UIT DE SCHATKAMERS DER
MIDDELEEUWEN
TONEELOPLEIDING IN EEN
ZOMERKAMP
„LO-LKP" sobere grootse film
„IK WIL SOLIST WORDEN...!"
Moet II eens
hóren
Kunstwerken van Charlemagne
tot Karei V
EN KENT U DIT SCHILDERIJ?
r
Zaterdag 16 Juli 1949
3
T~N E tentoonstelling, welke deze zomer in het Rijksmuseum wordt ge-
houden, moet men wel wat anders bezien dan de exposities, welke
ir. '48 en '47 in dezelfde zalen zyn gehouden. De voorwerpen uit het
Weense Kunsthistorisch Museum stamden uit verschillende tijdperken,
beginnende met de middeleeuwen, eindigend met het rococo. De schilde
rijen uit de Berlijnse Pinakothek hingen eveneens met uiteenlopende
perioden samen. Ook zaken, die zich nu aan onze beschouwing voordoen,
lopen wat hun afkomst betreft, ook uiteen, maar verder dan de middel-
ecuwen komt men practisch niet. Dit geeft een begrenzing, welke ook in
de omvang voelbaar is. Gemakkelijker dan de vorige exposities is de
huidige in één dag af te zien. Wat echter niet betekent, dat ik de be
zoekers niet zou raden om nog eens, en liefst nog een paar maal terug
te komen.
Ik zeg dit speciaal met 't oog op
de aparte st(jlwerelden, die voor
onze verbeelding oprijzen, op het
typische provinciale idioom, dat bij
tijd en wijle aan bod is en op het
feit, dat men wat de tijd betreft
zelfs verre teruggaat tot vóór de
Romaanse periode.
De belangstelling van leek en
kunstenaar is juist de laatste jaren
sterk op de tijdperken gericht, die
aan onze Christelijke beschaving
voorafgaan en vanwaar allerlei
elementen in de Christelijke vor
mentaal zijn opgenomen. Niet voor
niets moest er in onze eigen tyd een
expressionistische stroming zijn ge
weest, om zintuigen en geest van de
hedendaagse mens ontvankelijk te
maken voor wat in de vorige eeuw
nauwelijks anders dan als curieus of
als ..barbaars" werd aangevoeld en
begrepen.
Wij zijn daar totaal anders over
gaan denken, beseffen thans de
rijkdom van Keltische motieven, die
zich over heel West-Europa hebben
verbreid. Wij beseffen daarnaast,
hoe de contacten met de klassieke,
Latijnse beschaving, maar ook met
de Oosterse wereld (Syrisch, Per
zisch, Byzantijns) nimmer zijn te
loor gegaan.
In de Karolingische en Ottoonse
kunstproductie en daartegenover
bevindt men zich in de eerste zalen
van deze tentoonstelling vermen
gen zich Westerse en Oosterse mo
tieven, maar zo, dat de eerste blij
ven overheersen.
Edelsmeedkunst
Niet in de monumentale beeld
houwkunst heeft de Duitse kunste
naar het hoogste bereikt, veeleer in
metaal en stuc. Het is dus niet toe
vallig dat aan de edelsmeedkunst en
het bronsgieterswerk op deze ex
positie zo'n belangrijke plaats is
toegekend. Met verbazing en be
wondering staart men naar de
prachtige processie-kruisen van
Essen (ca. 1000), die met hun fili
gram, versierd met halfedelstenen,
net delicate email champlevé en de
gegraveerde figuren al een vol
maaktheid hebben bereikt, die
moeilijk lijkt te overtreffen.
Onder de vele reliekhouders zijn
die in de vorm van een arm, waar
bij het stampwerk een uiterst cu
rieus effect maakt, zeker niet de
minst expressieve, al mag men de
prachtige kop van Frederik I Bar-
barossa niet voorbij zien! Niet ten
onrechte wordt gezegd, dat de
magnifieke schrijnen, waarvan en
kele éclatante voorbeelden aanwezig
zijn het hoofdwerk van Nicolaas
van Verdun kon de Keulse Dom he
laas niet verlaten voor de ge-
Internationaal congres
van kunstcritici komt
in ons land
Van 27 Juni t/m 3 Juli werd dit
jaar voor de tweede maal in Pa
rijs een internationaal congres
van Kunstcritici gehouden, waar
afgevaardigden uit vele landen bij
een zijn gekomen in het gebouw
van de Unesco. De statuten van de
verleden jaar opgerichtte „Asso
ciation Internationale des Criti
ques d' Art", die weer in diverse
nationale afdelingen is onderver
deeld, werden definitief vastge
steld en over verschillende onder
werpen op kunstgebied werd van
gedachten gewisseld. Het contact
tussen de leden van verschillende
nationaliteiten is niet het minst
belangrijke doel van dit congres.
