mee op de valkenjacht als
in de middeleeuwen
cynisme en gevoel
André Gide
80 jaar
Camillo Castiglione., adviseur van
maarschalk Tito
Moord op Verzetsman
doorkruist alles
PORTRETTENVIRTUOOSJE
Als een kogel schiet de rover
weg van de handschoen
r~
Dinsdag 22 November 1949
5
(Van onze speciale verslaggever)
HARDERWIJK. Van Ja-
coba van Beieren op de valken- j
jacht hebben wij op school
.Toeger allemaal de plaat ge-
ben. waar de onderwijzer zo
smakelijk van kon vertellen.
pat was een interessante be
zigheid in de Middeleeuwen.
Maar wist u, dat er ook tegen
woordig nog valkeniers zijn in
ons land? Er zijn er, om pre
cies te zijn, vijf en samen heb
ben ze zeven vogels, vier edel-
valken of slechtvalken en drie
haviken. De valken zijn voor
de „hoge vlucht" en de haviken
voor de „lage vlucht". En re
gelmatig trekken de vijf valke
niers, die van Wassenaar tot
Enschede in het land verspreid
zitten, met hun vogels op jacht.
Ze zijn verenigd in het val
keniersverbond „Adriaan Mol
ken", dat ook nog een twintig
tal niet-werkende leden telt.
Wouter Zonnesteyn in Harderwijk
beoefent met zijn havik Selma de
jage vlucht". Selma is nog een jon
ge vogel, die Wouter verleden jaar
in het bos gevonden heeft, nog weinige dagen oud, door de
storm uit het nest gewaaid. Haviken zijn zeer zeldzaam in
ons land en de dierentuinen wilden de vondst graag hebben
maar Wouter kwam met de valkeniers in contact en richtte
Selma af voor de jacht.
Op een windstille middag trekken wij met Wouter en zijn
valkeniersbulp door de stuifzanden van de Veluwe. Selma,
bellen aan de poten, zit op de zware leren handschoen van de
valkenier. Een prachtige grijsbruine vogel is het. met tenen
en nagels, meer dan drie centimeter lang, die werken als
verschrikkelijke nijptangen. Bijna een halve meter groot is
Selma en ze heeft een vlucht van meer dan een meter.
Roetsj
Plotseling suist de vogel weg. We horen de wiekslag en 't gerin
kel van de bellen. Je schrikt er van. We lopen rustig, zien niets
bijzonders en ineens, roetsj, weg is de vogel. Is er wild? Waar?
Selma schiet als een kogel door de
lucht, laag over de grond, tussen
dicht opeen staande dennen door
(zonder een veertje te verliezen) en
duikt dan met een slag naar de
grond We rennen er achter aan. Als
we er buiten adem bij komen zit
Selma boven op het konijn. De prooi
is al lang dood, bij de eerste greep
van de vreselijke klauwen al. En Sel
ma is al nerveus aan het villen be
gonnen, het „aansnijden" zoals dat
met een van de meer dan vijfhon
derd valkenierstermen heet. Maar
Wouter houdt de gehandschoende
hand bij en Selma springt er op.
Ean stukje vléés uit de zak van de
baas dient als lokmiddel en belo
ning.
Een paar dagen later, in de om
geving van Den Haag, zien we iets
van de „hoge vlucht". De edelvalk
op de handschoen heeft het kapje op.
de huii, zoals dat heet in de valke
nierstaal. Anders is de vogel niet te
houden. Selma zag ook al wild op
een paar honderd meter afstand, dat
ons niet was opgevallen. En de valk
heeft niet minder goede ogen. Het
is ook een prachtige vogel, rood
bruin in de jeugd (roodvalk), lei-
blauw dit oudere exemplaar, met
lichte, haast witte, donker geban-
deerde borst.
DE HUIF GAAT AF
Een kraai in de lucht. Het kapje
gaat af. Roef. daar schiet de valk de
lucht in. Hij is even groot als de
kraai, maar de strijd is gauw beslecht
en met de prooi in de klauwen gaat
de valk naar de grond.
Bij de jachten, die wij meemaak
ten, hadden we de vogel met zijn
prooi gauw weer te pakken. Maar
het komt ook voor, dat de rover er
mee tussen de struiken verdwijnt.
