J
Dominee Dikboom, hebt U 't druk in December?
Vijftien Kerstbijeenkomsten in tien dagen
en dan nog het pastorale werk
Wij zélf kunnen ja of neen zeggen
r
WITTE KERST,
GROENE PAAS
Kerstfeest in
Berlijn
V.J
10
Zaterdag 23 December 1950
D
E Verenigde Naties hebben se- twee legers elkander ergens op een
dert Juni van dit jaar een paar i slagveld bevochten, terwijl in de
uiterst belangrijke stappen vooruit
gedaan op het met voetangels en
klemmen bezaaide veld van de in
ternationale rechtsorde. Voor het
eerst in de historie hebben zij ernst
gemaakt met de gedachte, dat in
de wereld waarin wij leven, en
waarin elke gemeenschap uit „boe-
ven en burgers" bestaat, de burgers
er zich niet toe kunnen bepalen om
te zeggen, wat reght is. maar d:
oorlogvoerende landen de burgers
bun gewone gang bleven gaan, is
niets meer over. De oorlog is ..to
taal" geworden, zelfs in zodanige
zin. dat de vernietiging van het
front achter het front", van de
productie-centra en van hen, die de
productie op gang houden, belang
rijker is geworden dan de overwin
ning op het militaire front zelf. Hei
uitroeien van hele bevolkingen
(Van een onzer verslaggevers)
UjOMINEE WILLEM DIKBOOM is een Groninger. Maar zijn
i-* hart hangt aan Drenthe en dan speciaal aan Zuidlaren, waar
hij twee dozijn jaren predikant van de Nederlands Hervormde
Gemeente is. Hij woont in het grote huis met de gele blinden. U
vindt dat achter het kerkje. Een mooi kerkje. En een echte dorps
pastorie, ruim, met een tegelvloer in de gang, en een eigen sfeer.
Dominee Dikboom is 56. Voor Zuidlaren stond hij in Wilder-
vank, daarvoor in Wapsterveen, ook al een Drents dorp. Hij heeft
in zijn jonge jaren vaak weggekund. Hij wilde niet. Als u met hem
gepraat hebt, begrijpt u waarom niet. Met beleid, met zorg, met
hart heeft hij veel opgebouwd. Daar wilde hij zich niet meer van
losrukken. Hij werd geboren in het Oldambt; het was in de dagen,
dat Domela Nieuwenhuis er zijn roerige denkbeelden verspreidde.
Die nieuwe geest maakte indruk op de jonge Dikboom. Hij weet
nog uit zijn jeugd, dat de boer op straat kwam om zijn arbeiders uit
te betalen. Omdat hij die opvatting in Drenthe niet tegenkwam,
is hij naar Drenthe gegaan. Hij heeft er geen spijt van.
Wij zijn gekomen om te horen of dominee Dikboom het druk heeft in de
Decembermaand. Er zijn nog altijd mensen, die in predikanten figuren zien, die
eens in de week de kansel beklimmen. Die één dag in de week werken, Zondags.
De dominees zouden kunnen antwoorden, dat ze zeven dagen werken. De
dagen van 20 tot 30 December staan bekend als De Tiendaagse Veldtocht.
Dat is de tijd van de Kerstfeesten. En dominee is de man, die overal bij moet
zijn. Hij mag niet ontbreken. Hij zou dat zelf niet willen. „Het is wel 's zo
geweest, dat ik twaalf, vijftien Kerstbijeenkom
sten leidde", beaamt dominee Dikboom, „dit jaar
voor het eerst gaan verschillende verenigingen
combineren."
De Kerst wij dingen worden in het verenigings
gebouw gehouden. Het staat achter de pastorie.
In 1929 is het gebouwd. Het maakt een gezellige
indruk. Mijn werkplaats, noemt de predikant het
zelf. De gemeente Zuidlaren zorgt voor de kerst
bomen. Ze bezit bossen in de omgeving. Domi
nee Dikboom heeft een boom of zeven, acht nodig.
