Spanning tussen artistieke
elite en massasmaak
[Amerikaanse diplomaten achten
kans op oorlog in 1951 gering
Kermisklanken op een
Utrechtse zolder
Waarde
staat
leugen-ontdekker
Parkeermeters kunnen
bewakers vervangen
nog
niet vast
Balkan nog steeds kruitvat van Europa
ICommunisten hebben nog te veel
belang bij rust
I Nieuw voorstel in
Kasjmir-conflict
Drie jongelui bouwen in vrije
tijda m usem en ts bedrijf
toe
Drie arrestanten
uitgebroken
Loodgieter schrijft
dreigbrieven
M rsl
i m
m
H
r
H. A. Gomperts
L
Vrijdag 23 Februari 1951
DE vraag, of een derde wereldoorlog vroeg of laat zal uit
breken, houdt in de gehele wereld de gemoederen bezig.
|De ogen van vele millioenen mensen zijn gericht op Moskou,
Iwant daar en daar alleen ligt de beslissing.
Het is in dit verband van belang op ruimere wijze kennis te
Ir.emen van de besprekingen, die dezer dagen zijn gevoerd tus-
lien de Amerikaanse diplomaten, die hun standplaats hebben
Inde landen achter het ijzeren gordijn. De vertegenwoordigers
Ivan de Verenigde Staten in de Sowjet-Unie, Polen, Tsjecho-
[jlowakije, Hongarije en Roemenië kwamen in Parijs bijeen,
ivaar zij over hun bevindingen rapport uitbrachten aan de
lAmerikaanse onderminister van Buitenlandse Zaken voor
Europese kwesties, George W. Perkins. De heer Perkins is na
ten bezoek aan Belgrado naar Washington teruggekeerd met
lie overtuiging, hem bijgebracht door zijn diplomaten, dat een
Toorlog in de naaste toekomst onwaarschijnlijk is.
Joegoslavië in liet
brandpunt
JATUURLIJK hebben de Ameri
kaanse vertegenwoordigers dit
im .sche standpunt met de fei-
moeten toelichten. Zij hebben
lit uitvoerig en met kennis van za-
Jen gedaan. Aan de hand van arti-
lelen in de „New York Herald
Tribune" en de „Monde" zul-
l?n wij trachten de door de diplo
maten der Ver. Staten aangevoerde
Iprnerkingon zo getrouw mogelijk
leer te geven.
I Eensgezind waren zij de mening
egedaan. dat wanneer er een oor-
g in Europa zou losbarsten, deze
|itsluitend een gevolg zou zijn van
aanval der Russische satelliet-
landen op Joegoslavië. Het is een
t, dat deze satellieten- hun bev/a-
ïing de laatste tijd aanzienlijk
lebben opgevoerd. Men mag gerust
lannemen. dat de legers en grens-
achten van Hongarije, Roemenië
Bulgarije, landen die aan Joego-
Javië grenzen, tweemaal zo groot
als is toegestaan in de vredes-
lérdragen van 1947.
1 Samen hebben zij ongeveer 600.000
|an onder de wapenen, terwijl de
ihattingen voor Polen en Tsjecho-
Éov skije resp. 130 000 en 130.000 man
gelopen. De strijdmachten van de
vjet-Unie zelf belopen 4.050.000
f in. van wie 2.500.000 in het leger,
BOOOO bij de marine, 550 000 bij de
Ichtmacht en 400.000 bij de speciale
jeiligheidstroepen. Dit ziet er in-
lerdaad zee* gevaarlijk uit. des te
lovaarlijkcr. wanneer men weet,
lat Joegoslavië gebrek heeft aan
fodern oorlogsmaterieel en daar-
i een beroep op de Amerikaanse
i:ering heeft gedaan.
WAAROM NIET?
