*ftï
Het amateur-toneel mag geen publieke
•vermakelijkheid zijn
Beeldhouwkunst te
„Riet in de wind", streekroman^,
een Nobelprijswinnares
EN KENT U DIT SCHILDERIJ?
Uitkopenn van amateurs
is uit den boze
„Sonsbeek 1949' tentoor*n«t
van voornaam gehc Dr srtr
Kunst van de Zuidzee-eilanden
vol magie en mysterie
Inter
r
Zaterdag 9 Juli 1949
Dinsdag
DE BELANGRIJKHEID van het amateur-toneel zou
™°rden afgemeten naar de publieke belangstelling, welke het
trekt, dan zou het ongetwijfeld die van het beroepstoneel overtreffen,
ln net in 1938 verschenen rapport van een door de Maatschappij tot
Nut van t Algemeen ingestelde enquête-commissie werd het aantal
bezoekers van amateur-toneelvoorstellingen belangrijk hoger berekend
aan dat van voorstellingen door beroepsgezelschappen. En als de tekenen
met bedriegen, is deze tendens eer toe- dan afgenomen. Geeft dit ver
schijnsel op zich zelf reden om te spreken van een concurrentie, door
het amateur-toneel het beroepstoneel aangedaan?
Eigen culturele taak
T""\ IT vraagstuk is verleden jaar te
Hilversum op het Congres van
de Nederlandse Amateur Toneel
Unie door een toneelspeler en een
teur-tonecl in beschouwing geno
men, doch veel wijzer zijn wij er
niet door geworden. Van een voor
alle partijen aanvaardbare oplos
sing van het vraagstuk van de ver
houding tussen beide vormen van
toneelbeoefening kan immers
slechts sprake zijn, indien het ama-
vertegenwoordiger van het Ama
teur-toneel zich in alle opzicht be
wust is van zijn taak in het cultu
rele leven van ons volk. Onge
twijfeld bevordert het streven van
de Nederlandse Amateur Toneel
Unie deze bewustwording in hoge
mate, doch zij stuit daarbij op een
tekort aan inzicht bij meer ama
teur-toneelverenigingen dan men
eigenlijk mocht verwachten na het
geen er de laatste tijd over de taak
van het amateur-toneel is gezegd
en geschreven.
Het is naa. onze mening verant
woord om amateur-toneel, dat zich
als voornaamste taak stelt het na
spelen van de succes-stukken van
het beroepstoneel en dat de aange
name tijdpassering van de spelers
en de wensen van zijn publiek om
in de eerste plaats geamuseerd te
worden de doorslag laat geven bij
de keus zijner stukken, als van
weinig waarde te beschouwen voor
de culturele ontwikkeling van ons
volk. Doch het zijn juist dikwijls
deze verenigingen, welke het eerst
geraken op het glibberige terrein
van de concurrentie met hen, die
de toneelkunst niet alleen beoefe
nen als roeping doch ook als mid
del van bestaan.
Als het repertoire van deze ver
enigingen min of meer is afgestemd
op het verlangen van de bezoeker
om geamuseerd te worden, komen
zij op het zakelijke terrein van de
toneelgezelschappen, welke, dik
wijls tot hun eigen verdriet, moe
ten spelen „voor de kas" om on
danks subsidies het hoofd boven
water te houden. En zij betreden
dit in hinderlijke mate, indien zij
zich op de wijze van een beroeps
gezelschap laten „uitkopen" en hun
repertoire niet alleen ten beste ge
ven aan een eigen publiek van do
nateurs. doch ermede leuren en
reizen. In Zuid-Limburg in het bij
zonder is daardoor een soort van
semi-beroepstoneel ontstaan, dat
zowel het goede amateur-toneel als
het beroepstoneel in de wielen
rijdt. Doch ook in sommige grote
en middelbare steden doet zich het
verschijnsel, min of meer gevari
eerd, voor en men kan b.v. tijdens
kermis of andere festiviteiten een
plaatselijk toneelgezelschap avond
aan avond „bewonderen" in een
successtuk van het beroepstoneel.
