DUITSLAND kon in 1942
atoomkracht exploiteren
*1
De verwachting de oorlog op
het slagveld te winnen'
wellicht de
reden dat
A-bom niet
is gemaakt
ELHAHDRANI:
DE NAZI'S EN DE A-BOM
EGONLARSEN
Binnenschippers tegen
werken op Zondag
Chr. kantoor- en handels
bedienden willen fusie
De strijd om het zwaar
water van Rjukan
162 keer
getrouwd
door
AKKERTJES
Kerknieuws
Congres sprak over
binnenvaartrecht
Donderdag 29 Mei 1952
,7
P zekere dag in 1904 kwam
C
een vijf en twintig jaar
oude Duitse geleerde naar
Londen om Engels te leren en
om onder leiding van Sir Wil
liam Ramsay, de grote schei
kundige, aan de universiteit te
werken. „Voelt u er iets voor, radium te onderzoeken?"
vroeg Sir William hem. „Ik weet niets van radium", ant
woordde de Duitser.
Nu is prof. dr. Otto Hahn Nobelprijswinnaar Duitslands
leidinggevende figuur bij het atoom-onderzoek. Nu de
Duitse wetenschappelijke werkers toestemming hebben
gekregen om door te gaan waar zij in 1945 moesten ophou
den, zijn hun verleden, hun prestaties, en bovenal hun te
genwoordige en toekomstige houding en bedoelingen het
voorwerp van publieke belangstelling, over de gehele
werled.
Hoewel Otto Hahn bij zijn eerste ontmoeting met Sir William niets
van radium wist, zette laatstgenoemde hem onmiddellijk aan het werk
op dit nieuwe terrein van onderzoek met het gevolg, dat Hahn het
radiothorlum ontdekte en later, tijdens zijn samenwerking met Lord
Rutherford in Montreal, een ander nieuw element, het radioactinium.
Toen hij terug was in Berlijn,
na zyn derde ontdekking die
van mesothorium kreeg hij be
zoek, één van de vele: dr Lisa
Meitner uit Wenen, die „eens in
het lab rond wilde neuzen", om
dat zij ook op het gebied van de
radio-activiteit werkzaam was.
Dat „bezoek" duurde meer dan 30
jaar en het ontwikkelde zich tot
een wetenschappelijke samenwer
king, die de richting en de voor
uitgang van het atoomonderzoek
diep en, in de latere fase, zeer
dramatisch beïnvloedde.
„Te menslievend?"
VELE geallieerde officieren, die
Duitse gevangenen in 1945
een verhoor afnamen, hebben ver
klaard, dat sommigen van deze
laatsten het nieuws over het wer
pen van de eerste atoombom „al
leen maar propaganda" noemden,
terwijl anderen het gezicht van
een ingewijde trokken en ver
klaarden, dat Duitse wetenschaps
mensen het geheim van de atoom
bom lang vóór de Amerikanen
hadden ontdekt en dat (zoals een
nazi-generaal het zei) „wij wei
gerden haar te gebruiken, omdat
wij de bom als een onmenselijk
wapen beschouwden".
Hoe echter zijn de feiten?
Dr Lisa Meitner kreeg, hoewel
zij een Jodin was, toestemming
haar werk met.prof. Hahn aan het
Kaiser Wilhelm Instituut voort te
zetten, gedurende vijf jaar nadat
Hitier aan de macht was geko
men 'èn het tweetal bereikte
uiterst belangrijke resultaten op
het terrein van de radio-actieve
elementen. Maar toen Oostenrijk
in 1938 onder de voet werd gelo
pen én geannexeerd, zag dr Meit
ner, die nog altijd Oostenrijkse
was, in, dat zij niet langer in het
nazi-Duitsland kon blijven.
Zij slaagde er in een vals pas
poort .te verkrijgen en week uit
naar Zweden, waar zij haar on
derzoekingen weer opvatte, met
haar neef, Robert Frisch, als een
nieuwe medewerker.
Hahn bleef in Duitsland, samen
werkend met een jongere collega,
dr F. Strassmann, cn in December
1938 werd zijn 30-jarig werk met
radio-actieve elementen bekroond
met een succes van enorm belang.
