DAGBLAD VOOR AMERSFOORT
Acheson hekelt Russische
„vredespolitiek"
Nahas treedt af als
voorzitter van W afd
Brood etende
profeet
Y erkiezingscampagne
wordt met de dag
in
V.S.
feller
Voormalig Verzet spreekt
met minister over Lages
Tot kort voor de staking
overleg met Unie-bonden
Moskou wisselt spijkerlaarzen voor pantoffels
„Panmoendjon toetssteen
voor Sow jet-bedoelingen
Ook grootste Egyptische partij
Iaat zich registreren
Vechtjas Truman schiet
Stevenson te hulp
12e Jaargang no. 23C
Dinsdag 7 October 1952
Opgericht door de Stichting „Het Parool" - Giro 510330
Bank: Rotterdamsche Bank - Postbus 9 Abonnements
prijs 47 cent p. w. of 6.05 p. kw. Losse nummers 10 cent
Uitgave: N.V. De Nieuwe Pers
Redactie en Administratie: Snouckaertlaan 7. Amersfoort
Telefoon redactie 4291 Telefoon administratie 6235
HOOFDREDACTEUR: TJ. DE BOORDER
PITTSBURG. „De groeiende kracht van de niet-commu-
nistische wereld heeft het Kremlin gedwongen zijn tactiek van
geweld, waarmede het aanvankelijk de wereldbeheersing wilde
bereiken, te wijzigen. Doch laten wij een ding goed begrijpen,
indien Rusland er al toe zou overgaan om, uit tactische over
wegingen, in plaats van met de sabel te kletteren, op verzoe
nende wijze over stabilisatie en de mogelijkheid van het „op
vreedzame wijze naast elkaar kunnen voortbestaan der com
munistische en kapitalistische stelsels" te gaan praten, zal dit
niet het minst veranderen aan de fundamenteel vijandelijke
instelling van dit land tegenover de niet-communistische sta
ten," zo waarschuwt de Amerikaanse minister van Buitenland
se Zaken, Acheson, in een Maandag door hem uitgesproken
rede te Pittsburg. „De Sowjet-Unie zal haar militaire macht
blijven uitbreiden, ook al zou zij haar spijkerlaarzen verwisse
len voor zachte pantoffels."
B„Wij kunnen toenemende com
munistische pogingen tot onder
grondse actie, het zaaien van ver
deeldheid tussen de vrije landen
en het uitbuiten van de wezenlijke
moeilijkheden, waartegenover deze
Staten zich gesteld zien verwach
ten. Dit is de onmiskenbare duide
lijke waarschuwing, welke de rede
voeringen op het Zondag te Mos
kou begonnen communistische con
gres voor ons inhouden", zo rea
geerde de Amerikaanse minister
op de congres-speeches in Moskou.
Acheson vervolgde: „En zelfs, in
dien de Russen daadwerkelijk hun
tot nu toe gevolgde tactiek zouden
wijzigen, kunnen wij er zeker van
zijn, dat de methode van de open
lijke aanval onverwijld zou worden
hervat, indien de niet communis
tische landen zich in slaap zouden
laten wiegen zich zouden overge
ven aan gevoelens van zelfvoldaan
heid of ook maar in het minst zou
den verslappen bij het opbouwen
ener verdedigende macht". Ache
son verklaarde verder, dat voor
een wezenlijke vermindering der
thans in de wereld heersende span
ning meer nodig is dan enkele uit
spraken van Russische leiders over
een „vreedzaam samengaan".
„De Sowjet-leiders zullen hun
woorden met daden waar moeten
maken", zei de minister. „Zij krij
gen daartoe binnen de eerstvol
gende dagen gelegenheid De com
munistische onderhandelaars te
Panmoendjon zullen dan namelijk
geantwoord hebben op de jongste
voorstellen der Ver. Naties voor
het uitwisselen van krijgsgevange
nen."
