Forse knuisten ontrukken
nieuw land
li aan de zee
VIER STUKJES DIJK:
OOSTERPOLDER
En hoe denkt men er
nu over in de oude
Zuiderzeestadjes
Op MANNENEILAND mag men geen
hoge eisen stellen
toekomstig centrum van
Hard, maar gezond
leven in de klei - W.
Zaterdag 3 November 1951
NIET IEDERS WERK, maar
zeer belangrijk is het opspui
ten van het zandlichaam aan
de Meerdijk in de Oosterpol
der (perceel P).
XJET is nu bijna twee jaar
-*■ geleden, dat het werk be
gon aan een nieuwe Neder
landse polder: de Oosterpol
der, die de helft was van de
oorspronkelijk bedoelde Zuid-Oost-polder. Twee jaar al heb
ben duizenden mensen onder vaak moeilijke omstandigheden
gewerkt aan een project, dat eigenlijk te weinig belangstelling
ondervindt van het Nederlandse publiek.
„Er zijn al zoveel polders gemaakt. Dat is toch zeker niets
nieuws meer?" kan men horen. Maar wie de mensen daar aan
het werk ziet, beseft dat in elk werk van een dergelijke om
vang „nieuws" zit. Dat het iets zo groots en grootscheeps is,
dat het veel belangstelling verdient. Een van onze verslag
gevers trok er met een fotograaf naar toe en beschreef zijn
indrukken op deze pagina.
IN de herfst van 1940 viel de
Noord-Oostpolder droog. Er
werd geen ruchtbaarheid aan
gegeven, omdat men de be
zetters buiten het hele werk
wilde houden. Maar het eerste mrffr
IJsselmeer-polder project was
klaar. De oorlog hield een on-
middellijk beginnen aan de vol-
gende polder tegen. En ook na
de bevrijding duurde het nog
enkele jaren. In 1949 begon de
arbeid aan de Oosterpolder, w
dat wil zeggen: aan het Noor-
delijk gedeelte ven de Zuid-
Oostpolder, die men oorspron- i - vw
kelijk als één geheel had willen
maken. Deze oplossing werd
goedkoper geacht. Men zette
zich aan het maken van negen
tig kilometer dijk. Heel zake
lijk berekent men: gemiddeld
vijftien kilometer per jaar. Ten
slotte een jaar droogmalen; dat
is dus zeven jaar. Goed, in 1956,
tegen het eind van het jaar is
de hele Oosterpolder klaar om
er te gaan ontginnen.
Twee jaar is men nu onderweg
met de polderaanleg. Twee Jaar van
hard werken, behalve dan. dat in
het eerste deel van dit jaar op
twee van de vier stukken dijk, waar
men op het ogenblik aan werkt, de
voortgang zes maanden is gestuit
door interne moeilijkheden bij een
aannemersbedrijf. Ér kon echter, S
dank zij het mooie herfstweer, met
bijna verdubbelde spoed doorge-
werkt worden. Nu, begin December,
begint het werk van nieuw land
winnen op een (tijdelijk) eind te
LANGZAAM en statig vaart
de vissersboot de hanen uit.
Het lijkt of het scheepje de ein
der tegemoet gaat De zee (voor
de visser is het Usselmeer nog
altijd de zee) is spiegelglad en
toch zijn de zeilen gebold: ideaal
weer. Maar het kan ook anders
zijn. Het kan spoken op het
IJsselmeer en dan zijn de nach
ten lang en bang voor de vissers
in hun nietige scheepjes. Dan
giert de wind over het kokende
water naar het land en veegt
daar de daken en de straten
schoon in de stadjes, waar vrou
wen en kinderen wakker liggen
en angstig luisteren naar het
staan van de golven tegen de
dijk.
(Van een onzer verslaggevers)
POLDERJONGENS, steenzetters,
schippers, sjouwers, machinis
ten en talloze anderen werken in
liet IJsselmeer aan de aanleg van
de nieuwe Oosterpolder. Maar ook
in Den Haag wordt daaraan ge
werkt. Daar staat een groot ge
bouw aan het Sweelinckplein. waar
de hele polder in theorie wordt
aangelegd.
