Reserve-luitenant uit de Peel werd
Landelijk Sabotage Commandant
Hoe Nederland rechten kreeg
in Duitsland
In het huis van meester Gangel
woonden de eerste pupillen
Vragen aan de Europese kerken
Moet U eens
hóren!
VICTORIA
Ondergang
of opgang?
POSTHUME M.W.O. VOOR FRANK K.P."
Geen bureau-
verzetsman
HOENDERLOO" - EEN EEUW OUD
Gebrek aan onderwijs destijds
even groot als aan water
Eenheid, maar niet
zonder ethos
K EN WERELD
-J
Ds O. G. Heldring
stimulerende kracht
Zaterdag 3 Februari 1951
A nimum,tJan win 's mag trots
J. A. van Btjnen is J O
posthuum de Militaire Willems ~Hn rtn "tilt l'nrloj'
Orde toegekend". Dat was de Z\J'L ZlJH LtlUtU
tekst van een berichtje in de
kranten van de vorige weck. Een enkele lezer heeft misschien geweten dat de mandie in het ordelijke
Nederland van vóór de oorlog jan van Bijnen heet te en die ook in de naoorlogse administratie die
naam heeft teruggekregen, in de jaren van de bezetting Frank K.P. was. En misschien zijn dan de
gedachten van die enkele lezer teruggegaan, eerst naar de laatste oorlogswinter en dan nog verder
terug, naar 1943 en vroeger. Zijn gedachten zoeken aansluiting bij wat nog het minst verzonken is in
de nevelachtige herinnering aan jaren waar al zoveel weer overheen gespoeld is. Hij ziet naast en achter
de naam misschien ook een gezicht: tijdens een vergadering, een actie, in rust of geladen. Het ene
beeld roept het andere op en langzaam vormt zich een reeks van herinneringen, hun kleur wordt
levendiger naarmate de scherpte van de herinnering toeneemt en tenslotte beleeft hij die alleen
maar een naam in een krant las opnieuw een deel van z{jn leven en vindt
daarin het leven van Frank K.P. terug.
BCtgjiaiinnniiignciTimiiiirmiïifmiqinniDiagigRiFïïirm.'TT-üniiigTTiiGinnniif^pnriii
Is dit in de haak?
De winkeliers hebben nog oude
voorraden (dure) eieren en daarom
zal de prijsdaling pas over enkele
dagen gaan doorwerken, aldus een
bericht. In het omgekeerde geval,
wanneer prijzen worden verhoogd,
hebben consumenten het vaak
vreemd gevonden, dat in voorraad
zijnde, goedkopere artikelen direct
na een aangekondigde prijsstijging
duurder worden Ik heb dit wel
eens horen verdedigen met het ar
gument, dat de dan behaalde extra
winst gebruikt moest werden om de
in prijs gestegen artikelen in te ko
pen. Als dit juist is zouden m.i. ook
de in voorraad zijnde eieren na
prijsverlaging tegen de nieuwe (la
gere) prijs kunnen worden ver
kocht, omdat voor het inkopen van
nieuwe voorraad minder moet wor
den betaald.
J. J. KOSTER.
Wegblijven!
Mocht het bestuur van de N V.
Het Concertgebouw het contract
met Paul van Kempen niet annule
ren, dan blijft er mijns inziens voor
het Nederlandse publiek slechts één
middel over om te protesteren. Na
melijk de concerten, die door Van
Kempen worden geleid, volkomen
negeren. Natuurlijk valt het een
rechtgeaard muziekliefhebber moei
lijk mooie concerten over te slaan.
Maar laten de rechtgeaarde mu
ziekliefhebbers toch vooral ook
rechtgeaarde Nederlanders zijn Dan
is de zaak in een minimum van tijd
beslist.
C. J. HAGE.
Helden van Groesbeek
Met verontwaardiging heb ik het
bericht gelezen, dat de Groesbeekse
bevolking een „beverrat" meedo
genloos heeft vervolgd en vermoord
De beverrat hoort volgens
Brehm thuis in Amerika en
Zuid-Afrika en leeft van plantaar
dig voedsel. Wordt hier soms de
visotter bedoeld? De bever kan het
niet zijn, want dit arme beest is
door onze voorouders al uitgeroeid
in 1799. Maar als het de visotter is
geweest, dan is het doden van dit
dier strafbaar. Wat bezielt toch de
z.g. Christelijke mens om nog in
deze verlichte eeuw alles dood te
slaan wat hem vreemd of schadelijk
voorkomt?
HAN KRUG.
Vrijheidblijheid
Dezer dagen werd in de rubriek
„In het zoeklicht" aandacht ge
schonken aan het streven van de
R.K Vereniging van Woonwagen
liefdewerken en werden op die
plaats, de maatregelen, die de over
heid ten aanzien van de woonwa
genbewoners in voorbereiding heeft
een ..loffelijk streven" genoemd Wij
kunnen dat streven niet zo loffelijk
vinden, omdat het reizende leven
voor ons hét leven is en wij alles
wat daarin verandering tracht te
brengen als een aantasting van onze
vrijheid beschouwen.