)\T d diplomaten der Ver. Sta
ten desalniettemin geen aan-
op Joegoslavië verwachten,
fotiveren zij als volgt:
sT DE EERSTE PLAATS, zo be
en zij, kan men de gevechts-
irde van de satellietlegers niet
>0R aanslaan. Het moreel is niet
oed Een van de diplomaten for-
|ulccrde het als volgt: ..Zij zou-
i hard vechten om hun haardste
le te beschermen, maar in een
lanvalsleger zouden zij waarschijn-
|k slechts als ruimtevulling dienst
Hoewel hun militaire urt-
iisting vrij goed wordt genoemd,
lordt veel er van door het Sowjet-
|?er als verouderd beschouwd.
lDaarbij komt dat de satellietle-
f.~s verzwakt zijn door politieke
leveringen. In sommige van deze le
ft's zijn de vooroorlogse officieren
lilangs weggewerkt, in andere is 't
luveringsproces nog in volle gang.
Ie structuur van deze legers is niet
labiel als gevolg van deze verande-
ftngen, vooral daar de vooroorlogse
■ficieren vaak zijn vervangen doel
ieden die meer verstand van poli-
lek dan -ran militaire strategie
lebben.
|IN DE TWEEDE PLAATS, aldus
Amerikaanse diplomaten, zou
fn oorlog deze lente of zomer de
fgsten, waarnaar reikhalzend
lordt uitgezien vernietigen. De
lalkanlandcn hebben het vorig jaar
j'eden onder een enorme droogte,
■ooral aan aardappelen en graan
lerste veel gebrek. De graanvoor-
LAKE SUCCESS Engeland en
Imerika hebben nieuwe voorstellen
pdaan ter beëindiging van het
fans drie jaar oude geschil tussen
fcdia en Pakistan over Kasjmir.
|w dienden gisteren bij de Veilig-
fidsraad een resolutie in. waarin
'rdt voorgesteld de benoeming
in eeh nieuwe vertegenwoordiger
hr V.N.. die ontwapening van Kasj-
|>ir moet bewerkstelligen en plan-
fn moet indienen voor een vrij en
fpartiidig plebisciet over zijn toe-
fmst. Deze vertegenwoordiger zou
f' Owen Dixon, de Australische ju-
,:£- opvolgen, die het vorig jaar
lpldde, dat hij in zijn missie van
|emiddelaar in het geschil niet was
E^laagd.
IIRM1S IN VOGEL
VLUCHT. Dit is maar
gedeelte van het
Muerlichtê dorp van
l^etbanen, wondcr-
l 'tcn, draaimolens en
"tobanen.
uitzichten voor 1951 zijn goed, maar,
zo oordeelt men, de communistische
leiders zouden liever zien dat de
rantsoenerinpsmaatregelen kunnen
worden opgeheven en de prijzen
verlaagd dan zich te storten in een
militair avontuur, waarvan de uit
komst niet vaststaat.
Daarbij komt dat de apathie on
der de boeren groeiende is. Vaak
moesten soldaten gestuurd worden i
naar de landbouwgebieden om pro
testacties der boeren de kop in te
drukken.
IN DE DERDE PLAATS is ook
de industrie der Oosteuropese lan
den veel te weinig stabiel om te
kunnen concurreren met de Wester
se industrie op oorlogspeil. Over de
uitvoering der verschillende plan- j
nen tot opvoering van de industri-
clc kracht, zijn de communistische
leiders weinig tevreden.
De conclusie der Amerikaan
se diplomaten is dan ook de
volgende: Vrede en een goede
oogst in 1951 zullen de commu-
nistische leiders de beste kans
geven om de steun te winnen
van de bevolking, waarnaar
zij ijverig streven. Zien zij kans
de rantsoenering op .te heffen
en de prijzen te drukken, dan
zal dit streven wellicht met
succes worden bekroond. Daar
om, aldus deze diplomaten, is
de kans op een oorlog in 1951
gering.
De Balkan is deze zomer door een
droogte geteisterd, die grote ge
bieden aan hongersnood heeft
prijs gegeven. Amerikaanse diplo
matieke vertegenwoordigers ach
ter het IJzeren Gordijn zien in dit
feit een goede grond voor hun
veronderstelling, dat de Sowjets
dit voorjaar geen gewapend con
flict tegen Joego-Slavië zullen
ontketenen. Ook Joego-Slavië zelf
heeft zeer van de droogte te lij
den gehad, maar het land van
maarschalk Tito is met levensmid
delen geholpen door de Amerika
nen. Op de foto ziet men een lid
van een Amerikaanse commissie
van onderzoek in gesprek met
drie Servische boerenvrouwen op
een door de droogte half verdorde
akker.
