lijdende demonstratie
van Atlantische
samenwerking
RIJN-KANAAL: Amsterdams weg
naar grotere toekomst
BRITSE VERLOFGANGERSTREINEN:
)tlikje Engeland raast
p rails door ons land
compleet
met
,tea
en
,ale
Meer faciliteiten vereist
voor transito-verkeer?
Ro Mogendorffs tekenkunst
vol diepe menselijkheid
Schilderij-expositie
van George Rouault
iterdag 10 Mei 1952
an een onzer verslaggevers)
JTRECHT. In kamer 46
•en het Utrechtse station
elt een energieke jongeman,
bijna beter Engels spreekt
Nederlands, zijn moeder-
1. John Lagard heet hij en
is de verbindingsman tus-
het hoofdkwartier van het
tse Rijnleger en de Neder-
dse Spoorwegen, die samen
verantwoordelijkheid dra
voor het vervoer van de
tse verlofgangers. Om de
ere dag reizen er een klei-
duizend man van Hoek van
[oüand naar de grens bij 01-
zaal of Eindhoven (of in
gekeerde richting).
Britten gaan door ons land
rote, moderne treinen, die be-
1 uit Duitse of Oostenrijkse
:>ns, getrokken door een in
land althans Nederlandse
rische locomotief. In spoor-
argon zijn deze treinen be-
1 als de DBA, Direct British j
iy, oftewel sneltrein van het j
e leger. De treinen ijlen des
>ens vroeg en 's avonds door
?rland en stoppen alleen in
cht en Oldenzaal of Eindho-
waar belastingambtenaren en
ne nog scherper op de burgers
•nilitairen letten dan de mare-
issees, die met de ogen wijd
langs de wagens stappen,
een wonder", vertelde John
ird, toen hij ons voor de aan-
van de reis allerlei „permits"
irekte, „want wie met zo'n
mee mag en genoeg geld
kan er heel wat heerlijke
;elen voor een zacht prijsje
:n. En omdat de trein Engels
dgebied is, moeten er dus, als
ze mee naar buiten neemt,
errechten worden betaald."
Stukje Engeland
DBA bleek inderdaad een
nd stukje Engeland te zijn,
pleet met „tea" en „ale", met
ers en shillings. Ge weet het
Zo ge ooit met deze trein
it mogen reizen, zoudt ge het
chts of Oldenzaals station niet
aten zonder aangeschoten te
den door een douane of een
echaussee, of alle twee tege-
Maar naar alle waarschijn-
leid zouden zij tevergeefs Uw
portefeuille of koffer aan een
vgezet onderzoek onderwer-
Want gij. Nederlander, zoudt
lat rijdende Luilekkerland net
iard met Uw guldens kunnen
elen als ge wilde, Herr Ober
de restauratiewagen en das
Jlem in de NAAFI-kiosk, waar
Britse leger tegen een voor
prijsje zijn snoepgoed, siga-
n en nylons kopen, zullen
ds beleefd, maar erg nadruk-
jk zeggen:
let spait mai zeer, aber be
en mit militar Geld, bitte." De
dat ge geen militair geld
zal zo groot zijn, dat ge U
liet al te lang over zult ver
en. dat Duits personeel de
>ter zwaait m de kiosk der
"liikheden. De Players, die in
NAAFI-kiosk een shilling kos-
(m good old England maar
t drie en een half keer zo
1) gaan dus aan Uw neus voor-
en al wat U met Uw vijftig
ten, waarvoor U een pakje
ite Engelse" dacht te kopen,
it doen is. ze later spijtig aan
douane op het station tonen
misschien zal de man nog met
meevoelen ook. Maar ge zult
adeloos gesteld worden. Want
het Rijnleger U vergunning
ft in de DBA te reizen, wordt
een „permit" verstrekt, welke
cond moet worden aan de
.VO, de Engelse transportleider,
in de trein dezelfde functie
ft als de kapitein op een schip,
ichien treft ge het zoals wij.