Op voorstel van de Nederlandse
afgevaardigde, de criticus R. E.
Penning uit Den Haag zal het vol
gende congres in Nederland wor
den gehouden, waarvoor het De
partement van O.K. W. en de
gemeenten Amsterdam en Den
Haag hun steun reeds hebben toe
gezegd. Het congres krijgt de be
schikking over het Universiteits
gebouw te Amsterdam. Excursies
naar verschillende bezienswaardig
heden in ons land, bezoek aan ten
toonstellingen en andere kunst
manifestaties zullen de deelnemers
een idee moeten geven van het
culturele peil van ons land.
Het zal zeker niet onbelangrijk
zijn om door een waardige ont
vangst onze buitenlandse gasten
een juiste indruk te geven van de
rol die Nederland op cultureel ge
bied in de wereld nog kan spelen.
De beroemde Madonna met de
bloeiende wikke uit de Keulse
school van het begin der 15e
eeuw. De tekening is van een
verfijnde, indringende kracht, de
kleuren blijven enigszins ge
dempt.
bieden van Rijn en Maas betekenen,
wat de gothische kathedralen voor
Noord-Frankrijk zyn. Al kon de
tentoonstelling dan geen architec
tuur brengen, hier is bouwkunst
in edel metaal en met een onuitput
telijke rijkdom aan versiering.
Hildeshelm
Naast Keulen, Aken, Essen.
Maastricht en Xanten komt de
naam van Hildeshelm niet ten on
rechte naar voren. Een van de in
teressantste bronzen werkstukken
is de doopvont uit de Dom van Hil-
desheim, waarvan hier enkele frag
menten aanwezig zijn. Vooral door
toedoen van Bisschop Bernward, die
sinds 993 dit ambt bekleedde, werd
deze stad een centrum van kunsten
en wetenschappen. De grote kerk-
goudsmeedkunst en iets van Oos
terse hiëratische geslotenheid in
zich dragen.
Hoe verder de eeuwen voortschrij
den, hoe karakteristieker het Duitse
pathetisch realisme zich doet gel
den (in de Bewening van Christus
uit de 13e eeuw al verwijzend naar
Grünewald!), maar hoe puurder ook
de lieflijkheid van de madonna's en
heiligen uit het Rijnland naar voren
treedt De drie vrouwelijke heiligen
uit het begin der 14e eeuw, houten
kleinplastiek uit de omgeving van
het beminnelijk gelegen Boppard,
laten al iets van Bourgondische ver
fijning voorvoelen.
Schilderkunst
Dezelfde naar 't weke neigende
verfijning zal een goede eeuw later
haar directe invloed doen gelden op
Duitse schilders als Konrad van
Soest. Het feit, dat van deze West-
faalse meester het prachtige altaar
stuk uit de St. Mariakerk te Dort
mund aanwezig is, geschilderd in
een helder accoord van rood, blauw
en goud, in grote vlakken over de
panelen verdeeld, geeft aan de
schilderyengroep een extra accent.
Immers, de meeste Nederlanders die
in kunst belangstellen hebben in
Keulen kennis gemaakt met Loch-
ner, hier vertegenwoordigd in
het monumentale „Dombild" en in
de aanbiddelijke Madonna voor de
Rozenhaag met de Meesters van
het Leven van Maria, en van St.
Ursula, alsook met Barthel Bruyn
de Oude, maar een reis naar Dort
mund stond ook vóór de oorlog niet
op Ieders programma. Weinig min
der verheugend is de kennismaking
met de panelen van Meester Fran-
cke, wiens Barbara-altaar met de
sprookjesachtige vertelling uit Hel
sinki komt! Zyn belangrijkste wer
ken bevinden zich in Hamburg, dat
weinig grote kunstenaars heeft op
geleverd, maar veel belangrijke
meesters, o.a. Bertram van Minden
tot zich trok. Verwijst diens Passie
altaar in zestien kleine taferelen
nog naar het Oosten, de kunst van
Meester Francke, een generatie
later, is helemaal Westelijk georiën
teerd. Volgens de inleider in de ca
talogus zou hij zelfs van Neder
landse afkomst zyn (Zutphen),
maar Wornnger plaats zijn wieg,
evenals die van Lochner, zijn grote
evenknie, in de buurten van
Straatsburg.