EEN GROEP WOONWAGEN
BEWONERS.
(Dat de woonwagenbewoners het
reizende leven als hét leven be
schouwen kunnen wij zeer goed
begrijpen. Als de overheid er
naar zou streven in dit opzicht
hun vrijheid aan banden te leg
gen, dan zou dat naar onze ir.e-
ving getuigen van een slecht in
zicht in de psychologie van deze
groep. De maatregelen die men
in voorbereiding heeft beogen dit
echter, naar wij geloven, in geen
enkel opzicht. Er komen streek-
kampen, inderdaad. Maar wat let
de Woonwagenbewoners van het
ene kamp naar het andere te
zwerven als zij gehoor wensen 1e
geven aan de roepstem van de
vrijheid? Naar onze mening niets.
Wat men naar onze mening wil,
is slechts een betere outillage
van de kampen waardoor op
hygiënisch en sociaal gebied iets
voor deze zo dikwijls vergeten
categorie kan worden bereikt.
Het wil ons voorkomen dat dat
toch terecht „loffelijk" kan wor
den genoemd.
Vrouw behoort in haar
gezin
Naar aanleiding van uw beschou-
wliig over een werkkring voor de
gehuwde vrouw zou ik graag wil
len opmerken, dat naar mijn me
ning een vrouw in haar gezin thuis
hoort. Ik weet wel. dat de financi
ële zorgen velen er toe nopen bij
verdiensten te zoeken, maar ik
meen, dat de gehuwde vrouw geen
werkkring moet hebben, omdat zij
al genoeg zorgen heeft om die van
een betrekking er nog bij te dra
gen. Nee. laat de vrouwen in haar
gezin blijven, misschien dat dan de
werkloosheid onder de mannen iets
minder wordt.
A. H. v. RHENEN.
HET heeft allemaal, achteraf gezien, zo'n logisch verloop
gehad. Jan van Bijnen was vóór de oorlog werkzaam aan
de afdeling Sociale Zaken van de gemeente Bergen op Zoom.
Hij woonde in die kleine Brabantse stad met zijn jonge vrouw
toen de mobilisatie kwam. Jan van Bijnen trok naar de Peel,
waar hij als reserve-officier dienst deed. Snel, sneller dan
iemand had verwacht trok de oorlog door ons land. Capitulatie!
En Jan van Bijnen keerde terug naar zijn werk in Bergen op
Zoom, met ergens in zijn hart het gevoel, dat er wellicht een
andere taak wachtte dan het louter weer opvatten van het
werk, dat hij bij zijn opkomst in dienst had laten liggen. Met
een paar van zijn collega's uit de Peel hield hij af en toe con
tact. En langzamerhand veranderde er iets in de rust van het
ambtelijk leven daar in Bergen op Zoom.
Er kwamen plotseling gasten, die
soms enkele dagen bleven en dan
weer vertrokken. Er waren bespre
kingen met mensen uit andere delen
van het land. die hun namen niet
zeiden als ze met mevrouw Van Bij
nen kennis maakten. De gesprekken
gingen over heel eenvoudige dingen:
het onderbrengen van iemand die bij
de Duitsers niet erg gezien was. het
verzamelen van enkele inlichtingen,
die van belang zouden kunnen zijn.
Steeds minder beperkten de bezet
ters zich ertoe alleen maar aanwezig
te zijn. Eerst langzaam en daardoor
soms geraffineerd, later in hoger
tempo en daarom grover, trachtten
zij hun wil aan het Nederlandse volk
op te leggen. Dagelijks groter werd
het aantal der bedreigden en ver
drukten. Dagelijks nam de behoefte
aan hulp en bescherming toe. Dage
lijks groter werden de risico's van
hen. die door hun plaats of kennis
helpen konden. Jan van Bijnen be
hoorde tot degenen, die, gebruik
makend van de plaats waarop zij ge
steld waren, het hunne deden voor
wie zich aan de greep van de be
zetter trachtte te onttrekken.
„Ja" of „nee"
Maar als hij waren er velen, te
velen naar Duitse opinie. Om al die
jonge mensen, die zich niet willoos
neerlegden bij de Germaanse wil en
wens, in één machtige greep tc vat
ten bedachten Seyss-Inquart en de
zijnen de maatregel van „de terug
voering in krijgsgevangenschap van
het voormalig Nederlandse leger".