Ontmoetingen
Iisschien ontmoet ge op die
lier TCWO Baker of TCWO
ombe, beiden warrant-officer
de RAF, die door het lot op
trein verzeild geraakt zijn. Als
hen ontmoet dan zullen ze U
dleiden en in gesprek brengen
officieren en soldaten, die op
een of andere manier goede
nneringen hebben aan Neder-
d, die met U zullen praten en
toch zullen laten genieten van
sigaretten en dat glas ale. Ter-
het vlakke Hollandse land
•rbij flitst, komt ge misschien
net als wij, in gesprek met de
joor uit Devonshire, die in
De Vienna
waakt zich van
de kade los. Drie
WRAC's kijken
naar het laatste
stukje van het
land, waardoor
zij in sneltrein-
vaart reisden.
IN ..Hook of
Holland" moe
ten de Britse
militairen, die
van hun verlof
terugkeren, en
kele formalitei
ten vervullen.
Daarna krijgen
ze elk 'n plaats
je toegewezen
in de militaire
trein, die in
middels alklaar
staat.
vlekkeloos Oxford-Engels begon
te vertellen: ,,I do know Holland
very well indeed". Hoe goed hij
Holland kende, bleek uit zijn ver
halen over Den Haag, waar hij
een jaar lang twee keer per week
in een cricket-team speelde.
Of misschien zult ge, als ge met
de DBA reist, de Canadese ser
geant-majoor ontmoeten, die na
de bevrijding in Driebergen gele
gerd was en nu, zes later, zijn
verlof gebruikt om daar weer eens
heen te gaan. om er oude kennis
sen op te zoeken en om in „Joe-
trekt" een vriend-van-toen nog
eens te zien.
Vriendelijk n oord
Misschien ook moogt ge in de
coupé van TCWO Baker „himself"
zitten, die U dan vast en zeker
vriendelijk te woord zal staan, net
als hij dat ons deed. Hij vertelde
het verhaal van een veertienjarig
Nederlands jongetje, dat moeder
ziel alleen ergens in Italië rond
zwierf.
„Het was in 1944". zei warrant-
officer Baker, „het regende zo
als het alleen maar in Italië kan
regenen. Wij waren met ons lucht
machtonderdeel weer eens naar
een nieuwe omgeving verhuisd en
op de eerste de beste dag daar
kwam er een klein, verregend jon
getje bij ons bedelen." Baker ge
baarde, hoe het jongetje daar had
gestaan, nat, hongerig smekend en
heel alleen in een vreemd land.
„Ik heb hem vier maanden bij me
gehouden en toen heeft hij via de
UNRRA een nieuw tehuis gevon
den. Nu weet ik nog niet. hoe hü
heette en hoe hij in Italië tereent
is gekomen en ik heb ook nooit
meer iets van hem gehoord."
U hoort meer dergelijke verha
len tussen de Duitse grens en
Hoek van Holland, waar de ver-
ZODRA de „Vienna" of de
„Wandsbeck" in Hoek van Holland
langs de kade hgt worden de
vleesrantsoenen in de DBA ge
laden.
De Britten hebben in „Hook"
een doeltreffende organisatie op
gebouwd. Het embarkeren en de-
barkeren van de verlofgangers en
van vrouwen en kinderen, die zich
bij haar echtgenoten en hun va
ders in Duitsland gaan voegen, ge
schiedt er snel en zonder onnodige
formaliteiten. Er wordt geen tijd
verspild, want de reis van Harri-
burg/Altona naar Liverpool Street
Station in Londen is lang en voor
de verlofganger is elke minuut
winst. In Engeland wacht immers
ergens de familie en in Duitsland
wacht de dienst, die veel geeft,
zoals wij in deze DBA konden
merken, maar ook veel eist.