Wanneer ik nu nog met een enkel
woord verwijs naar de fraaib weef
sels en de goede voorbeelden van
glasschilderkunst, dan heb ik, hoe
wel veel te beknopt, aan deze koste
lijke tentoonstelling enig recht ge
daan. C. A. SCHILP
Een sierlijke verguld zilveren re
liekhouder uit de schatkamer
van de Munsterkerk (Aken) in
de vorm van een kapel, bevat
tende het scheenbeen van Karei
de Grote. De eigenlijke reliek
houder wordt gedragen door en
gelen en wapendragers; daarbo
ven drie baldakijnen met Maria,
Karei de Grote en de H. Catha
rine. Het stuk is rijk versierd
met email en halfedelstenen en
is 1.25 M. hoog!
N.A.T.U-cursus op
Suze Luger 60 jaar
De bekende alt-zangeres Suze
Luger wordt op 17 Juli 60 jaar. Op
geleid bij Hendrix C. van Oort,
Berthe Seroen en Aaltje Noorde
wier, vestigde zij snel haar roem
als zangeres in passie- en orato-
riummuziek. Onvergetelijk ook was
o.a. haar optreden in Mahler's Das
Lied von der Erde. Zij maakte deel
uit van het illustre Hollandsch Vo
caal Kwartet met Louis van Tulder,
Willem Ravelli en To van der Sluis,
opvolgster als zodanig van Jo Vin
cent en de te vroeg gestorven Hele-
ne Cals. Ook in het buitenland
heeft haar mooie stem en haar in
telligente voordracht de hoogste be
wondering gewekt.
Drakenburg
„Nu moet u niet denken, maar
alleen u iets voorstellen; u
voorstellen, dat u in het kleine
vertrek zit bij avond, de Bijbel
leest en dat een monnik bij u aan
klopt en
De jonge* dame zonk op haar
knieen op de gladde parketvloer
van de recreatie-zaal.
„Wanneer u uw schoenen wilt
uittrekken, ga gerust uw gang."
Zij trok de witte schoentjes uit en
i liep blootsvoets. Zy ginjr zich. knie
lend, „voorstelleil" en las de Bijbel;
in werkelijkheid was 't de rol die
zij in de handen hield. En toen de
„deur" openging bleek de „mon
nik" een jonge man in een licht
blauw sporthemd, met ook een
„rol" in de hand. Geen wonder
dat zij moeite had tc schrikken; er
was tè weinig schrikwekkends aan
deze verschijning.
„Ja maar," zei Ton Lutz, „u
moet zich voorstellen. Niet denken,
maar Voorstellen!"
De lezer begrijpt misschien al,
waar wij hem hebben innenge-
leid. In een toneelkamp van de
N.A.TU.
Ach. kon iedere amateur eens
een toneelkamp meemaken zoals
deze week gehouden is in de
„Drakenburg", het R.K. Gemeen
schapsoord bij Hilversum, onder
de deskundige leiding van Arent
Hauer, Ton Lutz en Karei Poons.
Een week „vacantie" met sa
menkomsten binnen en buiten.
Gespeelde documentaire van Max de Haas over een
stuk Nederlandse verzetsstrijd
Tor DE GESCHIEDSCHRIJVING van het Nederlandse verzet heelt
de cineast Mas dc Haas een belangrijke bijdrage geleverd met de
film O-LKP die hij maakte in opdracht van de Landelijke Organi
satie tot hulp aan Onderduikers en de Landelijke Knokploegen. ,rLO-
LKP" werd uiteraard niet de film van het Nederlandse verzet in zijn
geheel maar wel een filmisch document over een aantal belangrijke
facetten van het verzetswerk. Max de Haas heeft in zijn werk naar een
vereniging gestreefd van speelfilm en documentaire en hij is erin ge
slaagd deze twee elementen in een harmonieus evenwicht samen te
brengen.
F) E film vindt haar begin ln een zit- 11
ting van het bijzonder gerechts
hof, waar dc procureur-fiscaal een
lange naamlijst van door dc Duitsers
gefusilleerdc-n voorleest En de volgen
de bccldflltscn voeren ons terug naar I
het begin van de tczettingstijd. de In- I
val. de eerste maatregelen tot boycot J
ten van de Joden, de steeds scherper
wordende vervolgingen en dc trans- j
porten naar de dodenkampen. Onder-
wijl begint ook de Arbcltsc'nsatz en 1
van verschillende kansels wordt verzet
gepreekt Een metaalbewerker Willem 1
Visser, die voor de Arbeitscinsatz opge- I
roepen werd, besluit onder te duiken
en komt terecht op een boerderij, die 1
een klein verzetsccntrum blijkt te zijn
HIJ plaatst zichzelf voor een keuze, die 1
hem al spoedig van het passieve naar
het actieve verzet leidt- Bij een Duit
se overval wordt hij gewond cn gear- t
resteerd. Zijn kameraden ontvoeren
hem cn korte tijd later neemt hij weer
dcc) aan een bonnenkraak Tenslotte
loopt hij ln een door de Duitsers opge-
zette val. Hij wordt ingesloten op de
Weteringschans cn beleeft daar de I
door verraad bloedig mislukte overval, I
die ook hem had moeten bevrijden.
