voor nieuw maecenaat Verleden klinkt mee in heden en toekomst onzer muziek Intellectueel avontuur van tien jaar cultuur en critische verwerking NCGV neemt afscheid van zijn voorzitter Honderd historieprenten in de Lakenhal MUSEUM: AANBIDDING DER DRIEKONINGEN Plan van Prins Bernhard-Fonds Samen werking van bedrijfsleven ten bate van de cultuur Debat tussen PvdA en AR in Delft Men no ter Braak 's Verzameld werkthans verschenen Maandag 3'^ r\ K<rstl'°orstdling Vjj in dJ beeldende kunstis hei onderwerp van de tcnto\n5tdling in Utrechts Cctraal Mu seum. Men lijf* dc ge legenheid aaneirePenom ook kunstwerk1^>die door plaatsruimte f°oit be hoorlijk getoad konden wordennaai vorcn l£ brengen. Sfilde[V**» houtplastiekei miniatu ren, ivoorsri™crk cn Kerstgroepen,i*ds eigen dom van h Centraal Museum, vuvn bier twee Zalen. Oc' de hierbij afgedruktv Aanbidding der Driêoningcn" door J. CornlusZ van Oost- sanen vit 1500. behoort tot di opmerkelijke wer ken. £en groot miniatuur, zo zon men het kunnen noemen, waarin uitvoerig verteld, wordt van het Kerstgebeuren en waarin het perspectief en de grootte der figuren di rangorde der belangrijk heid uitdrukt. Groot zih de knielende Maria n Joscf op de voor gr ad, omzwermd door engten, pompeus de stoet dcrKo- ningen. Noch de stekte, noch de herders met schapen in de verzijn veronachtzaamd. Met eindeloos geduld ïijn ge waden, vee en de stad met bomen, diode Oos terse omgeving moesten suggereren, gschildcrd. Ee:i devotie cv aandacht, die de geest vin het werk uitmaken. TpEN UITSPRAAK van generaal Eisenhower luidt: Het probleem van dc defensie is.' hoe ver men kan gaan zonder van binnen uit datgene te vernietigen, dat men probeert naar buiten toe te verdedigen." Een land. dat bereid is zichzelf te verdedigen, verdedigt daarmee o.a. zijn cultuur: zijn kunst, zijn wetenschap, zijn vrijheid om dc kunst en dc wetenschap naar dc eigen aard van het land te beoefenen. Deze i verdediging is, militair gezien, naar buiten gericht. Maar van binnen uit wordt de cultuur door even gevaarlijke vijanden bedreigd. Eén van dc gevaarlijkste is.' het gebrek aan geldmiddelen. Een volk. dat van binnen uit zijn cultuur laat vernietigen, zal niet in staat zijn. deze naar buiten te verdedigen. Onder andere daarom is dc strijd voor de cultuur niet een belang, dat uitsluitend enkele musici, schilders cn wetenschapsmensen aangaat, maar is het een landsbelang. De staat neemt de militaire ver dediging op zich; men zou daaruit de gevolgtrekking kunnen maken, dat de staat ook dat andere lands belang. de verdediging en de be vordering van de cultuur, op zich moet nemen. Dc staat kan veel doen maar niet alles. Een levende cultuur zal haar groeistoffen, be halve van de staat, van levende mensen moeten ontvangen, van enkelingen en van groepen. Het Prins Bernhard Fonds heeft, in dit verband, plannen in voorbe reiding. die een oud-cultuur-ver- schijnsel tot nieuw leven willen brengen: het maecenaat. Maece- nasscn zijn door de eeuwen heen mensen geweest, die kunstenaars en geleerden de materiële moge lijkheden boden, hun werk te ver richten. Maccenasscn zijn in ons land zeldzaam geworden, omdat wij een arm land zijn. Voor het nieuwe maecenaat denkt liet Prins Bernhard Fonds daarom niet tn de eerste plaats aan enkelingen, maar j aan de bedrijven cn de vakvereni gingen. Het Prins Bernhard Fonds is er zeer goed van op de hoogte, dat van de bovengenoemde zijden reeds uitstekend werk wordt ge daan. „Maar," zo lezen, wij