(Van een onzer verslaggevers)
Wanneer de avond is geval
len en het op andere zolders zo
aardedonker wordt, dat de
muizen zich er veilig wanen,
gloeien onder de dakbinten
van het huis Lombokstraat 46
AMSTERDAM. Drie arrestan
ten, die m het Huis van Bewaring
aan de Lcvantkade te Amsterdam
verbleven, zijn Woensdagmiddag
ontsnapt. Een van hen, een bekend
brandkasten-kraker, moet in het
bezit zijn geweest van een goed
ijzerzaagje en heeft in de tien mi
nuten, dat de bewaarder die toe
zicht hield even in een nabijgele
gen badkamer moest zijn, kans ge
zien een ijzeren tralie door te za
gen en zo in de tuin te komen.
Een bewaarder op de bovenver
dieping zag hen. maar hield hen
voor bootwerkers, omdat zij zich
op de kleermakerij tamelijk goed
\an burgerkleding hadden weten
te voorzien Toen hij ze over de
muur zag klimmen, sloeg hij alarm.
1 Het drietal wist echter de vrijheid
I te bet eiken Een van hen heeft zich
I echter weer aangemeld.
Utrechtse recherche
voorkomt afpersing
(Van onze correspondent)
VENLO Enige weken geleden
ontving de Vcnlonaar W. een ano
nieme brief, vergezeld van een ge
deelte van een zeer compromitterend
geschrift. De afzender dreigde de
21-jarige dochter van de Vcnlonaar
met name in deze vuilschrijverij te
noemen en het geschrift, verlucht
met de nodige foto's, te zenden aan
bekenden, relaties en familieleden
van W., tenzij hij vóór een bepaalde
datum een bedrag van 1500zou
deponeren in een bepaald café te
Utrecht.
Dit geld zou hij dan in een leeg
Purol-doosje van 40 cent moeten
doen, de randen hiervan met vase
line dichtsmeren en het hele geval
deponeren in het waterreservoir van
een W.C. in eerdergenoemd café.
Uitdrukkelijk werd W. aangera-
dej. de politie niet in deze zaak te
mengen, aangezien hij. volgens het
schrijven, met een goed georgani
seerde ..bende" te doen had en de
afzender over goede relaties bij de
..rccherge'' <zo stond het er!) be
schikte. In dit geval zou do wraak
geweldig zijn. Alles dus a la Chi
cago.
W. stoorde zich hier echter niet
aan en stelde de Venlose politie met
een en ander in kennis. De politie
te Utrecht werd in de zaak gemoeid
en wist na knap speurderswerk de
dader, de 26-jarige J. van A., uit Cu-
lemborg. te arreste en.
Het bleek, dat een familie elders
ln het land eenzelfde brief had ont
vangen en beide betrokken meisjes
op een kostschool waren geweest,
waar de loodgieter toen werkte.
Door deze omstandigheid was hij de
adressen van de meisjes te weten
gekomen.
VELE AVONDEN in de weck
zijn de kermisbouwers op hun
zolder bezig. Hier ziet u ze bezig
aan de bedieningswagens. V.l.n.r.
Krijn Uiterwijk, Bertus Dage en
Cor Dage.
vighcid dankt aan bouten en moe
ren. „Daardoor kunnen we de hele
boel uit elkaar nemen", vertel. Ber-
overal electrische lampjes aan. lus ons." en in de vrachtauto's ia-
TTv, ,-o i den. We hebben er alle drie een
En de hele ruimte IS er dan ^e]e karaVaan van, voor ieder van i
vervuld van een geruis en een ons in verschillende kleuren ge-
J ggjlaten,
ALS AUTOS NIET RIJDEN...