Zijn weg gaat dan van de Wetering
schans r.aar de bunker in Vught En
wanneer de bevrijding nabij is. vindt
htj zijn einde bij dc grote fusillades
van September 1944......
Sober en fyngevoelig
]V/f AX DE HAAS heeft zijn onder-
1TJ. werp sober en fijngevoelig behan
deld. Nergens ontmoeten wc in de film
de snorkende, eigenlijk beledigende
toon, die van verzetskcrels helden
maakt. .LO-LKP" toont de mensen in
het verzet zoals ze werkelijk waren;
mensen die hoog spel speelden omdat,
ze alles te verliezen hadden; mensen
die hun leven riskeerden maar daarbij
angst kenden en twijfel, godsvertrou
wen en wanhoop Ze worden hier niet
geïdealiseerd, maar de film maakt wel
voelbaar hoe verontrustend onrecht
vaardig het thans zo gauw aanvaarde
oordeel is. dat ln de mannen van het
verzet slechts avonturiers wil zien. L- O
en L K P waren verzetsorganisaties die
oen geestelijke steun vonden In religie
en evangelie en de film doet. dit ook
duidelijk uitkomen, maar ook hier weer
zonder enige pathetiek. Zij laat «gis
slechts constateren, dat velen in het
verzet kracht cn steun vonden in hun
godsdienstige overtuiging maar zij pre
tendeert nergens hiermee het gehele
verzet of het verzet bij uitstek geka
rakteriseerd te hebben. Wat men in
deze film echter mist is een sterk ac
cent op de innerlijke waarde van het
verzet, dat niet alleen negatief gericht
was tegen iets, maar wel degelijk ook
zijn positieve doelstellingen had. Uit
dit positieve element, het vechten voor
het behoud van geestelijke waarden, is
de innerlijke noodzakelijkheid van het
verzet te verklaren meer dan door
het wijzen alleen op de terreurdaden
der Duitsers cn dit doet Max de
Haas' film onvoldoende.
Historische werkelijkheid
DIT neemt echter niet weg. dat
„LO-LKP" grote waardering
verdient Max de Haas schiep hier een
gespeelde documentaire, niet alleen do
cumentair in die zin, dat hij delen uit
Een suggestieve omgeving: park
en bos. Een ruim nieuw huis met
frisse zalen, bred° gangen, en pret
tige slaapkamertjes.
„Vacantie," maar een week.
waarin van 's morgens acht uur
.ochtendgymnastiek!) tot 's avonds
half tien vrijwel aan één stuk
wordt gewerkt. Arent Hauer en
Ton Lutz geven lessen in toneel
spel, waarbij elk van de zestig
cursisten aan bod komt. Dat wil
zeggen: zij moeten afwisselend
spelen, toekijken, en op elkaar
kritiek levere i.
Arent Hauer schijnt vorig jaar
zijn cursisten iets te hebben over
schat. Er waren ,r, die midden in
de week overstag gingen. Het gaat
nu wat kalmer, al spaart hy ze
niet. Het motto is immers; „Zachte
heelmeesters.
Wanneer Arent Hauer de heel
meester is, dan zou ik Ton Lutz
willen vergelijken met de wonder
dokter. Hij is zelf „schijnbaar"
passief ingesteld. Vóórdoen past
hij niet toe. Trouwens Arent
Hauer ook niet. Dat schijnt, be
grijp ik goed, tc zijn verouderd,
't Moet uit de spelers zélf komen
en 't' kómt uit henzelf, als ze
zich maar „voorstellen", 't kan in
tal van manieren goed, óls 't maar
uit hun onbewuste komt.
Arent Hauer leidde, toen wij een
middag op bezoek waren, de groep
van hen die al eerder zo'n kamp
hadden meegemaakt. Ton Lutz
had de recruten. Jongeren veelal,
maar ook leerlingen met grijze
haren.
Karei Poons geeft bewegingsleer
en al stond hij zelf en stonden zijn
cursisten aanvankelijk wat vreemd
tegenover de aanpak van het geval
zij bleken elkaar spoedig te
hebben gevonden.
Dc avonden waren gewijd aan
lezingen, muziek, eigen voordrach
ten, terwijl de Vrijdag in 't teken
stond van de „bonte avond".
Toen wij er waren was ook Ver
kade op bezoek. Hij kwam een
kijkje nemen, en méér dan dat.
's Avonds vergaste hij de cursis
ten op voordrachten uit Hamlet!
