Antiekbeurs in Delft toont tal
van kunstschatten
Compromis van Couperus-uitgave
compromitteert Couperus niet
Middeleeuwse Franse
kerkramen
Maar zijn er nog verzamelaars
die ze voor ons land behouden
.Maandag l.Septemberl952
7
j-\E OUDE KUNST- EN ANTIEKBEURS" in het Delftse Prin-
j_J senhofis een jaarlijks terugkerende feestelijke parade, waar de
Nederlandse handelaren in oude kunst de mooiste en zeldzaamste stuk
ken uit hun collecties laten zien. Wie handelaren zegt, denkt meteen
aan kopers en ik heb mij bij het dwalen langs de verschillende stands,
voortdurend afgevraagd„Wie kan er nu nog zulke meubelen, zulke
schilderijen, zulk porcelcin kopen?" Hoevelen hebben er tegenwoordig
nog inkomens waaruit het verzamelen van kostbare antiquiteiten be
taald kan worden? Wie heeft er nog een woning waarin dergelijke
stukken tot hun recht komen? Kunnen al deze kunsthandelaren be
staan van die enkele, zeer rijke liefhebbers? of is, zoals een pessimis
tische deelnemer mij zei, het ras van de verzamelaars en met hen ook
dat van de kunsthandelaars, aan het uitsterven?
Een groot deel van de in Neder
land bedreven kunsthandel blijkt
transito-handel. En dan rijst de
vraag hoe het nu feitelijk met het
Nederlandse kunstbezit staat Wat
er zich in de musea en in enkele
hele grote, beroemde particuliere
verzamelingen bevindt, is bekend.
Doch hoe staat het met de kleinere
verzamelaars? Wordt hun aantal
door jonge beginnelingen steeds op
peil gehouden? Blijft hun gezamen
lijk bezit vrij constant? Of worden
toch langzaam maar zeker, alle be
langrijke kunstschatten gezogen
naar de plaatsen waar de meeste
harde dollars verdiend worden.,
d.w.z in deze tijd het buitenland.
Het zou van belang zijn daar eni
ge notie van te hebben, want over
de ware belangstelling voor Kunst
zeggen de beioekerscijfers der mu
sea en grote, spectaculaire tentoon
stellingen toch niet voldoende. En
ook de cijfers van im- en export
door de kunsthandel verstrekt, zeg
gen niets over het particulier kunst
bezit. De verzamelaar is tot nog toe
voor een bloeiend kunstleven on
misbaar geweest. Als veranderende
sociale verhoudingen de grote ver
zamelaars doen verdwijnen, is het
dus zaak hen door een nieuw mae-
cenaat te vervangen.
MAAR AL STERVEN dan verza
melaars en kunsthandelaars
langzamerhand misschien uit, op de
Oude Kunst- en Antiekbeurs in
Delft heeft de Nederlandse kunst-
SCHEEPSTIJDINGEN
Nederlandse schepen op weg
naar Rotterdam
ARKELDIJK van New York 30 te
Antwerpen; ARY SCHEFFER van Lis-
jabon via Antwerpen pass 30 Ouessant.
ALUDRA van Bahrein pass 30 Algiers;
\BBEDIJK 30 van New Orleans te
RotterdamAAGTEKERK 30 van Ant
werpen te Rotterdam: ALMKERK van
Japan pass 3o Sabang naar Colombo;
TLANTIS van Engeland 30 nam 8 uur
verwacht; ARAK van Port Lyautey
pass 29 nam Kaap Villano; ALPHARD
van Buenos Aires pass 29 de Abrolhos
EilandenALDRBARAN van Norrko-
ping 1 Sept. verwacht (Mauritz).
ALDABI vermoed. 3 Sept. van Buenos
Aires FAIRSEA van Sydney 31 nam.
6 uur verwacht. JANUS pass 30 vm Do-
ver.
BATAVIER III van Casablanca via
Londen pass 30 Finisterrc; BRITSUM
van Newport News pass 29 Scllly 31
vm verwacht.
DELTA van Londen binnenkort verw.
(Lijnzaad).
EENDRACHT van Levant 29 nam op
200 mijl Z.W. van Ouessant; ELMINA
van Duala vla Monrovia pass 30 Grand
Bassam; FAIRSEA van Australië pass
29 Finisterrc; FRIESLAND (SSMii van
Huelva pass 30 WightFIDUCIA van
Portland binnenkort verwacht. (Vlnkc)
HEELSUM 29 nam v Antwerpen vla
Bremen; HERMES pass 29 nam Oues
sant naar St Eustatius; HECTOR v Le.
vant 29 van Latakia.
INDRAPOERA 30 van Hamburg te
Rotterdam.