ER IS IN FEITE maar één ter
rein, waarop het amateur-to
neel met het beroeps mag en zelfs
moet concurreren, dat is in het ge
ven van verantwoord, baanbrekend
toneel, waarvan een stimulerende
invloed uitgaan kan op de culturele
ontwikkeling van ons volk- Wan
neer zij niet gedragen wordt door
dit streven, heeft een amateur-to
neelvereniging niet meer reden van
bestaan dan iedere andere vereni
ging, voor welke een aangename
v-ije-tijdbesteding het belangrijk
ste element is voor haar activiteit.
De concurrentie op het artistieke
of laten we liever zeggen: op het
culturele terrein, mag de toneelge
zelschappen geen aanleiding geven
tot verwiit of het maken van be
zwaar. Wij zouden zelfs willen
zeggeh: integendeel en in gesprek
ken met verschillende vooraan
staande toneelmensen is ons dit
herhaaldelijk bevestigd. Het be
roepstoneel kan immers van een
pionierswerkzaamheid van het
amateur-toneel alleen maar een
gunstige stimulans ontvangen. Tot
nu toe waren het in hoofdzaak de
voorstellingen van studenten-to
neelgezelschappen, waarvan deze
zegenrijke belangrijke stimulans
uitging. Hoewel de mogelijkheden
van de amateur-toneelverenigingen
in het algemeen achter staan bij
die van studenten-gezelschappen,
heeft de praktijk bewezen, dat zij,
mits voldoende toewijding en be
reidheid tot het brengen van offers
aanwezig is, tot belangrijke presta
ties in staat zijn. Zij kunnen wel «ra»®
daardoor met het beroepstoneel
een edele wedijver ontketenen in
het dienen van de cultuur, doch
geen recht geven tot het verwijt,
dat zij de toneelkunstenaars be
dreigen in hun bestaan. Dat ver
wijt verdienen zij echter wèl, in
dien z:' zich bewegen op het ter
rein van de „publieke vermakelijk
heid", waarop goede beroepsgezel
schappen zich alleen uit economi
sche noodzaak bewegen.
na slaagdt^v WÊ EH|
»us cn dc li» Fr*,
^esterberg.
Administratie: Snouck
Jactie 4291 - Teleh
Hoofdredacteur T1.
AS. IS
an Weci
Socstorbs J
NATUUR en kunst hand in hand wat er ook tcgenst waar,0/r
algemeenheid is in te brengen, het is een feit, c Uil
bezit voor het Park Sonsbeek en de beeldhouwkunst, welk
gekregen heeft alsook voor de wijze waarop. ndagei
Schilderijenexposities in de open lucht zijn meestal -chtotfl
of teleurstelling uitgelopen. In tegenstelling tot de sch^jenst versier
beeldhouwkunst „van nature' een ruimtelijk karaktt
zelfs als monument voor de open luchtgedachten; de
in de open lucht doorgaans beter tot hun recht.
)Hessel Jongsma.
Vrouw met albasten fles, een
van de beelden op de tentoon
stelling Sonsbeek 1949, vervaar
digd door Han Richtêrs.
Katherine Dunham
Binnenkort komt Katherina Dun
ham en haar groep negerdansers in
het kader van het Holland Festival
ons land bezoeken. Zij is de dochter
van een Frans-Canadese onderwijze
res en een neger Zelf studeerde zij
aan de Universiteit van Chicago en
voelde zich sterk aangetrokken tot
de anthropologic. Voor studiedoel
einden bezocht zij de Antillen en
kwam met veel ethnologische kennis
en een groep dansers en musici uit
deze streken naar de Verenigde Sta
ten terug. In haar show bezigt zij
dan ook veel motieven uit de dans
kunst der Caraïbische wereld.
Het moet inderdaad een zeer uit
gebreide studie zijn om de herkomst
van -deze cultuur na te speuren. In
Brazilië vinden we via de Portugese
veroveraars IberischMoorse. Jood
se en waarschijnlijk Keltische cn
zelfs Indische invloeden terug. Hier
naast weer invloeden van de aldaar
levende Indianen en later Afrikaan
se negerslaven. Het is dus een ware
potpourri. Zo neemt men b.v. aan
dat de Samba (doch niet zoals wij
deze hier in de dancings kennen),
waarvan naar schatting 200 variaties
zijn, uit de schoot van Afrika komt,
maar geboren is in de Afrikaans-
Braziliaanse fetish cultus (min of
meer overeenkomend met de Afri
kaanse Voodoo-cultus) en sindsdien
vermengd met Indiaanse, Europese
en Caraïbische invloeden.