Dan kun je alleen aan het gerinkel
van de bellen aan de poten horen
waar hij zit. De prooi is dan meestal
al verscheurd. Want als de vogel op
jacht gaat, moet hij nuchter zijn,
niets in de krop hebben. En als hij
dan 'n prooi te pakken heeft maakt hij
er geen spelletje van.
Een enkele maal komt het voor,
dat een valk of een havik de lucht
in gaat en zijn baas het nakijken
geeft Dat is een enorme tegenslag,
want niet alleen zijn het zeldzame
dieren <de edelvalken komen hier
alleen op de trek voorbij) maar de
africhting heeft honderden uren aan
opofferend geduld gevergd.
Een paar weken geleden is er voor
de radio nog „opsporing en voorge
leiding" van zo'n vermiste vogel ge
vraagd. U hebt dat misschien wat
overdreven gevonden. Maar nu zult
het begrijpen.
-\
Gevleugelde jager
op klein wild
Daar is de rover
dan. met bellen aan
de poten, om zijn
aanwezigheid
het lage hout te
verraden, wanneer
h\j met zijn prooi
bezig ts.
Een trots dier
met felle blik. een
brok ingehouden
kracht. Wanneer
zich ergens wild
vertoont dan schiet
de vogel als een
zucht van de zwa
re lederen hand
schoen en dan moet
het kleine wild
zich maar liever
bergen
De Franse letterkundige André
Gide wordt vandaag 80 jaar. Sinds
hij met zijn schrijversarbeid begon,
nu al weer 58 jaar geleden, heeft hij
onafgebroken in de voorste rijen
van de Franse auteurs gestaan. Zijn
grootste faam verwierf hij al?
essayist en om zijn meesterlijke stij'
ook als romanschrijver, als dichter
en tenslotte ook als vertaler van
klassieke werken uit dereldlitera-
Financieel avonturier opereert achter de
schermen in Belgrado
(Bijzondere correspondentie)
BELGRADO. In onze bewogen tijd leven er mensen, wier levensloop
fantastischer is dan alles wat tot nog toe in film of roman werd uitgebeeld.
Zo'n figuur Is bijvoorbeeld Camillo Castiglione. bankmagnaat, diplomaat in
tuur. Zijn eerste anoniem uitge- j buitengewone dienst, avonturier en speculant. Wie in Belgrado buiten de
1- j-.looi. van de politiekc tinnegieters zü" oren openzet voor het werkelijke
leven, hoort al spoedig de naam van Castiglione noemen. En in een van die
merkwaardige kroegen, waar de Zigeunermuziek moeite schijnt te hebben
door de cigarettcn-nevel te breken, vertelt men U. half fluisterend, de
bijzonderheden. Ze zUn fantastisch, maar toch geen fantasie.
geven werk dateert van 1891: Les
cahiers d'André Walter, dat een
jaar later gevolgd werd door Poé-
slcs d'André Walter. Hij publiceer
de verschillende werken van filo
sofische aard en studies oa. over
Dostojewski en Oscar Wilde Voor
het toneel schreef hij: „Le rol Can-
daule. Saül. en Oedipe. Verder ver
scheen van zijn hand o.m L'Immo-
raliste, La perte étroite, Le retour
de l'enfant prodieue, La symphonic
pastorale. Les Faux Monnaveurs.
Voyage au Congo. Le retour du
Tchad. L'Ecole des femmes en een
autobiografisch geschrift Si le grain
ne meurt.
In November 1947 verwierf Gide
de Nobelprijs voer litteratuur. Daar-
mee was hij de achtste Franse
auteur, die de Nobelprijs kreeg toe
gewezen. Zijn grote tegencandidaat
was daarbij Thomas Stearns Eliot,
de in de Verenigde Staten geboren
Engelse schrijver, wiens werk een
jaar later met de Nobelprijs be
kroond werd.
Krasheidsambassadeurs
vieren gouden bruiloft
MAASHEES. Op 31 Mei 1949
vertrokken de 80-jarige Johannes
Cup en zfjn echtgenote Marie Hen-
dnx per Nieuw Amsterdam naar
Amerika. Zij bezochten er hun zoon
Sjang en zijn gezin in Milwaukee,
en hun dochter Anna en schoonzoon
Wim Stevens in Thiensville. Doch
het was niet alleen de bedoeling dat
zij naar Amerika gingen voor fami
liebezoek. In October vierden zij cr
ook hun gouden bruiloft; het is een
groots feest geworden.