Voor de kerk, het verenigingsgebouw, het Diaco
nie-Gasthuis, enzovoort. Zijn vrouw zorgt met een
staf van dames voor het optuigen. Er branden
altijd kaarsen in „In een Kerstboom horen kaar
sen. Dat langzame opbranden vertolkt het offer
idee". Dominee Dikboom neemt een consulent
schap waar in Anlo. Zijn programma voor Eerste
Kerstdag ziet er zo uit:
10 uur; Kerstpreek, Zuidlaren;
2 uur: Anlo Zondagschool)
half 4; Anlo (Kinderkerk)
5 uur: Zuidlaren Kerstfeest;
7 uur: Zuidlaarderveen (Zondagschool).
Dit is dominee Dikboom, zoals ieder in Zuidlaren en
wijde omgeving hem kent. Zijn onafscheidelijke pijp
vergezelt hem ook op de „Tiendaagse Veldtocht".
„Als ik spreek", zegt hij, word ik gedragen door de
belangstelling van de mensen. Hun aandacht inspi
reert me." De eenvoudige kerstgeschiedenis van Lu
cas 2 is zijn onderwerp, het oude verhaal, dat steeds
opnieuw kan worden verteld.
Het kerkje van de Ne
derlandse Hervormde
Gemeente te Zuidlaren
zij moeU-n kunnen optreden tegen i in een mate. waarin wij daarvan :n
de boeven. Iedere dorpeling en de tweede wereldoorlog geen vaag
iedere dorpsburgemeester acht dal 't vermoeden hebben gehad zal in
dc doodgewoonste zaak ter wereld, ten nieuw conflict een van de
maar in het internationale bestaat 1 voornaamste oogmerken van alle
er zoiets als de theorie van io partijen zijn. Tegen de methoden,
slaats-souvereiniteit, die eeuwen- i die de wetenschap ter bereiking
lang van stal is gehaald ten betoge. van het doel beschikbaar kan stel-
len, is geen kruid gewassen, hoe-
zeer ook om psychologisch begrij-
j pelijke redenen de regeringen trach-
I ten. hun volken op dit punt gerust
te stellen.
dat een staat zich niet kan onder
werpen aan een rechtsorde in de
zin. waarin de burger dat doet; dat
een staat, anders dan een burger,
ergens het recht heeft over alle
horden van het recht heen te sprin-
gen om zelf eigen rechter te spelen j p)E vraag die. vooral voor ge
en zelf uit te maken, wat hem vrij- L^lcerde en staatsman, maar ten-
slaat en wat niet. Terwijl het oo i slotte voor ieder verantwoordelijk
het eerste oog logisch lijkt, dat de burger, rijst, is een morele. Het is
communisten met hun verwachting j de vraag, of in welke situatie dan
tran 00k het recht" bestaat om te grij-
voor „ouderwet-se" begrippen van
grens cn nationaliteit die staatssou-
vereintteit zonder blikken of blo
zen over boord zouden zetten, zijn
zij het tegenwoordig, die haar aan
hangen als
Vrede op
Aarde(VI
niemand te
voren. Om
der wille
van de
staatssouve-
reiniteit
weigeren zij
atoomcontrole op hun grondgebied
door een internationaal orgaan,
willen zij niets horen van toezicht
door 'n internationaal hof op de wij
ze, waarop de rechten van de mens
in Rusland gerespecteerd we
den; en wijzen zij elke poging af
om in de wereld van het interna
tionale recht enig element van in-
ternationale macht te scheppen.
Maar zij zjjn in de kleine minder-
heid.