Hij ontdekte het beginsel van de
splijting van uranium de grond
slag voor de splitsing van de atoom
kern. Hij bevond, dat deze, als
zij door neutronen wordt gebom
bardeerd, in twee vrijwel gelijke
delen uiteenvalt.
Deze ontdekking leidde tot een
kettingreactie van wetenschappe
lijke en politieke activiteit. Nadat
prof. Hahn in Januari 1939 een
publicatie had verricht over zijn
ontdekkingen, zagen de Duitse? na
tuurkundigen en scheikundigen
snel de consequenties hiervan in
en zij vroegen zich af, hoelang het
zou duren eer de nazi-leiders hen
zouden uitnodigen een plan voor
een atoombom te ontwerpen.
Intussen had. dr Meitner de
voorzichtige brieven gelezen cn
begrepen, die prof. Hahn haar
schreef over de mogelijkheden,
waar zijn ontdekkingen toe leid
den, in een nazi-Duitsland, dat
snel op weg was naar oorlog. Zij
besprak de toestand met dr Niels
Bohr, de Deense atoomkern-des
kundige en de voormalige mede
werker van Lord Rutherford, en
het resultaat was een brief aan
prof. Albert Einstein in Prince
ton. Einstein gaf zijn inlichtingen
door aan president Roosevelt, hij
waarschuwde hem, dat de Duitse
wetenschap bezig was te experi
menteren met de splitsing van
uranium.
Prof. Werner Heisenberg, direc
teur van het Kaiser Wilhelm In
stituut voor natuurkunde, heeft
vastgesteld, dat de publieke en
officiële belangstelling voor
atoomphysica in nazi-Duitsland
tot het begin van de oorlog vrij
gering was. Toen de nazi-leiders
echter hoorden dat de Amerikaan
se regering grote bedragen ter be
schikking van de atoomdeskundi
gen had gesteld, deden zij een
zorgvuldig onderzoek instellen
naar het werk van prof. Hahn,
met de bedoeling het te gebrui
ken voor militaire doeleinden.
Onder de nazi Schumann werd
een research-bureau opgericht
yoor het onderzoek en de coördi
natie van deze arbeid en einde
September 1939 werd aan Hahn
en een groot aantal andere weten
schappelijke werkers meegedeeld,
dat zij van nu af aan onder mili
taire discipline stonden. Het Kai
ser Wilhelm Instituut werd inge
deeld bij het ministerie van mili-
die, als de schrijver van een
aantal populair-ivetenschappelijke
boeken persoonlijke inlichtingen
kreeg van Duitslands meest voor
aanstaande geleerde op het gebied
van het atoomonderzoek, PROF. Prof .otto hahn
OTTO HAHN, ivaar dit artikel op gebaseerd is.
PROF. NIELS BOHR
'...alias Nicholas Baker...
taire bevoorrading; de directeur er
van, de Nederlander prof. Debije,
trad af.
om zwaar iv<iter
Strijd
NAAR Heisenberg meedeelt, be
spraken de wetenschappelijke
werkers en hun superieuren tij
dens hun eerste bijeenkomsten in
de herfst van 1939. dat het on
derzoek langs de volgende twee
wegen zou kunnen worden uitge
voerd: óf trachten de uranium
isotoop, U 235, van het gewone
uranium af te scheiden: óf het
gewone uranium vermengen met
de een of andere stof, die de bom
barderende neutronen zou afrem
men tot de snelheid, die nodig
is voor kern-splitsing en ketting
reactie. Zwaar water, dat de wa
terstof-isotoop bevat, bleek een
goede „rem" voor neutronen te
zijn. Zwaar water kon in de Nork
Hydro-fabriek te Rjukan, in Noor
wegen worden geproduceerd: er
was ook een zekere hoeveelheid
zwaar water in Parijs, in het la
boratorium van prof. Joliot-Curie.