Ook Jan van Bijnen moest ..ja" of
„nee" zeggen. Wat kon een mens als
hij anders doen? Het werd nee Maar
dat betekende tevens de afsluiting
van het nog steeds legale leven. In
Driebergen woonde een goede
vriend uit de diensttijd, met wie
trouwens in de eerste periode van
het hulpwerk nauw contact had be
staan. Dus naar Driebergen. Daar
miste Jan van Bijnen een daagse le
gale arbeid, die tevens illegale mo
gelijkheden bood. De Duitse druk en
bruutheid namen toe. De noodzaak
van een concreter verzet, recht
streeks tegen de bezetter en zijn mi
litair apparaat gericht, drong zich
op.
Van die tijd af gaat zijn aandacht
zich vrijwel geheel richten op de
sabotage. De kleine plaatselijke sa
botage aanvankelijk, maar ook dat
is niet voldoende. Buiten onze gren
zen strijden de geallieerde legers
voor dezelfde vrijheid, die het bin
nenlands ideaal is. Samenwerking
met die legers moet worden voor
bereid. Wanneer zij aan de voor
avond van de bevrijding van Neder
land zullen staan, moet er een over
het hele land verspreid net van sa-
botage-groepen zijn, die zelfstandig
kunnen opereren en die opdrachten
van de geallieerden kunnen uitvoe
ren. Het zwaartepunt zal dan gele
gen zijn in acties, die het transport
en verbindingswezen van de vijand
aantasten.
Onvermoeid, organiserend en uit
voerend werkt Jan van Bijnen. die
nu definitief Frank is geworden, aan
dit doel. Hij wordt een centrale fi
guur in de K.P., hij zwoegt en ploe
tert. gaat iedere dag meer op in zijn
werk, draagt verantwoordelijkheid
groter dan hij ooit te voren droeg.
In het voorjaar van 1944 is de spoor-
wegsabotage het punt waarop zijn
hoofdzakelijkste activiteit zich richt.
De dérailleurs doen hun werk Op
alle baanvakken ontsporen treinen,
die geroofde goederen naar Duits
land voeren. De sabotage-organisa-
tie groeit en bewijst haar effectiviteit
Op 25 Augustus 1944 wordt Frank
Landelijk Sabotage Commandant
van de K.P. Op 28 Augustus komt
de eerste wapendropping. Od 2 Sep
tember komt het bevel tot de spoor-
weg-sabotage en in de week. volgen
de op die 2e September vernietigt
een wijdvertakte sabotage-apparaat
alle verbindingsmogelijkheden met
het Oosten.
Harder en verbetener
De geallieerde legers zijn zó dicht
bij. dat de bevrijding een kwestie
van op zijn hoogst nog een paar da
gen schijnt Maar het loopt anders.
De luchtlanding bij Arnhem mislukt.
De grens tussen de vrije en onvrije
wereld loopt dwars door ons land
De angst en de haat van de bezetter
ontladen zich in een steeds zinlozer
vernietigingsdrift. Harder en ver
betener wordt het verzet. Harder en
verbetener wordt ook Frank K P
Zelden heeft hij nog tijd voor zijn
gezin, ziin vrouw en zoon in Drie
bergen. Hij reist veel. spoort aan. is
bij zijn jongens. Maar behalve nieu
we problemen, die het gevolg ziin
van de toenemende barbaarsheid
van de Duitsers, brengt de vertraag
de bevrijding een nieuw probleem
met zich mee.
Het probleem namelijk van de
machtsuitoefening na de bevrijding.
Organisaties en personen, die in de
sfeer van het actieve verzet vrijwel
onbekend zijn gebleven, eisen hun
plaats op. Hun krachten zijn veelal
nog fris, want niet vermoeid door
jarenlange strijd. Hun gelederen zijn
minder gedund dan die van de K.P.,
die overal, waar zij optreedt, dat
moet doen onder het oog van de vij
and. Voor Frank K.P. is het een bit
tere pil dat de wijze van ontstaan
van de Binnenlandse Strijdkrachten
met zich meebrengt, dat hij in de
commanderende organen van dat
nieuwe apparaat, zal moeten werken
met mensen, wier motieven hij niet
vertrouwt en die vaak menen, dat
hun vooroorlogse rang in het leger
het recht geeft om een bevceltoon
aan te slaan tegen „die luitenant uit
de Peel". Telkens trekt zijn hart
weer naar „de jongens". Alles in
hem verzet zich ertegen een „ver
zetsman van achter het bureau" te
worden. En als dan in November
1944 in Utrecht de S.D. een grote
slag slaat wil Frank weten waar de
gearresteerden zijn opgesloten; mis
schien is er een mogelijkheid hen te
bevrijden. Hij komt er achter: ze
zitten in de Willem Ill-kazerne in
Apeldoorn
In het „Sperrgebiet"
Op 27 November gaan Frank en
Paul (de Rotterdamse K P.-er Sa
muel Esmeycr) samen met Huibert
Verschoor, die de auto bestuurt,
naar Apeldoorn. Buiten het „Sperr
gebiet", waardoor de kazerne is om
geven. stappen ze uit. Lopend door
het bos gaan ze verder om van zo
dichtbij als mogelijk is de situatie
op te nemen. Een Duits officier met
een soldaat komt hen tegen. Hij
vraagt ze om hun papieren voor het
„Sperrgebiet"; die hebben ze niet.