Van de dansen van Martinique
vinden we in het programma
„L'Ag'va". Oorspronkelijk is dit een
gevechtsdans waarin vele elementen
van andere landen voorkomen. Van
de rituele dansen uit Haiti staat o a.
de slangendans (gewijd aan de god
Damballah). voortspruitend uit de
Radacultus. op het programma. Hier
in bootst dc danser de bewegingen
van de slang na. Bij de meeste dan
sen uit deze streken ligt de grond
vorm slechts in grove trekken vast.
zodat de uitvoering veel aan de im
provisatie, de behendigheid en het
temperament van de danser wordt
overgelaten.
Katherine Dunham heeft op grond
van haar folkloristische kennis een
Caraïbische Rhapsodie samengesteld
waarin zij U in de levensvreugde,
dans, muziek van deze zo rijke cn
bont geschakeerde eilanden laat
meeleven. Sprankelend van humor,
frenetiek in de negerdans, suggestief
in muziek en kreten.
H. Hornstra.
Boeiende tentoonstelling
te Rotterdam
DE eilanden van dc Stille Zuidzee be
horen door hun vrij geïsoleerde lig
ging, maar ook door de volkeren, die
deze eilanden bewonen met hun primi
tieve cultuur, tot een van dc belang
wekkendste gebieden van onze wereld.
Reeds verscheidene eeuwen gaat van
deze eilanden een mysterieuze bekoring
uit. Het wetenschappelijk onderzoek
vindt er een terrein, dat steeds weer
nieuwe vondsten opbrengt cn dat schier
onuitputtelijk Is naarmate men er ver
der Sn doordringt. Dit eilandenrijk
wordt verdeeld in drie groepen, nl. Me-
lanesië, Micronesië en Polyncslë.
Het is van de directie van het Museum
voor Land- cn Volkenkunde te Rotter
dam een uitstekende gedachte geweest
een tentoonstelling te organiseren, die
gewijd is aan de kunst van het Zuidzee
gebied, omdat, ondanks de verscheiden
heid t-n de schoonheid van deze kunst,
zij betrekkelijk onbekend mag heten.
Slechts een kleine kring vooruitstre
vende kunstenaars cn kunstminnaars
hebben haar aesthetische waarde volle
dig erkend Die erkenning berustte op
de aanwezigheid van het oerelement in
deze kunst. Zij werd pas laat „ont
dekt". De cubisten, ln hun zoeken naar
dc basisvorm der geometrische verhou
dingen in de natuur, hadden zich reeds
tot de Afrikaanse negerkunst gewend
en daaruit nieuwe kracht geput Bij dc
moderne beeldhouwers ontwaakte dc
belangstelling voor de oude plastieken
van Mexico en Klein-Azië. In de la
tere fasen van het expressionnisme ont
wikkelde zich de neiging om het on
derbewuste en de droomwereld te door
vorsen en dit leidde dc aandacht naar
de magische kunst van het Zuidzeege
bied. De overeenkomst van deze magi
sche kunst niet contemporaine stromin-
men in de Westerse kunstwereld is ze
ker niet alleen beperkt tot die van con
ceptie cn stijl, maar ook in dc keuze
van materialen en techniek.
Regenmakersschedel uit het
Noorden van Nieuw Ierland.
Voorstevenversiering van een
prauw uit het noorden van Ne
derlands Nieuw-Guinea.