KOTA BAROE va Priok 30 te Ham
burg.
LARENBERG van Casablanca pass
30 Wight 31 vm te Pernis verwacht:
LMJRENSKERK van Basrah pass 30
nam Kallah naar Suez: LAAGKERK v
Karachi via Aden pass 30 Bandar Kln-
keri LEUVEKERK van Basrah via Ge
nua 30 nam bij Straat Messina. LIS-
SEKERK van Basrah 30 te Ras Tanura
MODJOKERTO van Priok via Lon
den pass 30 Finisterre; MELISKERK v
Calcutta 29 's avonds te Colombo.
MAASDAM 30 nam van New York.
NOORDAM 30 nam. van New York. SI-
BAJAK van Priok 5 Sept. verwacht.
VEENDAM van New York 1 vm te
Southampton 2 te R'dam verwacht.
NIMROD van Rnfso pass 29 Simris-
hamn. NOORDZEE van Londen bin
nenkort verwacht (Lijnzaad).
OOSTEREEMS van Helsinki pass 30
Bornholm 2 Sept verwacht.
PRINS MAURÏTS van Montreal 30
tc Duinkerken.
RIJNDAM 30 van New York te Rot
terdam RIKA van Rouaan binnenkort
verwacht (Holscher).
SIBAJAK van Priok pass 30 Pantel-
laria; STAD HAARLEM van Lulea pass
29 de Aloudseilanden: SPES van Im-
mlngham binnenkort verw (NRVH
TOMORI van Priok 30 te Port Soe
dan: TYRO van Swansea 30 nam 9 u
verwacht.
WESTROPA van Grangemouth naar
Dordrecht 30 nam. 8 30 uur ln de Wa
terweg verwacht; WILLEM RUYS van
Priok 29 nam van Singapore naar Be-
lawan Dell
WILLEM RUYS van Priok 30 te Bela-
wan.
ZEELAND van Priok 29 van Aden 31
te Port Soedan verwacht; ZON NEW IJK
van Montreal pass 29 vm Belle Isle.
Grote Vaart
ALKAID p. 30 Kreta naar Calcutta
ALCHIBA 30 te Santos. ALGENIB p. 29
's avonds St Paul's Rocks 1 Sept. te
Recife verwacht. AMSTELVAART naar
Oost-Afrika 30 te Port Soedan. AM-
STELKERK 30 te Lagos AMSTELDIJK
naar New York .30 te Antwerpen. AL-
D ERA MIN naar Bombay p. 30 dwars v.
Bandar Kinkerl. ALPHERAT n. Key
West V.O. p 30 Noordelijk van Azoren.
AREXDSKËRK 30 te Yokohama. ARGOS
31 te Piraeus verwacht. AGAMEMNON
29 Maracaibo 31 te Ciudad Trujillo ver
wacht. ALBLASSERDIJK 29 nam. van
Londen naar Hamburg. ALHENA p. 30
Dover naar Rio de Janeiro. AXELDIJK
30 te New York AAGTEDIJK verwacht
31 Recife te passeren naar Rio de Ja
neiro ALWAKI 29 nam. van Bahia n.
New "York. ARENDSDIJK naar B. Ayres
P. 29 nam. Noordelijk van Paramaribo.
AMSTELLAND 29 van A'dam n. Zuld-
Amerika. ATLAS 29 van Algiers naar
Oran.
BAARN 31 te Mollendo verwacht. BA-
WEAN 29 van Soerabaja naar Priok.
BONAIRE 29 van Trinidad 31 te Para
maribo verwacht. BOSCHFONTEIN n.
A'dam 30 nam te Genua. BORNEO 31
nam. van Priok te A'dam. BAGAN 29
van Bangkok naar Singapore. BAND-
JERMASIN 30 te Samarlnda. BANTAM
30 te Soerabaja BIDUK p 29 nam. Port
Soedan naar Java BACCHUS 30 te Ca-
- rupano. BREDA 30 te Huacho.
BOREAS naar A'dam 29 te Oporto.
COTTICA vermoed. 5 Sept. v. A'dam
naar Georgetown.