DE overgrote meerderheid van
de leden der Verenigde Naties
heeft, in antwoord op Koreaanse
agressie, besloten, rechtsmacht te
genover onrecht te stellen, en Mac-
Arthur vecht thans onder de vlag
van de Verepigde Naties. Natuur-
lijk zou het erg zijn, indien dit I
vechten eindigde met een neder- I
laag van recht tegen onrecht. Dat j
zou een groot stuk prestige-verlies
betekenen, en een aansporing voor I
de chaos-bevorderende krachten I
Maar principiële betekenis zou een
nederlaag niet hebben. Men zou er- I
uit moeten leren, dat er veel méér
machtsontwikkeling nodig is om
het recht van de burgers tegen
schending door de boeven te be-
schermen. Maar de principiële be i
tekenis van het besluit om tegen
over blote macht de macht van het
recht te stellen zou er niet door
worden aangetast. Men moet ho^ I
vreselijk dit ook voor de levende
generatie zijn kan in deze din
gen nu eenmaal met lange termij
nen rekenen. En men heeft, geluk
kig. gegronde redenen om te ver
trouwen. dat de ontwikkeling naar
een internationale rechtsorde, die
een voldoend machtselement bez'.t
om tegenstrevers tot rede te bren
gen. niet kan worden gestuit
pen naar middelen, die in zichzelf
I ..immoreel" zijn. Van die vraag
I komt de mens niet af met redene
ringen, want zij gaat de enkeling
hoogst persoonlijk aan en raakt zijn
1 hart meer dan zijn verstand. Wie
l aar probeert te benaderen, zal één
l conclusie op zijn weg vinden, die
1 tn de dagen vóór Kerstmis door
millioenen wordt getrokken: de
conclusie, dat er geen vrede kan
zijn, zolang het in de mensen zelf
onvrede is. Menig cultuurhistoricus
en menige réveil-beweging heeft het
I de laatste jaren van de daken ge-
roepen, dat óók de vrede, als elke
hervorming, begint bij de mens
zelf Daargelaten, dat die overwc-
ging nooit een laat-maar-waaien-
politiek of een politiek la Mün-
I chen rechtvaardigen kan in zich
zelf is zij juist. Het valt niet te ont-
kennen, dat geen samenleving nog
iets te hopen heeft, welker samen
stellende individuen de behoefte
i niet meer kennen om bij wat zij
I ondernemen van birmen „verant
woord" te zijn, cn dus in vrede.
Het is de moraal en voor mil
lioenen de christelijke moraal
die tenslotte het cement is van de
samenleving. Zoals het de amorali-
leit van het nationaal-socialisme en
communisme is, die de uitdaging
van die stelsels voor de wereld zo
doodsgevaarlijk maakt. En zo ein
digen deze beschouwingen over de
vrede niet op een sentimentele
noot, niet met een zinloze verwij
zing naar de sfeer van het Kerst
feest, maar met een appèl op he:
geweten van wie verantwoordelijk
heid. onverdraagbare verantwoor
delijkheid, draagt in de wereld. De
vooruitzichten zijn donker en onze
ker. Licht en zekerheid leveren
echter de overweging, dat wij het
zélf zijn die ja en neen kunnen zeg
gen op de vraag, die dezer dagen
ieders vraag is: of het oorlog wordt
of Vrede.
„Wij kennen die geschiedenis.
In de dienst van tien uur spreekt dominee Dik
boom zijn Kerstpreek uit. Zij heeft steeds de een
voudige kerstgeschiedenis van Lucas 2 tot onder
werp. „Wij kennen die geschiedenis allemaal. Juist door haar eenvoud" Met lagere scholen en ULO-scholen.