Een kunstwerk moet echter worden
gezien in het raam van dc beschaving,
waarin het is ontstaan. Alleen zo komt
men tot een juiste waardering. Nu ls
de inheemse bevolking van het Zuid'
zeegebied samengesteld uit de afstam
melingen van migranten uit het Aziati
sche vasteland, die tot verschillende ras
sen behoorden met sterke verschillen in
het culturele niveau. Dc grote verschel-
denheid der overgeërfde bekwaamheden
werd verder gewijzigd door de klimato
logische voorwaarden cn de natuurlijke
bronnen der eilanden, waarop deze men
sen zich nederzetten. In Centraal-
Australië vonden zij ontzaglijke woestij
nen en steppen, op de kust van Nieuw-
Guinea een dichte, tropische jungle, en
ln Micronesië kleine, door de wind ge
striemde koraal-atollen met juist ge
noeg water om enkele palmbomen ln het
leven te houden. Deze omstandigheden
bepaalden in hoge mate dc aard, het
materiaal en de techniek van hun
kunstuitingen. Het is dc oorzaak, dat
de uiterste economie der middelen zulk
een elegante eenvoud ln de sculptuur
en de gebruiksvoorwerpen heeft doen
ontstaan. Verspilling van materiaal had
practlsche bezwaren Slechts eilanden
als Fidzji en Samoa maakten hierop een
uilzondering, terwijl de enorme steen
klompen op Paaseiland weer een ander
uiterste toonden door het gebrek aan
hout.
Melanesië is wel het belangrijkste ge
bied met een opmerkelijke variatie. De
kunst van hot gebied der Sepik-rivicr
en de Papoeagolf (Nw Guinea), de ten
toonstelling onderstreept dit, bezit
krachtige, emotionele kwaliteiten. In de
voorstellingen der oeroude stamvaders
cn afgoden overheerst de gebogen lijn,
die er leven cn ontroering aan ver
leent. Vervormingen en overdrijvingen,
alsmede het gebruik van sterke, con
trasterende kleuren met een uitgespro
ken decoratief effect roepen een agres
sieve. dramatische intensiteit op. Men
vergete niet, dat het merendeel van
aeze figuren het werk is van mensen,
die waren ingewijd ln de geheimen van
dc religieuze ceremonie; ze werden ge
maakt met het doel de oningewijde le
den van dc stam ontzag en vrees in tc
boezemen Soms lijken dc door dc
kunstenaars gebruikte middelen om in
druk te maken op de stamgenoten spec
taculair, doch voorbedachten rade was
niet aanwezig, want de kunstenaar had
het geloof, dat zijn hand werd geleid
door de geest van de afgod; hij be
schouwde zichzelf als het instrument
van de afgod De magie speelde de
voornaamste rol en het valt niet te ont
kennen, dat de maskers en portretschc-
dels, de beelden cn de gebruiksvoorwer
pen hun kracht ontlenen aan de magi
sche inhoud. Voor de Westerse mens is
dc kennismaking met deze uitingen
daarom zo wonderbaarlijk, omdat ze
hem terugvoert naar de in nevelen ge
hulde geschiedenis van primitieve cul
tuurvormen. Een tentoonstelling vol
magie en mysterie, die geopend blijft
tot 12 September. B. Schmidt.
Voor- en nadelen van
deze vorm van
exposeren
Als treffend voorbeeld van dit
laatste wijs ik op de drie gesluier
de figuren van de Engelsman
Henry Moore, die, opgesteld
midden op een hellend gazon, niet
van dichtbij zijn te benaderen, en
daardoor net juist genoeg van hun
geheim prijsgeven en bewaren.
Het is de beeldhouwer kennelijk
meer om het grote rhythme dan om
de zichtbaarmaking van détails te
doen geweest.
De beeldhouwwerken waarin
ccn sterke actie, een driftig élan
tot uiting is gebracht zullen in de
onbegrensde ruimte beter spreken
dan waar ook. Zeer zeker gaat dit
op voor „La folie danseuse" van
Rik Wouters, een uitgelaten bron
zen dansfiguur, die ondanks de
betrekkelijk kleine proporties op
haar grasvlakte een fascinerend
effect maakt. Zulke figuren zijn op
deze tentoonstelling echter be
trekkelijk zeldzaam, wellicht ook
gevolg van het feit, dat de moder
ne beeldhouwkunst sinds Maillol
en Despiau zich, in 't algemeen
gezien, meer tot statische dan tot
dynamische problemen wendt.
De opstelling
VEEL is hier een kwestie van
opstelling en indeling. Park
Sonsbeek is, gelijk (nen weet. een
levendig geaccidenteerd terrein,
met hellingen en hoogten, open
gazons en gesloten boomgroepen,
met slingerpaden, die dan eens
omhoog klimmen dan weer de voet
van de helling volgen. Beneden
een klein vijvertje waarin witte
waterlelies drijven
Op vaak treffende, soms zelfs
geraffineerde wijze is van het ter~
rein partij getrokken. Op een ten
toonstelling in zalen is er aan de
ontdekking
i
^arenbeek, tc
Waar.