DOURO p. 30 Ouessant n. A'dam. DA-
NAE 30 te Gibraltar DIEMERDIJK 29
van Balboa naar Los Angeles
FLEVO p. 30 Ouessant n. A'dam
FRIESLAND 2 September te Priok verw
['•aart vla Straat Soenda) FARMSUM
29 van Quebec naar A'dam GAASTER-
'<ERK 29 te Tóronsville. GOOILAND n.
handel thans toch altijd nog voor
meer dan vijf millioen gulden aan
kunstschatten bijeen gebracht Het
is ondoenlijk daarvan in een korte
beschouwing ook maar een globaal
overzicht te geven. Daarvoor zijn er
te veel en ik moet me dus bepalen
tot he' vermelden van enkele in
drukken die mij het sterkst zijn bij
gebleven Dat zijn wat de beelden
de kunst betreft, een sublieme te
kening van een jonge vrouw door
Paulus Moreelse en een gracieus
Madonnarelief van Lucca della Rob-
bia in de stand van W. v. Wenz,
portretten van Terborgh en Corn,
de Zeeuw bij P de Boer. een Saen-
redarn bij D. A Hoogendijk. stille
vens van Pieter Claesz en A. van
Beyeren bij H. v, d. Ploeg en „Oudt-
Holland". middeleeuwse sculpturen
bij Schretlen, Vecht, Dirven en
Bless. De firma Cramer exposeert
o.a. een Italiaans bronzen ruiter en
een fraai drieluik van de „Mees
ter van 1518". Chinees en Delfts
porcplein en aardewerk vindt men
bij de meeste deelnemers.
Mijn voorkeur gaat uit naar het
effen glazuur van de Sungtijd, zo
als dat o.a bij Aalderink te zien is.
Zeer rijke en gevarieerde inzendin
gen van Nijstad. Morpurgo en Pe
ters, en specialisten in Oosterse ta
pijten. edelsmeedwerk en munten
en penningen maken ook dit jaar de
Antiekbeurs tot een gebeurtenis die
geen liefhebber mag missen. U kunt
e- terecht tot 17 September.
R. E. PENNING
Kamerleden worden
minister: opvolgers
al bekend
DEN HAAG. In de Tweede
Kamer zullen nu enige nieuwe le
den komen,- omdat enkele nu zit
tende zoals de heren Staf. Mans
holt. Donker. Algera. Suurhoff en
Drees. thans tot het ministerschap
zijn geroepen Als nieuwe leden
zullen tot de PvdA-fractie toetre
den de heren drs D. Roemer, di
recteur van het wetenschappelijk
Bureau van het NVV, H. Peschard,
wetenschappelijk medewerker van
de dr Wiardi. Beekman-stichting
Blom voorzitter van de Alg. Bond
van Ambtenaren en mej mr See-
lenberg. gemeenteraadslid van
Rotterdam.
Oud-minister Mulderije volgt ir
Staf op de CHU-lijst op en de
Nieuw-Guinea-specialist J. van
Baal komt het eerst in aanmerking
om mr Algera (AR) te vervangen.
A'dam 30 te Bahia. GANYMEDES 30 op
de Orinoco Rivier.
FAIRSEA vermoed. 3 Sept. van R'dam
naar Sydney. GROOTE BEER 3 Sept.
van R'dam naar New York HYDRA n.
Philadelphia 29 op 170 mijl Zuid van
Kaap Hatteras. HECTOR 29 van Latta-
kia naar Bremen.
HAULERWIJK p 30 Dungeness naar
Montreal. HATHOR p. 30 Dover naar
Tan-er HELENA 30 te Punta Cardon.
HESTIA 30 van Buenaventura 31 tc Bal
boa verwacht.
IRIS 30 te Gothenburg.
INDRAPOERA vermoed. 9 September
van R'dam naar Priok.
JOHAN VAN OLDENBARNEVELT
10 September te Fremantle en 19 Sept.
te Sydney verwacht.
KAROSSA 30 te Oosthaven. KASIM-
BAR 30 le Priok. KIELDRECHT p. 30
Sabang naar Singapore en Japan KOTA
GEDE 29 nam. 6.40 uur uit de Waterweg
naar Priok.
LUTTERKERK naar Calcutta p 30
Majorca, 31 te Marseille verw. LAER
TES 29 van Soengei Gcrong naar Sema-
rang. LOPPERSUM 29 Ouessant naar
Genua, LUNA 29 nam. Lissabon naar
A'dam
MOLENKERK 30 nam. te Port Amelia
verwacht. MAASLAND 30 van Buenos
Ayres te A'dam. MERWEDE 30 te Hous
ton. MARIEKERK p. 30 Dungeness naar
Antwerpen en A'dam. MEERKERK p. 30
Finisterre naar Genua en Bombay.
MANTO p 30 Ouessant 1 September te
A'dam verwacht. MAPIA 29 van A'dam
naar Galveston.
MATARAM naar'Calcutta 30 nam van
Gibraltar. MAAS 29 te Algiers.
NIEUW AMSTERDAM 30 te New York
9 Sept. te R'dam terug
NERO 29 te Triest. ORANJE n. Priok
3 Sept. te Port Said verw. ORANJE
STAD 31 te Cristobal verw. ORION 29
van Izmir naar Gibraltar.
