DAGBLAD VOOR AMERSFOORT
Onze betalingsbalans
1953 weer bedreigd
in
Bewapening werkt het
volgend jaar door
Minister Staf kreeg
geheime opdracht
Races gehouden tegen
advies van KNMY in
Amerika overweegt nieuw
hulpprogram aan Engeland
Britten onrustig onder
Amerikaanse druk
Rumoer om olie
Handelsvloot nu
groter dan ooit
Bilthovens jurist
mengde vergif in
het eten
Gesneuveld in Korea
Amerikaanse jager
schiet eigen
bommenwerper neer
Twee kleine meisjes
bij brand omgekomen
Vrachtwagen door
trein vernield
Bemiddeling
eisl meer tijd dan
mos voorzien
Poging om in sterlinggebied
blijvend evenwicht te scheppen
Onbekend schip bij
New-Foundland
vergaan
„Geen internationaal
olie-kartel"
12e Jaargang, no. 200
Dinsdag 26 Augustus 1952
Opgericht door de Stichting „Het Parool" - Giro 510330
Bank: Rotterdamsche Bank - Postbus 9 Abonnements
prijs 47 cent p. w. of 6.05 p. kw. Losse nummers 10 cent.
Uitgave: N.V. De Nieuwe Pers
Redactie en Administratie: Snouckaertlaan 7. Amersfoort
Telefoon redactie 4291 Telefoon administratie 6235
HOOFDREDACTEUR. TI DE BOORDER
DEN HAAG. In verband met het aanzienlijk betalings
overschot, dat Nederland verworven heeft in de Europese Be-
talings Unie, nadat zyn grote tekort was ingehaald, heeft het
bestuur van de E.B.U. overleg gepleegd met Nederland omtrent
maatregelen ter vermindering van het overschot. De Neder
landse autoriteiten meenden echter, dat grote voorzichtigheid
betracht moest worden ten aanzien van Nederlands monetaire
politiek. Zy verwachten n.l., dat de Nederlandse betalings
balans weer achteruit zal gaan, als het bewapeningsprogram
zyn invloed op de Nederlandse economie ten volle zal doen
gelden, met name in de eerste helft van 1953. De verbetering in
de tweede helft van dit jaar is naar hun mening aan seizoen
oorzaken toe te schryven.
D
Meer dan 3 millioen ton
DEN HAAG. Voor het eerst
in de geschiedenis meet de totale
Nederlandse koopvaardijvloot
thans meer dan 3 millioen b.r.t.
Volgens de cijfers van het cen
traal bureau voor de statistiek
omvatte de Nederlandse koop
vaardijvloot op 1 Augustus j.l.
1174 schepen met een totale bruto
inhoud van 3.009.699 reg. ton.
Naar het aantal schepen gere
kend, nemen de kustvaarders
(schepen tot 500 b.r.t.) in de Ne
derlandse vloot een belangrijke
plaats hi. Op 1 Augustus 1952 be
droeg het aantal kustvaarders 661
(56,3% met in totaal 217.777 b.r.t.
(7,2%).
De koopvaardijvloot, welke thuis
hoort in de Nederlandse Antillen
en Suriname omvatte op 1 Augus
tus j.l. 89 schepen (166.711 b.r.t.).
Onder Nederlandse vlag varen
thans dus 1263 koopvaardijsche
pen, met een totale bruto-inhoud
van 3.716.410 reg. ton.
(Van een onzer verslaggevers)
UTRECHT. De Bilthovense
jurist mr W. K, F., verdachte in
het Bilthovense vergiftigingsdrama,
heeft aan de rechter-commissans
meegedeeld, dat hij het voor zijn
vader bestemde vergif gewoon in
het eten voor de familie mengde.
Dit betekent dus, dat hij met het
daaruit voortspruitende levensge
vaar van zijn overige familieleden
geen ogenblik rekening heeft ge
houden. Het onderzoek naar de
motieven, die hem bezield hebben,
duurt nog steeds voort. Ten aan-
rien van dit punt tast de justitie
nog steeds in het duister.
Vallende steen treft
Biithovenaar dodelijk
OUDENRIJN. Bjtf verbouwings
werkzaamheden op het landgoed
..Welgelegen", nabij den Hommel, is
Maandag een ongeval gebeurt, dal
de heer J. J. Gilberts uit Bilthoven
het leven heeft gekost.