in een mededeling van dit Fonds, „de kennis van het ingewikkelde ter rein van het culturele leven schiet in de regel tekort, om een gefun deerd oordeel te geven over voor I roldomspannend zijn vanuit wis- selende wereldcentra, minder ge- I ografisch gebonden in de oude geïsoleerde zin. Reeds bereikten alle meesterwerken der Europese toonkunst die niet al te folkloris tisch zijn. een sfeer van Europese universaliteit die zich enorm ver- 0_ spreidde en zelfs Oosterse cultuur- P 31 DECEMBER 1951 wordt een tijdperk afgesloten, de ..eerste trad een halve eeuw later Sfercn binnen ging of aantastte. help der twintigste eeuw," nieuw opschrift in komende leerboeken Willem Mengelberg met het jon- over de geschiedenis, o.a. die der muziek. Wij bladeren op zulk een 6e. door hem omhoogstu wende De vraag is: waar zal de nieu- biizondere nudeiaarsdna verder tcrua dan gewoonlijk, slaan op: 1851, 1 Concertgebouworkest i» het ^trijdy i wc .wereldgeest, die Slooit m de 1801, 1001, en eens heel ver terug. En wij peinzen over onze perspec- perk voor Mahler cn Strausz. Hij I moderne kunst, het hart vinden tieven die het verschiet openen op wat in 2051 geschiedenis zal zijnvocht ook voor Alphons Diepen-1 van een gemeenschap in opgang? broek, de eerste Hollandse mees- Waar zal dc altijd wordende mu- Wanneer wij „afstemmen" op kert immers die der middeleeuwse ter na J. P. Sweclinck die, opge- ziek zich kunnen hechten aan uit- DELFT De afdeling Delft van de Partij van de Arbeid heeft een uitnodiging aanvaard van de Delft- se centrale AR-kiesvereniging „Ne derland cn Oranje" om een geza menlijke openbare debatavond te or ganiseren over het onderwerp „Kan een christen lid zijn van de Partij van de Arbeid"? Als debaters zullen optreden prof. dr S. U. Zuidcma (AR) en mr dr financiële steun voorgedragen ob jecten. „Door doelmatige keuze van cul turele objecten, efficiënte beste ding der gelden cn door samen werking zal, zelfs ook zonder dat direct meer geld ter beschikking wordt gesteld, toch een belangrijk hoger rendement van de bescnik- bare gelden verkregen kunnen j worden." Het Prins Bernhard Fonds denkt zich dc uitvoering van dit alles zó, dat een aantal van dc grootste be drijven samen 'n z.g. Maeccnaats- kring gaan vormen, b v. van de vier grote wercldbcdrijven, van dc banken, ran dc metaalnijverheid enz. Op dc grondslag van wat wij hierboven citeerden kunnen deze dan met het Prins Bernhard Fonds samenwerken. Geenszins van be lang ontbloot is daarbij het feit dat subsidies, die over Het Fonds worden geleid, voor de vennoot schapsbelasting steeds als bedrijf s- onkosten kunnen worden aange merkt. Bij dit groot opgezette plan rijst de vraag, of de vrijheid van hen, die dc kunst cn de wetenschap be oefenen, gewaarborgd blijft wan neer zij de materiële middelen, het geld dus, krijgen- van instanties, die er belang bij zouden kunnen hebben, dat deze kunst cn deze wetenschap op een bepaalde wijze of in een bepaalde vorm, dus niet meer vrij, worden beoefend. De beginselen van het Prins Bern hard Fonds en dc persoonlijkheid van zijn bestuursleden zijn er ech ter borg voor, dat dit niet gebeurt. De heer A. T. den Boeft volgt de heer J. J. Adriaanse als leider van het Ned. Christelijk Gymnastiek verbond op UTRECHT. De jaarlijkse al- gemene vergadering van het Ne derlands Christelijk Gymnastiek Verbond, die Zaterdag te Utrecht in het Gebouw voor Kunsten cn Wetenschappen plaats had. werd beheerst door twee agendapun ten, n.I. dc