M .vont-
de zalen stukjeurtcn
zeker dat h» zondag 1.
Op Sonsbeelg no co i> 3u t Bertje, s».
wordt aan dLcersum. Moet je je pa
gelaten zijn
zit, hoe weinig juu »0 wandelde Bc
ben voorgezete. de ouders „-VIT is erg.
een doolhof, eOm de r
men tweemaal om de Neder
nen bereiken v Om de mei
Kunst beschou. (jjen. JïïFern De bestcn
van ontdekking.tIU V £lnd?JJilpn de were
op ongedwongen ^vorFd'a ZQ ™0zei ',mCn de
avontuurlijk c' )Tcl k Dat kind zou'o contact
sterkt. Er komiand. Ho£" hi rdoo.
beeldhouwwerk. .^tZoude^ slecht*
uit de verte ke baar, met klon R- Kniel
wijl andere PlQtirtt'lboerenjurken. is ver uf
op een plek, warcd Hci werd raakte talistiek
verwacht. En. h, Uur r kwjjt. het gev gesteld
ling, die de bezot an de anderemlen die
af te leggen, to- noodlottig gefenlandsc
kilometers bedrr C»an k een en
van vermoeidhx l" «ren we ons n-nationa
zijn. dat in eer.boro"kledingstuk ,-acht. H
je komt, blijft h\"truid3taan we gruwe Nada
w,,r van en dat we móesattingen
Méér dan in tchiuiok Invloed heeft bestond
térieur werkt bv <ic Ce
dc aesthetische R"- hct natuurt, ,n Ind
Prachtig b.v. is r gezin geen g, ri
tussen de roomk 3r alle klnder\,(=cbr0
Henry Moore er
■copen. Als Jantj
esië t.
groen van het Jadf.ri> aSen- waar Kec.s
blanke beeld vchap als Jet een jurk de
(vrouw met aV.BT.B. udc streepje var.
van de zeer l". 1 'richt*c
kunstwerken op vo. kinderen het
komt hier eclatai. watv en in een ger
Het interessante fc dc »s het zo vanze d"";
de Engelsman Dob:'n cn er aan gew<,nfie^
ter staan dan juisa onckrmmiSe gevallen m
en soortgelijke oLBom. fi
nen, wat de sitvlv *cvJz2pp/ef
maakt worden vocden
:t mei
zicht
VROUW
gen van Paul Ph gem. r-j
d'Hont, Joop C. d Ti-
Wertheim Sraff.g1^,1 f VROUW
(Bevrijdingsmonui.sprck
zek
leer- een ontzettend
fjgj T een oud-nieuw
NU denke men nu Per aan
genover deze vnn we toch maar
«f
vallen de proport..d te» rrAifi na»
•»elfc Ho horoomrto Ph. n 1.. U"L
van het geëxposeerde I zelfs de beroemde Eten de^moefte d^e
8. Tel. Us Iets anders
zo'n protest
DfJ L. J. Veen's Uitgeversmij. in de Fenixreeks verscheen de verta-
ling van een roman van de Nobelprijswinnares Grazia Deledda:
Riet in de Wind. Deze roman, die van 1913 dateertkan zowel tot het
genre van de streekroman als tot dat van de psychologische roman ge
rekend worden. En zeer zeker is het een strekkingsroman zonder dat
dit feit aan de litteraire waarde ervan afbreuk doet. Als in een verhaal
zoveel facetten duidend op verschillende genres te ontdekken zijn, is
dat al een beuiijs dat het door een groot talent geschreven is, vooral
ook, doordat er hier dan bovendien een evenwicht en een harmonie
bewaard blijven vergelijkbaar met een in zuivere facetten geslepen
juweel. Waar de verteltrant en de compositie van het verhaal nog vol
komen uit de naturalistische school zijn ligt daarin ternauwernood nog
aanleiding om de roman uitermate te bewonderen. Aantrekkelijk is
hier echter wel de warm zuidelijke couleur locale", die aangebracht
wordt door de landschapsbeschrijvingen, die van een grote natuurge
voeligheid blijk geven, door de dichterlijk uitgewerkte folkloristische
gegevens (het verhaal speelt in Sardinië) en door de bloemrijke en
toch simpel gehouden dialogen. En die couleur locale én de beschrijving
der nog feodale verhoudingen op dat eiland geven deze roman zijn
facet van streekroman.