In diplomatieke kringen te Lon
den werd Maandag verklaard, dat
de Zondagavond door de secretaris
van de Russische communistische
partij Malenkof die opvolger
van Stalin wordt genoemd uit
gesproken rede, een „grootscheepse
diplomatieke en propagandistische
poging" van. Rusland aankondigt
om Amerika van zijn bondgenoten
te isoleren. De rede leek volgens
waarnemers de aanwijzing te ge-
Ven, dat Rusland in het vervolg
eerder geneigd zal zijn met Groot-
Brittannië, Frankrijk en andere
Westerse landen samen te werken
dan met Amerika, Uit de verkla
ringen van Malenkof en Stalin
in zijn „Bolsjewiek"-artikel trok
men de conclusie, dat de Sowjet-
voor consumptiegoederen 165%. die
voor machines en installaties 300%.
Malenkof verklaarde, dat de Sow
jet-Unie haar industriële basis na
de oorlog in het Oostelijk deel van
het land had gevestigd, in de Oeral,
Siberië en nog verder naar het
Oosten. Ook op landbouwgebied,
aldus Malenkof, was Rusland ster
ker geworden en het aantal grote
kolchozen bedraagt thans 97.000.
Het probleem van de productie van
graan voor voedseldoeleinden was
bevredigend en definitief opge
lost. Malenkof ging in op bepaalde
tekortkomingen op de collectieve
boerderijen, die verbeterd dienen
te worden. Sommige ministeries
oefenden niet voldoende controle
op de onder hen ressorterende be
drijven. Hierdoor waren in bepaal
de gevallen verliezen geleden.
Malenkof zette voor de binnen
landse politiek een program be
staande uit negen punten uiteen.
Daarin wordt aangedrongen op ver
sterking van de economische macht,
vergroting van productie en ont
wikkeling van vervoer, ver
groting van agrarische productie
en verkrijging van meer voedsel
en grondstoffen. Malenkof achtte
een overal toe te passen strikte
economie noodzakelijk, ontwikke
ling van de wetenschap om de eer
ste plaats in de wereld in te ne
men, invoering van nieuwigheden
en verdergaande socialistische wed
ijver, verbetering van levens- en
culturele standaard en uitbreiding
van gezondheidsdiensten. Malenkof
meende, dat de waakzaamheid in
Rusland tegen oorlogsdrijvers en
„spionnen" diende te worden ver
groot.
Hij deelde voorts mede, dat de
Russische communistische partij in
1939 2.477.666 leden telde. Op 1 Oc
tober 1952 bedroeg dit tal bijna 7
millioen, doch door de oorlogspe
riode was een aantal fouten inge
slopen, aldus Malenkof, en er zou
den niet te veel nieuwe leden moe
ten worden aangenomen voor deze
fouten waren verbeterd en de al
gemene heropvoeding van de le
den was voltooid.
de oorlog een doodvonnis te laten
voltrekken.
Het hoofdbestuur van de Na
tionale Federatieve Raad merkt
hierbij op: „In de persoon van de
huidige minister ligt de waarborg
dat geen sentimentele barmhar-
Fede rati eve"* R a ad" van het" Voor- i tigheid zal worden bedreven. Le-
„Geen sentimentele
barmhartigheid"
AMSTERDAM Drie hoofd
bestuursleden van de Nationale
mallg Verzet hebben dezer dagen
een onderhoud gehad met de mi
nister van Justitie, mr L. A. Don
ker. over het besluit tot het ver
lenen van gratie aan Lages.
De bewindsman bleek tijdens de
langdurige audiëntie een open oog
te hebben voor alle facetten van dit
moeilijke probleem. Als Kamer
lid heeft mr Donker trouwens
zelf daarover geïnterpelleerd. Voor
het eindeloze talmen draagt de
huidige minister geen verant
woordelijkheid Het komt mr Don
ker echter voor, in strijd te zijn
met de rechtsopvattingen van het
op een hoge trap van beschaving
staande Nederland, nu nog zeven
en een half jaar na het einde van
Hongersnood dreigt
in Tsjecho-Slowakije
WENEN Het voedseltekort
in Tsjecho-Slowakije wordt steeds
ernstiger. Zelfs in de communis
tische fabriekscantiner. zijn geen
brood, vlees of aardappelen te
krijgen, aldus werd Maandag ge
meld in officiële Tjechische pers
berichten.