In Augustus is een soortgelijke
Kampweek in Markelo.
D. H. Lawrence
Geachte Redactie,
Daarpas is mij de ontboezeming
van dhr. pardon, meneer. G.
Kolkman onder de ogen gekomen.
Ik ken de bevoegdheden van deze
meneer niet ik ben lid van het
Nederlandse P.E N.-centrum ben
hem echter dankbaar voor zijn psy
chiatrische diagnose aangaande mijn
persoon. Ik weet nu. dat ik bang
ben, mij te branden aan warm wa
ter; dat ik lijd aan 'n rancune-com
plex. dat ik angstig ben in den don
ker. cn nog meer. Mijn dank voor de
gratis-diagnose is groot, maar ik
vraag me af, of de mensen die mij
kennen, in de Zaanstreek en de lc-
raarswereld b.v., ze zouden onder
schrijven. Evenwel, de dich'«r
Burns (ook geen Biedermeier) w t
het al, hoe moeilijk het is ..to see
ourselves, as others see us." Maar
we hebben het hier of dienen het
te hebben over de geestesrichting,
die Lawrence <D. H.) vertegenwoor
digt, cn die laat zich met één woord
aanwijzen: hij vertegenwoordigt het
ten top gedreven Rousseauisme, de
vergoding van het instinct. Ik houd
het met de harmonische mens van
d<? Grieken en van Goethe cn wan
trouw het instinct, tot in mijn diep
ste vezelen. Ook al is de mens niet
enkel „rede", hij hoeft het beetje
dat hij heeft, niet overboord te
gooien.
Geslachtelijkheden waren Law
rence tot 'n obs<?ssic geworden: hij
wist over niets anders meer te
schrijven en is net op tijd doodge
gaan. In het in 1947 verschenen ge
schrift van Coates, „Leaders of Mo
dern Thoughtspreken de beide
Huxleys (Julian en Aldous) bene
vens Dr. C. E. M. Joad zich scherp
uit tegen dat eeuwige verwijlen bij
„sex"; zij zien er geen heil in, niet
voor d<? mens individueel, niet voor
de gemeenschap waartoe hij behoort.
Ik weet natuurlijk niet, in hoever
re deze mensen lijden aan rancune-
complexen, enz. Misschien ook
komt hun idee betreffende „waar
heid" niet overeen met dat van me
neer Kolkman. Het zij zo.
Dr. Willem van Doorn
Oorlog, bezetting, terreur, depor
taties zelfs van kinderen beeld
uit de verzetsfilm ran Max de
Haas LO-LKP
historische journaals In zijn film ver
werkte maar vooral doordat bij in de
met behulp van acteurs gemaakte ge
deelten een betrouwbare reconstructie
cn een essentiële samenvatting gaf van
de historische werkelijkheid. Zijn spe-
lorsmaterianl bestond in hoofdzaak uit
amateurs, mensen die zelf uit het ver
zet voorkwamen cn dus de voor deze
film noodzakelijke geestelijke instelling
reeds hadden. Met dit materiaal heeft
De Haas voortreffelijk weten te wer
ken. Bespeurt men in dc eerste delen
van dc film nog eens tc sterke nadruk
kelijkheid in het acteren en vooral in
de dialogen, al spoedig wijkt deze
een verdienste van De Haas' rcglcl
voor ccn verrassend ongedwongen na
tuurlijkheid De film spreekt in ver
schillende beelden cn beeldreeksen een
ongemeen krachtige taal. Zo wordt bij
voorbeeld de hele bczcttingtljd al ge
suggereerd door het beeld van de rups
banden in een tank. die een vlag
de modder ln walsen. De film toont ons
achtervolgingen zonder dc sensatie,
waartoe dit dankbare gegeven meesten
tijds de filmers aanleiding geeft in
een beheerste, zeer directe cn sterk
aansprekende beeldtaal. De dood van
een neergeschoten vluchteling wordt
slechts gesuggereerd door een kramp
achtig gespannen hand. die tenslotte
machteloos neerzakt ln het gras Er zijn
wat zwakke delen in de film (de ont
maskering van een verrader en dc con
ferenties ter voorbereiding van nieuwe
verzetsacties) maar zij leggen amper
gewicht in de schaal. Het geluid (o.a
ccn uitstekend aangepaste Illustratieve
muziek van Cor Lemaire) en vooral ook
de stilte zijn knap verwerkt Het ty
pisch Nederlandse karakter van de
Maar de concert-klant is koninp en kent peen verschil
tussen valse en tcare artistieke distinctie
Wel de meesten onder de musici zullen hun studie begonnen zijn naar
aanleiding van jeugdige belevenissen aan de muziek en van vroege
succcsjes in de kennissenkring. En zij droomden onervaren en over
moedig van een opgetogen publiek, van reclame-zuilen met hun naam,
van reizen en belevenissen over de gehele aardbol. Misschien gingen
hun roem- en eerzucht gepaard met idealisme: „Ik zal nu eens niet dc
afgetreden paden bewandelen". Dezulken zijn al minder in aantal, zij
die eerzucht aan een ideaal paren: „Ik zal niet spelen alleen om mijn
succes, om m'n eigen eer cn roem, maar om de muziek; ik hoop aller
eerst dc gelukkige dienaar te mogen zijn van Kunst cn Publiek, ik hoop
het talent, dc persoonlijkheid, de genade daartoe nodig, deelachtig te
worden." Die zó spreken zijn de besten.