bestuursverkiezing en het afscheid van voorzitter J. J. Adriaanse. Bij meerderheid van stemmen werd de heer A. F. den Boeft uit Rotterdam de leiding van het thans ruim vijf en veertig duizend leden tellende N.C.G.V. opgedragen. De aftredende bestuursleden, de heer M. Z. dc Pagter uit Den Haag en mcj. G. ter Borg tc Enschede wer den respectievelijk als penning meester cn commissaresse herko zen, terwijl mcj. J. Kormelink. se cretaresse van het Utrechtse Fra- ternitas, de plaats van mevrouw HarmsenVan Dam in het bonds- bestuur zal innemen. Voorts werd besloten wedcr- A. A. van Rhijn (PvdA), staatsse- rentie te houden in het ge- cretaris van Sociale Zaken. Als lei- j bouw van het C.I.O.S. te Over- dcr treedt op ir S. H. Stoffel, lid veen in de laatste week van van de VVD-fractie in de gemeen- Juli 1952. Als proef zal in 1952 tc- teraad te Delft. De debatavond is op 24 Januari. een lange „golf" en bijvoorbeeld gemeenschap, de spraak der enke 2500 jaren in de geschiedenis te- I le melodie die der samenspraak ruggaan, dan horen wij een zacht j van meer melodieën, één-snarig getokkel van een ge-; leerde die met zijn vriie hand Beethoven staat, nu 150 jaren snaarleneten meet. Het is de Griek gleden, midden m die strijd om snaarlengten meet. Het is de Griek Pythagoras die de oude moeilijk- heid probeert op te lossen: een de vrijheid der persoonlijkheid, zijn voor de vrijheidsheld Napo- SR to^neo =n de I Jg* scheUend- volgende steeds valser klinkt bij de eerste. Hij stelde het compro mis waarbij 12 tonen in een oc taaf passen. Om dat te bereiken, Niet alleen Napoleon, maar geheel Europa kon die vrijheid in de zin zoals Beethoven ze zo geestdriftig beleed, nog niet aan: het werd een in dromen eindigend steeds moesten weinig gebruikte tonen "I"_ t de valsheid op zich nemen. Eeuwen individualistischer avontuur. lang gold zijn „stemming" en wij gebruiken altijd nog 12 tonen in het octaaf. Men had anderhalf duizend jaar genoeg aan éénstem mige melodieën die ermee werden gebouwd, genoeg aan de magische kracht die in de kleur, de zwel ling en de stuwing van één toon ligt besloten. Want het is nog maar duizend jaar geleden dat het experimente ren met meerstemmige muziek een aangevochten moderniteit was cn dat de hoogste vorm van een stemmige muziek: het Gregoriaans, haar verval tegemoet ging. Buiten de kerk gingen jongleurs en min- nestrelen hun liederen op tokkel- instrumenten begeleiden. De meerstemmigheid stroomt al spoe dig ook de kerk binnen: een Go- thisch „bouwen" met melodieën gaat zich ontwikkelen, steeds ho ger, en na 1600 virtuosen, tot, met de dood van Joh Seb. Bach in 1750. temidden der barokke en de zich aankondigende romantische sferen, zij haar voorlopige en hoogste eindontwikkeling afsluit. De cultuur der enkeling overwoe- Harlstochtclijke bloei In 1851 staat deze geestelijke situatie in haar volle hartstochte lijke bloei, die der Romantiek. Wagner's „Lohengrin" is een jaar tevoren door Liszt voor 't eerst gebracht. Verdi wordt in dit jaar op slag beroemd door zijn „Rigo- letto". Schumann voert als stede lijk muziek-directeur tc Düssel- dorf voor 't eerst zijn „Rheinische" symphonie uit. Berlioz maakt roemrijke reizen met eigen wer ken. De eerste grote Bach-uitgavc verschijnt dit jaar. Schumann ont fermt zich over de jonge Brahms. Bruckner is nog onderwijzer in Sankt Florian. Zijn negen sympho- nicn zouden immers pas na zijn 40ste jaar geboren worden. In ons land is Johannes Verhulst, leer ling en navolger