MONDRIAAN
Ls
ABSOLUTE SCHOONHEID
Ons! furil m j&qw....
De HOOVE
Sigarenindustrie kampt
met malaise
Nog geen beslissing in
zaak Bertha Hertogh
w
Schilder op
zoek naar
Apart zaaltje met werkstukken ingericht
in Gemeentemusenm
f 1.-
BON
Auto te water;
twee doden
Hier is..
Hoover \\9
PH I LI PS
Maandag 11 December 1950
7
ÏN het Mondriaan-kabinet in hel Gemeentemuseum hangt
1 ook deze Compositie nr. 6" uit 1914, een rhyth nische
ordening van lijnen, kleuren en vlakken. Mondriaan s redde
naar 'n zuivering van het subjectieve element. Niettemin blij
ven zijn strakke composities sterk persoonlijk. (Eigen foto).
t N HET GEMEENTEMUSEUM, waar men plaats heeft moeten inruimen voor
1 de Oude Meesters uit het Mauritshuis, wordt de eigen collectie in een enigs
zins gewijzigde opstelling geëxposeerd. Daarbij is één zaaltje geheel gevuld met
schilderijen van Piet Mondriaan, die grotendeels voortkomen uit de belang
rijke verzameling van de heer S. B Slijper, die een vriend van de schilder
geweest is. Bewonderaars van Mondriaan's kunst moeten de gelegenheid niet
verzuimen om deze schilderijen te zien, die zo welwillend in bruikleen aan het
museum zijn afgestaan.
De schilderijen illustreren de verschillende fases in Mondriaan's ontwikkeling. De Zeeuw
se periode (van 19081910) wordt vertegenwoordigd door enkele studies van de toren van
Domburg cn van een Zeeuwse boer, waarin Mondriaan blauwe, rose, groene of rode kleu
ren ongemengd naast elkaar plaatst
want hierin is de verhouding van
vlakken tot elkaar, het rhythme van
verticalen en horizontalen essentieel.
Dienende functie
en m zijn vormgeving naar een ze
kere monumentaliteit streeft. Enkele
tekeningen, een studie van een boom,
een stilleven met gemberpot sluiten
op deze periode aan en zijn ook nog
min of meer naturalistisch van ka
rakter. In 1910 gaat Mondriaan naar
Parijs, waar de kennismaking met
het kubisme een ommekeer in zijn
artistieke loopbaan te weeg brengt.
Van naturalisme tot kubisme
In het Museum tonen drie belang
rijke schilderijen hoe deze kubisti
sche invloed gewerkt heeft. Interes
sant is daarbij, dat één van deze
schilderijen een kubistische versie is
van hetzelfde stilleven met gember
pot uit de naturalistische periode.
Men ziet duidelijk, hoe Mondriaan
om de cirkelvorm van de gemberpot
een compositie, bouwt van horizon
tale en verticale lijnen, die in de
werkelijkheid ook aanwezig waren.
Een zelfde procédé volgt de schilder
in zijn „Compositie van bomen", al
leen is hier de oorspronkelijke aan
leiding nauwelijks meer te herken
nen in het driftig schrift van slij
pende. evenwijdige of elkaar krui
sende lijnen, die telkens door korte
dwarse strepen worden onderbroken.
Dit schilderij vol clan is een der
mooiste die hij gemaakt heeft. Het
schilderij, dat hiernaast hangt, de
compositie no 6 uit 1914, luidt een
nieuwe fase in.
Mondriaan, die door het uitbreken
van de eerste wereldoorlog genood
zaakt was naar Nederland terug te
keren, vormde met Theo van Does
burg en enkele anderen, een groep
De Stijl" De doelstellingen van de
Slijl-groep gelijken veel op de
ideeën, die in Frankrijk enige jaren
later geformuleerd werden in het
tijdschrift „l'Esprit Nouveau" door de
schilder Ozcnfaut en de architect Le
Corbusier Al deze kunstenaars wil
den alle toevallige vormen, die
chts voor de kunstenaar persoon
lijk betekenis hebben, vermijden,
Niet de artist met zijn emotionele
persoonlijkheid mag de kunst be
heersen, zo redeneerden zij, doch de
kunstenaar moet slechts de schakel
zijn, die de wetten van een Univer
sele Orde in toepassing brengt.
Zuivering
I Mondriaan ging in de uitwerking
van deze theorieën wel het verst en
kwam er tenslotte toe alle gebogen
lijnen uit zijn schilderijen te bannen
en slechts met horizontale cn verti
cale lijnen te werken. Op deze Weg
is Mondriaan voortgegaan geduren
de zijn tweede Parijse periode, en
tenslotte tijdens de tweede wereld
oorlog. in New York, waar hij in
1944 stierf Voor ons zijn Mondriaan's
theoretische beschouwingen minder
belangrijk dan de wijze waarop hij
deze in zijn schilderijen in toepas
sin; bracht Dat de zuivering,van het
schilderij van alle subjective ele
menten nauwelijks wenselijk en trou
wens niet mogelijk is. wotfdt wel be
wezen door Mondriaan's rigen schil
derijen die.' alle theorie ten spijt,
zulk een persoonlijk karakter dragen.