Zij zijn gering in aantal en gaan een
moeilijk leven tegemoet
Maar ook onder hen sneuvelen er bij
het proces van eigen bewustwording in
de loop der Jaren en in dc ondankbare
strijd tegen wanbegTlp van een pu
bliek dat officiëcl geen artistieke op
voeding kreeg. Verleid als zij worden
door de successen der charlatans cn ge
renommeerde automaten die voor hu#
tot cliché geworden manieren of hun
circussensatics duur worden betaald,
vooral als hij of zij uit „het buitenland"
komt Men kon dit dc vorige week nog
film komt ook tot uiting in dc atmos
feer van Peter Staugaard's camera
werk cn Max dc Haas' beheersing van
het filmmedium blijkt in de soms zeer
suggestieve montage (dc overval op
het Huls van bewaring aan dc Wete
ringschans cn de beeldreeks van preek
stoelen. van waaruit het verzet ge
ïnspireerd wordt), waarin zijn verfijnde
humor soms ook nog even doortintelt.
Persoonlijke flimtaal
r\ DK het slot bewijst het creatieve
meesterschap van de filmer, al
heeft de uitwerking iets teveel nadruk
om volledig met't idee te harmoniëren:
gevangenen zijn naar dc fusilladeplaats
gevoerd cn een stem men herkent de
aanklager uit het begin der film
leest hun namen. Na Iedere naam
klinkt een salvo cn het filmbeeld laat
slechts een boomtop zien, die na elk
schot even siddert Terwijl de camera
omhoog gericht blijft op het beweeg
der wolken gaat het geluld der fusil
lades over in het verre daveren der
kanonnen, die dc bevrijding aankondi
gen
Door al deze elementen van een zeer
persoonlijke filmtaal, die ccn gave uit
drukking geeft aan dc gedachte, waar
uit de inhoud van de film ontsprong
door dit samengaan op een hoog niveau
van vorm cn Inhoud tot een twce-cen-
hcld Is „LOLKP" een indrukwek
kende cn grootste film geworden en een
waardig document van een belangrijk
aspect van het Nederlandse verzet Een
film. waarmee Max dc Haas ondanks
het feit. dat hij sterk gebonden was aan
dc wensen van zijn opdrachtgevers, zijn
reputatie verworven door zJjn on
overtroffen meesterwerk ,,Dc ballade
van de hoge-hoed' hoog heeft ge
houden cn die tot het beste gerekend
mag worden van wat de Nederlandse
filmproductie ooit heeft opgeleverd
A. T. KAMPHOFF
Halfwatt in Kopenhagen
overleden
KOPENHAGEN. De filmac-
te ur Harold Madsen is Woensdag
in een ziekenhuis te Kopenhagen
overleden. Zegt die naam u niets?
Madsen was het kleinste lid van
het eertijds vermaarde komische
filmduo Watt en Halfwatt. Zijn
langere collega Carl Schenstrïm
(op de film droeg hij een zwarte
hangsnor) is al enige jaren gele
den gestorven. Na die tijd heeft
Madsen nog een poosje een duo
gevormd met Calle Reinholz.
Werk van Hugo de Groot
Dr. Folke Bovrlng heeft op een boe
kenplank in de universiteit van Lund
(Zweden) van een werk van Hugo de
Groot ontdekt, dat een inleiding tot de
Nederlandse jurisprudentie bleek te
zijn. voorzien van talrijke aantekenin
gen, commentaren en correcties van
Grotius' eigen hand en bestemd voor
een nieuwe uitgave. Bovendien vond
dr Eovring nog 16 boeken, die eens
het eigendom waren geweest van deze
grote denker en rechtsgeleerde.
vorst noemde zichzelf bij voorkeur
goudsmid! Het waren heiligen, die
toenmaals dit schone handwerk uit
oefenden. In de Gothick is deze tra
ditie niet onderbroken, getuige de
luisterryke reliekhouders in de vorm
van een kapel van Karei de Groote,
welke hierbij wordt afgebeeld.
