Een andef drietal
FACETTEN VAN KUNST UIT DE
BENELUX-LANDEN
Belangwekkende tentoonstelling
in het Haagse Gemeentemuseum
Rotterdam's Museum Boymans
viert zijn eeuwfeest
Finse dirigent Martti Similae
in Nederland
Architect Dudok wordt 65 jaar
Het publiek zingt en speg
fi 111 Vin"
zijn Holland Feest
Zaterdag 2 Juli 1949
-Miiiiiiiiiiitiimiiiiniiiiiiii!
TJf ET IS MISSCHIEN doordat de gemeenteraadsverkiezingen nog zo
-*-* vlak achter ons liggen, doch toen ik in het Haagse Gemeentemu
seum de grote tentoonstelling van „Facetten" der moderne Benelux'se
kunst bezocht, was het, of mij nog steeds allerlei leuzen van de muren
loerden toegeschreeuwd. JKiest progressief Nederlandse Abstracte
Kunst!" .Een goede Raad: Kiest Realisme!" ..Weg met Picasso. Kiest
Vlaams Expressionisme", enz. enz. Waarmee ik maar zeggen wil dat
op een tentoonstelling van moderne kunst, de leuze, het vooropgezette
idee, i\og méér de aandacht vraagt dan de schilderkunst zelf. Dit neemt
niets weg van het feit. dat deze met zorg samengestelde expositie onge
twijfeld interesse verdient. Doch als men door de zalen wandelt zijn
er onder die 26 bekende en minder bekende kunstenaars slechts enkele
figuren, van wie het werk eenvoudig en natuurlijk, menselijke emoties
uitdrukken, zonder dat de vorm waarin dat geschiedt hinderlijk op de
voorgrond treedt.
LOUIS DAVIDS STIERF
10 JAAR GELEDEN
Wanneer er geen gramofoonplaten
waren, waarop zijn liedjes bewaard zijn.
zou Louis Da%'ids, die Donderdag tien
jaar geleden stierf, reeds legende ge
worden zijn. Nu leeft de herinnering
aan zijn merkwaardig talent nog sterk
voort en vooral pil hen. die hem in zijn
goede tijd persoonlijk hebben gehoord,
zal zij niet spoedig verdwijnen Het is
moeilijk om aan te geven door welke
bijzondere eigenschappen hij vat kreeg
op vrijwel elke soort van publiek, niet
alleen door de voordracht van liedjes,
welke ondanks spot cn typische woord
keuze bijna altijd appelleerden aan het
leven zelf. maar ook als conferencier.
In het Kurhaus-cabaret in Scheveningen
waar hij jaren lang zijn zomerse hoogte
punten beleefde, kon hij het'zich rustig
permitteren om gerenommeerde buiten
landers te laten optreden, want in zijn
eigen genre was hij onovertrefbaar.
Dit is in de kunst, cn of zij met een
grote of met een kleine k pleegt te
worden geschreven, doet er niet toe.
altijd opnieuw het merkwaardige, dat
het niet de technische volmaaktheid Is
welke de band tussen publiek en kunste
naar legt, doch de innerlijke gesteldheid
welke in het gemoed van kijkers en
luisteraars onmiddellijke reacties wekt.
Louis Davids kon. technisch gesproken,
niet zingen en zijn stem was, vooral ln
de lijd toen zijn keelaandoening ern
stiger werd. zwak, doch hij vond alle
bezwaren ten spijt altijd de weg naar
de harten der toehoorders.
Er zijn vele verhalen over hem
omloop, die wij laten voor wat ze zijn,
doch weinigen zullen weten, dat een
zijner illusies was om de Hamlet te
spelen. Hij heeft ook inderdaad toneel
gespeeld, o.a, in De Kleine Komedie op
de Coolsingel ln Rotterdam, toen deze
stadsboulevard nog in volle fleur was
In „Van morgen tot middernacht" van
Kaiser toonde hij, dat hij inderdaad
toneelspelen kon, maar bij het publick
zat zijn reputatie als liedjeszanger en
revue-komiek hem in de weg. Het was
voor hem niet meer weggelegd om een
andere weg in te slpan. als hij dot al
gewild had. en zo Is hij tot zijn dood
op onze planken gebleven de kleine
man. die als kunstenaar vele keren
groter was dan sommigen, die zich daar
van de naam en de allure hebben aan
gemeten.
7ULK EEN FIGUUR is zeker Edgar
Tytgat wiens verrukkelijke kunst
een joyeuse entrée van de tentoonstel
ling vormt. Al is ook bij hem de naïve
teit wel eens Ietwat gewild, toch voelt
men dat dit bijkomstig ls. dat zijn ware
wezen ook dóérin een uitweg heeft ge
vonden. Kleur, vorm én geest van dit
werk vormen een eenheid, waaraan men
niet het minste zou willen veranderen.
Zijn zachte humor, zijn tederheid ont
roeren in zijn portretten cn in die onna
volgbare taferelen waarop maagden zin
gen orkesten spelen kermisgasten hun
kunsten vertonen of alleen maar gewo
ne mensen in hun interieur bezig zijp.
Op geheel andere wijze doch even
menselijk, spreekt het werk van de in
1941 overleden. Luxemburgse schilder
Joseph Kutter. Hij ziet de wereld tra
gischer. Zijn clowns, zijn carnaval heb
ben niets vrolijks, zijn sneeuwland
schappen zijn dramatisch cn somber,
zelfs de kinderen die hij herhaaldelijk
schildert spelen niet in onbezorgde blijd
schap Doch de oprechtheid en ook de
verwondering over de wereld, die men
in deze schilderijen proeft, veroorzaken
weer dat onmiddellijke menselijke con
tact dat men in elk kunstwerk zoekt.