van Mendelssohn, de grote man. Nog geheel in de lijn van onze conservatieve on zelfstandigheid, zweert hij bij de Duitse meesters tot Wagner e d. voor de „modernen" Wagner, Liszt en Berlioz moest nog hard gestre den worden. nomen door de „beweging" der I drukking en behoefte? Tachtigers, een originele cn be-j PIET MöHRINGER langrijke toon liet horen m het Europese koor der fin-de-siècle- componisten. Diepenbrock werd opgevolgd door Johan Wagenaar i V nont^rlianslipla^tino' in cn Willem Pijper, zij maakten ennooisciiapsDeiasun0 in school. En wjj kunnen weer bo- TndnnpQÏS u-as lincr»r gen op een compositie-cultuur i inuonesie W3S J10oer van wereldbetekenis, voor zover, DJAKARTA. Het Indonesi- ?'t1htrS,.Van. meCr bl'Jvende sche kabinet bestudeert een ont aard zal blijken te zijn. werp van wct dat ecn verhoging Nieuwe functies van de vennootschapsbelasting van 40 tot maximaal 52Vzc/o voorstelt. Wat zal men in 2001 of 2051 Het nieuwe tarief is progressief kunnen schrijven? Logisch lijnen uitstippelend komt men terecht bij geheel nieuwe componisten functies, die thans al ontstaan in naar dc grootte van dc winst en zal reeds betrekking hebben op de resultaten \an het boekjaar 1951 Aangezien het in de bedoeling ligt, het vermechaniseerde leven derhet nieuwe tarief per 1 Januari belangrijker geworden massa. Dat j 1952 te doen ingaan, wordt invoe- nieuwe componeren zal meer we-1 ring bij noodwet overwogen. Lot van Hemony-klok te Uitgeest nog onzeker UITGEEST. Zondagmorgen is in de Ned. Herv. Kerk van de kansel medegedeeld, dat in het college van kerkvoogden een meerderheid is voor het verkopen i van de Hemony-klok, tenzij het verbouwen van de voormalige pastorie tot jeugdhuis op andere wijze kan worden gefinancierd. De poging om door een geldin zameling de nodige gelden voor de verbouwing te vinden en daar door de verkoop van de klok te voorkomen heeft tot nu toe slechts drieduizend gulden opgeleverd (Het gironummer van het comité „Behoud Klok" is 10964 ten name van ds Boerlage Uitgeest). Wordt vens ecn kampweek worden geor ganiseerd voor adspirant-jongens en -meisjes van 16 jaar. Plaats en datum zullen nog nader worden be kend gemaakt. Aan het slot der jaarvergadering nam de heer J. J. Adriaanse, die het N.C.G.V. van 2 Januari 1931 als voorzitter had geleid, en nu dc tijd gekomen achtte zijn plaats aan jongeren tc moeten afstaan, af scheid van het Verbond. Vele spre kers voerden hierbij het woord, waarbij allen de grote verdiensten, die de heer Adriaanse het N.C.G.V. had betoond, naar voren brachten Namens de minister van Onderwijs Kunsten en Wetenschappen voerde de heer Ras het woord. Dc heer Ph. van Hinsbergen bood de schel dende praeses namens de aange sloten verenigingen en de leden een tweetal schilderijen en twee albums met foto's aan. Pagter overhandigde uit naam van de bondsbestuurders cn de B.T.C. een vulpenhouder. Ook de heer Van Wicringcn, voorzitter van het K.N.G.V. sprak waarderende woor den cn van de N.C.R.V. mocht de heer Adriaanse een fraai bewerkte goed gevulde sigarenkist ontvan gen. Doch het hoogtepunt der hul de was wel liet moment waarop de vice-voorzittcr de heer Ouwcrkcrk uit Dordrecht, onder daverend ap plaus der vergadering dc heer Adriaanse benoemde tot ere-voor- zittcr van het Nederlands Christe lijk Gymnastiek Verbond. Na al deze woorden van hulde, nam ten slotte dc heer Adriaanse zelf het woord. Na dc verschillen de sprekers te hebben dank gezegd voor hun waarderende