In diplomatieke berichten uit
Praag werd kort geleden gespro-
Unie een politiek van afwachten ken over hongerdemonstraties in
zou willen voeren en zou willen verschillende Tsjechische steden,
toekijken hoe de Westerse wereld Hel offldële communistische
uiteenvalt onder haar economische blad iiPravda", dat Bratislava
moei j .heden. j ujtgegeven WOrdt, gaf een over-
MOSKOU. Rusland heeft haar i zicht van de tekorten in twee
nationale economie, die door de Slowaakse steden, Handlova en
oorlog was verwoest weer opge- Prakovcie. „In Handlova," aldus
venslange gevangenisstraf, met
steeds het lijden van de slachtof
fers voor ogen, is voor velen
zwaarder te verduren dan een in
enkele seconden voltrokken dood
straf."
bouwd, zo verklaarde Malenkof op
het congres van de Russische com
munistische partij te Moskou. De
industriële productie zou dit jaar
23% groter zijn dan in 1940, die
de „Pravda", „is het vaak onmo
gelijk om brood te krijgen, niet
alleen m de winkels maar ook in
de fabriekscantines. Als er brood
is, is de helft niet te eten."
Amerikaanse eenheden
voor luchtafweer met
geleide projectielen
WASHINGTON. Het Ameri-
kaanse ministerie van Oorlog heeft
Maandag medegedeeld, dat eenhe
den zullen v/orden samengesteld
voor de bediening van luchtdoel
geschut voor radiografisch gelei
de projectielen. Deze eenheden
zullen in het begin van het vol
gend jaar gevormd zijn Officie'-
ren en manschappen van de nieu
we groepen worden reeds in Texas
en Nieuw-Mexico opgeleid. Het
projectiel, waarmede zij vertrouwd
gemaakt zullen worden, kan een
vliegtuig op ongeveer 15 km hoog
te opsporen en vernietigen.
Motorrijder bij botsing
op slag gedood
HEERLEN Te Kerkrade is de
32-jarige J. Senden. uit Spekholzer-
heide. met grote snelheid met zijn
motorf-ets tegen een vrachtauto op
gereden. De man was op slag dood.
In Engeland zijn ze druk bezig
de kroning van koningin Eliza
beth voor te bereiden. Op een
modeshow was deze kronings
japon voor een burggravin te
zien.
CAIRO. Nahas zal aftreden als president van de grootste Egyptische
party, de Wafd. Deze party heeft zich Maandagavond laten registreren.
Daarmee is een voorlopig einde gekomen aan de stryd tussen de oude
partyleider en de nieuwe Egyptische leider generaal Naguib, een strijd,
die zich vorige week toespitste toen Nahas verklaarde dat zun party niet
voldoen zou aan de eis van Naguib om de party krachtens de wet op de
reorganisatie der politieke partijen, te „zuiveren" en te laten registreren.
Nahas werd tot ere-voorzitter be
noemd. De Wafdpartij heeft tevens
van de bestuurslijst afgevoerd Salah
el Din, de voormalige minister van
Buitenlandse Zaken en Farag, tevens
een voormalig minister.
Nahas, die dertig jaar lang in de
politiek is geweest, wordt als leider
van de Wafd opgevolgd door Gomaa,
een lid van de oude garde der partij
en voorzitter van de ontbonden Ka
mer van Afgevaardigden. Nahas ver-
Twee chauffeurs, die
ongelukken maakten,
doorgereden
(Van onze correspondent)
DEN BOSCH. Maandagavond is
bij Gerwen de 19-jarige J Robbe-
scheuten uit Lieshout door een per
sonenauto gegrepen en meters mee
gesleurd. Hij bleef ernstig gewond
liggen. De chauffeur, die waarschijn
lijk dronken was. bekommerde zich
niet om het slachtoffer en is doorge
reden.
In Gerwen ramde hij nog een
Vitessebus en reed tenslotte in een
sloot. De bestuurder wist te ontko
men. R. werd naar het Binnenzie-
kenhuis in Eindhoven vervoerd.
TILBURG. Zondagavond is een
bromfietser door een personenauto
zeer ernstig gewond. De bestuurder
van de wagen, die na het ongeval
even uit de auto kwam, is onmiddel
lijk daarna weer weggereden, zonder
zich bekend te hebben gemaakt.