Normale betaling in plaats van
onsympathiek fooienstelsel
(Van een medewerker)
Iedere automobilist, die met zijn vervoermiddel niet alleen
in de pittoreske sleuven van onze Nederlandse grote steden
wil binnendringen, maar daar bovendien ook nog wenst te
parkeren, heeft zonder mankeren de ervaring opgedaan, dat op
dat moment een auto eerder last en een blok aan het been is
dan een nuttige uitvinding waarmee de techniek de twintigste-
eeuwers heeft gezegend.
Het is nu eenmaal zo, dat elke
grote stad zwaar tobt met het par-
i keer-probleem en de schaarse pun-
i ten, waar een goed plaatsje gevon
den kan worden, dikwijls nog het
I heiligdom blijkt te zijn van ccn bc-
waker, die u zwaaiend als een tor-
j reador opvangt, een fraai, doch mi-
1 nicm stukje drukwerk overhandigt
en pas weer tegen het ogenblik van
vei trek opduikt om ijlings een al of
niet vastgesteld bedrag door 't por-
tierraampje in ontvangst te nemen.
Voor de goede orde voegen we er
maar meteen aan toe. dat er inder
daad bewakers zijn, die uw bezit te
gen diefstal en inbraak te vuur en
te zwaard zullen verdedigen, maar
helaas klinkt uit de autovakpers
met eentonige regelmaat de klacht,
dat het merendeel dier functionaris
sen hun positie slechts schijnen te
gebruiken om de eerstgenoemde
handeling en de laatste vooral de
laatste, met bewonderenswaardige
plichtsgetrouwheid te volvoeren,
maar zich in de periode daartussen
net zoveel om de vierwielers be
kommeren als stonden ze honderd
kilometers verderop.
Strepen en automaten
Omdat critiek in deze kwestie al
I heel gemakkelijk is. laten we er dan
ook direct ccn hint op volgen waar-
I aan o.a. het met auto's en parkcer-
problemen opgestopte Canada ons
j helpt. De autoriteiten van Edmon
ton. een stad met 760.000 inwoners
in de staat Alberta, zaten dan mis-
schien niet met de problemen van
I eeuwen oude stadsdelen en te nau-
we straten, maar daartegenover rij
den er zoveel auto's rond. dat liet
wegvallen van de eerste moeilijk
heden hun aj heel weinig gaf.
Om enige orde te brengen in de
parkcerchaos deden zij, wat hier ook
wel gedaan wordt, zij lieten strepen
op de straten aanbrengen, schuin of
rechthoekig op de stoepranden en
bepaalden, dat in die straten alles
i geparkeerd mocht worden Toen
men zover was. vermeed men keu-
j rig de kans op complicaties en stel
de geen bewakers aan die echter op
een manier vervangen werden, wel
ke toch geld in het gemeentelaadje
doet vloeien.
Bij elke parkeerruimte plaatste
I men een automatische parkeermetcr
van plm. 120 m hoog. waarin de
Chauffeur een bedragje kwijt kan.
en dat er ook in moet doen. al naar
gelang de tijd. die hij voor het ge
bruiken van het vak denkt te ge-
Arnhemse Hof gelast nieuw onderzoek in
zaak ran Groesbeekse wachtmeester
(Van ccn speciale verslaggever)
ARNHEM. Of de waarde van het onderzoek met de leugen-ontdekker
(Lic-detcctor) door de Nederlandse rechtspraak wordt erkend is gister
morgen nog niet komen vast tc staan. Het Arnhemse Gerechtshof onder
presidium van Mr. Baron de Vos van Stecmvgk heeft in de zaak tegen de
wegens diefstal tot anderhalf ja3r gevangenisstraf veroordeelde wacht
meester der Marechaussee tc Grocsbcek. die van de zijde der verdediging
met een dergelijk clectriscb apparaat was onderzocht, vanmorgen slechts
wat al die ratelende, bewegen- welke de stroom wordt geleid naar ccn voorlopige uitspraak gegeven.
a. jI de electro-motoren, die het rnecha- Cn»-afc aic 7iin mpninc 1
nick van de apparaten in werking
brengen en houden, en naar de trit-
geroezemoes, die het muizen-1 schilderd." Nee, de jongens
iii*. als op een echte kermis, over hun
gespuis in Z n schuilplaatsen de eigendomsrecht geen onzekerheid
schrik op het lijf jagen. MlS- bestaan Op elke tent en baan staat
schien zouden de diertie*; niet 1 strakke letters dc naam van de
zouaen ae diertjes niet spul,ebaas tc lcacn. Ze bezitten ook
ZO bang Zijn, als ze begrepen elk een eigen bcdieningswagerf, via
de, glinsterende dingen waren.