Een arbeider was bezig een pla
fond uit te hakken, toen plotseling
ten stuk steen los raakte en viel.
De heer Gilberts, werd er door ge
troffen. Hij werd, zwaar aan het
hoofd gewond, per ziekenauto naar
het St. Antonius ziekenhuis ver
voerd. In de loop van de dag is hij
overleden.
LONDEN. Een en dertig Brit-
Jen, onder wie vier parlements
leden van Labour, zijn Maandag
per vliegtuig vertrokken voor een
rondreis van een maand door
communistisch China.
Het jaarverslag van de E.B.U. over
de periode 1 Juli 195130 Juni 1952,
waaraan het bovenstaande ontleend
is, vermeldt verder, dat de gemid
delde maandelijkse waarde van de
export der E B.U.-landen naar elkaar,
naar hun overzeese gebiedsdelen en
naar niet bij de E.B.U. aangesloten
landen in twee jaar gestegen is van
1.082 tot 1.791 millioen dollar. Van
deze stijging is 65 pet. toe te schrij
ven aan prijsstijging. Niettemin is de
betekenis van deze groei groot, en
des te groter, als men er rekening
mede houdt, dat Engeland en Frank-
rijk in het eerste kwartaal van 1952
reeds begonnen hun invoer te beper
ken-
Zou een internationaal mechanisme
als de E.B.U. niet bestaan, dan zou
den de Europese landen hun heil
moeten zoeken in tweezijdige over
eenkomsten, waardoor de omvang
van de inter-Europese handel zou
verminderen. Voor de defensie-in
spanningen der Europese landen en
KRO-stunt leidde tot
run op telefoons
(Van onze correspondent)
HILVERSUM. Zondagavond
en Maandagmorgen hebben bij de
KRO in Hilversum de telefoons
bij wijze van spreken witgloeiend
gestaan door de „pleister-actie"
van de r.k. EHBO. Aan alle r.k.
kerken waren Zondagmorgen pleis
ters uitgereikt in een zakje; in
zeven van deze 1.221.000 zakjes
was een letter te zien, een der
letters van het woord KRO-gids.
Wie zo'n letter had kwam in aan
merking voor een der hoofdprijzen
in deze actie: een auto, een koel
kast, gratis reizen (naar Lourdes
b.v.) en dergelijke. Blijkbaar dui
zenden ontdekten lettertjes want
de telefoon stond niet stil: enkele
weerstanden van de telefooncen
trale in Amsterdam sloegen er van
stuk.
De eerste werkelijke prijswin
naar meldde zich pas Maandag
morgen aan.
DEN HAAG. De regering
maakt bekend, dat tot haar leed
wezen, tijdens gevechten in Korea,
op 21 Augustus 1952 is gesneuveld
de soldaat T. J. Heugen uit Schaes-
berg (L.).
de verhoging der productiviteit zou
dat een grote hinderpaal vormen.
Om het doel van onbeperkte inter
nationale handel en algemene omwis-
selbaarheid der valuta's te bereiken
moet eerst het evenwicht in de beta
lingsbalansen van alle aangesloten
landen worden hersteld en moeten
verder o.m. de dollartekorten van de
ze landen worden verminderd. Ver
mindering van de dollartekorten zou
bereikt kunnen worden door een
meer liberale invoerpolitiek in de
Verenigde Staten en door nieuwe en
meer intensieve pogingen om de uit
voer naar het dollargebied te ver
groten.
Vergissing bij manoeuvre
WASHINGTON. B\j een oefening
boven de golf van Mexico heeft
Maandag een Amerikaanse straalja
ger tachtig kilometer ten Zuiden van
Panama City (Florida) bij vergissing
een viermotorige bommenwerper
neergeschoten. De bommenwerper
had een bemanning van acht koppen
aan boord en leidde radiografisch een
ander vliegtuig, dat dienst had moe
ten doen als doelwit voor de jager.
Toen de bommenwerper neerstort
te kon worden waargenomen, dat
vier inzittenden de machine met be
hulp van hun valschermen verlieten,
aldus een mededeling van de Ameri
kaanse luchtmacht. Slechts een
hiervan is gered; de andere drie
worden vermist.