OOTMARSUM p. 30 Ouessant naar
Charleston. ORANJE p. 30 Finisterre n.
Priok. ORANJEFONTEIN n. Afrika. 30
te Antwerpen ORESTES 30 te Ciudad
Trujillo.
POEL AU LAUT n. Priok 30 v.m. te
Aden; PRINS WILLEM V p. 30 Belle
Isle n. Montreal; PLATO 30 's avonds
te Barcelona. PRINS JOHAN WILLEM
FRISO 30 te Antwerpen; PYGMALION
p. 30 v.m Plnor Eiland n. Curagao.
PARKHAVEN 28 nam v. Santos n.
Buenos Ayres; PHRONTIS p. 30 Oues
sant n. Oran en Java; PRINS WILLEM
III p 30 Scllly n. Chicago.
RODAS 1 Sept.. te Trinidad verw;
RONDO P 30 Kreta n. Halifax; RUYS
30 te Buenos Ayres; RAKI 30 U Am-
bon; ROSSUM 30 te Huil; RIDDER
KERK p. 30 Dungeness n. Marseille en
Sydney; RIJNLAND 30 te Rio de Ja
neiro.
SIBEROET 1 Sept. te Padang verw;
SAMARINDA p 29 Saipan n. Manilla;
STRAAT BANKA 29 v Singapore n
Kohsichang; STAD LEIDEN n. New Or
leans p. 29/30 's nachts dwars van Oues-
sant; SABANG 30 tc Bandjermasin;
SALATIGA p. 29 San Fernando (Lu- I
zon) n. Honoloeloe: SOESTDIJK n. Ja-
va 30 te Port Said; STAD ALKMAAR
29 v. Narvik n Cardiff; SWARTEN-
HONDT 29 v. Kwadong 31 te Mcnado
verw; STAD SCHIEDAM 29 nam v.
Brunsbute] n Middlesbro STRAAT
MALAKKA 29 nam. v. Kohsichang n.
Okinawa.
STRAAT SOENDA 28 te Brisbane.
TOSARI 30 te Sorong; TIBA 30 te
Trinidad; TARAKAN p 30 Kaap de Ga-
ta n Port Said en Java; TERNATE p.
30 Malta n Java; TJILUWAH 30 te Ma
kassar; TJITJALENKA 1 Sept. te Mau
ritius verw; TEGELBERG 30 te Mossel-
baal; TALISSE 30 te Antwerpen; TRI
TON 30 te Puerto Cabcllo.
THESEUS 29 van Kopenhagen n. Am
sterdam.
VAN HEUTZ 30 te Priok. VAN OUT-
HOORN 30 te Paloppo; VAN RIEBEECK
30 te Soerabaja.
WAAL p. 30 Dover n. Lissabon; WIN
SUM n West Afrika 30 te Dakar.
WATERMAN vermoed 4 Sept van
R'dam naar New York WESTERDAM
3o nam. van R'dam naar New York
WILLEMSTAD vermoed. 4 Sept. van
A'dam naar CrlstobaE
IJSSEL p 30 Bona n. Malta.
ZUIDERKRUIS n New York p. 30
Noordelijk van Azoren.
ZUIDERKRUIS 4 Sept te New York
verwacht.
Tankvaart
ALDEGONDA 29 v. Hongkong n.
Pladjoe; ALETTA 29 v. Telok Anson 31
te Pladjoe verw; AGATHA 24 v. So
rong n. Makassar: ANTONIA 26 y. Sin
gapore n. Bangkok.
BARENDRECHT p. 30 Kaap Sao VJn-
cente n, Stanlow.
CLEODORA p 30 Straat Ormuz n Ras
Tanura. Singapore: CALTEX BENG-
KALIS p. 30 Kaap Bon n Singapore:
CALTEX DELFT p. 30 Casquets 31 te
Pernis verw; CALTEX LEIDEN p..30 vm
Ouessant n. Sidon; CALTEX NEDER- j
LAND p 30 Pantellaria n Pernis: CAL
TEX THE HAGUE p. 29 Kreta 31 v.m. te
Sldon verw: CALTEX UTRECHT p. 29
Malta-n. Sldon; CHAMA p. 29 nam. Sa-
bang n. Colombo Fao Engeland R'dam
(dokken). CISTULA 29 op 200 mijl
West van Keeling Eil. 12 Sept te Mena
al Ahmadi verw; CERONLA 4 Sept. te
Curagao verw.
CORILLA. 28 te Fremantle
DILIGENTIA 30 te Marseille; DUI-
VENDRECHT p. 30 Dungeness n. Dakar.