Want wat een plezier zou een
simpele muis niet op een miniatuur
kermis kunnen beleven! De drie
jongelui, die er lange tijd al hun
vrije tijd aan besteedden en een
flink gedeelte van hun loon. zouden
nog meer vreugde van hun werk
hebben. Maar muizeh zijn nu een
maal niet met rede begaafd en de
enige wezens, die zich met de draai
molens, raketbanen, cakewalks en
autobanen vermaken, zijn dus1 men
sen! Die scheppen er trouwens al
een groot behagen in om er alleen
I ring irekt" Heus, de muizen moe-
1 ten dat buitenkansje toch censwaar-
sen kleine lampjes, waaraan de zol
der op zo n avond een goed deel zijn
luister dankt.
Als ze een voor een aan flitsen,
hun heldergeel licht in het Zilver
kleurig metaal glinstert en de kleu
ren verdiept dan l.jkt de zolder
wel wat op het Vreeburg, wanneer
Utrecht daar eens kermis houdt
Alleen: deze is goedkoper, want de
meeste ritten kosten blijkens dc op
schriften maar een kwartje. Op de
autobaan lezen wij zelfs: „Een rit
maar naar te kijken om steeds weer firatiS, wannet- u de kwast van de
verrukt vast te stellen dat het nèt rinp .rekt" Heus de muizen moe-
echt is.
Bertus Dage. 22 jaar oud. is ei
mee begonnen. Vier en half jaai ge- j
leden, vertelt hij, zaagde hij het
eerste plankje en knipte hij he! eer- j
ste stukje karton voor zijn violijk
gekleurde zweefmolen, die nu in
het uiterste hoekje van dc zolder I
staat en schuil gaat achter de ove
rige paleizen van plezier in dit
kleine kermisdorp. Want m de loop
der jaren knutselde hij er nog heel
wat bij, geholpen door Krijn Uiter- j
wijk, de zeventienjarige broer van
zijn verloofde, en zijn een jaar
oudere eigen broer Cor Dage Hun
trots zijn dc twee Karimata s Zelf
sneden ze de reepjes aluminium,
waarvan dc dubbele raderen zijn
gemaakt Tientallen, honderden sne
den ze er. zodat hun handen er ten-
Het hof sprak als zijn mening uit.
dat het onderzoek (van de zijde der
Justitie) in deze zaak niet volledig
was geweest en gelastte een nader
onderzoek door de psychiater Dr. Mr.
Baan te Utrecht naar de geestvermo
gens van de verdachte. Hij moet
voorts samen met een psycholoog de
waarde onderzoeken van de nadere
verklaring van de verdachte d.d. 17
verdachte af na het onderzoek met de
leugenontdekkcr. Zij behelsde de
aanvulling op vorige verklaringen,
waartoe de verdachte door dit onder
zoek werd gebracht en die op deze
strafzaak een geheel nieuw licht
heeft geworpen. Dit onderzoek en
het commentaar daarop van psychia
ter en psycholoog is vastgelegd in de
stukken, die het hof verder in zijn
Januari, beschouwd in het licht van voorlopige uitspraak noemt. Dc be-
hetgeen overigens uit de stukken be- I slissing van het gerechtshof komt dus
treffende deze zaak blijkt. I hierop neer, dat het thans door een
De leugenontdekker wordt in deze
voorlopige uitspraak niet genoemd
maar de invloed die het onderzoek
met dit aparaat op deze beslissing
\an het gerechtshof heeft is duide
lijk. De genoemde „nadere verkla
ring tegenover de politie" legde de
'I
van zijn zijde aangewezen psychiater
en psycholoog de waarde der resul- i
taten van het door de verdediger in
gestelde onderzoek zal laten lesten
m.a.w. de juistheid zal laten onder
zoeken van wat dooi de leugenont- j
dekker aan het licht is gebracht.