..Fouilleren" beveelt de officier.
Maar op hetzelfde ogenblik heeft
Frank zijn pistool getrokken. Hij wil
schieten, maar het wapen ketst. Paul
en Frank proberen te vluchten, maar
nu schieten de Duitsers. Paul krijgt
een schot in het hoofd en is onmid
dellijk dood. Frank wordt in de buik
getroffen. De Duitsers vervoeren
hem naar het „Kriegslazarett". Hij
wordt geopereerd, maar een dag la
ter sterft hij. Huibert Verschoor
wordt gearresteerd en naar een con
centratiekamp gezonden. Hij is niet
teruggekomen Dezer dacen kreeg
Frank, postuum, de M.W.O
Dankbaar
IN Driebergen wonen nog Frank's
vrouw en zoon. Ze zijn blij met
deze onderscheiding. De zoon omdat
hij dus gelijk heeft met trots te zijn
op zijn vader. De moeder omdat zij
er, behalve een onderscheiding voor
Frank, ook zo graag een eer voor de
Advertentie <1 M
WATER
Het beste mineraalwater
Op de dag na de samenkomst
van Lloyd George en Dr Simons
te Spa in 1920 ontmoette ik opeen
buitenweg Dr Bernhard, de secre
taris van de Duitse minister. Hij
stopte en nodigde mij uit mee te
rijden. „Want mijn minister wil
U persoonlijk danken voor uw be
middeling". „Hoe kan dat nu?"
vroeg ik. „De minister kan toch
niet erkennen dat enig initiatief
van hem uitgegaan is". „Gaat U
maar meezo formeel is Dr Si
mons niet".
Ik stapte in en op Annette et
Lubin schoof Dr Bernhard mij
rechtstreeks in de werkkamer van
de minister. Het was zoals ik ge
dacht had. Deze vermeed over het
gebeurde te spreken. Hij deed wat
verlegen en zei toen: „U komt
voor een interview, niet waar?
Mijn perschef heeft mij daarvan
gesproken".
Nu kan een interview zeer aan
trekkelijk zijn voor aankomende
journalisten, die ermede kunnen
bewijzen dat zij tot een grootman
doorgedrongen zijn. Het is echter
de dood voor de journalistiek, die
op vertrouwelijke inlichtingen en 't
verzwijgen van zegslieden berus
ten, tenzijt er speciale reden voor
een verklaring bestaat Mijn ant
woord was dus ontkennend. „Het
is er nog te vroeg voor. Maar als
deze conferentie ten einde is, had
ik graag van U een verklaring in
interviewvorm, waarin U zegt dat,
ondanks de hier tegenover de ge
allieerden aangegane verplichtin
gen tot kolenleverantie. Duitsland
toch de leveranties, voortspruiten
de uit het crediet-Van Karnebeek,
zal uitvoeren."
Deze kwestie is nu wel niet
meer algemeen bekend, ook al
hebben wij ten gevolge ervan nog
rechten in Duitsland. Maar in die
dagen was er groot kabaal over.
Van Karnebeek had, om Duitsland
weer op gang te helpen, bij ver
drag aan onze buren een lening
van 200 millioen gulden toege
staan; 40 millioen (het kan ook 60
millioen zijn geweest) was be
stemd voor levensmiddelen. Daar
mede zouden de mijnwerkers in
het Ruhrgebied, die nog zeer on
dervoed waren, voor hun werk
meer geschikt worden gemaakt.
Duitsland zou daartegenover door
kolenleveranties in onze kolen-
nood voorzien. Het verdrag ont
moette in Nederland felle politie
ke en technische critiek. Na strijd
had Van Karnebeek het door de
Tweede Kamer gekregen. De mis
schien moeilijker hindernis van
de Eerste Kamer was nog niet ge
nomen.
Dr Simons reide nu: „Daarover
wil ik onmiddellijk een verklaring
geven. De waarheid moet erkend
worden." Hij kwam uit Wupper-
thal. hoorde tot een streng puri
teinse secte in dat gebied, en heet-
irjraniiP.sJiCT^iiifiiur.RKiTijwpiitJiiiiöiHRi'h'iiUiciinaJii.uoiinuiT-iDiïüiiniijijtiJiD
HERINNERINGEN
(aan internationale politici)
van
Dr M. van Blankenstein
CBUIBnn!IilIiifit1iR}rif!ltSLStiC3IDiSIiBIflljnUB(inUEtn^Sl!Ci8SQ9BCBlffiS3
te in Duitsland een Wahrheit-
Fanatikus". Hij verzocht mij plaats
te nemen en op te schrijven. „Ik
heb als minister twee verdragen
gevonden tot kolenleverantie, een
met de geallieerden, en een met
Nederland. Deze verdragen zijn
niet verenigbaar."