]\/TeT KLEINE MIDDELEN wist de
1 x schrijfster, die op Sardinië gebo
ren werd. haar personages te typeren.
Wij kennen, als wij dit boek gelezen
hebben, de drie zusters Pintor als de
typische vertegenwoordigsters van
ccn verarmd adellijk geslacht, die on
danks haar armoede in alle argeloos
heid haar adeltrots bewaren cn daar
voor ook als vanzelfsprekend het naïeve
nederige respect van dc bevolking aan
vaarden. En wij kennen dan ook haar
rijke neef Don Predu, een sanguinisch
cn goedhartig man vol tactloze grap
pen. Maar bijna alle personages b'.ljvcn
niettemin typen die uiteindelijk alle in
dezelfde geestelijke atmosfeer leven
ze belijden zonder uitzondering een na-
lef Katholicisme, een sterk ontwikkeld
bijgeloof cn eerbied voor de traditie.
En ook hierom denken we weer aan de
kwalificatie streekroman.
Maar tevens bewijst de schrijfster ons
dat in alle leden van deze naïeve
eilandbcvolklng dezelfde grote passies
leven en dezelfde grote karakterfouten
voorkomen als in de bewoners van
welke wereldstad dan ook. zodat het
leven op Sardinië ln zijn schijnbaar
primitieve structuur ook dezelfde diep
ten cn spanningen oplevert als waar
ter wereld ook. We raken hier al het
tendentieuze eicmcnt ln dc roman als
wc opmerken, dat al die passies worden
eigen mening
van God, da hand InrtT-'™™™ °°J< cen
guur van Efix. de kn«ic cn Efl toch OOK per-
lijkc dames En juist —den al veel te
verhaoi om Efix gaat huls. '"md, bedisseld,
een psychologische fP'Vhuld, wanneer
waarin omstandigheden - iasti£r 7ijn nm_
ren voornamelijk de furep£®f"& £0". Oin-
om de hoofdfiguur in-eren. Het kind
schoonheid tc doen ultvlccrn,/ugen mening,
Wij vinden In Efix ed'achl z(jn kleren,
onder een ondclgbarc -sortcrin^t we aan dje
wiens leven daarom v her
doening wordt ln dc v mantc
loochening cn dienstb.c.ir;n-JanronL
Jaar geleden heeft
Efix per ongeluk.
zijden jurk
ln zelfverdediging,
zijn meester Don
Zanic gedood. Nie
mand kent het
geheim van zijn
misdaad, hoewel
enkelen het ver
moeden. HIJ kan
zich niet van zijn
schuld verlossen
door dc bekente
nis of dc biecht,
want wie zou cr
dan voor de drie
achterblijvende
dochters van Don
Zame, dlc thans
zijn meesteressen
r ïcveiit? Omdat het
-ur.
ze niet haar
Aardey' uitkiezen, als
Ivend'arkje is, goed
r'Assu om te betalen?
V" t opgroeiende
harcMJJ no" e«n
tikcie moeder in de
Jagen itertje, dat zich
E»nkcHJK voelt, zegt: he,
bluut zo kinderachtig,
ffumcr.j haar kjnderen
en koopt toch
En ze beseft
kaatvco
Oen iee voor een
ut wfK
Zijn. zorgen? Hij bebouw tci aardie- ziin
grond, djt zijn verarm ln aardig Zijn
nog rest zonder ooit 0>e K,3evce' vrouwen,
hem toch niet zouden écln zyn op kleren,
len. te vragen In Efi ima gehad heb-
eenvoudige van gee*™» haar meisje de
zuiver en groots de r00" - haatte
van een heilige ontbl; cn naatte.