ERINNA 30 te Hongkong (dokken):
ESSO ROTTERDAM p. 29 Scllly n. Aru
ba; ETREMA 2 ScpL te Curagao verw.
daarna Punta Cardon.
SANTOS Rlo de Janeiro Curagao.
FELIPES 29 v. Haiphong n. Pladjoe.
GADILA p 30 Pantellaria n. Stanlow
R'dam clokken.
MATTHEW 30 Dover n. Jersey, MA-
COMA naar Lorenzo Marques. 31 nam.
dwars van Diego Garcia verwacht. ME-
TULA p. 30 de Nicobaren naar Viza-
gapatam. MIRZA p 30 Ceram n. Miri.
MONICA 30 te Belfast. MACUBA 30 tc
Curagao daarna Genua en Perzische
Golf.
NOORD 30 te Billingham.
OMALA 30 te Singapore. OVULA p. 30
Ras al Hadd 2 Sept. te Mena al Ahmadi
verwacht
PALMA 29 nam. ter rede van Hol-
tenau PERNA 29 nam. van Singapore
naar Pladjoe.
STANVAC TALANG AKAR 30 te Port
Swettc-nham. SLIEDRECHT naar Cape
p. 30 dwars van Cape Orange. STAN-
VAC PENDOPO 30 te Soengei Gerong.
TANKHAVEN I 30 te Haiphong. TANK-
HAVEN II 30 te' Tandjong Oeban. TI
BIA p. 29 nam. Socotra naar Mena al
Ahmadi. TARIA p. 30 Kaap de Gata
5 Sept. tc Liverpool verwacht daarna
Tripoll (Libanon) Engeland continent.
Voor de vierde keer sinds de
bevrijding heeft de Neder
landse vereniging van han
delaren in oude kunst een
verkooptentoonstelling ge
organiseerd in het museum
Het Prinsenhof te Delft.
Voor ruim vijf millioen gul
den aan kunstschatten is'er
daar thans te zien. Zo o.m.
een fraaie collectie middel
eeuwse meubelen en plas
tiek.
VJ
DETROIT Tijdens internatio
nale vliegdemonstraties. die Zater
dag te Detroit gehouden zijn. isvan
een F 89 Scorpion vliegtuig een
vleugel afgebroken. De bestuurder,
een waarnemer en een toeschouwer
kwamen om het leven.
(Van onze kunstredacteur)
J~\ AT HET NOODZAKELIJK is de kunst te beschermen en in stand
te houden door middel van overheidssubsidies is al een trieste
zaak. Maar ivanncer die overheid zelf nu ook als kunstbeoordelaar
zou gaan optreden, kunstuitingen in de ban doen of in een gereglemen
teerde bedding dwingen, zou dat niet anders zijn dan misbruik van
machtspositie, in strijd met de geest van de democratie
In kunstenaarskringen is men het hierover algemeen eens zeker
sinds Van het Rcve de hem door een officiële jury toegedachte reis
beurs niet kreeg. Maar niettemin hebben tal van kunstenaars een re
quest ondertekend, waarin op de overheid aandrang wordt uitgeoefend
een uitgave met de opzet waarvan zij het niet eens zijn. te belemmeren
Verleen, zo verzoeken zij de staatssecretaris voor Kunsten, geen sub
sidie aan de uitgave van de Verzamelde Werken van Louis Couperus,
tenzij de uitgevers en redacteuren ervan hun schennig voornemen zou
den opgeven Couperus' werk niet in zijn geheel, doch slechts een ruime
keuze daaruit, overgebracht in de hedendaagse spelling), te publiceren.
Reeds
vnnr
Zo wil men dus de overheid be
wegen tot eer. dwingende beslis
sing over de vorm van de uitgave
van Couperus' werk Tot een der
gelijke beslissing is die overheid
echter, niet bevoegd. Haar taak is
het niet te oordelen over de ver
houding van spelling en stfjl van
Couperus, noch al hetgeen Coupe
rus geschreven heeft op zijn waar
de te toetsen. Maatstaf voor een
beslissing over het al dan niet toe
kennen van een subsidie aan een
uitgave van Couperus' werk zou
slechts mogen zijn; de erkende
betekenis van Couperus in het
beeld onzer Nederlandse letter
kunde. En verder de practische
overweging in hoeverre ae voor
genomen uitgave van algemeen
cultureel belang is en waardering
en begrip kan bevorderen, waarop
deze schrijver van wiens om
vangrijke oeuvre maar weinig
meer in de handel is recht
heeft. Wanneer men van de over
heid gaat vergen, dat zij nu ook
nog bepaalde litterair-critischc
normen zal gaan aanleggen, schept
men een gevaarlijk precedent voor
ontoelaatbare overheids-bcmoeiing
met de kunst. Het massale protest
tegen de voorgenomen uitgave van
Couperus' werk had men dan ook
onder geen beding tot de over
heid mogen richten, doch tot de
uitgevers en redacteuren.