„Stinnes" (de in die dagen al
machtige industriële magnaat
Hugo Stinnes) heeft mij juist gis
teravond verzekerd dat die leve
ranties aan Nederland in ieder ge
val zullen doorgaan", merkte ik
op. Ieder wist hoe groot zijn gezag
te Berlijn was!
„Ik ben van andere mening", zei
de minister. En hij ging verder:
„Van deze verdragen moet dat
met de geallieerden het eerst wor
den vervuld, niet alleen om de
macht die er achter staat, maar
ook omdat dit het oudste is. Ne
derland kan zijn kolen niet krij
gen. Die zijn er dan niet meer."
„Dit zal de doodsteek zijn voor
het verdrag-Van Karnebeek",
waarschuwde ik. „Het kan niet an
ders", zei de minister. „Wij moe
ten eerlijk zijn."
Het interview verscheen en
werkte veel sensationeler nog dan
ik had gedacht. De storm die het
wekte, werd tot rust gebracht door t
een gebaar van de regering-Ruys
de Beerenbrouck: Zij nam het ver-
drag terug uit de Eerste Kamer.
Het was van de baan.
Groot was ook de opwinding in
Duitsland In het Ruhrgebied kreeg s
men moeilijkheden met de mijn-
werkers, die zich een gelegenheid,
voldoende voedsel te krijgen za-
gen ontgaan, door de loslippigheid
van hun minister. Ook te Berlijn s
in regeringskringen kwam de i
schok erg aan. Het eerste wat ik
ervan merkte was dit: Ik sprak
dagelijks met de secretaris van de
Duitse, delegatie. Dr Koester, door
geboorte en taal half Nederlander,
die later, als Duits ambassadeur
te Parijs, na met grote moed zijn
rechten tegenover het regime van J
Hitier gehandhaafd te hebben, (een
natuurlijke dood) gestorven is. Hij
vertelde mij dat er bevel uit de
Wilhelmstrasse gekomen was het k
interview te loochenen. Ik had de
Duitse, door Simons met de pen k
gecorrigeerde Duitse tekst in de
zak. „Zij kunnen dit krijgen, dan
zullen we nog zien", zei ik. „Zo
dom zijn ze te Berlijn, maar niet
hier. En zo onfatsoenlijk is Simons
niet" was het antwoord.
Het openbare einde van dit lied
speelde in de Eerste Kamer. Ruys H
de Beerenbrouck. de premier, deel- v
de daar mede dat hu van Fehren-
bach, de rijkskanselier, een brief
ontvangen had, ter mededeling k
aan het parlement, waarin deze
de verklaring van minister Si-
mons herriep. Hij las deze brief
voor. Tevens deelde hij mede dat
door nieuwe onderhandelingen
veel technische critiek op het ver-
drag verholpen was. Zo kwam het
crediet erdoor.
Door dit verdrag kreeg Neder- N
land materiële rechten in Duits- k
land, die later onder Hitier groot
gevaar liepen. De Duitse beheer-
der heeft die rechten onder per-
soonlijke gevaren moedig verde-
digd. en gered, voorzover ze niet
onder Russisch gezag terecht kwa- s
men. H{j was. meen ik, de eerste k
Duitser van betekenis, die na de J
oorlog in ons land werkelijk wel- k
kom geheten werd. Het was eer- I
lijk verdiend.
N
Op 7 Februari herdenkt het
Doorgangshuis te Hoenderloo
vrucht van het Réveil zü'n
100-jarig bestaan. De openbare
viering daarvan zal in de nazo
mer plaats hebben. In het voor
jaar verschijnt een fraai uitge
geven gedenkboek, dat meer wil
zijn dan dat en dat een exponent
wil zijn van een eeuw christe-
lijke jeugdzorg.
tfin'jiiQioiuiiiiiniiiUiioiniJiiiiisiTinriinaiua'.a'is^iibimciuDinfliiriiJSUi&rruiaiiQiJuu)
hele K.P. in wil zien. Voor „me
vrouw Frank" zijn de jaren na de
bevrijding moeilijk geweest. Mis
schien zou haar wijze van de dingen
zien anderen tot steun kunnen zijn.