De naam van bisschop Bernward
is ook verbonden aan de middel
eeuwse Duitse beeldhouwkunst. De
bronzen deuren uit Hildeshcim,
bijna 5 meter hoog, uit één stuk ge
goten, met hun levendige plastische
reliefs, zijn weinig minder beroemd
dan de bronzen deuren van Ghiberti
in Florence. Zij zyn de ingang ge
noemd tot de middeleeuwse Duitse
sculptuur. Niet minder geldt dit
voor de machtige houten deuren van
St. Maria ïm Kapitol te Keulen,
welke op deze tentoonstelling aan
wezig zyn (het gebouw zelf is zwaar
beschadigd). Deze eiken deuren met
hun notenhouten reliefs zijn niet ten
onrechte vergeleken met enorm
vergrote gouden boekbanden. De
voorstellingen gaan ten dele terug
op de ivoorwerken uit de tijd der
Otto's, waarvan deze tentoonstel
ling ook treffende voorbeelden be
vat. Helaas kan ik vanwege de
ruimte op de ivoorkunst niet nader
ingaan.
Wat de beeldhouwkunst betreft
tot de meest indrukwekkende in
zendingen behoren wel de oudste
beelden als de z.g. Imad-Madonna
uit Paderborn (11e eeuw) en de uit
steen gehakte Moeder Gods uit
Keulen in het eerste kabinet (1150),
die beide nog duidelijk hun ver
wantschap tonen met de vroegere
p^EN der mooiste en kost-
baarste schilderijtjes,
die het museum Boymans
te Rotterdam sinds 1864 in tijdlijn grootste kracht ge- jonge man tijdens een kor- periode der Noord-Neder-
zun oezu heeft, ^is zeker weest. hij was daarin be- te onderbreking in het ge- landse renaissance-schil-
„net öenöitenje iifln Jan langrijker dan in zijn his- baar werd betrapt. Dit ge- derkunst ingeluid en ont-
van ücorei (j-jy.1) ib6~). torische onderwerpen. Voor zicht met dc ernstige en te-
zijn tijd gaf hij ecu geheel gelijk zelfbewuste blik en
nieuwe richting aandie deze handen zijn precieus
gepaard gaande met een gepenseeld, maar zonder
wikkeld tot de uit Italië
komende op klassieke ba
sis gegronde Romanistische
stijl van het midden der
16e eeuw.
B. SCHMIDT
Het is van een ontroerende
onbevangenheid en geschil
derd in die heldere licht-
s/tpuui a yuuiiut mei eci ptpcmocc hi, muur .unui'i
werking ate hij vermoede- gTOte technische vaardig- een spoor van pietepeutc-
lijk heeft geleerd in de
school van Rafaël.
Jan van Scorel raakte
aanvankelijk onder invloed
van Jan Gossaert van Ma-
buse. Later trok hij naar
Italië, hield zich onderweg
op in Keulen en een groot
aantal andere plaatsen van
Duitsland om vervolgens
lange tijd te vertoeven bij
een graaf Frangipani in
Karinthië, voor wie hij in
heid en een naturalistische righeid: de gehele figuur
opvatting van aanzienlijke bezit trouwens een bepanl-
waarde is gebleken. In de de forsheid en is prachtig
Het Scholiertjevan
Jan van Scorel
A
diens slotkapel te Falken- Noordelijke Nederlanden door de voorname allure,
stein bij Obervellach een was hij de eerste schilder, In de kleur, die vrij sober
triptiek schilderde. Dit die zijn figuren soms don- is, kwam 'n prachtige har
stuk is bewaard en het is ker voor een lichte achter- monie tot stand,
het vroegste werk, dat^ wij grond plaatste. Behalve schilder was Jan
Door houding en gebaar, van Scorel. die het in
van hem kennen. Grote
bekendheid verwierf hij
door de wijze, waarop de
na een bezoek aan het Hei- voorgestelde in het beeld- gebracht,
lige Land en Rome, door de vlak gecomponeerd is, weet musicus
reeksen portretten der Je- hij een karakter treffend
Utrecht tot kanunnik heeft
bouwmeester,
dichter, dus
een begaafd en veelzijdig
ruzalemvaarders en de uit te drukken. Het Scho- kunstenaar. De religieuze
Lockhorst-triptiek voor de
Dom te Utrecht. In 1529
liertje doet deze persoon- taferelen van zijn hand zijn
lijke opvatting volledig tot het talrijkst. De kerkelijke
vestigde Jan van Scorel haar recht komen. Onze schilderkunst kreeg door
zich voor goed in Utrecht aandacht verdeelt zich hem het pathos, dat zij in
en uit dit jaar dateert het over gezicht en handen, die de zuidelijke Nederlanden
fijne, geestige portretje van zeer sprekend zijn en die reeds door Barend van Or-
Agatha van Schoonhoven, tezamen een momentopna- ley had gekregen. Met hem
Portretschilderen is al- me vormen, net alsof deze wordt als het ware de grote
ervaren toen de pianist Brallowsky als
genodigde op het Holland-Festival te
Schcvenlngen speelde en daar het Con
cert in Bes van Tsjalkowsky dusdanig
op effect-ingesteld ten gehore bracht,
dat menig Nederlands pianist het hem
gemakkelijk verbetert zonder er ech
ter ettelijke duizenden guldons voor to
mogen vragen.