De bruidegom is 81 en de bruid
79 jaar. Hij was vroeger rijwielfabri
kant en fietst nog steeds. Het echt
paar heeft 7 kinderen, 35 kleinkin
deren en 2 achterkleinkinderen.
In de loop van 1950 zullen zij naar
Nederland terugkeren.
Op 21 Mei van dit jaar verscheen
er voor het eerst in Belgrado een
kleine, oude en grijze man. Recht
streeks begaf hij zich naar Tito,
„Austro-Daimler" in Wenen en bij
de „Fiat" in Turijn Kenmerkend
voor zijn loopbaan zijn de volgen
de momenten: Castiglione was de
met wie hij meer dan twee uur eerste die voor de eerste wereld
De affaire-Joanovici (Vil)
Minister Lecourt mo et var. zich afbijten
in het Parlement
Op 15 Januari 1949 konden de Parijse boulevarii-bladen een nieuwe
„verrassing" brengen: drie gemaskerde bandieten waren het huis bin
nengedrongen waar mevrouw Joanovici juist op bezoek kwam bij de
verloofde van haar jongste dochter, (de oudste was intussen getrouwd).
De verloofde, de heer Davidson, ook alweer 'n groothandelaar in vodden
werd plotseling overvallen en necrgeknuppeld. Hij verweerde zich
en er klonken drie schoten. Dodelijk getroffen zonk mevrouw Joanovici
ineen. Deze bandieten werden spoedig gearresteerd. Het bleek dat zij
niet van plan waren mevrouw Joanovici „uit de weg te ruimen." Het
was een „gewone overvalletje" waarvan zij toevallig het slachtoffer
werd. In 1941 had zij Hava Schwartz reeds echtscheiding aange
vraagd, en de scheiding zou nog in 1949 uitgesproken worden.
Sinds het begin van de oorlog had
zij gewoond in Zuid-Frankrijk, in
Annecy en Aix-les-Bains. samen
met haar twee dochters die beiden
hun eindexamen van het lyceum
hadden behaald. De oudste dochter
werd meester in de rechten. In 1945
had mevrouw Joanovici zich weer in
Parijs gevestigd.
Wanneer men nu echter zou
denken dat de climax ongeveer
wel bereikt was, vergist men zich.
Want ln Juni 1949 scheelde het
maar heel weinig of de zaak
joanovici had een kabinetscrisis ver
oorzaakt. Dit tengevolge van een
van die typische intrigues waarbij
het in Frankrijk dikwijls moeilijk
wordt oorzaak en gevolg te onder
scheiden. De zaken nemen hun inge
wikkelde loop; geruchten volgen op
onthullingen, personen komen in 't
geding en ten slotte is de ganse poli
tieke santekraam in beweging.
Maar om de atmosfeer te schetsen
waarin de zaak-Joanovici intussen
gekomen was eerst even iets anders.
SCAFFA'S DOOD
Tijdens de bezetting was op mys
terieuze wijze de jonge Verzetsstrij
der Scaffa uit de weg geruimd: een
Babs met
tekenstift bij
de Navy
"Toen in de zomer
x van 1944 een Ame
rikaanse kruiser de ha
ven van Le Havre bin
nenliep. stond daar op
de kade een jonge
vrouw met schilders
ezel en verfkist. Ze
wachtte rustig tot de
mannen aan land kwa
men, toen klampte ze
een matroos aan en zei:
..Ik zou je portret wel
willen tekenen. Het
duurt niet lang en het
kost je niets; ga maar
op dit klapstoeltje zit
ten en als het klaar is
mag je het houden om
het aan je moeder of je
meisje te sturen." De
matroos vond het wel
aardig en willigde het
verzoek in en de jonge
tekenares verdiepte
zich in haar werk. Na
tuurlijk kwamen er an
dere matrozen en sol
daten omheen staan en
binnen een paar minu
ten zagen ze allemaal
dat het uitstekend ging
lijken. Toen het klaar
was en Jim verrukt
zijn conterfeitsel in
handen hield, was Joe
al haastig op het stoel-
tie neergestreken; „En
Qu eentje van mij,
missZo ging het
maar door. Ze snapten
allemaal dat het teke-
naresje het niet „gratis-
voor-niets" kon b 1 ij-
v e n doen en dus dok
ten ze allen getroost
tien dollar voor hun
portret en het liep zó
storm daar aan die ka
de te Le HSvre, dat de
artiste volgnummertjes
moest gaan uitgeven en
drie dagen achter elkaar
van 's morgens tot mid
dernacht doortekende
om aan alle aanvragen
tp kunnen voldoen.