Haar als het ware tot zichzelf ge
sproken woorden richten zich tot al
len. die aanleiding hebben om hun
zorg en verdriet met de hare te ver
gelijken:
„Het klinkt misschien wonder
lijk, maar ik had die tijd niet
willen missen. Ik ben blij dat
mijn man dit werk heeft kunnen
doen en ik ben er dankbaar voor,
dat ik hem in dat werk heb kun
nen begrijpen. Natuurlijk is het
leven niet gemakkelijk nu, maar
er zijn zoveel mensen die nog
veel groter verdriet hebben ge
had. En voor mijn zoon ben ik
blij dat hij zo'n vader heeft ge
had."
r~
„Op het vasteland van
Europa hebben velen geen ver
trouwen meer in de afzonder
lijke nationale staten. Het tot
standkomen van een Europese
politieke eenheid zou hun
nieuwe hoop geven".
„Alleen een Europa,
dat economisch één
is, zal over voldoende
kracht beschikken
om de economische
vraagstukken van onze tijd tot
oplossing te brengen elke po
ging om de mens te vrijwaren
van economische onzekerheid
is tot mislukking gedoemd, nu
de Europese staten op zichzelf
te klein zijn geworden om hun
burgers economische zeker
heid te bieden".
„Wij hebben voor een goede
verdediging een verenigd
Europa nodig.... elke poging
om Europa te verdedigen kan
slechts een gemeenschappelij
ke poging zijn."
Ziehier drie redenen die voor een
verenigd Europa pleiten. Zy wer
den opgesomd door een commissie
inzake Europese samenwerking, ge
vormd vanwege de Wereldraad van
Kerken en die dezer dagen te Pa
rijs bijeen was. Van die commissie
maakten o.a. de Nederlanders dr.
C. L. Patijn en drs. Max Kohn-
stamm deel uit. Verder o.a. de
Franse oud-minister André Philip
en de Duitse oud-minister Gustav
Heinemann
De commissie bepaalde zich niet
tot bovengenoemde uitspraken, die
in hun algemeenheid gemakkelijk
door ieder onderschreven zouden
kunnen worden.
Zij was zich daarnaast wel dege
lijk van de problematiek van
de Europese éénwording bewust.
Zij gewaagde van een ernstig
dilemma waarvoor tal van Euro
pese landen zich geplaatst zien. nu
zij „tezelfdertijd hun economisch en
maatschappelijk evenwicht moeten
zien te handhaven èn tevens hun
militaire verdediging moeten op
bouwen."
-Deze iceek.
Zij noemde als voorbeelden Fran
krijk en Italië (en zij had ook Ne
derland kunnen noemen), waar de
publieke opinie zich angstig af
vraagt of de verhoogde militaire
inspanning niet zal leiden tot een
verlaging van de levensstandaard:
„inderdaad bestaat het gevaar dat
men dit niet kan vermijden endaar-
mee het politieke extremisme in de
hand werkt."
De commissie zag hierbij een be
langrijke taak voor de kerken weg
gelegd. „De kerken kunnen bijdra
gen tot een onmisbare overeen
stemming aangaande de plaats van
de mens in de samenleving; zon
der deze berust die Europese sa
menwerking niet op een duurzame,
stevige basis." Maar „tot nu toe
zijn de Europese kerken zich te
weinig van hun verantwoordelijk
heid te dien aanzien bewust ge
weest."
De commissie heeft aan de Euro
pese landen cn ook aan de Ver.
Staten van Amerika een aantal vra
gen voorgelegd. Ziehier een aantal
vragen, door haar aan de Europese
kerken gesteld:
„Hebben de Europese kerken zich
de grote lessen uit de oorlogsjaren
wel voldoende ter harte genomen,
cn vooral deze les, dat een kerk die
onbeschroomd op alle gebieden des
levens Gods wil verkondigt, de
machtige hulp van de Heilige Geest
deelachtig wordt?"
„Hebben de Europese kerken het
verstaan, dat ..het oordeel bij Gods
huis begint" en dat dit vandaag de
dag betekent, dat de kerken geoor
deeld zullen worden vanwege hun
gebrek aan daadwerkelijk evange
lisch en practisch medeleven met
de massa's in hun geestelijke en
maatschappelijke nood?"
„Hebben de Christenen in andere
landen de overtuiging van vele
Christenen in Duitsland
wel voldoende in aan
merking genomen, dat
Gods oordeel over Duits
land in 1945 in zich
houdt dat Duitsland de
wapenen niet op mag
nomen, zolang herbewapening de
terugkeer betekent van de geest van
nationaal-socialisme en militaris
me?"
„Realiseren de kerken van West-
Europa zich wel. dat zij in hun be
zorgdheid voor de Europese eenheid
wel eens kunnen vergeten, dat zij
ook jegens en voor de kerken in
Oost-Europa verantwoordelijkheid
dragen, en dat de kerken in het
Westen er dus zeer in het bizonder
naar moeten streven om alle moge
lijke geestelijke betrekkingen met
de kerken in het Oosten te hand
haven en te verstevigen?"
