstandigheid,
aldus ontlenen wij verder uit het
partij-program. De kosten der ge
meentelijke huishouding dienen ech
ter te worden aangepast aan dc
draagkracht der bevolking cn zui
nigheid en doelmatigheid by het be
heer der financiën in alle gemeente
lijke diensttakken. De partij is ver
der voorstandster van alle maatre
gelen. welke de gezondheidstoestand
der bevolking kunnen verbeteren en
van medewerking, waar nodig gel
delijke steun, aan organisaties op
het gebied der t.b.c,-bestrijding. De
gemeente dient het openbaar onder
wijs te bevorderen en in het bijzon
der acht te geven op de artikelen 19,
26 en 42 der L O -wet.
Wat dc bedrijven betreft ontlenen
wij aan het program, dat alleen die
bedrijven en ondernemingen vanwe
ge de gemeente dienen te worden
beheerd, welke 'n monopolistisch ka
rakter dragen en daarbij in 'n algeme
ne behoefte voorzien ofwel onmisbaar
zijn voor de taakvervulling der ge
meente zonder dat in deze behoefte
door particulieren wordt voorzien.
Over de middenstand wordt gezegd,
dat de gemeente op elk gebied ha-
rer werkzaamheid de ontwikkeling
en instandhouding ener krachtige
middenstand dient te bevorderen.
T