Nederlandse emigranten
in Brazilië aangekomen
RIO DE JANEIRO Elf Ne-
derlandse gezinnen, in totaal vijf
tig personen, zijn hier met 57 stuks
vee, landbouwwerktuigen, zaaigoed
en al dergelijk gerief met het
schip „Alloth" aangekomen. Zij rei
zen door naar Panaragua in de
Braziliaanse staat Parana. In de
gemeente Castro in genoemde staat
gaan zy een landbouwkolonie
stichten van zesduizend "hectare
groot.
klaarde: „Mijn persoon stond blijk
baar het voortbestaan van de partij
in de weg."
Uit Cairo wordt tevens gemeld, dat
generaal Naguib Maandagmiddag
een spoed-bijeenkomst van zijn ka
binet heeft gelast, klaarblijkeiyk om
de Engels-Egyptische financiële
schikkingen te bespreken. De byébn-
komst werd afgekondigd na een ver
gadering tussen de Blitse ambassa
deur Stevenson en de Egyptische mi
nisters van Financiën en Buitenland
se Zaken. Verwacht wordt, dat dc
Egyptische regering belangrijke be
snoeiingen op de importen uit alle
landen zal afkondigen in verband
met de slinkende sterlingrescrves
van het rijk.
Trygve Lie stelt voor:
VN-reserveleger van
zestig duizend
vrijwilligers
NEW YORK. Een voorstel voor
de werving van een V.N.-rcservelc-
gcr van 60.000 vrywilligers ter be
striding van agressie, is Maandag
door een commissie ter bespreking
aan de Algemene Vergadering van
de Ver. Naties gezonden.
Verwacht wordt, dat de Russen
zich fel tegen het voorstel zullen
kanten. Ook zyn er echter tekenen,
dat de Ver. Staten er niet veel voor
voelen. Het voorstel is voorlopig
goedgekeurd door de uit vertegen
woordigers van 14 landen bestaande
commissie voor collectieve maatre
gelen. Het idee is afkomstig van
Trygvo Lie, de secretaris-generaal
der wereldorganisatie.
Australisch minister
op bezoek in ons land
DEN HAAG. Het bezoek van de
Australische minister van Burger
luchtvaart en P.T.T., de heer H. L,
Anthony, die drie dagen in ons land
blijft, is onofficieel. Hy is voorne
mens kennis te nemen van dc ont
wikkeling van de radio, de televisie
en de luchtvaart.
ROND HET CONFLICT BIJ ,DE OMMELANDEN
GRONINGEN. Van dc zijde De AN.A B. deelt thans mede
van de Algemene Nederlandse dat het mogelijk is, dat de moei-
Agrarische Bcdrfifsbond is com- j lijkheden rond „De Ommelanden'
mentaar geleverd op een verkia- niet op de agenda van de Unie-
ring. Zaterdag j.l. afgelegd door dc i vergadering he'oben gestaand Zij
voorzitter van de R.K. landarbei- zijn aldus de A NAB echter
dersbond,, St. Deus Dcdit" over het
conflict by de Groningse melkfa
briek „De Ommelanden".
Daarin werd meegedeeld, dat het
loofdbestuur der katholieke orga
nisatie het betreurde, dat de A N.
A. B. de staking bij „De Ommelan
den" had geproclameerd z o n d e
overleg te plegen met de Unie van
Landarbeidersbonden of met de
beide confessionele bonden, die sa
men met de A.N.A B. van deze Unie
deel uitmaken.
Maneer IV. Oedee uit Heiloo. die
u achter het stuur ziet zitten,
beeft dit auto'tje in zijn vrije tod
gebouwd. Het wagentje is 1.60
terste wiel dient voor besturing.
meter breed, 3.60 meter lang en
er kunnen vijf mensen in. Beide
voorwielen worden aangedreven
door een 10 pk motor, het ach-
Data schoolvacanties
en examens remmen
vacantie-spreiding
DEN HAAG De tijdstippen,
waarop de examens worden gehou
den en de data, waarbinnen de
schoolvacanties vallen, zijn grote
hindernissen voor een werkelijk
goede vacantie-spreiding. zegt het
i Centraal Werkcomité Vacantie in een
uitvoerig adres aan de regering.