In het Gemeentemuseum ziet men
de compositie no. 6 met 'zijn zeer sub
tiele grijze, rose en okertinten. de
compositie mei ruitjes uit 1919 cn de
composities 1917 en 1933 De laatste
werken, de in New York ontstane
Broadway- en Victory-Boogie-
Woogie, ontbreken helaas. Deze juist
zouden een terugkeer kunnen laten
zien van een al te simpele compo
sitie, zoals die uit 1933, een wit vier
kant met gele banden in de hoeken,
tot een meer ingewikkeld rhythme
ideeën van Mondriaan, die in Ozen-
faut's „Purisme" weerklank vonden,
hebben in de twintiger jaren grote
invloed gehad op de architectuur,
binnenhuiskunst en zelfs op de Pa
rijse mode. Dat deze invloed het
meest vruchtbaar is geweest m de
architectuur, is niet verwonderlijk,
..De toren van Domburg"
ft Mondriaan's nog enigszins
naturalistische periode.
(eigen foto)
Het is trouwens opmerkelijk hoe
men ïn een zaal met schilderijen van
Mondriaan niet zo gauw geneigd is
de werken afzonderlijk, doch veeleer
de wand, met drie of vier schilde
rijen erop, als geheel te beschouwen.
In tegenstelling tot de „pcinture de
ehcvalet", maakt een schilderij van
Mondriaan de meeste indruk als deel
van een architectonisch geheel. Is dit
een voorteken voor een toekomstige
ontwikkeling? Wie zal het zeggen. In
ieder 'geval moet men in Mondriaan
oen eerlijk en overtuigd zoeker zien,
wiens zuiver kunstenaarschap in zijn
werk terug is te vinden. Ik mag hier
misschien aan toevoegen, dat voor
mij persoonlijk, Mondriaan's ideaal
van een absolute schoonheid te ont
menselijkt is voor de schilderkunst
in zijn tegenwoordig nog meest gang
bare vorm. Zoals gezegd, zou echter
voor een meer dienende functie van
de beeldende kunsten in architecto
nisch verband. Mondriaan's oeuvre
van grote betekenis blijken te zijn.
R. E. PENNING
cn andere goede wensen zullen bij de jaarwisseling opklinken. Het is ondoenlijk
om persoonlijk alie familieleden, vrienden cn relaties een gelukkig Nieuwjaar te
wensen De meest eenvoudige en goedkope wijze om dit in uitgebreide kring
le doen is hel plaatsen van een Nicuwjaarsadvcrtcntie in het ..Dagblad voor Amers
foortHieronder drukken wij een aantal voorbeelden af van nieuwjaarsgroeten
waarbij tevens het tarief staat vermeld U behoeft niet anders te doen dan
onderstaande bon uit te knippen en liefst met een duidelijke blokletter de tekst in
te vu .en. Reeds voor
stellen wij U in staat zo"n nleuwjaarsadvrrtcntle In het ..Dagblad voor Amersfoort' te
plaatsen. Zn wij maken het U gemakkelijk!!! Alle bezorgers en agenten zullen
Uw nieuwjaarsadvertentie gaarne aannemen.
A. I 1,(10 m m.)
R. SNELLING
L. SNELLING-PIETERS
Villastraat 12 p.f.
B 1,50 (15 TTLm.)
Aan familie, vrienden en be
kenden een gelukkig 1051.
Grocnsingel 120
C. t 2.— (20
n.)
Bij de aanvang van net nieuwe
Jaar onze hartelijke geluk
wensen aan onze familie,
vrienden en bekenden.
J. SPRINT
A. SPRINT-VOS
A. 1,— (10 m.m.)
B. 1.50 (15 m.m.)
C. I 2.— (20 m.m.)
A. DE BONS.
Drogisterij
Drlehoekstr. 12
P.L
Aan familie, vrienden en cliën
ten een voorspoedig 1951.
Onze beste wensen aan fa
milie. clientele en vrienden
voor 1951.
K. DE BLOEM
Groenten - Fruit
Staalweg 78
d.
(20 m.m.)
Farrulic. vrienden en kennissen een gelukkig nieuwjaar.
C. BERG
K. Hoogstraat 12
E. 2.— (20 m.m.)
Wij wensen familie, cliëntelc en bekenden een gelukkig
nieuwjaar.
ANTON DUIZING.