JARENLANG zijn er
voor het uitgeven van het
verzamelde werk van Louis Cou
perus plannen gemaakt, die de een
na de ander schipbreuk leden. De
roman ..Eline Vere" is opnieuw
verschenen en verder zag. onder
de titel „Mozaïek" een beperkte
bloemlezing uit Couperus het
licht. Thans hebben zeven uitge
vers zich verbonden tot de pu
blicatie van Couperus' Verzamelde
Werken, gebundeld in twaalf de
len. Aan een redactie-commissie
werd de vrijheid gelaten die uit
gave geheel naar eigen Inzicht te
verzorgen In deze commissie heb
ben zitting de letterkundigen
Pierre Dubois. Marnix Gijsen. dr
J. Hulsker, Top Naeff, mr M. Nij-
hoff. prof. dr Garmt Stuiveling en
Herman Teirlinck. Zij stelden zich
ten doel Couperus' werk, dat ver
geten dreigde te raken, weer le
vend te maken en levend te hou
den voor' de generaties van deze
eeuw: dus Couperus toegankelijk
te maken voor een nieuw publiek.
En zij meenden dan de schrijver
geen dienst te bewijzen door in de
uitgave van zijn werk ook stuk
ken op te nemen, die zijn schrij
verschap allerminst eer aan doen.
Zo schreef Couperus bijvoorbeeld
talrijke gedichten die bepaald geen
andere dan litterair-historische
waarde hebben. Het lijkt ons nu
volkomen gerechtvaardigd. dat
deze achterwege zouden blijven in
een uitgave, die ons met de groot
heid van Couperus opnieuw wil
confronteren Er bestaat zeker ook
behoefte aan een diplomatische,
d.w.z. onverkorte en in volledige
overeenstemming met de oorspron
kelijke manuscripten verzorgde,
uitgave van Couperus. Hiervoor
is echter alleen de wetenschap ge
ïnteresseerd. Het gewone lezers
publiek zou er door afgeschrikt
worden. En om dat publiek gaat
het hier juist.
Ter wille van dat publiek ook
ls de nieuwe uitgave waarvan
enkele delen thans al in druk
zijn overgebracht in de heden
aerniseren Couperus' werk wezen
lijk verminkt, lukt ons niet aan
nemelijk. Hij schreef een heel pre
cieuze stijl, grillig en met veel
versieringen en zijn spelling had
een zelfde karakter. De typerende
eigenaardigheden van die stijl blij
ken echter evenzeer, wanneer men
zün proza in moderne spelling
overbrengt en waar hij b.v acht
verschillende spellingen gebruikte
voor het woord .filosofie" (r.aar
willekeur soms z voor s en ph
voor f schrijvend) men er maar
met één volstaat.
Natuurlijk, dat wonderlijke alle
gaartje van spellingsgrilligheden,
het vaak wisselende geslacht van
zelfstandige naamwoorden, het sa
mentrekkingsteken op het woordje
„zoü" en die dooreenhaspeling in
het gebruik van komma's, komma
punten en stippeltjes zijn wel heel
typisch voor Couperus. Maar ook
zonder al die eigenaardigheden
die óns bepaald niet zullen storen,
doch naar het (begrijpelijke) in
zicht der redactiecommissie wél
volgende generaties van lezers
behoudt het werk van Couperu»
zijn volle waarde. Dat deze redac
tiecommissie dat werk wil zuive
ren van „schoonheidsfouten" lijkt
ons wat over-ijverig maar verder
ongevaarlijk voor Couperus. Ge
vaarlijk is het echter wel, wan
neer men Couperus' werk zou gaan
liefhebben óm die schoonheids
fouten en niet in weerwil daar
van.
ZOU DE IJVER van de redactie
commissie zoals tegenstan
ders van deze uitgave beweren
zo ver gaan, dat men ook de stijl
van Couperus aantastte, b.v. „hare"
en „uwe" door „haar" en „uw" zou
vervangen, dan zou ernstig verzet
gerechtvaardigd zün. Anders dan
de spelling lijkt ons het rhythme
der woorden en hun schikking wèl
essentieel voor Couperus. Van der
gelijke zuivcrlngswocde heeft de
redactiecommissie, voor zover ons
bekend is. gelukkig niet blijk ge
geven. Vormen als „zij zette'de
zich neder" heeft men aan ons
taalgebruik aangepast. Accoord!