„Aanvaarden de Europese kerken
hun bizondere verantwoordelijkheid
voor het tot standkomen van een
gemeenschappelijk ethos (zedelijke
overtuiging), dat wil zeggen: van
een gemeenschappelijke overtuiging
aangaande 's mensen bestemming en
zijn verhouding tot de gemeenschap,
zonder welke de Europese samen
werking en de Europese eenheid
een vaste grondslag ontberen?"
Mattheus 24
Iemand vroeg mij in dit Za
terdagavondgesprek iets te
schrijven over het 25e uur Er is
al te veel geschreven over dit
boek vol van ondergangsstem
ming. En wat helpt het te
schreien over verspilde melk?
Het is te laat zegt de schrijver,
voor Europa, voor de wereld,
zelfs voor Christus te laat. Elke
discussie is dan uitgesloten, want
het is met ons gebeurd. Stoker
en machinist op de locomotief,
door het rood-onveilig sein ge
stoven met heel zijn dood ge
wicht het ravijn in stortend, dis
cussieren ook niet. Want nu is
het voor alles te laat.
De Roemeen Gheorghiu zegt
stormachtig, wat jaren geleden,
na de eerste wereldoorlog. Rai-
ner Maria Rilke dichterlijk zei:
„Want wij, waar wij voelen, ver
vluchtigen; ach wij aad'men ons
uit en weg..." Ondergangsstem
ming. Niemand leeft steeds in
dezelfde stemming. Wel leven
wij allen, ongeacht onze stem
ming, bij de werkelijkheid. B\j
wat van God gegeven is. Chris
tus, als Gods Woordvoerder con
stateert feiten als Hij zegt: „He
mel en aarde gaan voorbij, maar
mijn woorden geenszins." Wan
neer dan dat vergaan? Hij weer:
„Van die dag en dat uur weet
niemand (ook de waker Gheor
ghiu niet) dan mijn Vader al
leen." Wat moeten wij dan? Gaan
wij er onherroepelijk aan?
Zijn antwoord: „Waakt dan.
want gij iveet niet in welk uur
uw Heer komen zal." Wees be
reid, want Hij komt. En van de
ondergang maakt Hij opgang.
Wij hebben het van Hem te
verwachten, nu nog. Ook in dit
uur.
OBERMAN.
Wie In de warme zomermaanden zijn dorst lest met een koele dronk u
een van de Norton-pompen in de omgeving van Hoenderloo kan zich nau
welijks indenken, dat een eeuw geleden de weinige mensen, die In deze
streek woonden het water soms tot in verre omtrek moesten halen. Toch
was dat nodig, want bij dit Vcluwse gehucht stond in een dal slechts een
enkele ton om het regenwater op te vangen. Was de voorraad uitgeput,
dan moest men zich tevreden stellen met het slechte water uit de heide-
poelen. Vier-en-twintig gezinnen woonden er toen ds O. G. Heldring uil
Hemmen er op een voetreis, die hij samen met ds Graadt Jonckers maakte,
belandde, in hutten van heideplaggen. De enige winkelwoning was ge
deeltelijk van steen opgetrokken. De bodem was arm maar als de grond
goed zou worden bewerkt zouden rogge en aardappelen er toch een goede
kans maken, In het gesprek dat ds Heldring met de winkelierster had,
kwamen drie wensen naar voren: een put, een school cn een kerk.
genomen, m beslag genomen en nr
de oorlog hebben de Canadezen er
gehuisd. Op 29 December 1945 wer
den ze vrij gegeven Maar de druk
kerij was geheel en de smedeiij
half afgebrand. Dat was een derl
van de oorlogserfenis, want alle;
moest worden gerepareerd en op
geknapt. Daaraan is men toen met
hulp van de jongens snel begon
nen en deze zelfwerkzaamheid aar
hun eigen gebouwen heeft een
goede invloed gehad.
Ruim 250 jongens zijn er than;
ondergebracht. Bovendien zijn er
90 in gezinnen over het land ver
spreid en met de jongens die op
proef thuis zijn of voorwaardelijk
ontslagen, vragen een 400-tal de
aandacht van het personeel.
De viering van het jubileum zal
op de eigenlijke herdenkingsdag
(7 Februari) slechts in zeer intieme
kring plaats hebben. In de nazomer
volgt dan een meer publieke vie
ring.
Bijna even erg als het gebrek
aan water was het gebrek aan
goed onderwijs. De ouders konden
de kinderen niet naar Beekbergen
sturen omdat de vele zandstormen
dat te gevaarlijk maakten.
Toen ds Heldring zijn voetreis
vervolgde en de Franse Berg af
daalde hoorde hij in de geest klok
ken luiden. Hij beschouwde dit als
een profetische klank dat de kerk
er zou komen. Dank zij de pogin
gen van ds Heldring kwam in 1841
een put tot stand en groot was de
vreugde toen deze aanwinst voor
het dorpje in gebruik kon worden
genomen. Ds Heldring was zelf
aanwezig, hij putte water en hield
ter gelegenheid van deze gebeurte
nis een mooie preek.