spreekt zij zo aan. Daarom is het ook mogelijk dit oude verhaal steeds op Soms slapt dominee op de fiets,
een andere manier te vertellen. Bovendien heb ik andere mensen voor mij. *n vief uur aan honderdzestig
Als ik spreek, word ik gedragen door de aandacht van de mensen. Hun
belangstelling is het, die mij inspireert". Dominee Dikboom schrijft zijn
preek altijd op. Hij spreekt echter los van het papier. Hij maakt de preek
een dag te voren. Zijn ervaring is, dat het geestelijk leven van een mens
elke dag groeit. Morgen is men een ander mens dan vandaag. Als hij zo'n
preek voor Kerst in de zomer zou maken, zou hij
er nu niet meer achter kunnen staan. „Ze moet
kinderen catechisatie en heeft als hij
in de pastorie terugkeert in zijn
eigen dorp vijf en veertig kilometer
gefietst! In het Diaconessen-Gast
huis wordt elk jaar het Kerstfeest
voor de oudjes gehouden. Ze zitten
er van 70. ze zitten er van 80. Daar
vertelt dominee Dikboom het kerst
verhaal in dialect. Ze zitten om de
gemaakt en eigenlijk onmiddellnk uitgesproken
J.-. Tie mnot hoInTnonl 711 n /tin i L— in <-1 1r>
school zingen Kerstliedjes, want dat
kunnen de oudjes niet zelf meer.
Luisteren kunnen ze wel. Dominee
hoeft niets te vergeten. Dan zal er
altijd eentje zeggen: „Nou van 't
kleine kindje in de kribbe, domi
nee!"
Duizend preken
De kerkgangers hebben nooit
tweemaal dezelfde preek te horen
worden. Ik moet helemaal zijn, die ik in die
woorden ben".
Twee dochters heeft de dominee. Een is ge
trouwd. een studeert medicijnen. Zijn vrouw is
niet alleen huisvrouw, ook domineesvrouw. Zij
staat vlak bij haar man. Heeft haar taak in, mo
gen we zeggen het pastorale werk? Het dorp telt
twee zusterkringen. Ze maken deel uit van de
Provinciale Federatie van vrouwenverenigingen,
die Drenthe rijk is. Beide kringen bestaan uit
vijftig leden. Mevrouw Dikboom leest een stuk gekregen*. Dat" be tekent" ïn 24 jaren
uit een boek voor. Dat wordt dan onderwerp vér over de duizend preken. In de
voor een gesprek. De laatste tijd is het de Bijbel, aanvangsjaren zat er een handjevol
„Ik vond de Bijbel te moeilijk eerst, nu ik hem
gebruik niet meer". Dominee Dikboom bekent
niet in een stad te kunnen wonen. In zijn dorp
kent hij zijn mensen, bij naam en toenaam. Hij
heeft onlangs nog een meisje getrouwd, dat hij
ook gedoopt heeft. Je staat dichter bij de mensen
daar zijn de dominee en zijn vrouw het over eens.
Naast de Zondagschool en de Kinderkerk heeft
dominee ook zijn schoolcatechisatie. Zuidlaren is
een grote gemeente. Daaronder vallen ook Groeve,
Midlaren en Schuilingsoord en Zuidlaarderveen.
mensen in de kerk. Twintig, der
tig. De belangstelling was sterk ge
taand. Nu bergt het (oorspronkelijk
Romaanse) kerkje elke Zondag ge-
middeld 200 luisteraars. Er kunnen
er 450 in. Dan is -het eigenlijk te
vol. meent dominee. Niet dat hij
niet van een vol kerkgebouw houdt
Hij vindt het altijd weer een mach
tig iets op Oudejaarsavond zijn dor-
pelingen te mogen toespreken. Elk
jaar laat hij zingen: „Komt laat ons
samen nederknielen voor Hem, die
ons geschapen heeft." Ook altijd:
„Uren. dagen, maanden, jaren vlie
gen als een schaduw heen". Want
zijn leermeester heeft hem eens ge
zegd, dat een gemeente dat w i 1
zingen op de laatste dag van het
jaar, en dat zich geen beter ge
legenheid voordoet. De Zuidlarense
Oudejaarsdienst kent nog een per
soonlijk gebruik. Dominee dankt
aan het slot zijn gemeente. Hij
dankt voor het voorrecht een be
langstellende gemeente te hebben,
die hem de kracht geeft te doen
wat hij kan doen.