Maar prinses Yweine blijft ook nu
leven voor „heure haren" en niet
voor „d'r haar'" Zo lijkt ons de
redactie een aanvaardbaar com
promis na te streven, waardoor
Couperus niet gecompromitteerd
wordt, maar het lezerspubliek wel
gediend.
En trouwens: millioenen mensen
lezen Shakespeare. Racine. Goethe,
Vondel. Maar die auteurs zouden
ons nooit zo vertrouwd geworden
zijn, wanneer wij slechts aange
wezen waren op herdrukken in
de spelling van hun tijd. En pleeg
den de redacteuren, die dat oeuvre
voor ons toegankelijk maakten,
daarmee vandalisme?
In de tuinzaal van het museum Boymans te Rotterdam wordt momenteel
(tot 29 September) een tentoonstelling gehouden van büzondere Franse
kerkramen. Om de ramen goed tot hun recht te laten komen heeft men
van de tuinzaal een volkomen afgesloten kloosterzaal gemaakt, die men
slechts door een lichtsluis kan betreden. Al het licht in de zaal stroomt
nu door de oude gebrandschilderde ramen.
LOUIS COUPERUS
Twaalfde eeuws licht van een
blauw, een rood en een geel als er
alleen maar uit juwelen flitst. Van
welk een geweld is de kunstvondst
geweest, toen de mens uit gekleurd
en gebrand vlak glas met behulp
van daglicht effecten wist te tove
ren. dié tot dan het geheim van
edelstenen was geweest, en hoe de
voot dat hij zijn vonkende vondst
in dienst stelde van zijn geloof In
dat geloof kon hij aangrijpend men
selijk blijven zoals in het raam F
daagse spelling. Een groot deel 'Adiam en ^va^i' het fa,ra.Q"s
van het huidiep lerersnuhliek is 1 Rouaan verjaagd) het .uu een
-SSJJSi«if jf I schilderij van Emmanuel dc Witte
nog voldoende vertrouwd met dc kunnen ziin hoewel dez Noder-
verouderde spelling van Couperus' L, jarJen' later lee£dc~ dan de
tijd. Maar voor de jonge generatie ho0gbcgaafde glazenier Le Prince
van nu en voor die welke naar i u,t 2525. Buna gruwelijk van realis-
men hoopt over tien of twintig me gloeit u dat menselijke ook te-
jaar Couperus zal lezen, is het gen peter Hemmel van Andlau's
woordbeeld in die oude spelling Kruisiging van 1461 uit de kerk van
volkomen vreemd Een lagere Walburg, welker elementen zó weg-
schoolkind van deze tijd weet met gelopen schijnen uit Vlaams—Hol-
een woord als „Boschoord" geen landse mysteriespelen; de goede en
raad en ziet het als „Bosk-hoord"! de verstokte moordenaar zijn ex-
Dat men door de spelling te mo- pressie! (bijna; expressionistisch)
Engeland, werd daarmee de eerste periode
zün schilderkunstige loopbaan afgesloten. Dert.g 0' 6 L - t£
.y:'i h;j i, 1 jivd - i
landschappen en figuurstukken geschilderd, die j
hem een leidende rol hadden bezorgd onder de v
jongere kunstenaars. En evenals zün kameraden £ÊÊÊtBÊÊÊÊ&$*
was hij in openlijk conflict geraakt met de of-
ficiële kunstwereld, die in de jaarüjkse „Salon"'
vertegenwoordigd was. Doch dit conflict had
slechts zün overtuiging kunnen sterken. ff
ln Engeland leerde Monet, met zün vriend;n V'
Pisarro en Sisley, die daar. evenals hü, een ti e-
vlucht hadden gezocht, de schilderijen kennen Wi-
van Constable en Turner. Vooral de aquarellen 1$^.
van deze laatste moeten op Monet een grote in-
druk gemaakt hebben en gaven hem als 't ware .jZ, J'r -
een laatste vingerwijzing in de richting waar hij - r''-; vj*
zün heil zocht. Ook de nevelige atmosfeer v u
deed hem het landschap met andere ogen zien,
niet meer als een bouwsel van scherp omlijnde I" 9,
vormen doch als één atmosferisch geheel, waarin
het licht alle vormen oploste en deed versmelten. 'r
Toen Monet in 1872 naar zijn vaderland terug-
keerde was hü (in schilderkunstig opzicht) een IjfoV; 'g
ander man. Het schilderen van licht en atmos-
feer kon hü van Turner en de oude Hollandse
meesters geleerd hebben, doch Monet voegde langer corresponderen met scherp omgrensde het Haagse Gemeente-museum bekükt, beseft
daar een belangrük element aan toe: de kleur, vormen. men tevens hoe de nieuwe rol van de kleur in de
Reeds vroeger had hü gestreefd naar lichte, hel- Niet meer de afzonderhjke dingen op zichzelf, schilderkunst van veel verder strekkende bete-
dere kleuren, doch hij had deze. zoals dat ook doch het geheel zoals dat buiten als totaalindruk kenis was.