""TEGENOVER de Belg en de Luxem
burger. zou ik-.de Nederlander Ou-
borg willen stellen, niet om nutteloze
vergelijkingen te trekken doch omdat
ook in zijn werk eenzelfde zuiverheid
voelbaar ls Ouborg blijft ln zijn „ab
stracte", voorstellingslozc schilderijen
altijd schilder, verlaagt zich nooit tot
decorateur. De beweging van lijnen cn
vormen, de prachtige kleuren hebben
steeds betekenis, krijgen grote welspre
kendheid, hoewel m.l deze vorm van
Kunst zich zelf beperkingen oplegt.
Er zijn natuurlijk nog veel meer
boeiende persoonlijkheden op de ten
toonstelling Hoe zou ik dit waarlijk
indrukwekkende ensemble van Perme-
ka's werken anders kunnen betitelen?
Zijn gele „Woonwagen" is op zichzelf
al een groots getuigenis van zijn
kunnen. Dan is er Jean Brussclmans,
met zijn. alle ruimtelijke suggestie
verwerpende stillevens, waarin de on
derdelen als uitgeknipt gelijkelijk
over het fond verdeeld zijn. met zijn
dichter bij de realiteit staande land
schappen ook. doch die naar mijn
smaak, in al zijn werk te dogmatisch
en le droog is Daar is dan ook de
veel besproken Paul Dclvaux met zijn
surrealistisch classicisme, wonderlijk
en fascinerend oeuvre waarin littera
tuur en schilderkunst om de voorrang
strijden, niet altijd ten gunste van de
laatste. Tenslotte noem ik van de
Belgen nog Guictc met zijn curieuze
verbeeldingen, waarin de verfmaterie
een uitzonderlijk raffinement Krijgt,
bij de joneeron Mcndelson, van Lint.
Cox en Slabbink.
Op de Hollandse afdeling vormt het
in oDdracht van de regering gemaakte
schilderij van de beëdiging van Ko
ningin Juliana door Charles Eyck een
bijzondere attractie die men voor het
gemeentemuseum hoopt te behouden.
De kunstenaar heeft getracht nu eens
niet het uiterlijk vertoon, doch de in
nerlijke betekenis van het historische
moment vast te leggen Het is jammer
dat hij bij deze loffelijke poging nóch
in de vormgeving nóch in de kleur
bijzonder gelukkig is geweest. Plaats
gebrek noopt mij met enkele vluchti
ge notities te volstaan Het werk van
Jan Sluyters cn Charlie Toorop. die
hier beiden .voortreffelijk zijn verte
genwoordigd. behoeft geen verder
commentaar Draycrs strakke synthe
ses doen in deze omgeving erg koel
en cerebraal aan. Van de jongeren
overtuigen Andrea cn Lex Horn het
meest van de zuiverheid van hun sen
timent. terwijl Fcrnhoufs bloedeloos
realisme elke levenswaarde mist
De organisatoren hebben met de
samenstelling van de Hollandse groep
met grote moeilijkheden te kampen
gehad Het is dus niet. geheel hun
schuld als deze afdeling weinig re
presentatief geacht kan worden. Als
geheel geven deze ..Facetten" een
overzicht van wat er in de Benelux
landen leeft, dat iedere kunstliefheb
ber belang moet inboezemen.
De tentoonstelling blijft t/m 8 Au
gustus geopend.
R E. Penning.
Gas
HET NEDERLANDSE MIJNBEDRIJF
heeft een indrukwekkend stukje
hedendaagse geschiedschrijving verwor
ven met de film „Gas door Ccfima-
film te Amsterdam vervaardigd in
opdracht van Staatsmijnen. Aanleiding
en hoofdmotief van de film is de na de
oorlog sterk toegenomen uitbreiding van
het systeem van gasvoorztenlng over
lange afstand, waarbij de taak van
diverse gasfabrieken in Limburg cn
Brabant is overgenomen door Staats
mijnen ln Limburg. Bij dit systeem
alleen ls het mogelijk de veredeling van
steenkool en de productie van gas op
de meest economische wijze te doen ge
schieden en alle bij de zuivering van dit
product vrijkomende grondstoffen ten
volle te benutten. Ceflma-film had de
opdracht in het bestek van een rolprent
van een half uur een inzicht te geven
in deze veelomvattendheid cn intensivi
teit van Staatsmijnen.
De Zwitserse regisseur Umbcrto Bolzl
heeft ln samenwerking met de scenario
schrijver Paul Rüffy kans gezien deze
beide elementen tot hun recht te doen
komen in een boeiend relaas, dat niet
alleen de opdrachtgevers bevredigen
kan. maar bovendien aangemerkt mag
orden als een uitstekende praestatic
op het gebied van de documentaire.
Gas" werd een film. die zich onder
scheidt door een welgekozen verhaal
trant in beelden, door fraaie opnamen
die van camerabeheersine. originaliteit
cn verbeeldingskracht blijk geven en
door een krachtige dynamiek in het
beeld zelf cn in de rangschikking van
de filmbeelden onderling. Bolzl die
zeli aan de ermera stond heeft in
zijn film alle aspecten van de gaswin
ning vastgelegd, van het werk in de
mijngangen af, vla de cokesovens en de
chemische neven-industrieën der mijnen
tot aan de accoorden met de Duitse
bezettingsautoriteitcn. het aanleggen
van het interprovinciale gasbuizennct en
zelfs nog het gasverbruik in fabrieken
en woningen toe. Hij verwerkte zijn
materiaal tot een uitermate boeiend en
suggestief geheel, dat voortrcflljk het
rhythme van het gigantische onder- en
bovengrondse bedrijf van Staatsmijnen
beeldt Bolzl toont zich hlcj vooral ook
een man. die knap de belichtingstech
niek beheerst, de opnamen, die hij in
de mijngangen maakte van de steen
koolwinning. zijn uniek cn hebben een
uiterst krachtige expressiviteit.