Wij waren dus een paar dagen
in een stukje Engeland, dat langs
Rotterdam en Utrecht en Amers
foort en Deventer raasde. En toen
we aan het einde van de reis in
Utrecht uitstapten en de omroep-
ster in prachtig Engels hoorden
zeggen: „The British military train
has just arrived. No civilians
waren we met onze gedachten nog
zo volkomen in datzelfde stukje
Engeland, dat we schrokken, toen
er opeens een burger, met iets van
Lieftinck in zijn blik, voor ons
stond en zei: „Waar komt U van
daan. meneer?" Op dat moment
stonden we weer met beide benen
op de Hollandse bodem.
NIET ALLEEN verlofgangers ma
ken gebruik van de DBA. Ook
vrouwen en kinderen van Britse
militairen reizen er mee door ons
land naar de Britse zone in
Duitsland.
Tentoonstelling in de
Academie
De kunst van Ro Mogendorff die
momenteel te zien is in de Amers-
foortse Academie voor Beeldende
Kunsten, is begrijpelijk en aan
vaardbaar voor iedereen: zij houdt
namelijk vast aan de objectieve
werkelijkheid en experimenteert
niet al te opzettelijk met de vorm.
Wel is er een duidelijke evolutie
in haar werkwijze vast te stellen
en heeft zij zich bevrijd van alles
wat aan de Academie herinnert,
maar dit neemt niet weg, dat de
traditie haar heilig blijft en dat de
menselijkheid bij haar nummer
één is.
De gestemdheid van haar werk
hangt, dunkt mij, innig samen met
de tragische levenservaringen, die
zij en haar rasgenoten in de oor
log hebben doorstaan. Vooral is dit
af te lezen van de portretten van
Joodse stamverwanten en vrien
den, die zij in de oorlog heeft ge
maakt: gezichten soms van een
tragische "uitdrukking of een be
zielde berusting, waarbij de naam
Rembrandt zelfs naar boven komt.
De oorlog heeft haar kunst op
ongemene wijze verdiept, hoewel
haar psychologisch kunnen volko
men is af te lezen aan een fijn
zinnig getekend vrouwenportret
Om de andere dag komen er
door ons land Engelse verlof-
gangerstreinen, die een rijdende
demonstratie zijn van Atlanti
sche samenwerking. In de stom
pe neus van de clectrische loco
motief zit een Nederlandse wa
genbestuurder; in de restaura
tie-wagen resideren Duitse kell-
ners en in de coupe's en corri-
dors zitten en lopen Engelsen,
Schotten en soms ook Belgen,
Denen, Oostenrijkers cn Neder
landers. Deze treinen zijn be
stemd voor Britse verlofgangers
uit Duitsland. Maar ze worden
bij uitzondering ook ge
bruikt door burgers cn militai
ren van andere nationaliteiten.
BAOR, dat is het Britse Rijn
leger, stelde een onzer verslag
gevers in de gelegenheid met
zo'n trein mee te gaan. In ne
venstaand artikel geeft hij zijn
bevindingen weer.
lofgangers zich inschepen op de
Vienna of de Wandsbeck, de troe
penschepen, die om de beurt de
dienst naar en van Harwich on
derhouden. Toen wij in de avond,
om precies te zijn om vijf over
acht. in Hoek aankwamen, lag de
Vienna langs de kade bij de „Fruit
Wharf", een grote loods, waarin
de verlofgangers enkele formali
teiten moeten vervullen. In dat
zelfde Hoek van Holland is een
transit-camp, waarin de verlofgan
gers de nacht moeten doorbrengen,
als de boot door een of andere
oorzaak, mist b.v., niet kan uit
varen. In dit transit-camp, dat
onder bevel staat van majoor Ink-
son. die er met zijn staf en het
Britse en Nederlandse personeel
in bungalows leeft, brengen soms
wel een kleine duizend militairen
de nacht en een gedeelte van de
dag door. Er is een bioscoop en er
kan wat aan sport worden ge
daan. De NAAFI is ook daar pre
sent met een cantine. zodat de
wachtenden niet op een droogje
behoeven te zitten.