Tientallen Nederlanders hebben iets
beters en meer tc vertellen In dit stuk
doch zij lijden méér armoede naarmate
zij minder charlatan zfjn en naarmate
zij dichter bij uw huls wonen Het con
certleven Is een bedrijfsleven: dc klant
Is koningI De solist moet dus, wil hij
kansen op succes on con bestaan heb
ben, altijd met „gangbare artikelen"
komen, altijd weer dezelfde paradestuk
ken spelen. En omdat deze stukken
voor het allergrootste deel romantische
stemmingsmuziek zijn. slijt de belevenis
van dc solist af, dit kan niet anders.
Hij die wil dienen zal het langst zijn
inspiratie in de geëiste melodiën en
passages leggen: het gewone type, de
roemzuchtige echter, vlucht ln trucjes,
sensatie-manieren, clichó-„gevocl". dit
alles wel of niet vermengd met de door
de spanning van het optreden opge
wekte vuur.
Hoe vaak ontroert ons een solist met
wat Kunst wil: het spel van het tijde
lijke tegen de eeuwige achtergrond?
Zelden Immers, hoogst zelden betekent
het spel een totale overgave aan het
hoogste, ln zelfvergetelheid gebracht.
Meestal demonstreert dc solist de ziekte
van een concertleven dat geen natuur
lijke bovenbouw is van volkscultuur:
hij schenkt amusement aan de „fijn
proevers". hij is carrière-Jager, do
serverende zakenman. En een samenle
ving die een degeneratie moet tc boven
komen en die dit maar vaag begrijpt
omdat haar leden cr ln geboren wer
den cn omdat de massa dat wat het
leven gaf wil conserveren, zij vovlt
conventie, onzuiverheid, de valse dis
tinctie van de roem, die onbetrouw
bare garartic in een tijd van schreeu
wende bedriegende reclame.
En toch leeft onder het 'publick nog
wel zóveel zuivere ontvankelijkheid dat
ccn concert waarbij de gevoelens ont
springen nabij de cdclc bron der com
positie. het ontroert Opvoeding, enige
algemeen gefundeerde muzikale vor
ming van het publiek der toekomst
zou het vermogen schenken om op
rechte kunstenaars en persoonlijkheden
ook ln onbekende en nlet-hlstorisch-
romantlsche muziek te kunnen volgen.
Het zou gaan begrijpen dat het klater
goud soms boeit doordat dc eigen fan
tasie het tot goud transformeert. Het
zou kaf van koren, kitsch van kunst
leren onderscheiden. Minstens tachtig
procent van het concertpubliek is nu
daartoe niet in staat. De solist zou zijn
distinctie ontlenen aan zijn zuivere
boodschap cn de taak der critlck kon
vrediger zijn. Dit lijkt ln onze dagen
ccn utopische toestand. Voorlopig
brengt ons muziekleven een waarach
tige solist meer bitterheid dan voor
spoed. Piet Möhrlnger.
De Roode's schilderij niet
vergelijkbaar met
een Permeke
Enige tijd geleden kreeg de
Haagse kunstcriticus W. Jos de
Gruyter het als een „Permeke"
verkocht schilderij onder ogen,
dat later een werk is gebleken van
de Rotterdamse schilder L. de
Roode, wiens signatuur wegge-
krabd was. De heer De Gruyter
gaf toen als zijn oordeel te kennen,
dat het werk beslist niet van Per
meke kon zijn. Hij deelt ons thans
mee, niet verklaard te hebben, dat
hij dit schilderij mooier achtte dan
een werk van Permeke. Zijn op
merking hield slechts in dat hij het
schilderij fijner, in de zin van zorg
vuldiger geschilderd achtte. De
heer De Gruyter stelde daarbij
echter tevens vast, dat het werk
voor hem de elementaire directheid
van Permeke mist. Dat het schilde
rij van De Roode hoger geschat zou
moeten worden dan een doek van
Permeke acht de heer De Gruyter
bij alle waardering, die hij er
voor kan hebben beslist onjuist.