De film „Gas heeft een zwakke plek:
het geluid Het overigens door Jan Retèl
goed gesproken commentaar is te over
vloedig. Waar de filmbeelden zelf al
zeer suggestief-verhalcnd zijn, had het
gesproken woord zeker wat meer be
heerst kunnen worden. Hetzelfde geldt
voor de door Arnold Juda gearrangeerde
filmmuziek, die de beeldtaal knap
accentueert, maar vaak ook te nadruk
kelijk wordt A T KAMPHOFF
Complete ..collectie Van Beuningen komt
aan de wanden
D OTTERDAM ts in de laatste jaren een beetje ongelukkig geweest
-**■ met z'n Museum Bovmans. Een van rij» bekendste directeuren
raakte verstrikt in de netten van het nationaal-sociahsme de Em
maüsgangers bicken niet van Johannes Vermeer te zijn doch hoogst
waarschijnlijk stamde dit eerst met sentimentele zuchten van bewon
dering begroete doek uit het „nieuw-maakt-oud" atelier van een ran
cuneus ijdgenoot (Han van Meegeren)de Diana in het Bad werd
door een monomaan beschadigd, de affaire met Van Dongcn's naak
ten blameerde Rotterdam als kunststad cn de benoeming van een
nieuwe directeur scheen na de oorlog te vele maanden en thans weder
om ettelijke maanden te moeten kosten, eerst omdat er te veel gegadig
den waren, thans omdat cr te weinig zijn.
studeren als Greuze's Gebroken Vaas,
Van Eyek's Drie Maria's, of Daumlcr's
navrante tekeningen,
Het Museum Boymans. schep-) t
ping van ir. A. van der Steur
een der modernste musea te.'
wereld, om over de collectie not
maar tc zwijgen. ge cento
i de We
120 MILLIOEN KOMT
ONBELAST OVER DE
GRENS
>rcs tul
13 id va
Middeleeuwse l.nnsl uit
JV est-Duitslai
Viif massale meubclautcf *107" .-ka
J - «efgiVlVet
feux
Begaafd bouwmeester, vol durf en grootse ideeën
DAT DE HILVERSUMSE gemeente-
architect W. M. Dudok op 6 Juli 65
jaar wordt, is op zich zelf misschien
niet zon belangrijk feit. doch het is
een welkome gelegenheid, om hem als
bouwmeester en stedebouwkundige eens
op een andere wijze in het licht der
publieke aandacht te zetten dan de laat
ste tijd veelal het geval is geweest. Zijn
structuurplan voor Den Haag heeft cri-
tisch commentaar in velerlei toonaar
den uitgelokt, waarbij misschien te wei
nig is gereleveerd, dat hij als bouw
meester tot de uitnemend-begaafden
behoort, die het land met vele uitingen
van zijn kunst en kunde heeft verrijkt.
Wanneer wJU daarvan een drietal mo
numentale scheppingen het eerst noe
men, is dat geenszins omdat het impo
nerende van een gebouw bepaald wordt
door zijn omvang. Doch zijn Raadhuis
in Hilversum, het Bijenkorf-gebouw in
Rotterdam c-n de Schouwburg in Utrecht
hebbc-n alle drie zó sterk hun eigen ka
rakter. dat bij voorbaat de gedachte is
uitgesloten als zou een bepaalde, hoewel
op zich zelf verdienstelijke eenzijdig
heid in hoofdzaak het kenmerk zijn van
Düdok s scheppingen. Aan dit voor een
architectcnleven niet onbelangrijke
oeuvre zou nog een vierde monumen
taal gebouw zijn toegevoegd, nl. het
Leidsc Stadhuis, indien op het laatste
ogenblik een der raadsfracties geen po
litieke salto mortale had gemaakt, het
geen voor de door dc Raad aangewezen
bouwmeester, die een zeer geslaagd ont
werp had ingediend, aanleiding was om
zich terug tc trekken.
VAN REN ARCHITECT, die zo zicht
baar zijn stempel heeft gedrukt op
het bouwkunstig uiterlijk van ons land.
en dit. zij het op geheel andere wijze,
ongetwijfeld ook zal doen door zijn
grootse conceptie van het nieuwe aange
zicht van Den Haag, kan men zich niet
afmaken door hem vooral te willen bin
den aan de talrijke objecten van zijn
Hilversumsc werkzaamheid, waarbij
sommigen dan de neiging hebben om
sterk de nadruk te leggen op de schiL
derachtighcid van zijn architectuur. In
derdaad- aan zijn scholen in Hilver
sum. aan zijn Raadhuis, aan het uitbrei
dingsplan dier gemeente, is -dit kenmerk
tot op zekere hoogte typerehd. Doch
dat hier geen sprake is van het kunstig
verbergen van een soort zwakheid, ge
tuigen de innerlijke structuur van deze
gebouwen en het ontwerp voor het
Leidsc Raadhuis, dat helaas niet vol
doende bekend is geworden om overtui
gend te bewijzen, dat het niet per sé
noodzakelijk is om achter de zeventien-
de-ccuwse gevel, welke Leiden in elk
geval aan de Breestraat wilde gehou
den. in archaïserende stijl te bouwen.