woorden, overhandigde hij de nieuw be noemde voorzitter, dc heer A. F. den Boeft de voorzittershamer, het bestuurslint en de N.C.G.V. Vlag. Veel belangstelling voor Schiphol AMSTERDAM De nationale luchthaven Schiphol mag zich in ecn grote belangstelling verheugen. Zaterdag is de 805.000ste betalende bezoeker in dit jaar de tourniquet ten gepasseerd. In 1950 was dit cij fer 732.377. Sinds de bevrijding bedroeg het aantal betalende bezoekers aan de luchthaven 4.005.359. Vervolging tegen twee kranten in Indonesië DJAKARTA. Twee pro-com munistische bladen cn ecn pro-na tionalistisch Chinees blad in Dja karta zullen vervolgd worden we gens opruiende publicaties. De eerstgenoemde zijn de „Sin Po" cn de „Scng Huo Pao", die deze weck felle betogen van radio-Peking hebben gepubliceerd, waarin dc Chi- Dc heer Van Asch sprak namens nczcn werden aangenaamd „zich de klok verkocht, dan worden de de Vrije Leergangen en de Bonds tegen de nationalistische verraders gestorte bedragen terugebetaald. Technische Commissie en de heer tc verenigen". NU VAN HET „VERZAMELD WERK" van Menno ter Braak ook het zevende en laatste deel is verschenen (uitg. Van Oorschot, 10.90), is het overzichtelijk beeld, dat deze uitgave van zijn schrijverschap geeft, voltooid. Er zijn in dit werk vier, duidelijk van elkaar te onderscheiden aspecten. Aanvankelijk was deze schrijver de theoretiserende bentgenoot van „De Vrije Bladen", de romantische en Hegeliaanse aestheet die het werk van zijn vrienden (Marsman, Binnendijk e.a.) intellectueel ver antwoordde, die mede-oprichter was van dc Filmliga en ijverde voor de erkenning van de filmkunst. Het was deze Ter Braak, die „Het Carnaval der Burgers" schreef, ecn dialectische „defense of poetry" en die in zijn roman Hampton Court" zich probeerde te meten met de „cynicus" in hem, waarbij een poëtische, of, als men wil, een „existen tiële" angstervaring de inzet was. De cynicus Van Haaften in deze monisch geschreven essay, hoezeer Dnt oom* 1 roman was gemakkelijk te ver- het hierin beleden nihilisme ook ^»r**"innZ,tknr,t"Hni die in die tiid belana- dn*'LIL *1 I s*aan» °mdat hij een klein formaat als onbevredigend kan aandoen we die nooit meer' zul- Hijc genoeg werden ge- vooral wat de portret- jla4» E^ii^Pe B"aks °"t"10etinS omdat 't een rustpunt is 'n voorlo- len vergeten, lets an- acht om in gravure of ten betreft, van de gra- l met 3 duL PeJron en het werk pige bereiktheid Naar stijl en stern- is het, of al die ets te worden vereeu- vures ten volle kan be-i%an Nietzsche deed ecn beroep op ming maakt 't de indruk van een en al die namen. wigd. wonderen, zoals b.v. in eon veel grotere cynicus in hem, windstille oase in 'n woestijntocht, gemalinnen, de admi- lereerst historisch de prenten komen dan ook uit het bezit van twee grote historici, de 1600 Slag raals en bewindsman- professoren R. Fruin en hii A/io»»«'nnnr# nen die ons zo bekend p j. Blok, die hunver- uij lculvfjuui l zijn uit de geschiede- zamcling aan de Laken- Deze magische formu- misboekjes. Verder ziet hal legateerden, le is er bij ons allen ™.en. de gebeurtenissen ders data die wij zo naarstig uit Het twaalf-jarig be- het hoofd moesten le- stand, de godsdienst- het portret dat H. Colt- die al niet meer onder deze beti- yuuouitlKJt. cius maakte van de i teling te vangen was. omdat hij ren. ook tot een voor- twisten tussen Arminia- dichter Coornhert. Vele "iet tegenover het poëtische stelling zijn geworden ven en Gomaristen en van de gravures zijn