In die dramatische dagen, toen
de „scherts-oorlog" ten einde liep
werd meer dan één wetenschap
pelijke werker een spion. De tijd
van de geleerde in de ivoren to
ren. die dacht dat hij staatslieden
en generaals uit de weg kon blij
ven en dat hij de wereld haar
gang kon laten gaan, was ten
einde. Toen de Duitsers Parijs
binnenmarcheerden, smokkelden
twee Franse geleerden Frankrijks
hele voorraad zwaar water, 165
liter, het land uit en brachten het
naar Engeland. Maar de Duitsers
waren eveneens Denemarken bin
nen gemarcheerd en zij trachtten
de medewerking van prof. Niels
Bohr te verkrijgen door hem alles
wat hij maar zou willen vragen
te beloven, als hij hen hielp bij
hun atoom-onderzoek. Tot hun
verbazing aanvaardde Bohr dit
direct. Hij wilde natuurlijk in de
eerste plaats weten, hoe ver de
Duitse geleerden met hun plannen
waren gevorderd.
De nazi's liepen rechtstreeks in
de val. Prof. Bohr kreeg alle in
lichtingen, die hij nodig had. Hij
werd op de hoogte gesteld van de
plannen om de productie van
zwaar water te Rjukan te versnel
len, nu de Duitsers ook in Noor
wegen de baas waren van de
voormalige productie ter grootte
van 10 a 20 liter tot een tienvou
dige hoeveelheid.
Bohr gaf zijn inlichtingen in
het geheim aan Londen door en
hij ging daarmede door, toen hij
inzag dat zijn diensten nog
waardevoller zouden zijn in het
geallieerde kamp. In 1943 slaag
de hij er in, in een vissersboot
naar Zweden te ontsnappen. Een
speciaal Mosquito-vliegtuig werd
naar hem toegestuurd en hij
kwam in Engeland aan onder de
schuilnaam Nicholas Baker.
Tegen die tijd hadden de ge
beurtenissen op het gebied van
het atoomonderzoek een zeer dra
matische wending genomen. Eén
van de mannen, aan wie de rap
porten van Bohr ter inzage wer
den gegeven, was Leif Tronstad,
een jonge hoogleraar aan de uni
versiteit van Óslo, die naar Lon
den was gevlucht nadat hij al zijn
aantekeningen over de zwaar-
water-experimenten, die hij enke
le jaren te Rjukan had geleid, in
brand had gestoken. Prof. Tron
stad. majoor in het Noorse be
vrijdingsleger, ontwierp een stout
moedig plan om de fabriek te
Rjukan buiten werking te stellen.
Er werd een Noors „commando"
samengesteld en geoefend, onder
zijn leiding, in Schotland. In No
vember 1942. landden vier van zijn
mannen per parachute op de Har-
danger-hoogvlakte, zij nestelden
j zich met hun radio-uitrusting in
de bergen en brachten alles in
gereedheid voor de hoofdmacht,
die in twee Hahfax-bommenwer-
pers zou oversteken, elk met een
zweefvliegtuig achter zich.
De eerste poging mislukte; de
storm dwong één vliegtuig te ke
ren cn het andere moest een
noodlanding maken. De Duitsers
omsingelden alle parachutisten en
schoten hen neer. Onmiddellijk
daarna werden 6000 speciaal door
de Gestapo opgeleide manschap
pen naar Rjukan gezonden om de
fabriek tegen verdere geallieerde
pogingen te beschermen.
Vervolgens werden zes Noren
per parachute neergelaten in de
buurt van Hardanger, maar bij
vergissing kwamen zij neer, veer
tig kilometer van de plaats waai
de vier, die het eerst waren uit
gestuurd, nog steeds stand hiel
den. Zij hadden een week nodig
om hen te vinden. Op een donkere
avond in Februari 1943 gingen zij
op weg naar de „Norsk Hydro"-
fabriek, volgens een plan, dat
prof. Tronstad zorgvuldig had ont
worpen.
Zes man kropen, één voor één,
door een nauwe tunnel, waarlangs
de hoogspanningskabels de fabriek
binnenkomen; de anderen be
waakten de ingang van de tunnel
met draagbare machinegeweren
voor het geval de Duitsers in de
barakken daar dichtbij zouden
worden gealarmeerd. De zes von
den tien grote flessen zwaar wa
ter op de voorraadplanken. Zij
maakten tijdbommen aan de plan
ken vast en aanvaardden kruipend
de terugweg. De bommen ont
ploften nadat zij hun schuilplaat
sen weer hadden bereikt. Duits
lands voorraad zwaai- water was
vernietigd.