Parkerweg 96 Juwelier
Zakenadvertcntles. die van bovenstaande voorbeelden af
kijken, worden tegen het gewone advertentietarief berekend
Naam en adres s.v.p. met blokletlcrs Invullen
U gelieve de volgende Nieuwjaarswens tc plaatsen als voorbeeld:
VAK A B C D - E ad
(Doorhalen wat niet verlangd wordt)
Fabrieken moeten sluiten omdat de
tabaksprijzen le hoog zijn
CULiEMBORG. Er heerst oen algehele malaise in de sigarenindustrie.
Diverse "rote cd middelgrote fabrieken hebben reeds personeel moeten
ontslaan "enkele kleinere bedrijven zijn geheel gesloten. En in de nog
werkende fabrieken heerst een ernstige ongerustheid omtrent de nabye
toekomst ..Hoe dat komt? Ik wou dat ik het wist." antwoordde de direc
teur van een grote sigarenfabriek in Culemborg op een desbetreffende
vraat ..Da koopkracht vao het pohtiok is aanmerkelijk minder reworden
Wij hebben onre prijzen moeten verhopen, doeh ons afzelpebied is daar-
...nmerkeliik verkleind Konden we maar omlaac met de pruzen
maar daaMs in de eerste plaats de hope tabaksaccijns. Die bedraapt 21%
van de banderolleprljs. Daar komt dan nop de provisie van bijna 1 -
voor de tussenhandel b«. De opbeftinp van de omzetbelasting betekent
een welkome verlichtinp. maar die la niet voldoende.
echter zoveel belangstelling voor,
dat de grote bedrijven gingen con
curreren en zo liepen de prijzen
nog hoger op. Voorts verschenen
deze zomer de buitenlanders weer
als sterk geïnteresseerde gegadig
den. waaronder vooral ae Duitsers
cn Zwitsers sterk met de dollar-
beurs rammelden. De Nederlandse
sigarenindustrie kan daar niet tegen
op
De gemiddelde prijs van een si
gaar is nu 22 cent. Een goede
20-cents sigaar is niet lonend te
maken. De winst op de duurdere si-
Opheffing omzetbelasting
brengt niet voldoende
verlichting
De tabaksprijzen blijken zeer in
prijs gestegen te zijn Voor sommige
soorten betaalt men op de beurs
negen keer het bedrag van voor de
oorlog voornamelijk omdat er te
weinig tabak is. Sumatra is dit jaar
voor het eerst pas weer met een
ruime aanbieding soedc tabakken
op de markt verschenen. Daar was
garen nivelleert het verlies op de
goedkopere enigszins maar niet vol
komen.
In de eerste maand van dit jaar
is de malaise begonnen. Januari
toont in de gehele handel gewoon
lijk een terugslag, maar de sigaren
industrie is die niet te boven geko
men. De voorraadkamers voor afge
werkte sigaren bleven overvol en
de fabrieken moesten personeel ont
slaan. De algehele opleving viel te
bespeuren in de eerste weken van
het Korea-conflict, maar de re
actie kwam spoedig daarna.
Het publick consumeerde de ge
vormde voorraadjes en de fabri
kanten bleven weer met hun pro
duct zitten. De oude toestand keer
de terug in veel ergere mate.
Voor een stad als Culemborg,
waar een goed deel van de rrtann°-
lijke bevolking werkzaam is in één
van de 23 sigarenfabrieken vorm'
de dreigende werkloosheid een nij
pend probleem. Vele gezinnen zijn
er reeds brodeloos: in die van vele
andere sigarenmakers heerst grote
ongerustheid.
,JEen oplossing om uit deze laag
conjunctuur te geraken? We zou
den de verpakking goedkoper kun
nen maken, maar dan moeten alle
concurrerende bedrijven mee doen
Het sigaren-Kartel, waarin 87
van de sigarenindustrie verenigd is
gaat binnenkort een collectieve re
clamecampagne starten, maar of bel
veel zal helpen dient afgewacht te
worden." Voorlopig dus zal de siga-
renliefhebber zijn rokertje nog duur
moeten betalen.
Mohammedaanse demonstraties voor het
Opperste Gerechtshof te Singapore
SINGAPORE. Het oppcrgcrcchtshof tc Singapore heeft de beslissing
over de vraag of Bcrtha Hertogh met haar moeder naar Nederland mag
vertrekken dan wel onder jurisdictie van het Brits gerecht moet blijven
tot dat het beroep is behandeld hetgeen mogelijk in Maart geschieden
zal tot Dinsdag uitgesteld. De Nederlandse autoriteiten zijn van oor
deel, dat het Hof de uitvoering van het vonnis zal bekrachtigen cn er
zijn daarom, onder de naam mr en mrs J. Jones, voor Bcrtha cn haar
moeder, plaatsen in een KLM-tocstcI geboekt.