Het geeft de regering in overwe
ging een staatscommissie te benoe
men die zich zou moeten beraden
over de maatregelen, die deze be
lemmeringen uit de weg zouden
ruimen. Velerlei organisaties, zowel
uit de vakbeweging, van het onder
wijs als uit de jeugdbeweging heb
ben het verzoek ondertekend, mede
namens het vervoerswezen de Ho
reca, de middenstand en het vreem
delingenverkeer.
(Van onze correspondent)
NEW YORK. Nu de dag der presidentsverkiezingen in Amerika nadert,
voltrekt zich een opvallende wijziging in de toon der verkiezings-
speeches. Het is mogelijk, dat dit een gevolg is van de enorme inspanning,
welke de campagne voor beide candidaten Eisenhower en Stevenson
betekent. Men krijgt daarvan enige indruk, wanneer men bedenkt, dat
Eisenhower sinds eind September byna 36.000 km. per trein, vliegtuig en
auto heeft afgelegd en in die tijd 21 grote redevoeringen en 39 kleine
zogenaamde whistlestop-toespraken (redevoeringen van het balcon van
zijn verkiezingstrein - Red.) heeft gehouden.
Maar ongetwijfeld wordt bij het
vorderen van de tijd ook de druk
groter, die uit partykringen op de
candidaten wordt uitgeoefend, om
dc verkiezingsleuzen zo duidelijk
mogelijk te maken Beiden hebben
daarbij hun oorspronkelijke taktiek
om elkaar te ontzien en de strijd op
een onpersoonlijk plan te houden,
losgelaten, Eisenhower heeft zich
allengs laten verleiden tot dusdani
ge algemeenheden in zijn aanval
len op de huidige regering, dat men,
hem horend, zou moeten conclude
ren, dat er vrijwel in heel Washing
ton geen eerlijk politicus meer is te
vinden en dat de departementen
wemelen van communistische spion
nen Hij heeft zich daarmee, alsme
de met zijn aan de kring rond sena
tor Taft ontleende critiek op de
gevolgde politiek in Korea en de
rest van Azië. ongetwijfeld verze
kerd van de sympathieën der oude
re garde, voor wie de jongeren, die
in Chicago de weg baanden voor
zijn candidaatstelling, dan ook vol
ledig het veld hebben moeten rui
men.
wel besproken in de vergaderingen
van de zuivelbestuurdcren van ae-
drie bonden. Tot kort vóór de sta
king heeft men de correspondentie
met „De Ommelanden" namens de
samenwerkende bonden gevoerd.
Eerst kort voor de staking, toen
de A.N.A B een ultimateive briet
aan „De Ommelanden" zond, heeft
deze bond met de confessionele
bonoen geen contact meer gezocht.
Naar aanleiding van geruchten,
dat aanstelling van een regerings
commissaris bij ,.De Ommelanden
zou worden overwogen heeft de
voorzitter van net college van
Rijksbemiddelaars meegedeeld, da'
in alle onderhandelingen met par
tijen nog nimmer enig dreigement
is gebruikt en dat op het nemen
van dergelijke maatregelen zelfs
niet is gezinspeeld
Bejaarde dame door auto
aangereden en gedood
(Van onze correspondent)
EDE Maandagmiddag stak de
65-jarige weduwe A. Willemsen-Bos
te fiets de weg over zonder vol
doende uit te kijken De vrouw
werd door een auto aangereden en
zo ernstig gewond, dat zij tijdens
het vervoer naar het ziekenhuis
overleed.
AMSTERDAM. In het tijdvak
van 6 tot en met 19 October zal,
evenals vorige jaren, in het land
gecollecteerd worden voor de
stichting gezamenlijke militaire
fondsen.
O
den en zich aldus meer met Tru
man moet vereenzelvigen dan in de
aanvang in zijn bedoeling schijnt te
hebben gelegen.