Daar zit bijvoorbeeld mej. E. F.
van den Ban. stedebouwkundige
bij de Dienst Zuiderzeewerken, de
enige vrouw in Nederland, die dit
soort werk doet. Zij weet, dat de
polder nog verre van klaar is,
maar als ze eenmaal aan het werk
gaat, dan is haar eerste stelling,
dat de polder wél klaar is. En dan
beslist zij, dat er behalve „Flevo-
stad" nog een andere vrij belang
rijke plaats in de nieuwe polder
zal moeten komen. Elk landbouw
kundig gebied heeft nu eenmaal op
gezette afstanden zijn centra no
dig; centra voor winkels en scho
len en kerken en ontspanning. Men
heeft berekend, dat Flevostad al
léén deze rol niet voor de gehele
Oosterpolder zal kunnen vervullen.
Daarvoor moet het kleinere dorp
komen, „ongeveer ter grootte en
met de functie in het polderleven,
van bijvoorbeeld Schagen in Noord-
Holland".
De „invoer" van mensen zal weer
strikt worden geregeld. Men wil in
de nieuwe polders bij voorkeur
jonge mensen hebben, die de capa
citeiten hebben de betrekkelijk
(Van onze correspondent)
HARDERWIJK. Er is een tijd geweest dat was in de dagen
toen door het dichten van het laatste gat m de Vlicter de afsluiting
een feit werd. dat de vissers van Harderwijk, Elburg en Spakenburg
handenwringend aan de zeemuur stonden, enkel maar bij de gedachte
dat het binnen enkele jaren met de visserij uit zou zijn.
I-I ET vissersvak is niet zo'n ge- te doen opleiden voor andere vak-
A woon vak; het is een stuk le- ken. de Ambachtsscholen stonden
ven dat heel diep in de historie wijd voor hen open. Enkelen gaven
wortelt; een leven van vrijheid en daaraan gehoor, hoewel niet van
van avontuur, dat het gevaar niet harte. De oudere vissers wandelder.
telt omdat het er aan gewend is. Zaterdags naar het Stadhuis om
En dat zou moeten verdwijnen? Er hun „penssioen". Toen kwam de
kwamen in die dagen waarschuwin- grote verrassing; het brak gewor-
gen van de Regering aan de vaders den water bleek ideaal voor de
onder de vissers om hun jongens palingteelt en er werden besom
mingen gemaakt als nooit te voren.
De jongens die intussen een ander
vak hadden gekozen, bleven aan
wal doch die daartoe nog niet kon
den hesluiten lachten hen uit en
streken hun deel op. Er was wel
vaart de laatste jaren, al was het
palingseizoen van Mei tot October
kort.
Hoop
LI EEL langzaam heeft de over-
-1 A tuiging post gevat dat er een
maal een eind aan de visserij zal
komen en nu de dijk groeit, is er
een zekere gelatenheid gekomen en
een vaste hoop dat de Regering
.v niet de vissers zal laten bloeden
voor hetgeen in het belang van
heel het land werd ondernomen.
Wie met de vissers spreekt er
vaart een zekere besluiteloosheid;
ze zijn bang voor een fabriek. En
kelen lopen met de twijfel in hun
ziel of ze zich in Enkhuizcn of Urk
zullen vestigen, de enige kans om
visser te kunnen blijven. Dezelfde
moeilijkheden doemen ook op voor
de houders van nevenbedrijven.
voor de zeilmakers en de taanders,
voor de vishandelaren en de roke
rijen. Hoe zal het allemaal gaan?
Zorg
OOK de gemeentebesturen langs
de Zuidwal delen in de zorg;
de drooglegging is ongetwijfeld een
grootse onderneming, maar gaat
deels ten koste van de betrokken
gemeenten die straks de aanzien
lijke inkomsten van visserij en ne
venbedrijven moeten missen en te
staan komen voor de ernstige vraag
om emplooi voor de vissers, die
toch wel in de industrie gevonden
zal moeten worden. Burgemeester
Numan van Harderwijk i6 zich
daarvan ernstig bewust. Ook in
deze kringen wordt gehoopt op een
compensatie van Regeringswege,
waarvan echter de tekenen tot dus
ver- uitbleven. Eén uitlating van de
minister bij de doorvoering der
drooglegging doet langs de IJssel-
meerkust nog steeds opgeld en
wordt op vergaderingen in alle
toonaarden gehoord. Er zal geen
smet aan het werk kleven....
streden factor is, zal een inwoner
tal krijgen van omstreeks twintig
duizend; tenzij men er in slaagt in
dustrie aan te trekken, want in dat
geval zullen zeker veel meer men
sen hun thuis maken in het gebied,
waar nu nog vier meter water
staat.