DE GROTE sluis bij Tiel met deur. Achter ziet men de hef-
op de voorgrond df eerste sluis- I foren met de sluisdeur, die tot
de Waal toegang geeft.
(mej. R. Bredius) uit 1939 (no.
17).
Het feit dat een van hen. die
haar het meest dierbaar waren,
tengevolge van de oorlog in de
geest gestoord is geraakt en des
wege opgenomen werd in een ge
sticht voor geesteszieken, leidde er
toe, dat zij bijzondere belangstel
ling en deernis kreeg voor deze
aparte. tragische wereld. Zij
schijnt in het gesticht zelf niet te
schetsen, maar neemt de patiënten
zo goed in zich op dat zij thuis
geheel vanuit haar herinnering
kan werken. Temeer verwonder
lijk, dat zij in haar tekeningen
Ro Mogendorff is méér tekenares
dan schilderes de spontane in
druk. de typische actie-in-ver-
stardhetd van deze mensen, zo
treffend en direct weet te behou
den. Er zijn maar weinig kunste
naars. oud cn nieuw, die haar
sujetten aan deze sfeer hebben
ontleend. Zelfs Van Gogh, hoewel
hij cr de gelegenheid toe had,
deed het practisch niet. Van de
latere is alleen Jan van Herwij
nen met dit motief bezig geweest.
De kunst van Ro Mogendorff her
innert in haar expressieve spon
tane kracht meer aan zeventiende
eeuwers als Adr. Brouwer en
Frans Hals. maar het wil mij wel
eens voorkomen, dat het humane
accent bij haar nog sterker is!
Naast de reeks van deze na-
'vrante vrouwenportretten is er
ook een reeks, waarin de vrou
welijke schoonheid het onderwerp
is. Hier werken andere overwe
gingen en bedoelingen en bezigt
Ro Mogendorff gemeenlijk ook an
dere middelen. Terwijl zij voor do
portretten van geesteszieken veel
al van houtskool of krijt gebruik
maakt, zijn de naaktfiguren mees
tentijds penseeltekeningen met
Chinese inkt, waterverf of sepia.
Zij distanciecrt zich hier volkomen
van het psychologisch element,
maar toont belangstelling voor de
plastisch geziene vorm, die zij met
ongekend gemak in enkele schijn
baar vluchtige vegen cn trekken
suggereert. Het mannelijk krachti
ge soms zelfs monumentale in
haar werk is nergens storend en
meermalen doen de schetsmatig
opgezette tekeningen ietwat Ja
pans aan. Dit zelfde is trouwens
ook wel bij de diertekeningen het
geval, waartoe zij zich al vroeger
voelde aangetrokken cn die
zoals de bladen in de gang gehan
gen bewijzen nog steeds een
geliefd onderwerp voor haar zijn.
Hier denkt men meer dan eens
aan oude Italianen en 17e ceuwse
Hollanders. C. A. S.
(Van een onzer verslaggevers)
Bij alle enthousiasme over het Amster
damRijnkanaal, dat op 21 Mei door Koningin
Juliana zal worden geopend, vergeet men in
toespraken en geschriften vaak het belangrijk
ste. Men hoort en leest veel technische bijzon
derheden van het kanaal en krijgt dan indruk
wekkende getallen voorgezet. „Bij Tiel is de
grootste binnensluis van Europa gebouwd: zo
lang en zo breed. Men kan de kolossale hefdeur
(zoveel duizend kilogram) in enkele minuten
omhoog laten gaan en weer laten zakken; en
's nachts wordt het hele kanaal verlicht met
lampen van zoveel Watt. Alles bij elkaar heeft
vijf-en-tachtig millioen gulden gekost!" Aan
de vraag waartoe die 85.000.0(H) aan de ka-
naalwerken zijn gespendeerd komt men nau
welijks toe. Het antwoord: „Om meer Rijn-
goederenverkeer naar Amsterdam te trekken",
lijkt trouwens ook zo vanzelfsprekend.