De afsluiting van de Coolsingel te
Rotterdam, zoals hij vóór de oorlog was.
door de Bijenkorf helaas als gevolg
van het bombardement tot te besehei
den afmetingen teruggebracht de wij
ze. waarop de Utrechtse Schouwburg uit
het water omhbog rijst, dc grote ge
dachte. welke het Structuurplan van
Den Haag beheerst, getuigen van de
grote begaafdheid van deze bouwmees
ter en van zijn durf. die volkomen aan
sluit aan zijn grote vitaliteit, welke
hem op 65-jarige leeftijd een strijdbare
figuur doet zijn. die in de botsing der
meningen omtrent het Haagse plan de
vonken van zijn jeugdig vuur heeft doen
rondvliegen.
Op deze leeftijd pleegt men in Ne
derland met pensioen tc gaan. De con
clusie ligt voor de hand. dat Dudok
daaraan nog geen behoefte heeft, hetgeen
voor Nederland als een geluk mag wor
den beschouwd.
Contact tussen Fins cn
Nederlands muziekleven
Voor enige dagen vertoefde in ons land
dc Finse dirigent Martti Similii, intiem
vriend van Jan Sibelius cn leider van
hei Stedelijk orkest van Helsinki. Hij
reist thans door West-Europa om zich
op de hoogte tc stcilcn van de ontwikke
ling der hedendaagse muziek. Zo
maakte hij het openingsconcert van het
Holland-Festival mee. waar hij diep ge
troffen werd door Rudolf Eschers „Mu-
slque pour l'esprit cn deuil". een werk
dat hem een hoge dunk gaf van de Ne
derlandse muziek van het huidige ogen
blik. Simila heeft bijzondere belang
stelling voor de huidige stand der mo
derne Nederlandse muziek, die hij. naar
hij verzekerde, in Finland met graagte
zal introduceren. Op het ogenblik ls cr
namelijk van de Nederlandse muziek in
Finland vrijwel niets bekend cn gezien
de belangstelling van het Finse publiek
voor dc modernen Strawinski, Sjosta-
kcwitsj en Rindcmlth behoren tot dc
meest gespeelde componisten acht
Simila het van het grootste belang dat
hierin verandering komt.
Simila is een korte, gedrongen figuur,
een en al bonhommie, die men zijn kun
stenaarschap niet zou aanzien. Men wist
pas dat men met een sterke persoonlijk
heid te doen had. met een man die een
overheersende positie in het Finse mu
ziekleven bekleedt, toen hij zich aan dc
vleugel zette en in de wir-war der ge
sprekken dringend ieders aandacht op
eiste. Natuurlijk met Jan Sibelius,
van wie hij twee Impromptu's speelde.
Hij verontschuldigde zich ervoor dat hij
niet over zijn eigenlijk „instrument",
het orkest kon beschikken, maar be
speelde de vleugel intussen met mees
terschap.
Het Finse muziekleven aldus Si
mila - concertreert zich voornamelijk in
Helsinki met zijn 300 000 inwoners Het
stedelijk orkest van Helsinki heeft een
bezetting van 76 man cn geeft 12 herfst-
eoncertcn en 14 voorjaarsuitvoeringen.
Daarnaast iedere Zondag populaire ma
tinees. die wij volksconcerten zouden
noemen Al deze concerten staan onder
leiding van Simila zelf. zodat zijn werk
zaamheid allesbehalve een sinecure is
Zoals gezegd besteedt hij veel aandacht
aan het moderne repertoire dat hij
voortdurend poogt uit te breiden. Na
men van Finse componisten om te ont
houden zijn volgens hem Raito en Kla-
mi. die sterk Frans georiënteerd zijn.
en Englund. die het meest vooruitstre
vend is. De cerstgenoemden studeerden
in Moskou en ondervonden ook invloed
van Moussorgski.
MARTTI SIMILA
Van groot belang is verder het werk
van de iets oudere, in Nederland geheel
onbekende, componist Leevi Madetoja.
die onlangs is overleden.
Behalve het Stedelijk Orkest heeft
Helsinki een uitnemend radio-orkest
met een bezetting van 50 man cn vijf
dirigenten, cn het opera-orkest dat 40
leden telt De opera of het ballet dat
hieraan verbonden is treedt niet
minder dan vijf maal per weck op; het
repertoire is ongeveer gelijk aan het
onze: Puccini en Verdi zijn ook in Fin
land zeer geliefd, daarnaast worden
echter ook de opera's van Tsjaikofski
veelvuldig opgevoerd
Finland heeft verder nog stedelijke
orkesten in Turku, Tampere. Oulu en
Lakti, alle kleiner dan dat van Simila.
doch van uitnemend gehalte. Het dilet
tantisme is voorts sterk ontwikkeld,
daarvan getuigen de talrijke orkesten
van amateurs.
Om al deze tegenslag en blamage tc
overwinnen, zal het Museum Boymans
ln Juli met een prachtige, grote tentoon
stelling, die de gehele Collectie Van
Beuningen omvat, dc tweede eeuw van
zjjn bestaan tn-luiden.
Dc eerste eeuw (Juli 1849Juli 1949)
Is voor 86 jaren doorgebracht in het nog-
bestaande, bijna-vervallcn zogenaamde
Schielandshuis aan dc Korte Hoogstraat
(cr zijn nl. meer Schlclandshuizen ge
weest). waar eerst de ruimte gedeeld
moest worden met de Rotterdamse politic
en met de Rotterdamse jongelui die op
de ..Tekenacademie" gingen en. in de
kelderverdieping, met een pakhuis vol
..oudheden" In die Tekenacademie ont
stond na vijftien jaar in 1864, brand,
waarbij zeer veel kostbaars en onver
vangbaars verloren ging.
Dat de zwaar-geschonden erfenis van
dc Utrechtse verzamelaar mr. F J. O.