I stond, maar het in zich had opge- van feiten die werkelijk hun tragische ontkno- gemaakt naar bekende nomen. Het „Afscheid van Domi- bcdreven zijn door ping inde terechtstelling schilderijen, o.a. naar j neesland", zoals hij zijn eerste es- z\jn Litteraire kroniek door H. A. GOMPERTS. bloed. van vlees en van Van Öldebamevelt, d£ vorstelling van de say-bundel genoemd had, werd nu rla T «Ti...VTPClC tl/IJl Miin-.tpr" tit f_ r i d,e Yrede Van Munster, ••}[fed% va,J Munster"' definitief. Maar mét de ethische waarin gedronken en gelachen 'n Jf horigheid aan het klimaat van wordt, en* het leven zondfi shijd zijn jeugd deed hij afstand van en ontberingen mogelijk schijnt zijn aesthetische onderwerping „Politicus zonder Paartij" is ten Leiden, kan dan nu, beroemde zeeslagen. Grote artistieke beteke- u '2 ,1'. van een Kortom vanaf het tijd- "is hebben deze prenten honderdtal historiepren- perk van Keizer Karei slechts zelden, doch de- ten, de voorstelling van V en zijn hier zo onbe- ze pretentie hebben J Z- iets- Tetler miinde zoon Filips II, ~~T" worden Hier ziet men tot aan het ogenblik dat °?ze.st°ere voorouders op 4 Maart 1795 de i''Tij- afgebeeld, die veld- en heidsboom op de Am- zeeslagen wonnen en sterdamse Dam werd lang stelt in de geschie- een wereldrijk wisten geplant, wordt in de dems van ons land. De op te bouwen met hun Lakenhal de Vaderland- nuchjer koopmansver- se Geschiedenis geillu- Hund. streerd. men vde De betekenis van deze Oranje-prinsen en hun collectie is uiteraard al- ook nooit gehad. Ook nu, kunnen zij als tijds beeld hun waarde heb ben. voor ieder die be- collectie, die sinds 1902 niet geëxposeerd is oe- aan de Vrijc-Bladen-groep. „Dé dele een terugblik op de afgelegde masqué der Schoonheid" een weg en verder een afrekening met titel die nog verband houdt met „geestelijke" pretenties: een terug- de symboliek van „Het Carnaval keer tot de aarde en het dicrlyke. der Burgers" luidde zijn over- Ter Braak had afscheid genomen gang in naar zijn tweede stadium: van de „burgers", van de „domi- een genuanceerd, sensitief nihilis- nees". van de „dichters" en zei nu me, waarin hij met „alles" afge- vaarwel aan de „intellectueel", de rekend had en tevens voor „alles" man die de „geest" met als een hi-lfifl; „Fc" I beschikbaar werd. „Politicus zon- speciale biologische functie van 'c 1 jer Parti) Tcr Braaks «ntrale het lichaam ziet maar als een we lf. L. PENNING.'boek, is zijn beste, zijn meest har- zen van hogere orde. Hij liet overal in de kampen die hij ver liet mensen achter die, zoals hij dat noemde, „belang" hadden bij de waarden die hij niet langer er kennen kon en die zijn evoluties dus als een verraad jegens een eens aanwezige gemeenschappelijk heid beschouwden. Het ligt dan ook in de orde der dingen dat hij voortgaat met vijanden tc maken 'an al deze schakeringen: zowel onder de geleerden als onder de dichters en de predikanten. In Ter Braaks derde en laatste stadium kan men twee soorten van werkzaamheid onderscheiden: een voortzetting van zijn theore tische evolutie en een critische toepassing van zijn inzichten op de literatuur. De eerste activiteit komt voornamelijk tot uiting in zijn theoretisch hoofdwerk. „Van Oude en Nieuwe Christenen" en in de schets voor een vervolg die „De Nieuwe Elite" heet. De twee de in zijn veelomvattende journa listieke arbeid, die in de keuze welke men in het Verzameld Werk ervan aantreft, de helft van zijn gehele oeuvre beslaat. Gevecht met fascisme In