Maar toen was haar
naam ook gemaakt bij
de U.S. navy.
7 IJ HEETTE Bar-
bara Godsdavo
Golenko, was een Rus
sische van geboorte,
had te Parijs de Ecole
des Beaux Arts bezocht
en was daar onder haar
leraren en mede-leer
lingen al min of meer
vermaard geworden
omdat ze de kunst ver
stond binnen een uur
een sprekend gelijken^
en levendig-uitgevoerd
portret van iemand te
kunnen maken.
Na drie dagen van
hard werken aan de
kade van Le Havre
kreeg zij iemand van
de Amerikaanse ..Sea
man Service" bij zich.
die haar een contract
aanbood, waarbij zij
zich zou verplichten
om alle zeelieden, die
dit wensten, te tekenen
en behalve hen natuur
lijk ook de luitjes van
luchtmacht of Icgc-r.
ZO KWAM „Babs.
the little painting-
witch". zoals ze bij de
Amerikaanse Jantjes
heette, in vaste dienst
van de marine Ze
werd gestationneerd in
Rode Kruisposten en
Zeemansclubs van Bor
deaux, Southampton.
Livorno en Ostia en ze
tekende maar! De jon
gens kregen hun por
tretten allemaal gratis,
alleen moesten ze be
talen wanneer ze Babs
de eervolle opdracht
gaven om van de plaat
jes van „pin-up-girls"
ook mooie portretten
te maken.
Men kan de portret
ten' die Babs maakte
van G.I.'s en anderen,
die eenmaal tot de
Amerikaanse troepen
behoorden, in alle de
len van de V.S. vinden.
Ze hangen in apparte
menten in wolkenkrab
bers en in simpele ka
mers van boerderijen,
in negerslums en in
blokhutten, bij de met
meer en de met minder
aardse goederen be
deelden. als herinne
ring aan Babs, het pcc-
trettenvirtuoosje.
van de raadselachtigste moorden uit
de Verzetsjaren.
De 20-jarige Robert Scaffa werd
op 27 Juli 1944, om 5 uur 's middags
doodgeschoten op de „route natio
nale" bij het dorp Ozoir la Ferrière,
in het departement Seine et Marne.
Was Scaffa een authentiek Ver
zetsman en werd hij omgebracht
omdat hij op de hoogte was van de
handel en wandel van zijn chef
Piednoir alias Bourguignon, en
Joanovici alias Spass? Of was hij
een verrader die uit de weggeruimd
werd door zijn medestrijders?
Het gerechtelijk onderzoek van
deze zaak bracht in elk geval de tal
rijke verbindingen van Joanovici
met allerlei personen aan het licht.
De auto die Scaffa vervoerde op
zijn laatste tocht, had toebehoord
aan Joanovici. De papieren van de
wagen waren vervalst, doch niette
min gelegaliseerd door de directeur
van de Prefectuur. Na de moord op
Scaffa is de auto verdwenen.
Verschillende hooggeplaatste poli
tieautoriteiten werden door deze
zaak in moeilijkheden gebracht. Al
lereerst de leider van de groep
„Honneur de la Police", Piednoir.
Verder commissaris Fournet men
kent hem al die op goede voet
stond met Joanovici, van wie hij
vaak geschenken kreeg.
Het duurde lang voordat de zaak
Scaffa door de politie in behande
ling genomen werd. Piednoir gaf na
talrijke verhoren toe, aanwezig ge
weest te zijn bij de moord. Hij werd
bijgestaan door c.cn hooggeplaatst
ambtenaar die voor hem tussenbei
de kwam bij de rechter van instruc
tie door aan deze mee te delen dat
er te veel autoriteiten en hoogge
plaatste personen in de zaak ge
moeid waren. Hij maakte hierbij
blijkbaar gebruik van het feit dat
Joanovici bewerkt had dat de echt
genote van de oud-minister Cam-
pinchi. die door de Gestapo gear
resteerd was en gevaar liep gefusil
leerd te worden, in vrijheid gesteld
werd op zijn interventie; Joanovici
zou daartoe met een millioen francs
de Gestapo hebben omgekocht...