Boymans toch nog heeft kunnen uit
groeien tot een collectie kunst met een
landelijke cn een Internationale faam ii
aan allerlei te danken, aan bof, voort
varendhcld en aan Rotterdamse royall
teit. Door het ruime legaat Burger
kwam men in het moderne paleis van
Van der Steur aan de Mothencsscrlaan
tc zitten (1935); door schenkingen en
gelukkige aankopen ging het eens zo ge
mutileerde bezit met sprongen vooruit
één voorbeeld moge dit illustreren: Jan
van Scorel's Schooljongen, op het ogen
blik duizenden waard, werd voor 70 gul
den aangeschaft Collcctlonneurs gelijk
D G. van Beuningen cn W. van der
Vorm hebben direct cn Indirect (bijv.
door middel van dc Stichting Boymans)
telkens blijk gegeven van een ongemene
speurzin, goede smaak, royale gemeen
schapszin on een zakclijk-scherpe liefde
tot de kunst.
Op het ogenblik kent men zo het
Rotterdamse Museum Boymans als de
Tempel, waar men Jeroen Bosch' Ver
loren Zo:n, Fabntius'geniale Zelfportret,
Emmanuel Witte's Visbank. Saenredam's
Utrechtse Dom, drie Rembrandts. tien
Rubensen. Van Gogh's Weg bij Nucncn,
Rodin op z'n stoerst, de schoonste aardc-
werkcollectie van Nederland en ver
rukkelijk glaswerk kan bewonderen cn
waar het een vreugde is te exposeren,
onverschillig of men Campigll. Chagall,
dan wel Chabot of Marius Richters heet.
Nu met Juli, verhuist dc particuliere
collectie D G. van Beuningen van des
eollectionncurs landhuis te Vierhouten
naar de koele wanden van het Museum
Boymans, om geheel deze jubelzomcr te
getuigc-n van wat Rotterdamse rijkdom
en Rotterdamse smaak wisten bijeen te
brengen, Zij omvat 175 schilderijen. 30
oude bronzen cn vele oude tekeningen,
alle museumstukken. Zc stuk voor stuk
te noemen gaat niet maar leder kunst
zinnige voelt z'n hart bonzen als hij
verneemt, dat hij ,van 8 Juli af in Boy
mans Jeroen Bosch' Christus voor de
Hogepriester even rustig zal kunnen bc-
Het openingsfeest van deze bijzondere
jubeltentoonslelling op 8 Juli a s zal
meer een op de gebruikelijke wijze toe-
gnnkelijk-stcllcn dan een feest zijn. Het waren al voorbereid
een opc
.cel van i
rtvorm I—
kade was i
den" Donderdag de Belg»*'1*et podium
derlandse grens op weg 1 Opera Zate
sel naar Amsterdam. - eenomen v,
Wat is d" waarde van ffc'T'crrc Monte®,
je?" vroegen de douane-'Jf^t opcraorkcsfc
„Een kleinigheidje". Vvt d.ogendonk. da c
woord „slechts 120 millioc i irenlang een go
Dc douanebeambten slo n.'rre Monteux.
dankte met
steil achterove
eigenlijke feest zal cr zijn voor iedere
bezoeker zelf. die straks dc hoge waar
den van dit vertoon van „Rotterdam op
zijn best" stuk voqr stuk op zijn ont
vankelijke ziel laat In-werken.
GEORGESSTAM VOLGT
ANDRI ESSEN OP
veri
op
'c bijzondere ge.>
port, dat een decJ vai.i u e zeggen, dat I
schatten bevatte, die drne jiil de repetities
lang op de grote exposif' >udcn". Monti
kamers van dc middelewic voor alle mmfl
het Rijksmuseum le An-^ie zoen voor ai
Door het bestuur van het Con
servatorium en de Muziekschool
van „Toonkunst" te Utrecht is be-
Amsterdam te r-on zuil'
Ith
en koorled*
Langzaam trokken
over onze wegen, begele de Ruvliegtuig vi
cordon van motorpolitie.tot 10 later op
cjr
- .vo. <1»
maar op
Sibelius, die thans 93 jaar oud ls.
wordt nog steeds zeer geëerd, ja, men schrijft verdwijnt in een grote la. waar
kan nauwelijks een componist noemen
die tijdens zijn leven zoveel roem
oogstte als hij. Sibelius is. aldus Simila.
ook in zijn hoge ouderdom, nog „sehr
lebendig". Door dc radio volgt hij alles
wat dc moeite waard is en vooral de
moderne muziek heeft zijn aandacht.
Ook componeert hij nog regelmatig,
maar hij geeft niets uit. alles wat hij
uit de wereld wellicht nog belangrijke
verrassingen te wachten staan
Simila reist dezer dtigcn ver
der naar Frankrijk, maar vermoedelijk
komt hij in het najaar terug Hij zal
dan waarschijnlijk een radio-concert
dirigeren, gewijd aan dc Finse muziek,
terwijl ook een concert voor dc B.B.C.
op zijn programma staat
Frits Schuman dirigeert
in Zuid-Afrika
PRETORIA Frits Schuurman
de nieuwe eerste dirigent van het
Stedelijk Orkest van Johannes
burg, wordt met de Klipfontein 19
Juli te Durban verwacht. Hij zal
zijn eerste concert dirigeren in de
stadszaal te Joh nesburg op 9
Augustus, als een „welkom" met
de gecombineerde stedelijke en ra
dio-orkesten.
In het openluchttheater te Bloe-
mendaal zal de Engelse toneelgroep
„The Voung Vic Company" op 14,
15 en 16 Juli voorstellingen geven
van Shaekespeare's „As you like
it". Het gezelschap bestaat uit 40
personen: Jean Wilson en Pierre
Lefèvre vervullen de hoofdrollen.
De regie berust bij Geen Byam
Shaw.