Vijf jaar later ging een andere
wens in vervulling. Toen kon de
school worden geopend, waar
meester Gangel zijn zegenrijke ar
beid begon. Want bij lesgeven al
leen is het niet gebleven. Een jaar
later reeds nam de meester een
meisje in huis, dat uit de strafge
vangenis te Gouda was ontslagen
en dat nu weer moest worden op
gekweekt voor de maatschappij.
Na dit meisje kwamen al spoedig
meer meisjes en jongens een
schuilplaats bij meester Gangel
zoeken. Na 1848 gingen de meisjes
naar Zetten. De stroom van jon
gens, die aan de pacdagogische
zorgen van de Hoenderloose onder
wijzer werden toevertrouwd hield
echter aan in 1849 had hij 46
kinderen in huis en weldra werd
het huis van meester Gangel. te
klein. Het gevolg was dat het door
gangshuis werd gesticht, waarvan
Gangel in 1851 directeur werd. In
dat jaar telde het dorp Hoenderloo
320 inwoners, die voor het meren
deel in stenen huizen woonden. De
Stichting Hoenderloo is een vrucht
van het Réveil en haar eerste di
recteur was een man van grote
gaven, verborgen heldendom en
trouw, die naast zijn onderwijstaak
ook nog tijd vond voor ziekenbe
zoek en bijbellezingen.
Na de Kinderwetten van 1901,
die in 1905 in werking traden, is
het werk sterk gegroeid. Hoender
loo behoorde tot de eerste particu
liere instellingen die z.g. regerings
kinderen opnamen.
Steeds weer is getracht het hart
van de jongen te raken, een vriend
van hem te worden, opdat hij la-
ler met dankbaarheid aan zijn ver
blijf in Hoenderloo zou kunnen te
rug denken. Hij wordt in de stich
ting klaar gemaakt voor de maat
schappij, zodat hij daar als een
goed vakman zijn brood zal kun
nen verdienen.
In de oorlogsjaren hebben de Duit
sers de gebouwen van Hoenderloo,
die in de loop van de jaren een
steeds groter omvang hadden aan-
Bij A. XV. Bruna en Zoon verscheen
Doolhof In Texas, waarin zij die van de
prairie met schietende comboys, schur-
kerige boeven en schone maagden hon
den. hun hart kunnen ophalen. Ook in
dit Doolhof wordt weer heel wat kruit
verschoten, voordat de altijd waakzame
cowboys hun belagers op de vlucht heb
ben gejaagd. Maar voor het zover is.
moet men wel stalen zenuwen hebben,
want de spanning wordt wel tot het
uiterste opgevoerd. Hoe kan het ook an
ders. als men weet dat de schrijver
Zane Grey heet.
„Psycho-thcraple en zielszorg" heet
het boek dat dc doctoren C. W. du
Boeuff en P. C. Kuiper schreven, en dat
uitgegeven werd bij de Erven J Bijle-
vcld te Utrecht. Bijleveld heeft reeds
een hele reeks werken uitgegeven op
het gebied van psychologie en paedago-
gie. en wat w-ij er tot nu toe van zagen
geeft weinig hoop. Dit boek wil „dienst
baar zijn aan de Kerk", en jonge pre
dikanten datgene omtrent de psycho
therapie bijbrengen, wat zij moeten we-
len wanneer zij „hun huls- en zieken
bezoeken en hun catechctlsche arbeid
verrichten".
Wij vrezen het ergste, indien jonge
predikanten Inderdaad deze weg op zou
den gaan. Er zijn predikanten geweest,
met name ln Duitsland, die het ver
brachten in de psycho-analyse cn tal
van succesrijke analyses verrichten
Maar een mengsel van zielzorg zoals d«
predikant die voor zijn rekening dient
te nemen, en psycho-therapie zoals de
analiticus die verricht, kan slechts fa
taal zgn. In 6tede van een strenge
scheiding te bevorderen werkt dit boek
de verstrengeling ln de hand.
Van Johan Fabriclus verscheen ln de
..Leeuwen-serie"' de vierde druk van
„Leeuwen hongeren In Napels". Boei
end vertelt Fabricius in deze roman
over een circus, dat gedwongen wordt
zijn levende have te verkopen, nvc:
Saul, de leeuwentemmer, die een bitte
re strijd voert om zijn leeuwen in bet|
door d© honger geteisterde Napels ln
leven te houden en die tenslotte, door
uiterste nood gedreven, een contact
tekent voor een pompeuze Amerikaans',
show.
Het Is een dynamisch en ln uits:c"|
kende verteltrant geschreven boek, da'
verscheen by H P Leopolds Uitgever:
mij. N.V. te 's Gravenhage.