Dc parkeerautomaat. In talloze
buitenlandse steden een nuttig
hulpmiddel, dat zich reeds jaren
geleden burgerrecht heeft ver
worven.
Dc kop van ccn Amerikaanse,
elcctrisch-automatischc parkeer
metcr. De wijzer staat hier nog
op 35 minuten en het rode
schijfje houdt zich voorlopig
koest
bruiken. Bijvoorbeeld vijf cent voor
een uur. een cent voor tien minuten
enzovoorts. Net als op een weeg
schaal geeft 'n wijzer op een schaal
de tijdsgctallcn aan en is het munt
stuk eenmaal gevallen, dan draait
men aan een knop en een rood
schijfje, m het midden van de auto
maat. valt naar beneden, terwijl de
wijzer begint te lopen en langzaam
naar hot maximum, zestig minuten,
opschuift.
Verraderlijke schijf
Nadat een uur. of nadat het aan
tal gewenste en betaalde minuten
verstreken is. springt de wijzer te
rug op nul en is het rode plaatje
weer zichtbaar, als waarschuwing
voor elke politieman, dat er op de
een of arrdere manier „zwart" ge
parkeerd wordt Er zit trouwens bij
dat rode schijfje nog een foefj«\
want het begint pas weer tc stijgen
na afloop van de betaalde parkoer-
periode en toert over dc reis naar
het hoogste punt precies een half
uur.
Zo is het een agent dus meteen
mogelijk te schatten, hoe lang er al
zonder betalen werd gestaan en,
heeft het schijfje zijn uitgangspunt
reeds bereikt, dan kan hij zonder
twijfelen aannemen, dat er nf lan
ger dan een half uur of helemaal
zonder betalen geparkeerd is. Na
tuurlijk wordt het auto-nummer
netjes genoteerd en als de automobi
list weer terugkomt vindt hij een
papiertje op de ruit met beleefd
verzoek 50 (dollar)cent te betalen
op het aangegeven adres binnen 43
uur. Doet hij het niet. dan kan cr
een boete van maximaal drie dollar
volgen en blijft de man laks dan is
men er als de kippen bij hem voor
zekere tijd zijn rijbewijs af te ne
men Trouwens, met die straf is men
ook bij andere verkeersdelicten aan
de overkant van dc Oceaan veel
vlotter dan hier.
Hot komt ons voor, dat ook in ons
land bij dergelijke automaten in
vee] gevallen meer baat gevonden
zou worden dan bij het huidige stel
sel van bewakers en niet steeds
vastgestelde parkeerprijzen. Het
gaat cr maar Om of cr een spits
man is, die Nederland aan een der
gelijke automaat van eigen fabri
kaat kan helpen cn of dc gemeente
lijke autoriteiten bereid ziin bij een
proef op dit gebied een handje tc
helpen. In Edmonton werken dc
parkeerautomaten van 3 uur 's-mor-
gens tot 6 uur in de middag, maar
al is daarvoor en daarna het par
keren in de vakken kosfeloos. toch
heeft de ervaring geleerd, dat de
aanschaffingskostcn er binnen kor
te tijd uit waren.
ET LIJKT ONS NtlTTIG om de aandacht
tc vestigen op
Volk en Dichterschapvan dr Tj. IV. R. dc Haan
(over de verhouding tussen volkscultuur cn officiële literatuurver
schenen bij Van Gorcum tc Assen (f 5,90), omdat deze studie recht
streeks verband houdt met hetgeen men het „kernprobleem" van onze
trouwens de hele kermis haar ste-
slotte van gingen bloeden. i
De stukjes zijn niet aan elkaar cultuur zou kunnen noemen: dc spanning die er bestaat tussen artis-
gesoldeerd doch geschroefd, zoals smaak van dc massa. Het is het probleem waaraan
ccn letterkundige evenmin voorbij kan gaan als een socioloog of ccn
politicus. Het is het probleem dat blijft bestaan als dc politieke pro
blemen zijn opgelost.