De mooiste dienst acht dominee
Dikboom zelf die van Nieuwjaars
dag. Hij heeft die zelf ingevoerd.
Het was geen gewoonte in Zuidla
ren. Men houdt in het dorp een
opgewekt Nieuwjaarslopen in ere.
Iedereen komt iedereen gelukwen-
sen. waarbij het feestelijk toegaat
Daarom had men ook gezegd: „Dat
moest u niet doen. dominee'" Maar
dominee Dikboom heeft het tóch
gedaan. Hij spreekt tot honderd ge
trouwen over dc nieuwe tijd waar
i zij voor staan, en tracht hun kracht
te geven voor het werk dat wacht
West trekt naar Oost
en Oost naar West
Ondanks alle pogingen van com
munistische zijde, om de viering van
het Kerstfeest te brandmerken als
een „ouderwets bourgcois-overblijf-
sel" maken de bewoners van Oost-
Berlijn druk aanstalten om Kerstmis
volgens dc al-oude tradities te gaan
vieren. Zij trekken zich niet veel
aan van het communistische ver
maan om het feest, als het dan toch
gevierd moet worden, op modeine
wijze te vieren, bericht Reuter.
De speelgoedwinkels zijn echter
uiterst slecht voorzien en men
meent, dat die schaarste geheel in
overeenstemming is met de po
gingen van regeringszijde om de be
volking ervan te weerhouden het
Kerstfeest te vieren. Maar de
schaarste kan ook een gevolg zijn
van het feit. dat de West-Berlijnse
bevolking zijn Kerstinkopen in de
Oostberlijnse winkels doet, omdat de
Westmark bijna zes maal zoveel
waard is als de Oostmark.
Om met de speelgoedwinkels in
Oost-Berlijn te kunnen concurreren
etaleren de Westberlijnse speelgoed
magazijnen hyper-modern speelgoed
zoals poppenhuizen met heuse be
wegende liften, auto'tjes met echte
koplampen en vier versnellingen en
echt werkende miniatuur-stofzuigers
Daartegenover doen de Oostber
lijnse huisvrouwen hun meeste inko
pen voor de Kersttractaties in de
winkels in Westberlijn. die levens
middelen verkopen welke niet op de
bon zijn. Daar kopen ze een pond
margarine voor 5 Oostmark, dat in
de Sowjet-sector 7 mark kost.
En menig inwoner van de Sowjet-
sector beklaagt zich erover dat de
Oost-Duitse autoriteiten, hoewel ze
zo hard uitbazuinen dat de tijd van
de grote successen is gekomen, niet
meer dan 250 gram suiker en 500
gram meel als speciale Kerstgave
kunnen toekennen.
Mevrouw Dikboom. is niet alleen huisvrouw,
maar ook en vooral domineesvrouwZij
staat naast haar man in het pastorale werk en
is in het verenigingsleven der Drentse platte
landsvrouwen geen onbekende.
J~}E grond is wit, de nevel wit.
IS De wolken, waar nog
sneeuw in zit,
Zijn wit. dat zacht vergrijzelt.
Het fijngetdkt geboomte zit
Met witte rijm beijzeld.
f\E wind houdt zich
IS behoedzaam stil,
Dat niet het minste takgetril
t Kristallen kunstwerk breke,
De klank zelfs van mijn
schreden wil
Zich in de sneeuw versteken.
r\E grond is wit. de nevel wit.
IS Wat zwijgend toverland is
dit?
Wat hemel loop ik onder?
Ik vouw de handen en aanbid
Dit grootse, stille wonder.