Er is eigenlijk nog een vijfde stuk
dijk, de Westerdijk, die deel uit
maakt van perceel P. Dit stuk
maakt deel uit van de Westerpol
der. die voor de Noord-Hollandse
kust zal komen te liggen.
Bij dit kleine stukje Westerdijk
ligt op het ogenblik een novum in
de Nederlandse polderaanleg: een
drijvende asfaltfabriek. Hier worden
enorme asfaltplaten gegoten en
daarna door een ingenieuze instal
latie tegen de dijkwand „gelegd".
Deze blokken asfalt van 25 meter
breedte en een decimeter dikte
worden op een groot plateau buiten
de „fabriek" gegoten, een werk, dat
bijna een dag in beslag neemt. Het
plateau kan draaien over een as en
als het blok gegoten is en afgekoeld
laat men het hele geval langzaam
over de dan nog aarden dijkwand
glijden. Langzaam wordt de fa
briek dqor een sleepbootje iets te
ruggetrokken en de asfaltplaat
plooit zich soepel over de dijk.
Enorme brug
Een zeer belangrijk „bij-project"
van de Oosterpolder wordt de brug,
die niet ver van de monding van
het Keteldiep bij Kampen, van deze
polder naar de Noord-Oostpolder
zal lopen. Dit zal een brug zijn ter
grootte van de Moerdijkbrug: zij
moet een lertgte hebben van onge
veer twaalfhonderd meter.
Volgens de officiële opgaven wer
ken op de vier stukken dijk, in
dienst van de drie aannemersfir
ma's. die dit werk uitvoeren, veer
tienhonderd mensen. Als men ech
ter al diegenen bij elkaar telt. die
de talloze schepen en zandzuigers
en baggermolens van de Zuiderzee
werken bemannen en de vele an
deren, die bij dit gigantische werk
zijn betrokken, dan worden het er
veel. veel meer dan dat eerste ge
tal aangeeft.
DE DIJK van de Westerpolder,
waarvan men op de voorgrond
een deel ziet, doet op het ogen
blik dienst als havendam voor
het maken van een werkhoven.
Deze dam wordt, bij wijze van
proef, bekleed met kraagstukken
van gietasphalt (onder) en gebi
tumineerd zand (boven water).
BETONZUILEN noemt men de
stenen waarmee de glooiing in
perceel P wordt bekleed.
(Van een onzer verslaggevers)
]\/f IDDEN in het IJsselmeer ligt een stuk dijk.
Het is een goede kilometer lang en het lijkt
achteloos daar neergeworpen door iemand, die er
niet langer behoefte aan had. Het is kaal en on
herbergzaam en ah het hard waait lijkt het on
mogelijk dat een levend wezen zich nog staande
zou kunnen houden op dat lapje grond. Het neemt
op zijn breedst misschien een meter of tachtig
in beslag. Er tegenover, op ongeveer honderd me
ter afstand, ligt nog zo'n stuk dijk, volkomen pa
rallel, dat er zo mogelijk nog onherbergzamer uit
ziet. Nog kaler en kouder. Er om heen drijven
talloze scheper, en baggermolens en zandzuigers.
Zoveel zijn dat er. dat men op een afstand zou
denken, dat hier midden uit het vier meter diepe
water een fabriek is opgerezen, een fabriek met
vele schoorstenen en de daarbij behorende rook
pluimen.
Dat is het begin van de „Oosterpolder", het stuk
polder, dat zich langs de Zuidelijke oever van de
Noord-Oostpolder in het IJsselmeer zal vlijen. En
op dat onbarmhartig kale stuk dijk wonen 320
mannen.