Fatale beslissing
FX E Duitsers herstelden de scha-
de en begonnen opnieuw
zwaar water'te produceren. Dus
werd aan de Engelse luchtmacht
in October 1943 opdracht gegeven
de „Norsk Hydro" te bombarde
ren. De installaties voor de pro
ductie van zwaar water werden
daarbij vernietigd, maar de Duit
sers richtten een nieuwe fabriek
in. Omstreeks April 1944 was een
nieuwe voorraad van het kostbare
vocht beschikbaar, maar nu had
den de nazi-leiders het besluit ge
nomen, de hele voorraad n?ar
Duitsland over te brengen, omdat
het leger niet bij machte was de
veiligheid er van te garanderen
ten aanzien van de aanvallen der
geallieerden op Rjukan. Britse
spionnen meldden, dat het zware
water per pont over het Tirftejoe-
meer zou worden vervoerd, alvo
rens het in spoorwagons zou wor
den geladen.
Het lag voor de hand,'dat dit
transport zwaar zou worden be
waakt, roaar prof. Tronstad be
dacht een vernuftig plan. Drie
parachutisten wierpen een magne
tische mijn in het meer. Deze ont
plofte toen de pont er over heen
voer. De geheime slag om Rjukan
was afgelopen.
Wij weten pas sinds kort, dat,
zoals zo vaak in de oorlog, al de
ze moedige en kostbare onderne
mingen om de Duitsers van hun
zware water te beroven eigenlijk
niet nodig waren, want een door
slaggevende beslissing was reeds
in Juni 1942 gevallen.
Een jaar daarvóór waren de
Duitse geleerden Heisenberg en
Döpel er in geslaagd een kleine
uranium-zuil te vervaardigen, die
„werkte" met uranium en zwaar
water, volgens het beginsel van
het bombardement met neutronen;
dit was in de universiteit van
Leipzig. In Februari 1942 konden
deze twee natuurkundigen aan
DR LISA MEITNER
op vals paspoort naar Zweden
hun leiders melden, dat „een tech
nische exploitatie van atoom-ener
gie nu definitief mogelijk was".
Voor zover het de atoombom
aangaat, was dit het keerpunt in
de oorlog. „Tot op dat ogenblik
was het alleen maar een weten
schappelijk probleem", aldus prof.
Heisenberg. „De vraag was, of
atoomenergie nuttig kon worden
aangewend. Zowel in Duitsland
als in Amerika hadden de ge
leerden volgens gelijksoortige richt
lijnen gewerkt en zij waren op
ongeveer hetzelfde ogenblik tot
een vrijwel gelijkluidend resultaat
gekomen. Nu moest het besluit
worden genomen welke technische
consequenties daaruit dienden te
worden getrokken. En- dat besluit
verschilde in deze twee landen".
In Juni 1942 werd minister
Speer op de hoogte gesteld van de
resultaten en de mogelijkheden
van het Duitse atoomonderzoek.
Hij .kwam tot de slotsom men
kan het alleen maar een voor
Duitsland fataal besluit noemen
het atoom-onderzoek slechts op
de tot dusver gebruikte, beperkte
schaal te doen voortzetten.
Van dat moment af, verklaart-
prof. Heisenberg besteedde Duits
land ongeveer één duizendste van
de bedragen en de energie, die de
Amerikanen in de atoom-bom be
legden, voor hun plan van een
atoom-motor. Waarom lieten Speer
en zijn raadgevers het plan om
de bom te vervaardigen varen?
Duitslands wankele technische en
economische positie, z(jn beperkte
materiële middelen, de steeds toe
nemende geallieerde luchtaanval
len ep de militaire situatie na de
catastrofe van de Duitse legers in
Rusland, zijn alleen maar een ge
deeltelijk antwoord op deze vraag.
„De psychologische houding
van de Duitse leiders" zegt prof.
Heisenberg, „was de belangrijk
ste factor. Zij waren nog altijd,
zelfs toen, vastbesloten een
.snelle beslissing op het slagveld
af te dwingen, en zij verwacht-
Advertentle (l. M.)