dit stadium is Ter Braak in een hardnekkig gevecht gewikkeld met het fascisme, dat hij vooral in zijn Duitse vorm, nog vooraf gaand aan iedere theoretische af wijzing als „vuil", als een poging tot opruiming van beschavings waarden door een troep rancune mensen doorzag. Dat deze instinc tieve, biologische afkeer primair was ten opzichte van zijn theore tische inzichten, bewijst de op rechtheid cn de consequentie van zijn anti-geestelijke instelling, die door intellectuelen nogal eens als „affectatie" wordt afgedaan. Zijn theoretisch nihilisme Immers be tekende een beschikbaarheid die het nationaal-socialisme heel goed had kunnen aanvaarden. Men kan zelfs zeggen dat dat systeem in vele gevallen uit een soortgelijk nihilisme is voortgevloeid. Ter Braak „rook" de verwerpelijkheid van het nationaal-socialisme toen zijn theorie hem nog geen tegen argument aan de hand deed. Dit instinctieve inzicht is natuurlijk niet gelijk te stellen aan dat van een hond b.v., omdat een histo risch gegroeide ethiek er in is op genomen maar het is in zoverre gelijksoortig met een dierlijk in stinct, dat het aan de theoretische beschouwing voorafgaat. Ter Braaks stelling moest dan ook zijn, dat ecn ethische gerichtheid, die in onze bechaving van Chris telijke herkomst is, bij de 20ste- eeuwse mens instinct is ge worden. wat een andere manier is MENNO TER BRAAK om te zeggen, dat bepaalde ver worvenheden, ook al is de geloofs- autoriteit, waaraan zij ontleend zijn, weggevallen, niet kunnen worden verworpen zonder dat men zichzelf verwerpt. „Van Oude en Nieuwe Christe nen" nu is een poging om histo risch aan te tonen, hoe het Chris tendom in zijn Augustinische ge daante het sociale instinct is ge worden van onze tegenwoordige samenleving. In de gelijkheid der mensen voor God zag Tcr Braak het fundament van de „menselijke waardigheid", die uit het nihilis me niet kan worden afgeleid. Over de betekenis van de „hierna- maals-illusie". voor dit discipli naire Cchnstendom vindt men in deel IV van het Verzameld Werk een principiële polemiek met pyof. dr G. van der Leeuw. Het ant woord van Ter Braak op Van der Leeuws critiek is hier voor het eerst gepubliceerd. Evolutie Voor mij is de intellectuele evo lutie van deze schrijver ecn van dc boeiendste avonturen in onze letterkunde, in onze cultuur kan men wel zeggen, maar ik kan mij voorstellen dat er lezers zijn die aan deze problematiek als te per soonlijk of te afwijkend van hun eigen denkbeelden voorbijgaan. Maar niemand kan ontkennen, dat het journalistieke werk, het vierde aspect van Ter Braaks activiteit, de meest complete critische ver werking is van tien jaar cultuur geschiedenis die er in onze taal bestaat: een toetsing op hoog peil van vrijwel alles wat van enig belang in de Nederlandse litera tuur is gepubliceerd tussen 1930 en 1940, steeds in verband ge bracht met de historische achter grond en theoretisch verwerkt door een instrument dat artistieke ontvankelijkheid verenigde met een scherp intellect en een grote eruditie. De indruk die men van het geheel overhoudt is vooral afgezien van het persoonlijke element, waarop men alleen als vriend of als vijand reageren kan de rijkdom van deze geest, zijn uit vitaliteit voort komende humor, zijn slagvaar digheid en waakzaamheid, die de snelle spijsvertering verra den van een gelukkig mens en het soepele gemak van een stijl, die zonder weerga is.

Historische kranten - Archief Eemland

Dagblad voor Amersfoort | 1951 | | pagina 19