Nederlandse viel uit
nok van circus
SOUTHSEA, (Eng.) De vol
gens de berichten Nederlandse zes
tien-jarige circusartiste Anna Kon-
czek is Maandagavond in een
luchtnummer in een circus van
acht meter hoogte naar beneden
gevallen en met inwendige kneu
zingen naar een ziekenhuis ver
voerd. Haar vrouwelijke partner
viel eveneens en liep verwondin
gen aan de borst op. Het ongeval
gebeurde doordat een rekstok, die
tussen twee touwen hing, losschoot.
MUSSELKANAAL Twee klei
ne meisjes, de 6-jarige Jannlc
Troudes en haar 3-jarige zusje
Trijntje, zijn Maandagavond om
gekomen in de vlammen, die het
huis van hun ouders verwoestte.
De brand, waarschijnlijk ont
staan in de slaapkamer der meis
jes, werd om ongeveer tien uur
ontdekt Op dat ogenblik waren
de kinderen alleen thuis Omwo
nenden, die te hulp kwamen, za
gen geen kans meer hen te be
reiken.
Inzittenden tijdig uit
cabine gesprongen
DEN HAAG. De electrische
trein, die 19.49 uit Den Haag
naar Utrecht vertrok, heeft op een
onbewaakte overweg tussen Noot
dorp en Zoetermeer de vracht
auto van de groentenhandelaar
Koole uit Zoetermeer volkomen
vernield. De vrachtauto stond stil
op de spoorbaan, doordat de motor
was afgeslagen. De bestuurder, een
zoon van de eigenaar, en een pas
sagier konden tijdig uit de cabine
springen. Het treinverkeer tussen
Den Haag en Utrecht ondervond
door het ongeluk aanzienlijke ver
traging.
GLASGOW. Aan boord van
een in een dok liggend schip is
een acetyleenhouder ontploft. Der
tien arbeiders liepen brandwonden
op. Het vuur kon snel geblust wor
den.
(Van onze parlementaire redacteur)
DEN HAAG. Nu de bemidde
lende werkzaamheden van de
demissionnaire minister van Oorlog
en Marine, ir C. Staf meer ttfd in
beslag nemen, dan aanvankelijk
werd verwacht, wordt in politieke
Motorongeluk in Goffert-stadion
DEN HAAG. „Het verschrikkelijke ongeluk bij de motorwedstrijden
in het Goffert-stadion te Nijmegen, dat aan een der renners en een twaalf
jarig meisje het leven kostte en welke wedstrijden tegen het uitdrukkelijk
advies van de K.N.M.V. in werden gehouden, bevestigt opnieuw het grote
gevaar van het organiseren van motorwedstrijden zonder deskundige lei
ding," zo deelt de K.N.M.V. in een communiqué mede.
Dit hoog ernstige geval, zo gaat ontraden daarvoor toestemming te
het communiqué verder, is te tra
gischer omdat de K.N.M.V reeds
in Mei en Juni de burgemeester
van Nijmegen en de gemeentepoli
tie aldaar ernstig tegen dit soort
wedstrijden, welke op een beton-
baan worden gehouden, heeft ge
waarschuwd en met klem heeft
WASHINGTON. In Amerikaanse regeringskringen wordt een geheel
Heuw programma voor de verlening van hulp op lange termijn aan Enge
land overwogen, zo wordt van gezaghebbende zijde te Washington verno
men. Men is van plan een geheel nieuwe poging in het werk te stellen om
Engeland en het gehele sterlinggebied in staat te stellen een werkelijk en
blijvend evenwicht te bereiken in hun handel met het dollargebied, zodat
de aanhoudende betalingstekorten, die voortdurend dreigen de goud- en
dollarreserves van het sterlinggebied uit te putten, niet meer zullen voor
komen.
Nadere bijzonderheden van het
Programma, dat zich nog in het sta
dium van de voorlopige besprekin
gen bevindt, konden niet worden
verkregen, doch van ambtelijke zijde
^erd medegedeeld, dat het plan
*ordt gekoesterd een poging te on
dernemen om de oorzaken van de
^ch telkens herhalende economische
moeilijkheden van Engeland weg te
nemen. Voorstellen dienaangaande
zullen tussen de regering van Enge
land en die der Ver. Staten vermoe
delijk nog voor de in November te
houden conferentie van de premiers
van het Gemenebest worden bespro
ken. Men merkt op, dat uit de mede
delingen, die aangaande het nieuwe
plan van gezaghebbende zijde zijn
gedaan, niet blijkt, dat het program
ma in de eerste plaats financiële
hulp voor Engeland zal inhouden.
geven.