T N een vorige kroniek besprak ik
A een drietal bundels gedichten n.l.
van Jo de Wit, K.H.R. de Josselin de
Jong en Maria van Roven. Deze ver
zenbundels zijn afzonderlijk ver
schenen. maar zijn tegelijk ook uit
gekomen, bij dezelfde uitgeefster, als
deel van één verzamelbundel, die
dezelfde titel draagt als de door mij
besproken bundel van Kitty de Jos
selin de Jong. Het Witte Schip,
met als ondertitel Nederlandse
Vrouwenpoëzie 1944 194 8.
Het boek bevat het werk van zes
dichteressen. Vandaag willen wij de
drie nog te bespreken bundels aan
kondigen.
De verzamelbundel Het Witte
Schip (N.V. Uitgeverij v.h. C. A.
Mees te Santpoort) is een beperkt,
maar uitgewerkt onderdeel van een
omvangrijker bundel in voorberei
ding. „Een Eeuw Vrouwenpoëzie,
waarin dichtende vrouwen van de
laatste eeuw, 18501950 uit alle lan
den hun plaats zullen innemen.
Men kan zich afvragen, ook reeds
bij de thans al uitgekomen bundel,
of zulk een groeperine op grond van
bijkomstige omstandigheden zinrij
ker is dan b.v die van een schilde
rijen-tentoonstelling „Bloemen" of
„Het Kind" of iets dergelijks, waar
tegen eveneens bezwaren van dien
aard kunnen worden in^-bracht. Er
zijri echter enkele factoren, die hun
invloed op het werk uitoefenden in
de richting van een zekere gelijk
vormigheid bij alle diepgaande ver
schil. De in de verzame bundel ver
tegenwoordigde dichteressen zijn
nagenoeg van de zelfde leeftijd en
sluiten aan bij de z.g. generatie van
1910. De meesterr van haar hebben
als dichteres lange tijd gezwegen en
zijn nu eerst tot nr uwe publicaties
gekomen. Er is deze drieërlei ver
wantschap in het werk tot uiting ge
komen: het vrouw-zijn, de leeftijd
en de jaren van ontstaan Men zou
er over kunnen twisten, of de hier
uit gevolgde overeenkomst zwaarder
weegt dan de individuele verschil
len. Maar wanneer de economische
crisis van uitgeverij en boekhandel
in deze dagen, en wanneer „crisis"
een te sterk woord is kan-het door
„situatie" worden varvangen, een
dergelijke collectieve publicatie
wenselijk maken, bij althans drie
van de zes auteurs met uitsluiting
van een aparte editie, dan danken
wij aan de gemeenschappelijkheid
der uitgave althans de mogelijkheid
dat wij van de drie heden te bespre
ken gedichtenbundels hebben kun
nen kennis nemen. Hiermee verdient
de redactrice-en-uitgeefster onze
hulde.
]\/TaRTHA A. MUUSSES is hier
1 aanwezig met haar bundel
Nieuw Bestek. Tevoren had zij
zich reeds aanspraak op.onze grote
erkentelijkheid verworven door
haar arbeid voor de uitwisseling
tussen de Zweedsë en d0 Nederland
se cultuur, in het bijzonder de let
terkunde. Sedert 1926 in Scandina
vië woonachtig, geeft zij college aan
LITERAIRE KRONIEK
door:
Victor E. van Vriesland
VJ
ie universiteiten van Stockholm,
Upsala en Kopenhagen. In 1944 ver
scheen een door haar gekozen en
vertaalde bloemlezing uit de moder
ne Nederlandse poëzie in het Zweeds
onder de titel „Landvinning". On
geveer tegelijk met Nieuw Be
stek verschenen eveneens bij C. A
Mees Scherenkust. een keus
uit het werk van twintig heden
daagse Zweedse dichters, door
Martha Muusses bijeengebracht en
vertaald. Deze voortreffelijke bloem
lezing. lopende van B. Bergman
(geb. 1869) tot Anna Wide (geb.
1920) is een openbaring voor wie,
opgesloten in het cultuurbezit van
de paar landen welker taal hij be
heerst, plotseling wordt geconfron
teerd met de onbekende wereld van
deze onvermoede schone en met
zeldzame trefkracht in onze taal
herdichte Zweedse poëzie.
„Nieuw Bestek" is de uiting van
een bijna mannelijk te noemen ta
lent, dat in zeer gedrongen vorm
komt tot een poëzie van zoveel in
tellectueel beheerste spanning. Al-
bert Verwey zou dit werk hebben
gewaardeerd: veel van deze verzen
hebben het zelfde tegelijk beeldende
en wijsgerige vermogen, dat ook
voor Verwey zo typerend was. Dit
geldt voor een kort gedicht als
KRISTAL
Stof, in facetten
tot kristal versteend,
u is door eigen wetten
een vorm verleend;
ge kondt niet anders worden,
dan wat ge werdt,
gij stof, in eigen orde
versterd.
Het geldt -n nog sterkere inate
voor een meer in het beschouwelijke
getrokken gedicht als „Het Kunst
werk",
„Witte Nacht" is een fijn en sensi
tief geëtste stemming, in haar ver
wezenlijking geheel op assonances
gebouwd. Met grote waardering wil
ik ook nog noemen „Meeuw" cn „Na
mijn dood".
FA E bundel In Mcmoriam van
Fanny Reddingius is
bepaald niet sterk en het bespiege
lende element er in doet eerder den
ken aan dat bij de gestorven echt
genoot van dc dichteres. Joannes
Reddingius en over hem heen zelfs
aan dat bij Kloos. dan dat men aan
de school van Verwey wordt herin
nerd. Dit betekent, dat de emoties
en de plastiek enerzijds niet tot een
eenheid zijn geworden met de ab
straherende gedachte anderzijds. Dit
neemt natuurlijk niet weg. dat deze
verzen menselijk treffend blijven en
daardoor een ze1™- respect inboe
zemen. Zo kon een in April 1945 tot
stand gekomen gedicht als „Voor de
jongeren, wier droom werd vernield'
iets worden, dat toch niet nalaat in
druk te maken Het gaafste inmid
dels is het zo vrouwelijk bewogen
„Nacht".