OuiM vijftigduizend hectare
IJsselmeer zullen over vijf
jaar land zijn geworden. Duizen
den mensen zijn aan het werk
om een negentig kilometer lange
dijk langs de nieuwe polder te
maken. Tot nog toe is het werk
op de percelen P, Q, R en S"
gevorderd voorzover de dikke,
zwarte Wnen op dit kaartje aan
geven. Bij perceel P ligt nog een
stukje van de dijk van de toe
komstige dijk van de Wester
polder. dat voorlopig slechts als
bescherming van de .werkhoven'
zal dienen. De ruimte tussen de
percelen Q en R zal tot kort
voor de beëindiging van de dijk-
aanleg open blijven om de
scheepvaart over het IJsselmeer
zo min mogelijk te belemmeren.
Zoals men op dit kaartje kan
zien, zullen over enkele tiental
len jaren de Zuider- en de Oos
terpolder slechts door een Sla
perdijk gescheiden zijn. Bij de
Zwolse hoek cn bij Harderwijk
tenslotte zal de Oosterpolder een
brugverbinding krijgen met het
„oude land".
lopen. Men bepaalt zich thans
voornamelijk tot het verstevigen
van de reeds gemaakte stukken
dijk, opdat die bestand zullen zijn
tegen alle invloeden van herfst- en
winterstormen en ïjsvorming.
Omstreden naam
Vier stukjes dijk zijn er nu. Van
enkele kilometers elk, die bij Har
derwijk. Kampen en midden in het
IJsselmeer liggen. Het zijn offi
cieel aangeduid de „Percelen P,
Q, R en S". En daarvan is P voor
lopig het enige, waar nu al een ar
beiderskamp op is gevestigd, omdat
het te ver uit de wal ligt om de
arbeiders naar de vaste wal te
brengen. Daar vlak bij zal in de
toekomst Flevostad liggen, de be
langrijkste stad van het ganse IJs-
selmeer-poldergebied. Deze stad,
waarvan de naam nu al een om-
In R staan wat barakken op het breedste stuk
-1—dijk en daar lopen een paar betegelde paden
tussen door. Straatnamen bestaan daar niet en
niemand hoeft ooit bang te zijn. dat hij zal wor
den overreden, want gemotoriseerd vervoer is er
niet. Zelfs geen fietsen. Men kan er alleen maar
lopen. Een kilometer heen en een kilo-
meter terug en dan is de wandeling in
haar originaliteit uitgeput. Tenzij men een
avontuurlijke tocht wil ondernemen naar
dat andere stuk dijk, op honderd meter
afstand. Bootjes zijn er genoeg. Daarmee
5 zijn de mogebjkheden van vermaak uitge-
}put. Verder kan men er alleen werken. En
SCHOKLAND gewerkt wordt er dan
ook. Als paarden zwoe- om twaalf uur begint de arbeid.
Ramspol gen de bewoners van Dan stijgen de rookpluimen weer uit
dit „Manneneiland" van boven het werk.
aHAvtH 's ochtends half zeven „Daar komt de stad", wijst ons
tot s avonds half zeven een arbeider. Er is een stuk water
oicPis.1) met anderhalf uur schaft- te zien waar een sleepbootje cn
^at Zi*n da- een baggermolen op varen,
gen voor mensen, die
/yytffföS. de ganse dag met grond
AkjDCMl cn baf>ger en klei om-
/ww/y/iiKAMrtN gaan. Maar zij moeten
I er dan ook hun vrije
vyvvyyyyv? j Zaterdag en Maandag-
/VV///VV/// jKomper. i ochtend mee verdienen
///yyyy/yfi /NTeuwstad' Want op Vrijdagavond
yy/yvAyyt Stroomt het „Kamp Per-
/yvyy//y> I rGCl P" lec8 De man-
///yy//yy^now gaan naar huis om
/✓vvyyy/» i pas Maandagochtend te-
vV/VV/Of rug te komen. Dan ligt
VvyyysC/1 hun eiland stil en ver-
/v//yf Elburg laten temidden van het
yyVy y I water. Vijf of zes man-
S" nen blijven er om wacht
y te houden en als zij de
j mogelijkheden hebben
uitgeput van het wan-
kele biljart in de can-
line, van de kaarten en
5ELDERLAND het gesprek, dan zitten
■u j zij elkaar verveeld aan
j te gapen. Voortdurend
"i met 320 dezelfde men-
sen op een klein stukje
land zitten kan zeereen-
til tonig worden. Maar met
/.ïjn vijven of zessen
wordt het heel moeilijk.