De regering heeft reeds in 1947
aan alle betrokken autoriteiten
geadviseerd geen motorwedstrijden
toe te staan, indien deze niet on
der de auspiciën van de KNMV
worden gehouden.
Aan de burgemeester van Nij
megen en aan de gemeentepolitie
van Nijmegen is duidelijk ge
maakt. dat de KNMV dit soort
wedstrijden te gevaarlijk acht
en ze daarom reeds sedert enkele
jaren heeft verboden. Men heeft
deze ernstige waarschuwing in de
wind geslagen.
Zelfs de mededeling, dat de
KNMV het Goffert-stadion ook
voor andere soorten motorwedstrij
den gesloten zou verklaren, indien
deze kombaanwedstrijden doorgang
zouden vinden, heeft de betrokke
nen niet tot betere gedachten kun
nen leiden.
De KNMV heeft zich in een
telegram tot de regering ge
wend met het dringend verzoek
nogmaals bij alle autoriteiten stap
pen te doen, opdat geen motorwed
strijden worden toegestaan, die niet
onder de auspiciën en de beproef
de leiding van de KNMV worden
gehouden.
Vrouw probeerde haar
man te vergiftigen
DEVENTER. De Deventer
politie heeft in de loop van de vo
rige week de Deventer vrouw D.
uit de Douwelerstraat gearresteerd
onder verdenking een poging te
hebben gedaan haar echtgenoot te
vergiftigen. Maandag is de vrouw
voor de officier van justitie te
Zutfen geleid.
Met ijzeren hand regeert generaal
Templer het door guerillabenden
onveilig gemaakte Malakka. Enige
dagen geleden werd in Permatang
Tinggi een Chinees officier ver
moord. Templer vloog naar het
dorp en legde de bewoners huis
arrest op. Hij stelde in een toe
spraak een ultimatum: binnen
vier dagen moesten de daders be
kend zijn, anders zouden alle in
woners naar een gevangenkamp
worden overgebracht.
ST. JOHNS. Volgens de kapi
tein van het vrachtschip „Blue
Prince" is 40 mijl ten Noorden
van kaap Bonavista aan de Oost
kust van New Foundland, een niet
nader geïdentificeerd schip ver
brand en gezonken. De romp had
een lengte van 20 tot 25 meter. In
het water zijn geen voorwerpen ge
vonden, waaruit men de identiteit
van het vaartuig kon vaststellen.
Men is thans op zoek naar over
levenden. Het is niet uitgesloten,
dat de bemanning de kust heeft
bereikt.
kringen niet langer verheimelijkt,
dat hfj deze arbeid verricht, inge
volge een vertrouwelijke, informa
tieve opdracht, welke koningin Ju
liana hem Vrijdagmorgen moet
hebben verstrekt.
Ontkennen zou overigens weinig
zin meer hebben gehad. Want wat
zou anders de betekenis zijn van
de gesprekken, die hij met de drie
ex-formateurs dr Drees, prof. Beel
en mr Donker en de C.H. fractie
leider Tilanus had, gezwegen dan
nog van het bezoek, dat hij gister
morgen aan de demissionnaire mi
nister van Buitenlandse Zaken, mr
Stikker, bracht? Zijn wandeling
naar het kabinet van de Korpngin
aan de Korte Vijverberg kenne
lijk om H.M. telefonisch verslag
uit te brengen was tenslotte ge
schikt om alle twijfelaars tot inkeer
te brengen.
Des avonds dineerde ir Staf met
de demissionnaire KVP-ministers
Beel en Rutten. Over de plannen,
welke hij met deze politieke figu
ren besproken heeft, is uiteraard
niets bekend geworden. Vast schijnt
te staan, dat hij in zijn arbeid,
evenals mr Donker voor hem, iet
wat belemmerd wordt doordat ver
scheidene figuren, die hij gaarne
zou ontmoeten, met vacantie of al
thans niet direct bereikbaar waren.
Daaruit zou kunnen worden ver
klaard, dat zijn bemiddelingspoging
meer tijd in beslag neemt, dan aan
vankelijk was voorzien.