De toenmalige minister van Jus
titie, Teitgen, beval echter verdere
behandeling van de zaak-Joanovici.
Intussen werd pressie uitgeoefend
op een te Brussel geïnterneerd ge
heim agent die tijdens de bezetting
en4ge maanden in contact had ge
staan met Scaffa's moeder. Men wil
de hem een verklaring laten afleg
gen waaruit zou blijken dat zij en
haar zoon het verzet verraden zou
den hebben.
Ziedaar enige aspecten van een
zaak die nog steeds tussen de dos
siers ligt. De moeder van Scaffa zal
echter niet rusten voordat de tragi
sche moord op haar zoon is opgehel
derd en, zoals zij het uitdrukt „de
eer van de jonge Scaffa van alle
smetten vrijgemaakt is."
ANDERE INTRIGUES
In het parlement was het de afge
vaardigde Vincent Badie die zowel
Joanovici als Plednor ln staat van
beschuldiging stelde. Voorts en
dit veroorzaakte de politieke span
ning in het begin van Juni bleek
dat Joanovici in het bezit was van
een bewijs, afgegeven tijdens de be
zetting door de huidige minister van
Justitie Robert Lecourt, een bewijs,
waarin verklaard werd dat Joanovi
ci en Piednoir actief in het verzet
werkzaam waren geweest.
Op zichzelf zou dit voor niemand
bezwaarlijk geweest zijn. Wat Badie
en zijn politieke medestanders ech
ter met hun manoeuvre beoogden,
was. te bewerken dat. minister Le
court zou aftreden. Immers, het
proces Joanovici zou over enige da
gen beginnen, men zou dus de fi
guur krijgen van een minister van
Justitie die optreedt als getuige
décharge bij een proces van de
grootste economische collaborateur,
de grootste „trafiquant" van heel de
oorlogHoewel sommigen verde
digden dat een dergelijk getuigenis
's ministers aftreden niet zou be
hoeven mee te brengen, het zou, in
het ongezonde klimaat waardoor de
zaak-Joanovici tengevolge van een
zware perscampagne reeds gekomen
was, minstens een zeer vreemd ef
fect hebben opgeleverd.
Ziehier hoe de minister antwoord
de in het Franse parlement:
„Wil de heer Badie soms de Ver
zetsman die ik geweest ben, in het
geding brengen? Zal ik me soms
moeten verontschuldigen dat ik
Joanovici en Piednoir in het Verzet
heb gekend? Moet ik me soms ex-
lang een onderhoud had, dat in het
Duits gevoerd werd. Over de inhoud
van dit gesprek werd het diepste
stilzwijgen bewaard. Sindsdien
verscheen de grijsaard, die een
elegant costuum van een eigenaar
dige wijde snit draagt, regelmatig
in het paleis van de Zuidslavische
dictator, waar hij met de grootste
voorkomendheid ontvangen werd.
Verbindingsman
Pas toen de bijzonderheden be
kend werden van het begin Au
gustus afgesloten handelsverdrag
tussen Italië en Zuidslavië kwam
men het een en ander te weten
over de zending van deze geheim
zinnige gast. De zeer energieke en
geestige oude heer bleek de nu
zeventig jaar oude Italiaanse grote
bankier Camillo Castiglione te zijn.
Hij was de man, die er in slaagde,
de vele zeer gecompliceerde psy
chologische beletselen, die er aan
beide kanten bestonden, met grote
bekwaamheid te omzeilen en daar
door de mogelijkheid te scheppen
voor een werkelijk grootscheepse
participatie van het Italiaanse en
ook van Amerikaanse kapitaal bij
de stabilisering van het Zuidslavi
sche volkshuishouden en van het
bedreigde Vijfjarenplan.