Leeuwarden.
Hij is voorts voorzitter van de
Nederlandse Organistenvereniging,
lid van de Raad voor dc Kunst, be
stuurslid van de Vereniging Kerk
muziek, lid der commissie voor het
afnemen van Staatsexamens voor
muziek en vervult nog diverse an
dere functies in het muziekorga
nisatie-leven.
naar de hoofdstad. Vier
'gens arriveerden tegelijk
poort van het museum,
noemd tot directeur van deze bei- I kwam een uurtje later,
d< instellingen als opvolger van de hoogte van deze Belgis ovxl
heer H. Andriessen, de heer Geor- I was zo groot, dat hij ™ct«r_ Na'-i^^r in
ges Stam, directeur der afdeling r.hebbetje kam-
vakopleiding van de muziekschool .^cg „hittenaanf I
jeI^uwardeii tevens dirigent van 1 ,.root d«l%.(komsU uit yj^.e rond®
he* Toonkunstkoor l^a v ,0 1 land. hebben 3 maanden». da)Cn- ma^S
De heer Georges Stam, die 43 posUlc in Brussel gesta V,lfaN 20 meter
jaar oud is, werd geboren te Rot- toonstelling in Ainsten 2»m in l«
lei dam studeerde aan het conser- uitgebreider. Er wordt «.r ;n W(net grooB I
vatorium te Amsterdam en werd nog een zending verwac«0,|chao
organist van de Grote Kerk te land. die om. het 14c e f ..M
Barbara-altaar bevat. &J]
het Nationale Museum*?! it liL T„ JIu I
staat. Voorts komen cr k ^TM j
ten uit eigen lynd: van /X a reA"V
Maastricht en Groningen. G*c
Uit de langste wagen boven
twee deuren in RomaansJ;' stuur
komstig van de in de laa'.<'/M 1 i •ustra-
vernielde Sankta Maria in even-
kerk te Keulen, die elk kon h\J
lang zijn en 750 kg. weger,'v'
- ieid '-cvecn,
ast te
j[eA'ter ne-
c,e gevolgd
Verre toekomstfantasie, die niet ml
n nat viertal
ikte ent af
P.V .-onden
h[J nslul-
primitieve leven onzer grootouders Het was een tijd, tol \ver/?-
burger nog grotendeels zijn eigen potje kookte cn een eigen :.'v orciei
haard stookte. Liefst woonde hij iu een vrij huis", dat was ceJIj 4Gnij,?0^a^
gebouwtje zonder radio's boven, onder, achter, links en rcchts'A pi - on&
een eigen stukje grond. Het was de lijd die de gemeenschap ne ac 'm-
vidualistisch-horizontaal dacht, waarin men nl. zóveel land tot .s
weg maakte dat wij ware het zo doorgegaan ons nog slech:
vis en chemicaliën konden voeden iz IL.<
Hediger. Tie
Vele zaken die wij nu zo vnnzelfspre-was eigenlijk nogal logisch. Er die het rijks
kend aanvaarden moesten toen hardnek- bv. ontzaglijk veel zangcrc: enV te, werd hi,
kig bevochten worden. Zoals wij op onze vrijwel allen tot „dc groten" iVaarse COm
beurt moeten vechten voor het verbroe- j (men noemde een cxccptioncc >nnGf p
derende beurt- cn samengingen van het „groot" i. Zij zongen zelden uit li t Rea' IL'*
publiek op Dam of Malieveld met dat overgave, want nu t het verstomm.de een aqVO
bij de Are de Trlomphe te Parijs, tus- het geluid van Aaltje Noordewior If te vertïe
sen New-York en Moskou thetgeen door non die waarden ztch schuil tc ho^nderwier;
de tot haar hoogste ontwikkeling ge- tot betere tijden. Het verval der za, vjpni
kunst was zo ernstig dat een verenigtn. f
tot herstel van het „bel canto" gÖC-.-'UlguJ
de zang) opgericht moest worden.
Wij denken met dankbaarheid aan die
tijd terug, want wij vinden In haar een
eerste bereiken van dat waarin Neder
land zichzelf geestelijk-artistiek heeft
hervonden en van de gelelde artistieke
economie fier overheid welke nu „dc
natuurlijkste zaak van de wereld" ls.
rooskleurig behoeft te zijn...
JJ ET is verkwikkend om ons even terug tc wanen in het ij 1
rtrimitmi-or nmntnurlerc Net nine nrn tiirl ii»l
Twee van het andere drietal:
rechts Dr. Mea NijlandVer
wey. links F. ReddingiusSalo
mons. Van Dr. Martha A.
Muusses konden wij helaas
geen foto bemachtigen daar zij
vacantie houdt in Noord-Zwe
den.
EA VERWEY heeft ten slotte
1 van alle hier en in dc vorige
Kroniek genoemde dichteressen
vroeger het meest gepubliceerd, het
zij onder haar pseudoniem Gerda
van BcveVen, heizij onder haar eigen
naam In haar hier opgenomen
Flitsen herkent men, misschien
niet meer dan bij Martha Muusses.
maar dan op een andere wijze, de
stem van haar vader. Men hoort die
n.l., en niet zonder ontroering, door
klinken in het titel-gedicht „Flit
sen"; in zijn geest en zijn wendingen
en zijn zinsvorm. Hiermee is niets
gezegd tegen de oorspronkelijkheid
van deze dichteres, want dat Mea
Verwey ook in geheel andere trant
kan schrijven blijkt o.m. uit dat
fraaie en intieme „Legende", een
gedicht dat in het reeds niet meer
zo kleine oeuvre ongetwijfeld een
aparte en eigen plaats zal behou
den. en tn het misschien minder on
vergetelijke, maar toch door een
sterke gevoelsstroom gedragen
„Liedje".