Dodelijke val van dak
ROOSENDAAL De 46-jarige
landbouwer K. te Kruisland is Zon
dag, toen hij bezig was met het
beleggen van een dak met asbest-
platen, naar beneden gestort door
dat een der platen brak. K. stierf
na de val vrijwel onmiddellijk. Hij
laat een vrouw met zes kinderen senhuis vervoerd, waar het
achter.
Een leerlinge van de Kantklos-
school geeft een demonstratie. Om
haar hoofd heeft zij een 17e eeuw-
se Belgische sjaal Op de achter
grond de Vleeshal en Loutje
(Lourens Jansz. Koster) op de
Grote Markt.
Koninklijkeantwoordt
DEN HAAG „Het is een al
gemeen bekend feit, dat een zekere
mate van samenwerking tussen de
verschillende maatschappijen van
de olie-industrie noodzakelijk is
geweest en door verschillende rege
ringen voorgestaan is, ten einde de
olievoorziening van de wereld te
verzekeren. Ik kan echter met
nadruk verklaren, dat een interna
tionaal oliekartel niet bestaat.
Integendeel, de concurrentie tussen
de verschillende oliemaatschappijen
is zeer groot."
Dit deelde jhr mr J. H. Loudon,
directeur van de Kon. Ned. Pe
troleum Mij Maandag mede, naar
aanleiding van een door een com
missie van de Amerikaanse Senaat
gepubliceerd rapport.
Hopwood, de directeur-generaal
van de Shell Transport and Tra
ding Company, de Engelse afde
ling van de Koninklijke Shell-
groep, heeft eenzelfde verklaring
afgelegd.
Been van rangeerder door
wagon afgereden
EMMEN. Maandagmorgen raak
te de veertigjarige rangeerder J.
Nijhuis uit Ommen op het spoor
wegemplacement bij Nieuw-Amster
dam met zijn linker voet bekneld
tussen twee spoorstaven. Hij kon
niet meer tijdig wegkomen voor een
naderende wagon; de wielen hier
van reden over z'n linkerbeen. N.
werd terstond naar het Diacones
been
werd geamputeerd.
ABERDARE (Wales). De drie
padvinders die in een grot nabij
Aberdare gevangen zaten, zijn
Maandagochtend gered.
De aankomst in Teheran van Jo
nes, directeur van de „Cities Service
Corporation of America" wordt door
Britse regeringspersonen van groot
belang geacht. Jones zal onderzoe
ken, welke steun zijn onderneming
Perzië kan geven om zijn olie-indu-
Weinig verandering in temperatuur
Van Dinsdagavond
tot Woensdagavond:
Aanvankelijk weinig,
later weer toenemen
de bewolking. Over
wegend droog. Gelei
delijk tot matig en
langs de Waddenkust
tot vrij krachtig toe
nemende Westelijke
tot Zuid-Westelijke
wind. Vannacht kou
der, morgen overdag
ongeveer dezelfde
temperaturen als van
daag.
27 Aug. Zon op 5 u U'
m onder 19 u 38 m.
Maan op 13 u 48 m on
der 21 u 24, m.
HET WEER VAN VANMORGEN 7 UUR
Max.temp
Neersl.
Station
Weer
Wind m/s
Gisteren
in 24 u
Oslo
Onbew.
Z.Z W 2
17 C
6 mm
Stockholm
Zw. bew.
N.W. 10
17
0.1
Helsinki
Regenbul
W.Z W 10
17
0
Edinburgh
Zw. bew.
Windstil
20
0
Londen
Licht bew.
Windstil
23
0
Kopenhagen Licht bew.
W.N.W. 6
18
0.1
Amsterdam
Zw. bew.
N N.O 4
21
0
Zürich
Mist
Windstil
22
0
Locarno
Licht bew.
ZO 2
23
0
Genève
Onbew.
Windstil
23
0
Parijs
Zw bew.
Windstil
26
0
Eordeaux
Mist
Z.O 2
28
0
Nice
Onbew.
N.N W 2
23
0
Berlijn
Gch. bew.
W.N.W. 2
22
0
Frankfurt
Nevel
Windstil
24
0
München
Zw bew.
Z.W.2
20
0
Wenen
Half bew.
W.N W. 6
16
0
Luxemburg Zw. bew.
N.N.O. 3
22
0
Grenoble
Onbew.