zame bloem opgeschc o.e'-g-*
van zijn zondige men-j y[">nw
gelouterd of althans ln louterende ba
nen worden geleld en dat ai die karak
terfouten aan de beterhand zijn ais de
laatste bladzijde van het bock gelezen
is. En één enkele figuur, met cen zeld
zame liefde psychologisch ten voeten
uit getekend, heeft daar, met behulp
KATHERINE DUNHAM
f>IJ HET NOEMEN van
de naam Rubens ge
tuigt het commentaar van
heel veel leken meestal
van weinig eerbied en
worden termen gebezigd
als Slagerswinkel'en
..rose vleesmassaTs". Men
denkt dan uitsluitend aan
de talrijke mythologische
en allegorische composities
van de Vlaamse meester,
waarop het vrouwelijk
naakt altijd overvloedig
voorkomt. De smaak is nu
eenmaal veranderd sinds
dien, doch in Ruben's tijd
hadden zijn schilderijen
zulk een succeshad hij zo
veel opdrachten, dat hij
het alléén niet afkon
recht er op gewezen, dat
niemand ooit met enige ze
kerheid de grens heeft
kunnen bepalen tussen het
aandeel van de meester en
dat van zijn leerlingen.
Wel een bewijs, dat de
technische verzorging bij
deze methode niets te wen
sen over liet. Niettemin
staat vast, dat dit in serie
vervaardigen van bepaalde
geliefde voorstellingen tot
een innerlijke vervlakking
moest leiden.
Doch gelukkig zijn er
een aantal werken, waar
van men met absolute ze-
een hele stof van leerlin- kerheid kan zeggen, dat zij
gen en helpers hem in de geheel door Rubens zelf
Portret van Helena Fourment
door Peter Paul Rubens
VJ
een hele staf van leerlin- zijn geschilderd en waarin
lingen moest bijstaan. Ook men hem op zijn best kan
hierin zijn de opvattingen bewonderen. Hiertoe beho-
veranderd. ren zeker ook de prachti-
In die tijd sprak het van. ge portretten, die hij van
zelf, dat de technische uit- zijn gezin heeft geschil
voering aan ieder goed derd en waarin naast alle
vakman kon worden over- praal die dat tijdperk ken-
gelaten, slechts de concep- merkt, de innige mense-
tie, het ontwerp gold als lijkheid toch de boventoon
„kunst", Rubens kon dus voert.
volstaan met een schets en Rubens' loopbaan is een
rijkelijk ten deel gevallen. Brant, die in 1626 overleed,
Rubens is tweemaal ge- de tweede maal in 1630
trouwd geweest, de eerste met de toen 16-jarige He-
maal in 1609 met Isabella lena Fourment. De schilder
enkele aanduidingen, ter
wijl de rest onder zijn wa
kend oog en eventueel cor
rigerende
bekwame
worden uitgevoerd.
Dr. Friedlander heeft te-
van de schitterendste ge
weest, die men zich denken
kan en die slechts door en-
hand, door zijn kele grote Italiaanse kun-
helpers kon stenaars wordt geevenaard.
Roem en eerbewijzen, ma
teriële welstand zijn hem
Foto Dingjan, Den Haag.
zelf was in 1630 reeds 53
jaar oud en na dit tweede
huwelijk trok hij zich eni
germate uit het drukke
openbare leven terug, om
op zijn buiten „Het Steen"
ongestoord van het huise
lijk geluk te kunnen genie
ten tot rijn dood in 1640.
In deze tijd, omstreeks
1634, moet het hierbij af
gebeelde portret van Hele
na Fourment ontstaan zijn.
In dit schilderij, dat zich
in het „Mauntshuis" be
vindt, ontplooit Rubens
zijn volle meesterschap.
Het blanke idees, met de
doorschijnende, parelende
tinten heeft nog niets van
zijn lichtende kracht ver
loren. De rijke kleuren ge
ven aan de weelderige kle
ding cn sieraden, waar
mee de schilder zijn jonge
vrouw tooidehun volle
werking. De brillante schil
derwijze van de meester is
in elk detail een genot voor
het oog, doch deze luister
blijft toch ondergeschikt
aan de liefdevolle expres
sie die Rubens aan deze
beeltenis wist te geven.