Er bestaat niet de geringste twij
fel aan het feit. dat Castiglione bij
zijn onderhandelingen in Belgrado
voornamelijk zijn eigen persoonlij
ke, financiële belangen heeft ge
diend. Maar hij heeft een Italiaans-
Amerikaans consortium, waarin hij
een beslissende rol vervulde, we
ten te interesseren voor de Zuid
slavische kopermijnen. Hij onder
handelde voorts over het verkrij
gen van een concessie voor de ex
ploitatie van bauxiet-voorraden.
Ook bemoeide hij zich met de eco
nomische problematiek van de be
langrijke spoorwegverbinding An-
tivariTitograd in Montenegro.
Hij besprak met Tito de exploitatie
van de Zuidslavische wouden en
van het kwikzilver, dat in de pro
vincie Istrië wordt gevonden.
Het is een publiek geheim, dat
Castiglione de hand in het sPel
had bij het tot stand komen van
de Amerikaanse lening van 20 mil-
hoen dollar aan Zuidslavië. En
dan wordt er van Italiaanse zijde
nog op gewezen, dat het aan Cas-
tiglione's bemoeiingen te danken
zou zijn, dat Tito in de kwestie
der Kerk aanmerkelijk toeschiete
lijker is geworden. De katholieke
aartsbisschop Stepinac, die tot 16
jaar dwangarbeid werd veroor
deeld. is sinds kort toegestaan zich
op hét eiland Hvar in de Adriati-
sche zee vrij te bewegen. Dit heeft
Castiglione tot stand gebracht.
Avonturier
Men zou over het verleden van
Castiglione een roman kunnen
schrijven. Hij werd in Triëst gebo
ren en was een der rijkste mannen
van het oude Oostenrijk-Hongarije
Gedurende de eerste wereldoorlog
stichtte hij de eerste vliegtuigenfa-
briek in Hongarije, hij had grote
belangen bij de autofabrieken
oorlog rondom de Stephanstorcn in
Wenen vloog, bij wijze van recla
me voor zijn vliegtuigen. Hij was
verliefd op een Hongaarse zangeres
en gaf uiting aan zijn tedere ge
voelens door uit een zijner vlieg
tuigen 10.000 rozen en 3 000 orchi
deecn te laten neerkomen.
Gedurende de eerste wereldoor
log moest hij zich verdedigen tc
gen de beschuldiging, dat hij om
zakelijke redenen slecht materiaal
had laten gebruiken, waardoor
vele vliegtuigongelukken werden
veroorzaakt Na de ineenstorting
van de Oostenrijks-Hongaarse mo-
narchie slaagde Castiglione erin
zich te handhaven Spoedig bereik
te hij echter een nieuw hoogtepunt.
Hij speculeerde gelukkig met de in
waarde verminderende kronen
Voor zijn particuliere behoeften
kocht hij in die tijd de salonwagen
van de laatste Habsburgse keizer
Karei.
Toen hij probeerde in dezelfde
grootse stijl te speculeren op de
waardevermindering van de Fran
se franc maakte hij een misreke
ning en verloor zijn gehele ver
mogen. Hij moest uit Wenen vluch
ten, daar er een vervolging tegen
hem was ingesteld. Hij ging nu
naar Italië, waar Müssolini een tijd
lang van zijn diensten gebruik
maakte en., hu werd een der
rijkste mannen van Italië!
Na de tweede wereldoorlog was
het aanvankelijk stil rondom Cas
tiglione. Maar hij bleef niet wer
keloos. Thans is hij de financiële
adviseur en vertrouwensman van
Tito, staande op een der meest cri-
tieke plaatsen in het huidige \ve-
xeldgebeurcn, met alle daaraan
verbonden mogelijkheden van eco
nomische, financiële en politieke
aard.
v. d. Vaart Smit houdt
20 jaar ontzetting
DEN HAAG Do Raad van Be-
roep voor de Perszuivering heeft uit
spraak gedaan op het beroep van
H. W. van der Vaart Smit, destijds
hoofdredacteur-directeur van het
Nederlandsch Christelijk Persbureau,
hoofdredacteur van Evangelie en
Volk, leider van het Haags kantoor
van het A.N.P. enz. tegen de uit
spraak van de Commissie voor de
Perszuivering, en de uitspraak dier
commissie bevestigd. Daardoor blijft
appellant ontzet uit het recht om in
een journalistieke of leidende nict-
journalistieke functie in het perswe
zen werkzaam te zijn voor de tijd
van twintig jaren.