Windstil
25
0
Innsbrück
Mist
Windstil
17
0
Positie van Engeland inzake olie-conflict
met Perzië wordt steeds onaangenamer
LONDEN. De positie van Engeland in het olic-conflict met Perzië
wordt met de dag onaangenamer. De Amerikaanse druk om tot een spoe
dige oplossing van dit conflict te komen neemt toe. Britse autoriteiten
beschouwen de publicatie van het rapport, waarin zeven grote oliemaat
schappijen waaronder de Anglo-Iranian Oil Cy. van kartel-vorming
beschuldigd worden, als een duw in de rug om met Mossadeq te gaan
praten. Ook het bezoek van de Amerikaan Jones, één der belangrijkste
olie-figuren in de Ver. Staten, aan Teheran zien de Engelsen in dit licht.
Daar komen nog bij de in Engeland onrust wekkende mededelingen van
Hoessein Makki, hoofd van de dienst voor de nationalisatie van de Per
zische olie-industrie, die verklaart, dat Perzië overeenkomsten gesloten
heeft voor de levering van olie aan Italië en Amerika, tegen een prijs,
welke 20% beneden die van de wereldmarkt ligt.
strie weer op gang te brengen, aldus
meldt Reuter. Zondagavond heeft hij
een onderhoud gehad met premier
Mossadeq.
Hoessein Makki verklaarde Maan
dag te Hamburg, op zijn reis door
West-Duitsland, dat Perzië de raffi
naderijen van Abadan met behulp
van Duitse technici weer in bedrijf
wil stellen. Daartegenover verzeker
de hi), dat de Duitse industrie be
langrijke orders zou krijgen van de
Perzische regering, zodra de uitvoer
van olie hervat zou zijn.
Zijn economisch adviseur deelde
naar aanleiding van Makki's verkla
ringen over overeenkomsten met
Italië en Amerika mee, dat deze
overeenkomsten met particuliere
maatschappijen waren gesloten. Wel
hadden de regeringen bij sommige
gelegenheden medewerking verleend
doch zij hadden in geen enkel op
zicht officieel aan de onderhandelin
gen deelgenomen. Noch Makki noch
zijn adviseur zeiden iets over de hoe
veelheden te leveren olie.
Te Londen verwacht men een
nieuwe Britse stap om een einde te
maken aan het geschil met Perzië.
Engeland zou nieuwe besprekingen
met Mossadeq voorstellen, waarin
waarschijnlijk enige Britse concessies
gedaan zullen worden.
DE beschuldigingen, door een
Amerikaanse Senaatscommis
sie geuit tegen zeven grote olie
maatschappijen, vestigen de aan
dacht op twee ondernemingsvor
men, waarover, ondanks de gewel
dige rol, die zij in het moderne
economische leven spelen, veelal
wordt gezwegen: de kartels en
trusts. Die zwijgzaamheid is niet in
de laatste plaats een gevolg van
het feit, dat de directe belangheb
benden voor niets zozeer bevreesd
zijn als de openbaarheid. Een kar
tel is. eenvoudig verklaard, een
overeenkomst van fabrikanten om
de prijs van een bepaald artikel te
regelen, de te produceren hoeveel
heden te bepalen en het afzetgebied
onderling te verdelen. Het voor
naamste doel van het kartel is. het
betreffende artikel tot een mono-
poliegoed te maken, dat buiten de
concurrentiestrijd staat. Deze over
eenkomsten plegen zo geheim mo
gelijk te worden gehouden. De
trust verschilt in zoverre van het
kartel, dat hierbij niet de overeen
komst, maar eigendom aan het ge
heel ten grondslag ligt. Een grote
onderneming slokt de kleine con
currenten op, of verschillende fa
brikanten brengen hun bezit in
een groot lichaam (de z.g. holding
company) onder, waarbij echter
de oude ondernemingen formeel
blijven bestaan. Zo ontstaat ook
veelal de verhouding van moeder
en dochtermaatschappijen.