Op schildertechnisch ge
bied was Rubens een grote
vernieuwer, die de erfenis
van de Venetiaanse mees
ters aanzienlijk verrijkte
en zodoende het uitgangs
punt schiep voor een nieu
we ontwikkeling. Groot
was zijn invloed op zijn
tijdgenoten en men kan de
ontwikkelingslijn die met
zijn portretten, landschap
pen en pastorales begint, in
vele vertakkingen volgen
tot in onze dagen toe.
R. E. PENNING
0M E
de
n j
DE FIGUUR
roman niet cru hc
logische roman, Tnaar<^]at,
een morele tendens, sen. namen, die on-
achtige Christen, de ken als er over
•et/ Frans
morele onvolmaaktheiï„_N l'rdt gesproken,
strekte deemoed betrat Va ^le Van
leven op aarde de best he
tUdcn geeft. E„ „e..AC
schrijfster, hoe groots en als profcet
uiteindelijk blijkt tc zijn idgrCDCTl
ccn nederige en zeer zone.,, l hun
ln wezen werd hij. Juist da;L^ tdj zij
Dienstknecht des Heren cn ::Crde Wash-huis
eindelijk zijn leven tot hei 'Vn-, wi:j-
wler pad hij kruisje. Het kn«t 11 h,iar.i0_j„
bock is dat de figuur van 1 1761
men menselijk is ondanks d' jrn istigc
,aan.
^rter-
ologlsche interpretatie van '*°n. Sv
gang. Hoe men ook over cicdlng.
intie zou kunnen denken. eï*en e It, ty
niettemin on»oochenbaar Tw3aar
dat alleen de mens, die ziJ«wU!r* aHroc
gen toetst aan een hoge zede. 2
zedelijke schoonheid ln zich
ven en ontwikkelen kan.
Van liet eigenlijke verhaal
man ls met dat al nog nie-J me. u-
Ahe gebeurtenissen erin mir' b
ideeen.
Stoofd door
land: de
C'
hem be-
logisch en onafwendbaar aan.
de komst van een neef va-"', ucm uC-
adellijke dames Pintor. Die '-"Kri—dragende
dn to. Is een aardige jongen t. V Vi Boyer-in-
mand ernstig kwaad kan woru'doo
die door zijn karaktcrslaphci »jne nart.rr.
zijn gebrek aan ernst en vera/k' b
lijkheidsbesef zijn arme tan1 1 aparts,
te ruineren. Ook hier ls het li lse
te zin moord. n.l. de dood vank-ls °ftewel
tantes ten gevolge van al wat o bt leuker)
drieën door zijn onbezonnenh r j-
aangedaan, die hem tot inke.VAgf lijnen
en tot een bezotmencr leve "5p*fen de
v°ert. oei, 'j
Dc aanleidingen tot zrlfcorrge) Hii
deze roman zouden cr zijn vin illi L
dik hout zaagt men planken", hls d hoogst
bekwaam psychologe en groot: sty "poseert
hier de pen had gevoerd Zo wor
bijvoorbeeld de slotbladzijden V- pi
Efix op sterven lig: en zijn doodssssir.-n wet
rekt om het huwelijksfeest van eer Afhoudt
ner meesteressen door zijn dood Baar,is He
te verstoren tot prachtige bladzj.^
tot een hooglied der zelfverloocher „Ktiit,
en naastenliefde. En behalve de on*. e*"Ke**Jt*
rende geschiedenis van Efix. bel*, het
dit heiligenleven, heeft de schrij'OfL
ons met deze roman een duidelijk ."jm-
gegeven van het leven van cen kinc.^ Jj'ire
lijk volk op een eiland waar de houteK'uv.hi-
Heiligen in dc kerken nog op een gllny v?p ,J_
iach of op tranen betrapt kunnen wor-.^u'.z-
den. waar de boze geesten op mistige -
avonden in horden rondwaren en waar
K
K d
veft
Mlc
V b
bét
ste
Inn
b'f,
zin
ont
der
anr
val
en
wil
mc
vir
wi.
Wi
mo
dei
rin
zij
verlangenssmart, als bchek^^T be- 1 I -n
schouwd worden. d 3n
Dc vertaling, die ons zeer netiajGit,
voorkomt, is van mevr. mr. .,-t oc t
berg-van Walllnga. w ino.