Tand- of kiespijn
Natuurlijk moet Uw tand
arts daaraan te pas komen.
Maar om voorlopig die ter
gende pijn kwijt te raken is
er geen beter middel dan
...dit tulpen directJ
ten de oorlog op die manier te
zullen winnen".
De man, die thans het nieu
we Duitse atoom-onderzoek
zal leiden, prof. Hahn, is een
vredelievend mens. „Moet de
kern-energie gebruikt worden
voor de vooruitgang van de
wetenschappen, voor de be
vordering van de welvaart der
mensheid en voor betere so
ciale toestanden of voor de
vernietiging van alles wat wij,
mensen, hebben bereikt?"
vroeg hij in zijn rede bij de
aanvaarding van de Nobel
prijs. „Het antwoord kan niet
moeilijk zijn en het zal worden
gegeven door de geleerden
van de gehele wereld."
Het kan zijn, dat hij gelijk
heeft, maar wij zijn nog niet
zo ver, dat de geleerden, die
alleen het welzijn van de
mensheid op het oog hebben,
de macht overnemen van de
politici en de militairen.
Voor wanbetalers
hongersnood
PUKMEREND. Bijna tachtig
winkeliers in Purmerend en naaste
omgeving hebben zich aaneen ge
sloten om inwoners, die er een ge
woonte van maken niet contant te
betalen, het leveren van goederen
te weigeren.
Het gevolg hiervan zal zijn, dat
iemand, die bijv. een fiets koopt
cn deze niet op tijd betaalt, ook
geen waren meer bij bakker, sla
ger, melkboer, groenteboer cn an
dere leveranciers kan krijgen, daar
deze en andere aangesloten le
veranciers zullen weigeren wa
ren af te leveren, zolang de fiets
niet is betaald.
Lissabon geteisterd door
hevige wolkbreuk
LISSABON De hevigste wolk-
breuk, die Lissabon ooit heeft ge
kend. heeft Dinsdagavond in zeven
tien minuten tijds de stad veran
derd in een uitgestrekte watervlak
te, waardoor het hele verkeer werd
gestremd en voor een waarde van
honderdduizenden escudo's schade
werd aangericht Op verschillende
plaatsen steeg het water zelfs tot
ruim anderhalve meter.
In de Rossio. de Kalverstraat van
Lissabon, staken hulpeloos de daken
van de auto's boven de grijze wa
termassa uit.
Ncd. Herv. Kerk
Beroepen te Oudecn-Kolderwolde. K.
van Lare. cand. te Rotterdam.
Aanccnomen naar Rhoon J. C Brok
ken. ziekenhuispredikant te Emmen
Bedankt voor Perth (West Austra
lië) dr A. v, d. Hoeven te Utrecht,
Beam btenfonds
lag wai
Verenl
ZEIST Dinsdag
de Nederlandse Vereniging
AMSTERDAM. Schippers, bij
een op het binnenscheepvaartcon-
gres, hebben zich gekeerd tegen het
werken op Zondag. Het congres
achtte het gewenst dit vraagstuk in
groot verband te zien en regering
en Kamerfracties er op te wijzen,
dat het gewenst is in de bestaande
charters de clausule „laden en los
sen op Zondag" te doen vervallen
Om dit te bereiken menen de
schippers, dat overleg moet worden
gepleegd tussen de Oecumenische
Raad van Kerken, de kerken, de
redersorganisaties van reders en
schippers, de opdrachtgevers van
makelaars èn de vakbonden.
Tijdens het laatste deel van het
congres heeft zich ook een uitvoe
rige discussie ontsponnen over het
binnenvaartrecht. Uitgaande van de
veronderstelling, dat het nieuwe
vr tiit I Chr, kantoor- en handelsbedienden
Voorstel tot vorming te ontbinden en per 1 October 1952
o te komen tot oprichting van een
Ncd. Chr. Beambtenbond. waarin
dan ook opgenomen de voormalige
I leden van de eveneens te ontbinden
Ned. Chr. Werknemersbond en dc
Ned. Vereniging van Chr Technici.