IN zekere zin wordt door de ont
wikkeling van de oorlogstech
niek zelf deze gang van zaken ver
haast. Hoe gevaarlijk het ook mag
zijn, zich in slaap te sussen met de
gedachte, dat een oorlog óók voor
hem. die hem begint, in het einde
veel meer ellende dan voordeel be
tekent, een feit is het. dat het on
dernemen van agressie een in toe
nemende mate voor elk régime ge
vaarlijke zaak is. Ook voor de Rus
sen. Men heeft het „localiseren"
van oorlogen niet meer in eigen
hand. De Verenigde Naties zijn van
plan zij hebben het in twee re
soluties onlangs duidelijk vastge
legd zien tegen elke agressie
verzetten, en in Korea is, welke de
uitslag ook moge zijn, gebleken,
dat zij het niet bij woorden laten.
Maar tegelijkertijd levert de toe
passing van de afgrijselijke verdel-
gingsmiddelen. die de wetenschap
bezig is ter beschikking van de
mensheid te stellen, een stuk vre-
desproblcem op. dat nog allerminst
is verwerkt en doorgedacht, maar
dat in deze dagen voor menige ge
leerde cn menige staatsman de oor
zaak van slapeloze nachten zal zijn.
Van de oucie oorlogsvorm, waarin
(Van onze weerkundige
medewerker)
ZO bezong Jacqueline
van der Waals het
fraaie winterlandschap in
haar „Nieuwe Verzen". Want
het moge dan waar zijn, dat de
zon haar Zuidelijkste hemel
baan enige dagen geleden heeft
verlaten en zich in onze rich
ting verplaatst, zodat de dagen
langzaam aan het lengen zijn,
tegelijkertijd begon de winter
en gaan de nachten strengen.
Immers de zonnestralen zijn,
tengevolge van de grote af
stand, die zij door onze damp
kring moeten afleggen, voorlo
pig nog niet krachtig genoeg
om het warmteverlies der aar
de in de lange 'avonden en
nachten te compenseren. Het
duurt nog tot het einde van
Januari alvorens er een even
wichtstoestand zal intreden
tussen warmte-uitstraling en
-instraling en eerst daarna zul
len de temperaturen geleidelijk
gaan stijgen.
Is het dan wonder, dat men in
deze donkerste dagen van het jaar
met de winter in het vooruitzicht
spreekt over een witte Kerst? En
toch is dit in ons land meestal geen
realiteit. Hoe weinigen zullen zich
nog herinneren, wanneer dc laatste
witte Kerst in Nederland is ge
weest? Zeker, de Kerstkaarten zul
len ons ieder jaar opnieuw vertel
len van het fraaie besneeuwde
landschap, maar dit lijkt meer op
een buitenlandse inmenging in bin
nenlandse aangelegenheden. In
Zwitserland en Zw eden moge het 'n
werkelijkheid zün, in ons land is
een witte Kerst een witte raaf.
Het klimaat in ons land wordt nl.
voor een groot deel geregeld door
de nabijheid van de Noordzee, het
meest in de kustprovincies, maar
toch ook verder landinwaarts. Het
Noordzeewater is in December nog
tamelijk warm. want het koelt veel
langzamer af, dan Jand. De vóór de
Nederlandse kust' gestationneerde
lichtschepen geven voor de Kerst
dagen een gemiddelde zeewater
temperatuur van 6 tot 8 graden
Celsius. Aangezien het aantal Z W -
lijlce tot N.W.-lijke winden in De
cember ongeveer tweemaal zo
groot is als de Z.O.-lijke tot N O.-
lijke. zal het duidelijk zijn. dat er
in deze maand overwegend vrij
warme lucht over zee naar hei lana
wordt gevoerd.
De sneeuw moet dan ook voor
verreweg het grootste deel vallen
bij winden met een Oost-component,
die gemiddeld op zz tien dagen
voorkomen. Maar deze winden voe
ren meestal wel koude doch droge
lucht over land aan. zodat alleen in
bijzondere gevallen sneeuw voor
komt. Aangenomen echter, dat er
toch op één of meer dagen sneeuw
valt. dan zou deze juist op of vlak
vóór de Kerstdagen moeten voor
komen om een witte Kerst op te
leveren. Er valt in ons land in De
cember gemiddeld op drie dagen
sneeuw, waarbij kleine hoeveelhe
den en natte sneeuw nog zijn mee
gerekend.