BIJ ZIJN AANKOMST op het
vliegveld Kemajoran werd drs
Mohammed Hatta door een dui
zendkoppige menigte hartelijk
welkom geheten. Drs. Hatta stond
in het KLM restaurant de pers te
ivoord en onderhield zich met de
voorzitter van de Nederlandse
delegatie, dr. 's Jacob cn de di
recteur van het kabinet van de
VHK, dr. P. J. Koets.
De Engelse romansch rijver Evelyn Waugh
DE VERTALING van twee wer
ken van Evelyn Waugh in het
Nederlands geeft mij aanleiding,
deze vooraanstaande katholieke ro
manschrijver met enkele woorden
in te leiden bij de Nederlandse le
zers.
Na een boek over Rosscttl debu
teerde h\j als romanschrijver met
het geestige Decline and Fall
(1928), dat met veel zelfironie een
beeld schetste van de studentensa
menleving aan de Hogeschool te
Oxford. Men leerde daarbij de
auteur kennen als iemand met een
uitbundig plezier in zotte situaties,
zc$r „high brow", gelijk een gewe
zen Oxford-student past, zeer bril
lont en cynisch en ook weer „so
phisticated", met dat onnavolgbare
lauw soort van humor, waar de En
gelsen zo sterk in zijn.
Het Intellectuele spel der bevoor
rechte klasse heeft hij geheel door. en
tot op zekere hoogte bewondert hij het
cn is er zelfs dupe van Maar dan toch
alleen ln zover hij er iets te veel door
door:v
Victor E. van Vriesland
cuseren dat ik een bewijs geschre
ven heb, dat zij daadwerkelijk het
Verzet hebben geholpen? Dat was
mijn recht en mijn plicht in 1944. In
het actieve Verzet kon het wel eens
voorkomen dat men zich met men
sen in verbinding stelde die cn
strafregister hadden."
Aldus de minister tijdens dit hoog
lopende debat, dat overigens volgens
velen in wezen was uitgelokt om
minister Lecourt weg te werken en
welomdat hij zich verzette te
gen het herverschijnen van tijdelijk
geschorste kranten
De wegen der politiek, in Frank
rijk vooral, zijn ondoorgrondelijk, te
meer als ook de „Ondergrondse" er
iets mee te maken krijgt. En dit is
logisch want wanneer er ooit een
een zekere Cartier schoot
Scaffa van achteren neer
periode geweest is van daden en ge
beurtenissen waarvan wij nooit de
oplossing zullen vinden dan toch ze
ker de tijd van de bezetting.
En dit is des te moeilijker naar
mate wij er verder van verwijderd
staan, niet in de laatste plaats om
dat slechts zeer weinigen de voor
stellingskracht hebben om zich na
jaren nog in de atmosfeer van die
periode in te leven.
Is het misschien ook daarom dat
men besloot de zaak-Scaffa niet te
betrekken bij het proces-Joanovici?
Of speelden andere persoonlijke
factoren hierbij een rol?....
V-
toegeeft aan valse schaamte tegenover
het gewone menselijke gevoel Ander
zijds is hij crltisch genoeg om de eigen
aardige samenleving der Intellectuelen
daarginds, die een zo unieke Europese
cultuurtraditie achter zich heeft, op een
afstand te zien en om met heldere ogen
ook haar dwaasheden en zwakheden te
bespotten.
Soortverwante schilderingen van In
tellectuele kringen vindt men in zijn
roman Vile Bodies (1930); In A Hand
ful of Dust (1934) Is het crltisch ele
ment sterk toegenomen en wordt eigen
lijk reeds dc ondergang van de hoge
„society" geschilderd. Daartussen in
liggen nog de reisverhalen Labels (1930)
en The remote People (1932). en de
roman Black Mischief. Dit laatste werk,
ook van 1932. vertoont de waarlijk on
vergelijkbare cn uiterst persoonlijke
humor van Evelyn Waugh op zijn best.
maar tegelijk zijn gebrek aan gevoelig
heid. zijn ruw cynisme en afwezigheid
van sociale belangstelling, cn zijn on
barmhartigheid Deze roman is nl. een
uitnemend geslaagde en oneindig gees
tige parodie van de Abessljnse maat
schappij, haar onrust en woelingen. Van
enig religieus sentiment is ln deze
hardvochtige persiflage nog geen spra
ke. hoewel Waugh in 1930 tot het Ka
tholicisme overging. Enkele Jaren later
volgt dan Edmund Canclon, een biogra
fie van een katholieke bisschop, en
werd de auteur bekroond met de
Ha vthornden-prljs.