vóór hem steeds gedaan was, toegevoegd aan een zich voordoet, wordt in het schilderij weergege- De kracht en daarbij de ongelooflijke fünheid
krachtige vorm constructie, die uitsluitend op de ven. In die wens om de wisselende natuurstem- van nuancéring, die de kleuren hier bereiken, ge-
tegenstellingen van licht en donker berustte Na mingen „a la minute" vast te leggen, was Monet ven aan dit schilderü een jubelende schoonheid
1872 gebruikten Monet en zü'n vrienden, de kleur een kind van zijn tü'd Doch als men het hierbü die ver uitgaat boven een getrouwe weergave van
direct als bouwend element Hun schilderijen to- gereproduceerde schilderij „De Seine bü Ar- een willekeurig zonbeschenen riviergezicht,
nen dan een wemeling van kleurvlekken, die niet genteuil", dat te zien is op de tentoonstelling in R. E. PENNING.
Gezicht op Rouaan met kathe
draal, brug en huizen. Op de
voorgrond Adam en Eva, uit hun
geluk verjaagd. Uit de St Vin
cent te Rouaan, 1525; maker:
Jean of Engrand le Prince.
als van een Matthias Neithart-Gru-
newald.
Met opzet hebben wü de namen
van enkele Middeleeuwse glaze
niers genoemd, want het is geen
anonyme wonderkunst die het Mu
seum Boymans u hier op een hoogst
originele wijze biedt, neen, de we
tenschap der Fransen is zó diep
doorgedrongen in deze ramenschat
uit hun nog steeds niet gerestau
reerde kerken, dat zu van iedere
scherf „alles" weten. De prachtige
rijk geïllustreerde catalogus (ont
staan uit de samenwerking van de
heer Jean Verrier. mej. B. R. M de
Nceve, Bruno Wissing en de druk
kerij Van Waesberge, Hoogewerff
en Richards) laat .u daarvan mee-
proeven door van ieder detail der
uitgekozen 28 panelen (van de 120)
de geschiedenis, de voorstelling,
de stijl en de bibliografie te behan
delen. terwijl in de kop van iedere
tekst-pagina de plaats van herkomst
staat met de noaige overige wetens1
waardigheden.
De plaatsen van herkomst: het zün
om. Le Mans. Chólons. Vendóme,
Straatsburg. Rouaan, Bourges Grand-
Andely, enz. Zelfs als u er heen-
reisde zou u de hier uitgestalde ra
men niet terugvinden, want menige
kerk (en ook Jean le Coeur's han
delspaleis te Bourges) mist deze, uit
vrees voor oorlogsgeweld verwijder
de preciosa al langer dan 35 jaar.
Des te grootser het gebaar dat
Frankrijk thans ons de hoogst-ori-
ginele expositie van ramen gunt
een dergelijke tentoonstelling is nog
nooit gehouden nu wü, zelfs als
wij naar Frankrijk zouden kunnen
reizen daar deze ramen niet zouden
aantreffen.
Raam voor raam behandelen van
deze kunststukken, die thans aan
Boymans een wüding verlenen als
van een romaans-gothische keizersr
klooster, gaat helaas niet. Maar wü
zouden de bezoeker willen vragen
zich te verdiepen in de bizarre
schoonheid van de fascinerende
Zwarte Modonna (Maria in de Glo
rie van 1215, raam C), de Symbo
len van de Verlossing uit Rouaan
van 1235. De Geldwisselaars uit Le
Mans van 1240, het portret van
Pierre Mortain (raam XI) uit 1395
als raamschenker, de virtuoos ge
schilderde Boom van Jesse (Beau-
vais 1522), het Schip van Jean l.e
Coeur (Bourges, 1450) en het Go-
zicht op Rouaan met Adam en Eva
(raam F).
u zult nog uren na-dromen ovefi
deze kunst, over deze kleuren wa^
wij geen woorden voor hebben, op
gÜ zult er een eeuwig heimwee uré
over-houden, onverschillig of het de
dieptintlge romaanse. de sombere
laat-gothische dan wel de hei-lichte
renaissancistische ramen zyn die uw
hart hebben gevangen met hun bo
venaards geflonker en hun virtuo
ze techniek van het schijnbaar-eenr
voudige. maar een eenvoud die
bovenaards gloeit.