Ongeluk op staatsmijn
„Wilhelmina"
KERKRADE. Gistermorgen om
half acht heeft zich in een pijler
van de staatsmijn Wilhelmina een
steenstorting voorgedaan, waardoor
de 23-jarige mijnwerker Senter
dodelijk werd getroffen. Vier an
dere mijnwerkers werden door het
vallend gesteente ingesloten, doch
konden in de loop van de morgen
worden gered.
Het kanaal i s er immers: uiterst
modern, en uitstekend bevaarbaar
\oor zelfs de grootste Rijnschepen.
Amsterdam heeft zijn perfecte
verbinding met de Rijn. En dus
komen de schepen van zelf wel.
Zo simpel is het niet. Scheep
vaartdeskundigen zijn het cr over
eens. dat er nog veel ondernemings
geest nodig zal zijn om de grote
economische mogelijkheden, die het
kanaal biedt, de hoofdstad ten nut
te te doen komen. Amsterdam, zo
luidt veler mening, zal vooral het
transitoverkeer ruimschoots facili
teiten moeten bieden (haveninstal
laties. tarieven, quick dispatch, enz
en het zal vervolgens de zee
vaart opmerkzaam moeten ma
ken op zijn moderne Rijnhaven.
Ook acht men het denkbaar, dat
Amsterdam thans vooral gespe
cialiseerd op het vervoer van stuk
goederen zich meer zal moeten
toeleggen op massagoed, als kolen,
erts. graan en vloeibare brandstof.
De betekenis van Amsterdam in
het Rijnverkeer is thans (nog) niet
zo heel groot. In 1950 werden er
0.9 millioen ton Rijngoederen aan-
en afgevoerd, tegen Rotterdam 15,6
millioen en Antwerpen 4.5 millioen.
Alleen Gent komt met 0.7 millioen
ton in '50 na Amsterdam.
„Maar per jaar passeert 23 mil
lioen ton scheepsruimte het oude
Mcrwedekanaal!" zal men mis
schien zeggen. Dat is ook zo Al
leen moet men er bij vertellen, dat
deze scheepsruimte voor verreweg
het grootste deel het binnenlands
en Benelux-vervoer dient. Het
Merwcdekanaal blijft trouwens zijn
functie voor dit vervoer behouden.
En hoe belangrijk die functie wordt
geacht blijkt wel uit het feit. dat
men tussen Jutphaas cn Vreeswijk
een nieuwe sluis heeft gebouwd.
Voorspellingen
De nieuwe verbinding met de
Waal dient er dus vrijwel uitslui
tend toe het achterland van de Am
sterdamse haven te vergroten. Wan
neer men zijn licht opsteekt over de
verwachtingen hieromtrent, dan
hoort men voorzichtige voorspellin
gen. Algemeen wordt verwacht, dat
Amsterdam wél zal varen bij zijn
nieuwe kanaal. Hoe. is een andere
vraag. Zie hier enkele meningen:
1. Het te verwachten groter
aandeel van Amsterdam in het
Rljn-goedercnverkeer zal ten kos
te gaan van andere zeehavens.
Hamburg. Bremen en Emdcn
worden beschermd door Duitse
regeringsmaatregelen, die con
currentie met deze havensteden
vrijwel onmogelijk maken Voor
al Antwerpen en Rotterdam zou
den dus de grotere concurrentie
van Amsterdam gevoelen.
2. Dc totale Rijngoederen
stroom zal toenemen door dc
voortschrijdende industrialisatie
in het stroomgebied van de Rijn.
Amsterdam met kanaal zal van
die toenemende goederenstroom
een groter deel kunnen opeisen
dan zonder kanaal.