Van de latere romans noem lk:
Scoop (1938). Put on more Flags (1942).
Brldeshead Revisited (1945) en The
Loved One (1918) Alleen over de laat
ste twee wil ik hier thans nog wat na
ders vertellen. Zij verschenen achter
eenvolgens ln vertaling: Terugkeer naar
Brldeshead. vertaald door F. van Andel
(De Bezige BIJ. Amsterdam. 1947) cn
De Dierbare, vertaald door Koos
Schuur (De Bezige BIJ. Amsterdam,
1949).
Brldeshead Revisited speelt gedeelte
lijk weer ln de Engelse studentenkrin
gen. waarin Waugh zo thuis ls. Men
ontmoet er dc decadente en overver-
fijnde dronkaards, die de laatste schone
en zwakke loten zijn van een oude ci
vilisatie. en als achtergrond de familie
van een hunner, een aristocratisch ge
slacht. Innerlijk reeds afgebrokkeld
door de geest des tljds. schijnbaar nog
rijk en machtig. De geestige cn para
doxale dialogen, soms nonsensicaal op
dc wijze van het studentikoze, soms
flonkerend als bij Oscar Wilde, verle
nen het boek de bekoring van een on
herroepelijk afgesloten tijd, hoewel
omstreeks 1920 de voornaamste hande
ling zich afspeelt Aan dc andere kant
echter vindt men elementen In dezo
roman, welke voor Evelyn Waugh
nieuw zijn, vergeleken mét het meeste
van zijn vroeger werk. Op diepe en
zuivere wijze ls hier de sentimentele
Jeugdvriendschap weergegeven tussen
de twee hoofdpersonen, de studenten
Charles cn Sebastian, cn de latere lief
desverhouding tussen Julia, de zuster
van deze laatste, en Charles. Bovendien
echter vindt men als hoofdproblemen
een bizonder knappe en Indringende
beschrijving van het katholieke geloof
ln dit speciale milieu, cn hoewel aan
het slot ook de skcptlsche twijfelaar
Charles tot een zeker begrip ten aan
zien van de hier weergegeven gecom
pliceerde godsdienstigheid komt te
staan, mag men dit toch niet een apo
logetische bckcrlngsroman noemen. In
tegendeel. het is verwonderlijk en be
wonderenswaardig om het kathollclsmo
door een katholiek met zoveel afstand
en een zo strenge cn boeiende objec
tiviteit geschilderd tc zien.
Van geheel andere aard is The Loved
One. In deze roman ls de buitenge
woon talentrijke en misschien als zoda
nig nog niet algemeen genoeg erkende,
thans 46-jarige auteur teruggekeerd tot
het zuiver satyrlschc genre, waarin hij
zo uitmunt. De satyrc betreft hier de
wijze, waarop in California een enorm
begrafenis- en crematie-bedrijf werkt."
Ditzelfde onderwerp was ook reeds, zU
het meer terloops, door Aldous Huxley
behandeld in zijn roman After many a
Year. Het weerzinwekkend exploiteren
van dc dood en al wat er mee samen
hangt verdient de meedogenloos felle
hekeling, welke deze roman bedoelt te
zijn. Dat zij overdreven ls, durven wij
nauwelijks hopen, tc meer daar zij door
Huxley's waarnemingen was voorafge
gaan, Men moet echter ongetwijfeld een
sterke maag hebben om deze Ijskoude
en wrange drank, aan welks samenstel
ler wij onze bewondering niet mogen
onthouden, zonder kokhalzen te slikken.
Daarbij bedenkende, dat hetgeen aan
stoot geeft, niet de auteur ls. die Juist
zuiverend optreedt, maar een samen
leving, waarin toestanden als de hier
geschilderde mogelijk en zelfs gewoon
zijn.
EVELYN WAUGH