Tegen de tijd dat de zitting van
hetOpperste Hof een aanvang zou
nemen verzamelden zich bij het
gerechtsgebouw meer dan duizend
Mohammedaanse demonstranten, die
later tot een menigte van tweedui
zend personen aangroeiden. Voordat
spelciale politieversterkingcn de
schreeuwende massa met knuppels
terugdreven, marcheerden zestig
man over het grasveld voor het ge
bouw. Zij droegen de vlag met de
groene ster en de halve maan van
de Islam en hadden ook spandoeken
bij zich waarop de vrijlating van
Bcrtha uit het klooster werd geëist.
Zondag heeft een grote groep
Mohammedanen de wacht betrok
ken bij het klooster ,.DC Goede
Herder". Tot een demonstratie is
het niet gekomen, maar de meningte
bleef de gehele dag buiten wachten
cn vong zo nu en dan een glimp
van Bertha op, die in een nieuwe
groene tafjurk en rode schoenen in
de tuin van het klooster speelde
Mevrouw Hertogh kreeg het tc
kwaad bij het zien van al die men
sen, maar Bertha, die heel onbe
zorgd scheen, troostc haar. Ook
speelde zij voor haar moeder op de
piano het liedje ..Droog jc grote
bruine ogen", dat de kinderen van
het klooster voor haar hebben ge
maakt. Toen Bcrtha haar moeder
of zij de mensen mocht gaan zeg
gen. dat zij weg moesten gaan, ant
woordde haar moeder „neen".
ASSEN De 40-jarige aannemer
II. J Wolting uit Dalen (Dr.) is,
vermoedelijk door gladheid van de
weg cn dc dichte mist bij Zwinde-
r. ii met zijn auto in de Verlengde
Hoogeveensevaart gereden. De heer
Wolting en zijn boekhouder, de 20-
jarige A. Plas. eveneens afkomstig
uit Dalen werden levenloos uit de
wagen gehaald.
Stoffelijke resten van in
Duitsland omgekomen
Nederlanders
DEN HAAG Dc dienst Identlfl-
catie en Berging heeft te Neuren
berg, in de Amerikaanse zone van
Duitsland, de stoffelijke overschotten
g vonden van 11 Nederlanders, die
gedurende de oorlog tot dwangar
beid waren veroordeeld en om het
leven kwamen. Zij worden naar Ne
derland getransporteerd. Men hoopt
begin volgend jaar in de Engelse
zone een begin te maken met de ber
ging van daar omgekomen Neder
landers.
PARIJS Een vliegtuig van de
..Compagnie Transports Aériens In-
ternationaux", dat Senegalese solda
ten van Frans-West-Afrika naar Ma
dagascar vervoerde, is in de streek
van Bangoli verongelukt. Hulpcolon
nes vonden 37 lijken.
Na de in korte tijd zo populair geworden Hoover
Wasmachine presenteert Hoover weer een nieuw
meesterstuk.... de Hoover Reiniger 119. Resultaat
van jarenlange ervaring en degelijk ingenieurswerk.
Ven-aardigd in 's werelds grootste (speciale)
stofzuigerfabrieken.
De nieuwste Hoover-creatie, dc 119, is verre'
weg de beste reiniger, die voor deze prijs te
koop is. Sierlijk en duurzaam, handig en
vooral ook... veelzijdig. De Hoover 119
doet veel méér dan een gewone stofzuiger:
(1) hij KLOPT... (2) hij Veegt...
(3) hij Zuigt! Het enige volmaaktt
systeem voor een goede tapijtverzorging.
Begin straks het nieuwe jaar met ,,een
schone lei". Ga meteen naar de
Hoover-handelaar en bestel NU!
(Leveringsmogelijkheid beperkt.)
mc.
REINIGER
/fy'KLOPF.&n /u/I/eeqe*t /u/2iuqé~
De Hoover Handelmaatichappj N.V., Falek straat 15-29, Amsterdam-C
De RONDDRAAIENDE
beweging doet het!
Zes snel ronddraaiende scheerbcltclljcs en een rond
schccrhoofd daarop berust dc feilloze werking
van de Philips „PhUiShave". Stugge stoppels of vlas
baarden, lange haren of korte: de Philips „PhUi
Shave" maakt er korte metten mee. Bedaarden zacht
masseren is alles wat U le doen hebt om de wereld
ren schoon cn glad gezicht tc tonen.
De Philips „PhiliShavc" smeert zichzelf, slijpt auto
matisch zijn schccrbcitcltjes en kan op alle gangbare
netspanningen worden aangesloten. Vraag demon
stratie aan de dichtstbijzijnde handelaar.
IphüjpsI tlectrisch droogscheerapparaat
nv. philips' verkoop-maatschappij voor nederland eindhoven