Indien de vrede en de sociale ze
kerheid inderdaad zouden zijn ver
wezenlijkt. dan komt de inhoud van
het menselijk beslaan, hetgeen
men tegenwoordig ook wel de
..vrije-tijdsbesteding" noemt pas
goed aan de orde. Het is het pro
bleem van volk en cultuur, waar
van deze schrijver enige elementen
behandelt. Enige, want het lijkt mij,
dat hij een paar belangrijke ervan
over het hoofd ziet.
Dr de Haan maak' de indruk van
een „verlicht folklorist'1 te zijn Hij
legt zijn oor te luisteren bij een
voudige mensen, voornamelijk plat
telanders in Groningen en Fries
land cn hg tekent op wat er onder
hen leeft in liederen, zegswijzen,
sagen en legenden. Maar hij is
meer dan een enthousiast verzame
laar van deze vaak interessante
stof. Hij is ook een nuchter en cri-
tisch speurder naar de herkomst er
van en zo komt hij menigmaal tot
amusante ontdekkingen omtrent de
evenmin oude als anonieme origine
van sommige „overleveringen", die
door andere folkloristen als oer
oude volkskunst zijn aangeprezen.
I Zo blijkt het spookverhaal over
1 Mooi-Ann van het kasteel Biljoen
i bij Velp. dat men in verschillende
sagenboeken vindt een verzinsel
i van Mark Prager Lindo. ook bc-
I kend als de oude heer Smits, die
met dit verhaaltje in 1840 naar de
I gunsten dong van een zekere Jo-
j hanna Nijhoff uit Arnhem.
Een van de verdiensten van dit
boek is de correctie op de klakke
loze verheerlijking van wat „het
volk" cultureel presteert Meerma-
len zijn bepaalde persoonlijkheden
als auteurs van overleveringen aan
te wijzen en in le gevallen waarin
dat niet kan. is het nog niet nodig
„het volk" of een bepaalde gemeen
schap als origine te veronderstellen.
Ook in de pittoreske klederdrach
ten merkt dr de Haan op. heeft men
vaak te maken met resten van een
j bepaalde stadsmode uit de vorige
I eeuw. Inheems-plattelands zijn ze
evenmin als de klompen die uit
Frankrijk overgenomen schijnen te
zijn.
Het populaire genre telde vaak
meer bewonderaars onder de ont
wikkelden dan bij hot volk zelf.
getuige ook de literaire invloed van
vervalsingen als Macpherson's Os-
sian, die de romantiek op haar
naam heeft staan. Dr de Haan
maakt in dit verband ook melding
van onze nationale falsificatie, het
Oera Linda Bok dat door sommigen
nog steeds voor echt versleten
wordt Het oudste deel cr van zou
in de zesde eeuw vóór Christus ge
schreven zijn Het behandelt de
Friese geschiedenis sinds de zes
tiende eeuw vóór Christus. Volgens
deze fantastische kroniek zou het
oude Griekenland ontstaan zijn uit
een Friese kolonie. Odysseus1 gast
vrouw Calypso zou op Walcheren
gewoond hebben onder de naam
Ka-lip (waarschijnlijk dus een Ka
met een geprononceerde lip), ter
wijl de naam van de god Neptunus
een verbastering zou wezen van
een Friese hoofdman Tounis in de
wandeling ..Neef Teunis" genoemd
Deze baarlijke nonsens werd in 1933
nog als een Germaanse bijbel door
prpf. Hermann Wirtb aan het volk
van Hitier aangeboden, een ad ab-
surdum gevoerde demonstratie van
de hysterie, waartoe het begrip „ou
de volkskunst" soms leiden kan
Ik vermeld het Oera Linda docu
ment iets uitvoeriger, omdat ik te
vens melding wil maken van een
nieuwe publicatie.
die dezer dagen bij Van Dis-
hoeck te Bussum het licht zag
van de hand van de heer E.
Molenaar.