Een gedicht als „Bloeiende Aca
cia" getuigt van eer grote kundig
heid in he4 I ri doorzielde sym
bolische genre. Het curieuze „Het
Meertje" verplaatst ons door de
toon in de tijü van Bellamy.
komen televisie en stereofonic nu mo
gelijk is ook nl slaat de dirigent op de
Noordpool). In die tijd waren de con
certzalen en schouwburgen meer op de
„mooiigheid", (niet te verwarren met
schoonheid) gebouwd dan op een goede
geluidswerking cn op een goed uitzicht,
ten hele avond stóén dwarskljken naar
het toneel in een geluid-absorberend
fluwelen hokje (z.g. loge) vond men
heel normaal. In een krant uit het jaar En waarbij onze orkesten, onze koren
1349 lezc-n wij bv. dat een dirigent van I solistcnconcerten de gezonde boven-
een „Gemeenschap ter bevordering van bouw vormen van een gezonde gemccn-
artlstlek verantwoorde leken- en huis- I schapscultuur. Wij hebben onze gc-
muzlek" het publiek er op attent moest mccnschaps-spclcn, -zangen en -dansen
maken dat het zich maar liet vermaken, toen moclznam gefundeerd, wij die nu
zich maar alles liet voordoen, dat het op onze pleinen „en massezingen, met
echter een eigen stem heeft, eigen han- blazers, en met dansers soms. hier en
den en eigen fantasie. Dit publiek ging 1 daar met de torenmuziek er bij. wij die
:n be
g, i«
ikt
til
ei
ontdekken dat al dat na-apen van vir- I
dc toeristen op de zomerse mu-
tuoze solisten hoogstens tot een titel- ziekfccsten niet meer als hoogste cvene-
met-cen-luchtjc. nl die van Dilettant,
kan leiden.
De frisse gez.onde volwaardige
functie der leken muziek, dat
geestverheffende en gelukkige, gezellige
samen zingen en spelen in huis en op
school begon in de helft van onze eeuw
overal te ontkiemen. En direct na de
tweede wereldoorlog was er ccn vooruit
ziend minister geweest die dc muzic-k
als schoolvak wilde invoeren. Maar toen
de eerste schoolmusfci waren afgestu
deerd waren we tegelijk twee ministe
ries verder en vond men het toen weer
beter orkesten en talloze verenigingen
met enorme bedragen tc steunen tegen
een culturelc-armocdc-zonder-uitzicht
dan radicaal tc zijn door de jeugd en
het volk op tc gaan voeden Een prach
tig teken was echter het oprichten, on
der bescherming der overheid, van de
Stichting Jeugd cn Muziek, welke ln dc
zomer van 1949 een congres had in In
ternationaal verband In haar kwamen
stromingen van tientallen Jaren pio
nierswerk tezamen. Het eigenlijke volk
was toen echter nog ongelukkig, want
het had geen cultuur, het was weerloos
overgeleverd aan een doodzieke traditie,
aan allerlei „vermaken" als de films
met hun fabrieksmatige gestandaardi-
secrde groot-kapitalistische winst-riglo-Amsterdam,
dieën waardoor men zich niet cérnJtUe-
ledigd gevoelde!
Er waren toen geen concerten omdat
cr een volksbehoefte naar was die
was er slechts bij een kleine élite
doch vooral om het biologische kunste
naarsleven cr bij te houden. Knapheid,
vlugge vingers, reclame, roem. muziek
ment een meneer of dame (of kind) la
ten spelen die heel ver weg woont en
zeer be„rocmd" is omdat hij of zij iets
bijzonders kan. Doch op ons Muziek
feest (vroeger gebruikte men daarvoor
het woord Festival) ls dc Cantate-zong
der gasten (vroeger: toehoorders) bij
een lekenspel dé gebeurtenis van het
seizoen.
PIET MöHRINGER.
DE KNOKPLOEG-FILM
WORDT VERTOOND
Parlevinkers van Ilrusse
Gezien het succes van de eerste
voorstellingen in het raam van het
Holland Festival heeft de Werk-
commissie Film thans definitief ccn
tweede bijzonder programma sa
mengesteld. dat wordt vertoond op
Zaterdag 9 Juli a.s. des avonds 8
uur in het Kurhaus. Scheveningen
en op Dinsdag 12 Juli des avonrls
10 uur in Theater Tuschinski,
sterdam
Ter vertoning worden gebracht
de door het Departement van O.,
K. cn W. b kroonde film „Parle
vinkers" van Y. Brusse en de LO.
LKP-film van Max de Haas, een
grote gespeelde documentaire, wei
die niemand begreep (want men moest ke het werk van de Landelijke
er eerst een toelichting voor bestuderen Organisatie vcor Hulp aan Onder-
dSS":lu'kerXc^L,andcI,'jke Knokl>loc-
lijke zaken warc-n toen nog erg belang- Sen ln beekl biengt.
rijk. Voor vele solisten was het optre- Tevens de premiere van de Ita-
den eigenlijk niets anders dan een ra-, liaanse film „Fietsendieven"
kelijk pogen om carrière bij een kleine I Vilfnrin
élite en bij dc snobs te maken Dat ban- i
van
de Sica. welke op het
dige zakenlui (zg. imprésario's) zulke! Filmfestival van Venetic bekroond
carrière-jagers goed konden gebruiken is.