Nog steeds is het onmogelijk uit
te maken, wie bij deze tactiek de
meeste grond wint. Men krijgt de
indruk, dat de generaal zijn hoop
niet meer in de eerste plaats geves
tigd houdt op het winnen dér in
tellectuelen en de massa's in de
grote steden. Zijn doel schijnt te
zijn dc kleine plaatselijke politici
tot zich te trekken en met en door
hen de grote met-politiek geschooi
de massa's, die gemakkelijker Le
vangen zijn voor zijn vaak heel
simpele argumentaties De vorige
week hebben twee grote dagbladen,
de „Louisville Courier" en de St
(Voor vervolg pag. 3)
Van zyn kant is echter ook Ste
venson steeds meer in een hoek ge
drongen. waarbij hij als verdediger
van de huidige regering moet optre-
Boterproductie met
25 pet gedaald
in twee jaar
AMSTERDAM. De Nederlandse
boterproductie, die in 1951 reeds 10.5
pet. lager was dan in 1950, was de
eerste helft van dit jaar weer 19 pet.
lager dan in 1951. Dat betekent dus,
dat de boterproductie in twee jaar
tyd met ruim 25 pet. is gedaald. In
cijfers uitgedrukt ging onze boter
productie van 48.6 millioen kg in de
eerste helft van 1950 terug tot 34,6
millioen kg in de eerste helft van
dit jaar. Tengevolge van de droogte
en het heersen van mond- en klauw
zeer is er met name in Europa deze
zomer een tot nu toe ongekende
schaarste aan boter ingetreden, die
voor Nederland een prysstijging tot
gevolg heeft gehad van eind Juli tot J
eind September van 1.60 per kg I
Intussen is deze prijs weer sterk ge-
daald.
Wisselende bewolking
Weersverwachting.
medegedeeld door het
KNMI te De Bilt.
geldig van Dinsdag
avond tot Woensdag
avond.
Wisselende bewol
king met hoofdzake
lijk in het Noorden
van het land enkele
buien. Langs de wad-
denkust aanvankelijk
nog krachtige, ove
rigens matige wind
tussen Noord-West en
Zuid-West Vannacht
iets kouder. Morgen
overdag ongeveer de
zelfde temperaturen
als vandaag.
8 Oct Zon op 6 u 53 m
onder 18 u 2 m; Maan
op 20 u 12 m onder 13
u 29 m
HET WEER VAN VANMORGEN 7 UUR
Max.tcmp. Necrsl
Weer Wind m/s Gisteren In 24 u
Oslo
Sneeuw
N. 8
1 C
- mm
Stockholm
Regen
O 4
7
3
Kopenhagen Regenbui
W.Z.W. 9
7
3
Londen
Geh bew
5
0
Amsterdam
Licht bew
N.W 9
10
1
Brussel
Zw. bew.
W. 4
8
0
Parijs
Half bew
W.Z.W. 2
6
0
Bordeaux
Geh. bew
Stil
14
0.2
Nice
Licht bew
N.N.W. 3
13
0
Warschau
Geh. bew.
Z 3
8
0.3
Berlijn
Geh. bew.
W 7
3
3
Frankfurt
Licht bew
Z W. 6
9
0.1
München
Regen
W N.W 5
8
3
Zürlch
Regenbui
W.Z W. 7
12
2
Wenen
Zw. bew
O ZO 4
8
WOORDEN van Stalin zijn geen
evangelie in dit deel van de
wereld. Wanneer Stalin een
oorlog tussen „kapitalistische" landen
voorspelt, dan klopt dat misschien
met de Marxistische theorie, gelijk
hij die uitlegt; en de mUlioenen in de
Sowjet Unie en de satellietstaten
kunnen weinig anders doen dan ja
en amen zeggen op deze wijsheid.
Wij in het Westen mogen echter het
onze er van denken en zeggen. Voor
ons is Stalin een zeer feilbaar man;
en geen macht ter wereld kan ons be
letten zijn uitspraken critisch te be
kijken. Natuurlijk is hetgeen iemand
met zo'n vervaarlijke machtspositie
verklaart, belangwekkend; maar het
hoeft daarom nog niet waar of zelfs
maar aannemelijk te zijn. Wat ons be
treft, wij geloven er niets van; en we
zullen uitleggen, waarom niet.