Eén factor ten gunste van de
witte Kerst hebben we nog niet be
keken. Immers kan rijp of ruige
vorst een nog fantastischer wit land
schap toveren, dan sneeuw. Hier
voor is het nodig, dat waterdamp
door afkoelingen of door mist zich
afzet op aardse voorwerpen, waar
bij optredende vorst voor bevrie
zing moet zorgen. Maar ook dit kar
o'e betrekkelijke zeldzaamheid van
de witte Kerst niet opheffen.
Met de winter nog vrijwel geheel
vóór ons is het wel aangenaam om
aan de komende Paasdagen te den
ken, die trouwens reeds over drie
maanden aanbreken. Hoe staat het
met de kans op een groene Paas?
In verband met de Pasen op Zï
en 26 Maart, toevallig precies drie
maanden na de Kerstdagen, is een
groene Paas in 1951 practisch uitge
sloten. Aangezien de Paasdagen val
len op de eerste Zondag na de eer
ste Volle Maan in dc lente variëren
dc d3ta van jaar tot jaar sterk.
Daarom is dc vroegste Pasen op 22
Maart en de laatste op 25 April, zo
dat een groene Paas het ene jaar
uitgesloten cn het andere mogelijk
moet worden geacht. Het is dus on
juist om de Paasdagen van ver
schillende jaren zonder meer met
elkaar te vergelijken.
Hoewel we dus het volgende jaar
niet op een groene Paas kunnen
rekenen, js het wel mogelijk, dat de
Paasdagen fraai weer opleveren,
want in Maart komen soms zeer
zachte dagen voor, waarbij de tem
peratuur in de middag de 20 gr. C.
dicht kan naderen. Men noemt dit
dan een zomerse dag, hoewel dit
meteorologisch feitelijk niet juist is,
omdat de temperatuur daarvoor de
25 gr. C. moet passeren wat zelfs in
•v.",
April een grote uitzondering is.
Het zal duidelijk zijn, dat een
late Pasen, die in de tweede helft
van April valt. een veel grotere
kans maakt groen te zijn dan een,
die vroeger voorkomt. Intussen be
hoeven we niet zo erg gesteld te
z:jn op een zacht voorjaar, want
dat houdt weer gevaar in voor de
oogst. Een te vroeg ontwaken der
natuur heeft vaak tot gevolg, dat Al scharrelen hongerige meeuwen aan de besneeuwde waterkant, fll
veel gewassen door de nachtvorsten,
die tot in Mei en soms zelfs nog
in Juni kunnen voorkomen, ernstige
schade lijden. Een geleidelijke tem
peratuurstijging in het voorjaar,
waarbij plotseling sterke tempera
tuurdalingen tot een minimum wor
den beperkt, is altijd het gunstigst.
Volgens publicaties van phaeno-
logische waarnemingen verricht te
Wageningen valt het ontluiken der
natuur gemiddeld in de tweede
helft van April. Bij gunstige weers
omstandigheden kan een vervroe
ging optreden van enige weken.
Hieruit valt af te leiden, dat de
kans op een groene Paas er is, als
deze in April voorkomt, maar een
Pasen in Maart is vrijwel kansloos.
Witte Kerst, Groene Paas is
feitelijk geen zuivere tegen
stelling. Het wit wordt veroor
zaakt door een meteorologisch
verschijnsel als sneeuw of rijp,
die kunnen voorkomen maar
ook wegblijven; het groen
moet komen, vroeg of Iaat,
door de drang der natuur, zij
het dan meestal niet op Pasen.
Dit geschiedt wel onder in
vloed van meteorologische fac
toren, zoals temperaturen en
neerslag, maar is zelf geen me
teorologisch verschijnsel.
is nergens een sprietje groen te zien, vroeg of laat zal jong vee weet
in grazige weiden dartelen.