De heer Vermeulen zeide voorts,
dat de motie, door de afdeling
Utrecht ingediend, van groot be
lang is. daar deze betrekking heeft
op de stichting van genoemde be
ambtenbond. Utrecht nu is van
mening, dat het streven naar be-
drijfstaksgewijze organisatie in het
C.N.V. juist is, maar dat de voor
bereidingen niet voldoende zijn ge
weest. In deze motie wordt de
mening uitgesproken, dat de be
ambtenbond de bcdrijfstaksgewijze
organisatie in de weg zal staan. In
de motie wordt verder geadviseerd
de eigen bond zodanig van struc
tuur te wijzigen, dat. wanneer tot
invoering van de bepaalde be-
drijfsbonden wordt overgegaan, de
leden er van zonder meer over
kunnen gaan naar de voor hun ge
schikte bedrijfsbonden.
Tijdens de vergadering van
Woensdag werd in principe beslo
ten over te gaan tot de vorming
van een beambtenfonds, door het
aangaan van een fusie met de Ned.
Chr. Werkmeestersbond en de Ned.
Vereniging van Christelijke Tech
nici Een en ander onder voorbe
houd, dat de twee laatstgenoemde
organisaties eenzelfde beslissing
nemen.
te Zeist
van
Christelijke kantoor- en handels
bedienden in haar 53e jaarlijkse al
gemene vergadering bijeen. De heer
H. J. Vermeulen, voorzitter van het
hoofdbestuur, wees er in zijn ope
ningswoord op, dat op deze verga
dering enkele belangrijke punten
behandeld moesten worden. De af
deling Utrecht had namelijk een
motie ingediend voor onmiddellijke
doorvoering van de bedrijfstakge-
wijze organisatie cn tegen dc be
ambtenbond Het hoofdbestuur is
van mening, dat de verwezenlijking
van de publiekrechtelijke bedrijfs
organisatie de chr werknemers die
in dezelfde bedrijfstak werkzaam
zijn afgezien van hun beroep
noodzaakt zich krachtig te concen
treren. Het hoofdbureau stelt voor
de Nederlandse Vereniging van
binnenvaartrecht met uitzondering
van enkele artikelen binnenkort zal
worden ingevoerd, sprak het con
gres als zijn mening uit, dat deze
invoering zal leiden tot meerdere
rechtszekerheid in de binnenvaart
en dus tot vermindering van het
aantal geschillen. Men acht het
wenselijk ook de maximum aan
sprakelijkheid van de vervoerder
en de sleepdienstondernemer te re
gelen.
Positie KLM-vliegtuigcn
AMSTERDAM Thuisreis: PH-
TFE (Utrecht) is Woensdag te 17.45
op Schiphol geland. PH-TFD (Arn
hem) is vanmorgen in Cairo aan
gekomen; PH-TES (Soerabaya) is
gisteravond te 23.15 in Biak gearri
veerd; PH-TDL (Groningen) is van
nacht uit Calcutta vertrokken naar
Bombay.
Uitreis: PH-TDG (Gouda) is te
middernacht uit Bangkok vertrok
ken; PH-TFG (Friesland) is van
morgen in Bangkok aangekomen.
Canadese kustvaarder met
elf man verdwenen
QUEBEC. Op de St. Laurens-
rivier tussen Quebec en Montreal
is een met hout geladen kustvaar
der van 600 ton verdwenen, zon
de rdat iemand hiervan getuige
is geweest. Het schip had elf man
aan boord, onder wie drie broers,
die eigenaar waren van de kust
vaarder. Op sommige punten is de
St. Laurens vijf km breed, waar
uit te verklaren valt, dat niemand
de ondergang van het schip heeft
opgemerkt.
STOCKHOLM. De plv. direc
teur-generaal van de PTT, hoofd
directeur ir J. D. H. van der
Toorn, is Woensdag gekozen als
vice-voorzitter van de conferentie
van de Europese radio-omroep die
in Stockholm wordt gehouden.
Noorse parachutisten besluipen de pont bij de Zwaar \Vaterfabrlek
te Rjukan.
CAIRO. De ondanks zijn 1
62 jaren nog levenslustige en CIC 1113.11
krachtige heer El Khadi El
Hahdrani uit het koninkrijk V3I1 VClC
Yemen militair, dichter en
scherpschutter beweert, dat
hij 162 huwelijken achter de VlUUYVCil
rug heeft.