Strijd en oorlogen zijn zo oud als
de mensheid zelve. Marx heeft ze een
plaats gegeven in zijn theorie; maar
wanüecr dc gang van zaken in 1914
al niet heeft bewezen, dat er bij oor
log diepere driften werken dan die,
voortkomend uit materialistische
ovenvegingen en impulsen, dan heeft
dc laatste grote wereldbotsing dat
wel geleerd. Bij dc oorzaken van de
eerste wereldoorlog is wel genoemd
het feit, dat Engeland zijn Duitse con
current wilde uitschakelen gelijk eer
tijds Rome dit Carthago deed; en
Frankrijk zou belust zijn geweest op
revanche in verband met dc neder
laag van 1870'71. Nu hebben de
ze factoren misschien wel gegolden,
maar ze werden ver overtroffen door
dc macht van rede en moraal. In 1914
is in Engeland cn Frankrijk niets on
herroepelijks geschied. De onherroe
pelijke dingen hebben zich afgespeeld
in Oostenrijk, dat de tuchtiging van
Servië wilde, in Rusland, waar hoge
officieren de mobilisatie doorzetten,
in Duitsland, waar dc keizer en zijn
omgeving hun controle over het grote
hoofdkwartier hadden verloren. Dit
waren alle drie autocratisch geregeer
de landen, waar rede en moraal zich
op het beslissende ogenblik onvol
doende konden doen gelden.
IS het nog nodig, in te gaan op dc
oorzaken van de tweede wereld
oorlog? Ieder kent ze: het waan
zinnig streven naar macht, de heb
zucht en de eerzucht van de dicta
toren. Frankrijk had voor haast elke
prijs do wede wel willen kopen; en
het is bekend, hoe lang Neville
Chamberlain, ondersteund door een
groot deel van dc openbare mening,
tegen de klippen op zijn „bcvredi-
gingspolitick" heeft volgehouden.
Hitler en Mussolini hebben deze
oorlog doorgezet cn het kunnen doen,
doordat zij in de eigen landen rede
en moraal tc vuur cn te zwaard het
zwijgen hadden opgelegd. Laat ons
vaststellen, dat in 1939 Stalin en
Hitier verbondenen waren en dat na
het losbarsten van de vijandelijk
heden in September van dat jaar de
Russen verklaarden, dat het hier een
der gebruikelijke oorlogen van kapi
talistische machten betrof. Toen de
Duitsers op de eerste zomerdag van
1941 over de demarcatielijn van het
in gemeen overleg buitgemaakte
Polen trokken, was het ineens geen
kapitalistische oorlog meer. De vraag,
hoe het in dc Marxistisch-Stalinis-
tische theorie paste, dat de kapi
talistische landen van het Westen
zich meteen met de Sowjet-Unie
solidair verklaarden en deze solidari
teit metterdaad hebben bewezen, is
nimmer beantwoord.
Wanneer wij geen waarde hechten
aan de voorspelling van Stalin, dan
komt dat niet omdat wij menen, dat
gevoelens, driften, hartstochten, die
vanouds tot oorlogen hebben geleid,
in de democratische landen niet meer
aanwezig zijn. De hier wonende
mensen is niets menselijks vreemd;
maar dc onsociale eigenschappen
worden in* bedwang gehouden door
wat wij het vrije spel der morele en
zedelijke krachten zouden willen
noemen. Argument kan hier steeds
worden beantwoord met tegen-argu
ment; de stem van de jungle kan
steeds worden verzwakt of onschade
lijk worden gemaakt door de stem
van het geweten.
STALIN gewaagde van de „kapi
talistische" landen; hij bedoel
de dc democratische landen. Hij
ziet over liet hoofd, dat in die landen
door evolutie, door het ruimte geven
aan de stroom der gedachten cn de
geleidelijke aanpassing der maat
schappij aan de gewijzigde inzichten,
van liet kapitalisme, gelijk Marx dat
beschreef en genadeloos ontleedde,
weinig meer is overgebleven. Wij
zeggen tot allen, die geneigd zijn
Stalins woorden te geloven: hier ver
andert meer dan in dc Sowjet-Unie,
waar het ene autocratische stelsel
heeft plaats gemaakt voor een ander.
En wij zeggen er bij: juist, omdat
Rusland een autocratisch land is,
waar moraal en rede zich niet vrije
lijk kunnen doen gelden, juist daar
om dreigt het oorlogsgevaar, voor
zover het bestaat, van die kant.
Anders dan in het Westen ontbreekt
daar hel evenwicht van krachten dat
de sterkste rem is tegen noodlottige
en onherroepelijke daden.