HET is duidelijk, dat kartels en
trusts tegen het belang van de
consument zijn. Hij moet de prij
zen betalen, die door uitschakeling
van de concurrentie kunstmatig
hoog worden gehouden. Een bij
zonder tekenend voorbeeld van de
wijze, waarop kartels soms jnet de
belangen van de afnemer omsprin
gen, werd onlangs uit Engeland
gemeld: daar was een fabrikant
van gloeilampen, lid van een kar
tel, door het kartel zwaar beboet,
omdat zijn lampen een te lange
levensduur bleken te hebben! Ook
de staat als geheel kan de werking
van een kartel te zijnen nadele te
voelen krijgen, namelijk wanneer,
volgens afspraak, de ene onder
neming een bepaald product wol,
de andere het niet zal vervaardi
gen. Zo miste Amerika bij het be
gin van de oorlog bepaalde voor
de oorlogvoering benodigde che
mische producten, omdat Dupont
de Nemours de productie daarvan
aan de Duitse I. G Farben had
overgelaten. De kwalijke practijken
van de kartels van wapenfabrikan
ten in het verleden zijn meer al
gemeen bekend geworden.
ISJu ware het onrechtvaardig,
1 slechts op de nadelen van kar
tels en trusts te wijzen: zij hebben*
ook voor de niet direct belangheb
benden, wel degelijk bepaalde
voordelen
Overproductie, met de nare con
sequentie van werkloosheid, wordt
door de kartels op hun gebied in
het algemeen verhinderd, het stre
ven naar doelmatiger productie
van de trusts heeft natuurlijk ook
een prijsverlagen.de tendenz en in
het bijzonder op het terrein van
het wetenschappelijk onderzoek en
de ontwikkeling van minder ont
wikkelde gebieden hebben som
mige kartels en trusts uitstekend
werk gedaan. Het is namelijk geens
zins zo, dat de dikwijls inderdaad
buitensporige winsten geheel in de
zakken van de aandeelhouders te
rechtkomen. Vele moderne uitvin
dingen (nylon bv.) zijn slechts mo
gelijk geweest, doordat de grote
ondernemingen millioenen en mil-
lioenen beschikbaar stelden aan de
laboratoria. De voortreffelijke da
den van algemeen nut van de Kon.
Olie Maatschappij in ons land zijn
alom bekend. En zelfs de meest
nationalistische Perzen moeten er
kennen, dat de Anglo Iranian Oil
Company, veel gedaan heeft voor
de materiële en geestelijke ont
wikkeling van het inheemse per
soneel. Bij een, de prijzen druk
kende, concurrentiestrijd was dit
alles zeker niet mogelijk geweest.
17 EN afwegen van de voor- en
1nadelen van kartels en trusts
is uiteraard zeer moeilijk de
balans is in alle gevallen ver
schillend en het wetenschappelijk
onderzoek heeft er ook nog geen
definitief antwoord op kunnen ge
ven. Vast staat in ieder geval wel,
dat kartels en trusts een verschijn
sel zijn, waartegenover doelma
tig optreden zeer moeilijk is. De
anti-trustswetgeving in Amerika
(in Nederland en Groot-Brittannië
bestaat zo'n wetgeving niet) is
totnogtoe niet veel meer dan een
slag in de lucht geweest. De ca
mouflagemogelijkheden zijn vele.
Het is ook zeer de vraag, of de
Amerikanen thans met hun actie
tegen het oliekartel zo dit in
derdaad bestaat veel succes
zullen hebben. De publicatie van
het reeds twee jaar oude rapport,
waarin de beschuldigingen zijn
vervat, moet vooral gezien worden
in het licht van de verkiezings
strijd om het presidentschap.
Sprakman, de democratische can-
didaat voor het vice-president-
schap, die voorzitter van de be
treffende Senaatscommissie is,
achtte publicatie ervan in het be
lang van zijn partij. Daarom wer
den de bezwaren van de ministe
ries van Buitenlandse Zaken en
Defensie ter zijde geschoven In
ternationaal gezien is dit besluit
in elk geval geen ongevaarlijke
zaak Verschillende klachten na
melijk, welke door de landen van
het Midden-Oosten tegen de grote
oliemaatschappijen worden geuit,
vinden in het rapport bevestiging,
o.a, de beschuldiging, dat ter be
perking van de productie en
dus het opschroeven der prijzen
bepaalde concessies niet in ontgin
ning zijn genomen. Er bestaat der
halve geen twijfel aan, dat het
rapport door extreme anti-Wester
se elementen in het Midden-Oosten
propagandistisch zal worden uitge
buit. En daardoor zal een eerlijk
en beide zijden bevredigend ver
gelijk tussen de Arabische wereld
en het Westen, voor elk der par
tijen noodzakelijk, verder worden
bemoeilijkt.