Maandagochtend komt
de stroom terug. De bo-
:en arriveren uit Har-
■MMi derwijk en Kampen en
rENKHUIZEN
POLDERJONGEN
mannenwerk
NOORD HOLLAND
DOCH Dirk Schinkel uit Gene-
muiden, die in laarzen tot ver
over zijn knieen in de bagger staat,
interesseert zich daar maar matig
voor. Hij heeft slechts te maken met
de dikke buis, waaruit een voort
durende straal van dikke zwarte
modder spuit, die het eerste vaste
bestanddeel van een nieuw stuk dijk
zal uitmaken. Tot er plotseling een
koppeling tussen twee buizen los
gaat en de mannen, die daar in de
buurt staan, in enkele seconden be
dekt worden onder een dikke laag
modder. Het neemt een paar minu
ten voor het lek hersteld is. Dan
gaat het werk onverstoorbaar ver
der.
's Avonds zitten de mannen in de
cantme. Electrisch licht is er dank
zij een groot aggregaat ook. De ka
mers in de barakken, waar de 320
mannen leven, zien er schoon en
niet ongezellig uit. Niet ongezellig
tenminste, wanneer men zijn eisen
niet te hoog stelt en wie zich aan
meldt voor een werk als dit, weet
dat hij zijn eisen niet erg hoog kèn
stellen.
Er is een kleine bibliotheek, er
wordt veel gekaart, veel gepraat.
Alcohol wordt geschonken nóch ge
dronken. Het is zelfs een verboden
bezit op dit kleine eiland.
Wie ziek wordt of gewond raakt,
wordt zo snel mogelijk naar het
vasteland overgebracht. Overal is 'n
E.H.B O.-man aanwezig en op het
verstafgelegen perceel-P is een mo
bilofoon om voor verbinding met het
vasteland te zorgen. Maar ongeluk
ken komen gelukkig weinig voor.
Zieken zijn er. dank zij net harde,
gezonde leven, maar weinig.
IJ SS EL MEE
Zwolse hoek
ZATERDAGOCHTEND fn Spa
kenburg De vangst is binnen.
Een paar tourlslen wandelen
langs het haventje. De visser
slaapt of verzorgt z'n schuit Zo
is het nu nog. Maar hoe zal het
straks in Spakenburg zijn, als het
brakke water van het IJsselmeer
grotendeels land zal zijn gewor
den?
Niet officieel
FLEVOSTAD"Op het mede.
delingsbord in de cantine hangt
een brief van de Directie Zuider
zeewerken: „Op verzoek van de Di
rectie te Zwolle delen wij u mede,
dat de naam van uw kamp voortaan
geen Flevostad meer mag zijn. Uw
kamp kunt u aanduiden als „Het
kamp op Perceel P in het IJssel
meer" of kortweg „Kamp perceel
P". Want de naam Flevostad. die
het Nederlandse publiek aan de toe
komstige stad heeft gegeven, is niet
officieel Den Haag wil zich niet te
voren binden aan 'n bepaalde naam.
Die wil het pas geven, als de eerste
mensen er wonen. Misschien, zo den
ken de autoriteiten in de residen
tie. kunnen wij nog een aardiger
naam bedenken. Maar de 320 men
sen. die nu op de dijk wonen, die
eens de haven van Flevostad zal
beschermen, zijn er tevreden mee.
Het klinkt hun goed in de oren In
het dagelijks gebruik heet het kamp
Flevostad en niet anders. Als men
hun vraagt hoe de andere plaatsen
in de Oosterpolder zullen heten, dan
noemen zij namen als Roggebot, Ab-
bert, Spijk. Knar en Houtrib. Dat
zijn op het ogenblik nog bekende
ondiepten in het IJsselmeer.
EDAM,
OOSTERPOLDER
'Volendom
Monnikend»
MARKEN
'Ultdam
ZUIDERPOLDER
HARDERWIJK
i schutsluis
schut. tcvcns uitwatc«ingssluis
gcmaal
h havcn
lulderberg
Muiden
NOORD HOLLAND «Huizen