Een combinatie van de boven
genoemde mogelijkheden 1 en 2
wordt waarschijnlijk genoemd.
Een derde mogelijkheid lijkt min
der groot: de goederenstroom zou
toenemen als gevolg van een „ver-
keer-scheppende" functie van het
Amsterdam-Rijnkanaal (zoals bij
voorbeeld vroeger het geval is ge
weest bij de aanleg van nieuwe
spoorwegen in Amerika). Wijk bij
Duurstede en Utrecht maken al
reclame voor industrie-vestiging
langs het kanaal; en bij de Tielsc
sluis heeft men er alvast een groot
terrein voor opgespoten. Lichte in
dustrieën zullen er zich ongetwij
feld voor interesseren, de zware in
dustrie (voorlopig?) waarschijnlijk
niet.
Keuze uit drie
Ja. Tiel en Wijk bij Duurstede.
In deze beide stadjes treft men
voorbereidingen voor grote feesten
ter gelegenheid van de opening
van het kanaal. Slechts weinigen
beseffen, dat aanvankelijk (om
streeks 1931) lang en breed de mo
gelijkheden zijn overwogen om het
kanaal naar Vreeswijk of door de
Gelderse Vallei te graven! Ten-,
slotte heeft dc verbetering, die het
kanaal zou kunnen brengen in de
waterstaatkundige toestand van de
Betuwe, mede de doorslag gegeven
en werd het tracce Wijk bij Duur
stedeTiel gekozen. Door deze
keus snijdt het kanaal thans het
stroomgebied van de Linge (typisch
kwelriviertje met kleine lozings
mogelijkheden) in tweeën, 's Zo
mers. als de Bctuwse landerijen
verdrogen, biedt het kanaal be-
vloeiingsmogelijkhedcn. cn 's win
ters. als het land verdrinkt kan
met behulp van een gemaal even
ten Noorden van Tiel. overtollig
water door het kanaal worden af
gevoerd.
Een internationaal-politieke bete
kenis heeft het Amsterdam-Rijn
kanaal niet. Hoogstens zeggen de
Belgen: ..Waarom Amsterdam wel
een verbinding met de Rijn en wij
niet?"
Als voordeel voor onze nationale
economie wordt nog wel eens ge
noemd. dat in geval van een ha
venstaking te Rotterdam het Rijn-
verkeer niet dadelijk naar Ant
werpen of een Duitse haven hoeft
te worden verlegd, maar dank zij
het nieuwe kanaal van Amsterdam
gebruik kan maken. Het staat ech
ter te bezien of de Amsterdamse
havenarbeiders in dat geval niet
solidair zouden zijn met hun Rot
terdamse collega's.
Het Amsterdam-Rijnkanaal b(j
Jutphaas. Dc grootste Rijnsche
pen (4000 ton) kunnen elkaar in
deze moderne waterweg gemak
kelijk passeren
Vrijdagmiddag heeft de Franse am
bassadeur, de heer J. P. Gamier, in het
Stedelijk 'Museum te Amsterdam een
tentoonstelling geopend, die een over
zicht geelt van het levenswerk van de
60-jarige schilder Georges Rouault u"
Frankrijk. De verzameling van deze veel
zijdige Franse kunstenaar, die niet alleen
als schilder maar ook als grallcus en
dichter naam heeft gemaakt, is bijeen
gebracht in nauwe samenwerking met
dc kunstenaar zeil. het nationale mu
seum voor moderne kunst *.c Parijs, 'a
sociétë auxilialre des expositions du
Palais des Beaux-Arts te Brussel cn
dank zij een aantal musea en verzame
laars in Europa en Amerika.
Deze expositie, die van 9 Mei tot 30
Juni voor het publiek toegankelijk is.
bevat een groot aantal schilderijen en
zwart-wit tekeningen uit de verschil
lende perloden van het leven van de
schilder sinds 1893.