„Het geheimzinnige handschrift
van dc familie Over dc Linden",
dat het wonderlijke opduiken van
het oud-Friese manuscript in het
midden van de vorige eeuw op
nieuw belicht cn waarin de brief
wisseling van Cornelis Over de
Linden, de Hcldersc marinewerf
baas, cn mensen als dr Eclco Ver
wijs en dr J. G. Ottema van het
Friese Genootschap Is afgedrukt.
Tenzij men zou aannemen, dat al
deze brieven ook vervalst zijn, wat
uitgesloten lijkt, dan zou deze cor
respondentie in elk geval aantonen,
dat Verwijs en Over de Linden die
LITERAIRE KRONIEK
door
aak voor de vervalsers worden
gehouden, look dr Dc Haan noemi
Verwijs maar hij associeert hem
met.Frangois Haverschmidt Piet
Paaltjes) volkomen te goeder trouw
zijn geweest. Het hoofdargument
tegen de echtheid blijft evenwel de
kolderieke inhoud, die de hand van
een grappenmaker verraadt, die
een loopje heeft willen nemen met
de „Frisiomanie"' die reeds de vo
rige eeuw begon te woeden, één
van de meest breidcloze excessen
van romantische volksverhccrlij-
king, waarvoor een nuchtere onder
zoeker als dr De Haan gelukkig
niet vatbaar is.
Om nu tot zijn boek terug te ke
ren: over de waarde voor dc cul
tuur van dc onder het volk levende
kunst, ook al stamt deze oorspron-
j kelijk van individuele schrijvers.
I zegt hij vele behartigenswaardige
dingen Wat het volk overneemt en
behoudt, heeft altijd kwaliteiten
waarvan de schrijver leren kan.
Volkomen terecht vestigt dr De
Haan er de aandacht op, dat de
j tegenstelling volkskunst-elitekunst,
niet van de laatste tijd dateert.
I maar reeds in de middeleeuwen bc-
I stond om van andere culturen
I zoals de Hellenistische, nog te zwij-
j gen. Er was een kunst voor de ho
ven cn de kastelen en er was <t
I éen voor het volk. Er is een wissel-
I werking maar toch ook een-blij-
I vende verscheidenheid. Men zou er
aan toe kunnen voegen, dat de
elitekunst voordurend vertraagd
j doorsiepelt naar de volkskunst. De
„duisterheid" van de elitekunst is
misschien grotendeels een vooroor
deel van het volk. dal juist ge
wend raakt aan de elitekunst van
een voorbije periode. Een bezwaar
tegen dr De Haan's beschouwingen
is dat hij zelf slachtoffer blijkt te
zijn van dit gezichtsbedrog en be
denkingen formuleert tegen dc „ab-
I stracties en abnormaliteiten" van
moderne litaratuur, die ontoeganke-
1 lijk zijn voor het volk, zoals re-
naissance-literatuur en romantiek
ook ontoegankelijk waren, totdat zij
I doorsiepelden. De psycho-analyse is
vandaag al blijkens films en dctrc-
tive-romans tot het volk doorge
drongen en zo zullen dc „abnorma
liteiten" cn de „ego-centrische be
schouwingen" waarvoor men nog
zo kopschuw is. morgen ook wel
gepopulariseerd zijn.
Mijn tweede bezwaar is dat de
schrijver geen rekening houdt met
het massa-element dat zich tussen
volkskunst en elitekunst heeft ge
schoven en dat beide bedreigt. De
kolossale amusements-industrie, die
de smaak, niet van h^t volk, maar
van de halfontwikkeldcn, de
„middle-brows" doet zegevieren is
een nieuw element, waarmee dr De
Haan's analyse geen rekening houdt.
Wat 't onderscheid is tussen volks
kunst en smaakbedervende pseudo-
kunst oftewel ..kitsch" komen wij
uit zijn boek niet te weten. Of is
hij van mening, dat „kitsch" een op
gezichtsbedrog berustend vooroor
deel is van de elite en van de
snobs? Daar zou iets voor te zeg
gen zijn, maar het zou dan eerst
gezegd moeten worden.