In Yemen kan een
man trouwen door de
vader van het meisje
een bedrag van 25
Yemense dollars (on
geveer 55 gulden) een
geit, een koe, of een
gouden sieraad te ge
ven. Beide partijen
verklaren dan ten
overstaan van twee
getuigen dat zij elkaar
willen hebben en ze
zijn getrouwd.
Overal staan mitrailleurs opgesteld en waken Duitse wachten tegen
mogelijke sabotage. Deze mannen konden niet vermoeden, dat hun
voortdurende waakzaamheid vergeefs zou zijn.
(Foto's uit de film: De strijd om de atoombom.)
Scheiden is al even ge
makkelijk. Volgens de
Koran behoeft een man
slechts driemaal tot zijn
vrouw te zeggen: „Ik
zend u heen" en de zaak
is voor elkaar.
Als Mohammedaan mocht
El Hahdrani vier vrou
wen tegelijk hebben en
hij beweert dit aantal
nooit te hebben over
schreden. „Vier tegelijk is
genoeg," zegt hij. Slechts
twee vat) zijn vele vrou
wen heeft hij door de
dood verloren, de andere
huwelijken eindigden door
echtscheiding, telkens met
een soort financiële rege
ling en één afscheidsge
dicht.
El Hahdrani is in zijn
land beroemd om zijn ge
dichten, waarin hij de
meest verschillende on
derwerpen bezingt.
van hoe hij in de der
tiger jaren een Brits
vliegtuig neerschoot met
een geweer tot de char
mes der vrouwen Ko
ning Achmed van Yemen
laat hem dikwijls als hof
dichter optreden als hij
overstuur is van dc staats
zaken. Men zegt dat de
„man van vele vrouwen"
een aangename, diep re
sonerende stem heeft.
Naar verluidt beloont de
koning zfjn declamaties
meermalen door hem een
hand vol geldstukken toe
te werpen. El Hahdrani
geeft toe, dat hij die be
loningen veelal gebruikt
om zich een nieuwe
vrouw aan te schaffen.
Hij is officier in het on
definieerbare Yemense le
ger en het grootste ge
deelte van zijn leven is
hij militair geweest. Hij
spreekt ook vagelijk van
verre reizen, die hem in
jonger jaren zelfs naar
Japan zouden hebben ge
voerd.
Als hij het heeft over
vrouwen, aan welke hij
speciale herinnering heeft,
noemt hij vooral een Ja-
Ik zpnd II henn hce1t de man bo"
„ik zena u neen, vt,nstaandc 1oto me(,r
j Tj dan 150 maal tegen
IK zena U neeny zijn vrouw gezegd en
.j j TT r r>> volgens dc koran is dat
IK Zend U heen! voldoende om zich ge-
scheiden te weten van
die vrouw. El Khadi el Hahdrani, de man van
vele vrouwen militair, dichter en scherp
schutter is twee meter lang en heeft in
weerwil van zijn leeftijd nog een veerkrachtige
gang. Zijn vitaliteit ontleent hij aan het leven
in de open lucht. Hij heeft een golvende baard,
en parelwitte tanden, ofschoon men in zijn
land geen tandenborstel gebruikt. Scheermes
sen zijn er ook niet in trek cn het zeepverbruik
is gering. H\j is gemakkelijk in de omgang en
spraakzaam.
V.-
J
pans meisje, dat hij „het
begin van het tweede
vijftigtal" of zijn 51ste
vrouw noemt. Hij kon
haar niet mee naar
Yemen nemen, maar zij
had hem er bijna toe ge
bracht in Japan te blij
ven, als men hem mag
geloven. De aantrekkings
kracht van zijn vaderland
won het echter van de
liefde.
El Hahdrani is op 13-
jarige leeftijd met trou
wen en scheidingen be
gonnen. Hij beweert een
vrouw nooit langer dan
enkele maanden als echt
genote behouden te heb
ben met enkele uitzonde
ringen als hij vrouwen
trof, die goed voor kin
deren waren. Hij heeft
zes zonen en vijf dochters
voor zover h^J weet.
