KERSTMIS: FEEST EN ERGERNIS
De les van Chartres
dr W. Banning
\V oensdag 24 December 1952
ONLANGS berichtten de nieuws
bladen over een nogal krach,
tige actie, die in België
wordt ondernomen om het Kerstfeest
te zuiverenhet Kerstmannetje zo
iets als onze oude Sinterklaas met veel
cadeautjes heeft daar langzamer
hand het Kerstkind in de kribbe ver
drongen, en nu willen de Christen
gelovigen weer terug tot de oude, oor
spronkelijke zin. Dit berichtje riep de
vraag wakker: en als wij in óns land
eens aan het zuiveren sloegen, en terug
wilden tot de diepe, oorspronkelijke
zin Ik vermoed zo, dat wij dan
met een simpele terugkeer tot 't Kind
in de kribbe niet klaar zouden zijn
daarvoor zit er te veel sentimentaliteit,
zoetelijkheid en burgerlijkheid in onze
gevoelvolle verering voor kribbe en
Kind. Wat is dan de diepe, oorspron
kelijke zin?
Nu sla ik mijn oude Bijbel op en
vind in het vlammende boek van Je-
-door-
saja deze profetie: „Zie, donkerheid
bedekt de aarde, en duisternis ligt op
de volkeren. Maar over u gaat de
Heer op, Zijn heerlijkheid schijnt over
u'\ (60 2).
Dat werd gezegd tot een volk, dat
ide tijd vanzelfstandigheid en glorie
al lang achter de rug had, en een»
speelbal was geworden voor de grote
politieke machten der oudheidhet
heil dat hier aangekondigd wordt is
het Rijk van God voor heel de aarde,
waarvan de grondslagen zijn recht en
gerechtigheid, en dat gekenmerkt
wordt door „vrede" zo als God het
wil. De Christenen van alle tijden, van
alle kerken en richtingen hebben ge
loofd, dat met de geboorte van Chris
tus de profetie in vervulling is gegaan,
d.w.z. dat zij in het leven, strijden, lij
den en sterven van Christus de krach
ten van het Rijk Gods werkelijkheid
hebben zien worden en daarom vie
ren zij tot op dit ogenblik Kerstfeest,
feest van het Licht Gods, dat over de
aarde is opgegaan.
OF het veel moeite kost, deze
oude woorden en de daar
aan door de Christenen ge-
ge\cn interpretatie actueel te maken?
Enerzijds niet: donkerheid bedekt de
aarde, en duisternis ligt op de volkeren
dat schijnt direct op onze huidige
situatie te slaan, en wij interpreteren
vlotwegde wereld beheerst door de
spanning AmerikaRusland, de kou
de oorlog, de hete oorlog in Korea,
nóg beperkt, maar hoelang zal dit
„nog" duren? De propaganda van de
vredesbeweging begeleid door de be
wapeningswedstrijd, het ijzeren gor
dijn, de processen van Praag, enz. enz.
En daarachterde levende mensen. Ik
was enige weken in Berlijn, en sprak
ook mensen van achter het ijzeren
gordijn. Eén van hen zeiwij leven in
de overtuiging, dat het Westen ons
achttien millioen mensen, eenvoudig
heeft afgeschreven Illustreert één
zo'n zinnetje niet de duisternis, waarin
wij verkeren?
EN toch zou ik voor deze vlotte
interpretatie willen waarschu
wen. Zij is er in wezen naast,
juist door haar vlotheid. Want waar
om is volgens degenen, die zo denken,
de wereld „donker"? Toch eigenlijk
alleen vanwege die ellendige Russen
en de dreiging van het communisme.
Waren die er niet, de wereld en dc
toekomst zouden licht zijn. Zó echter
staat het in de Jesaja-profetie stellig
niet. Dair staat, dat wij de donker
heid der wereld pas onderkennen,
wanneer wij weten van Gods heerlijk
heid, die is opgegaan. Daar staat, dat
onafwendbaar donkerheid over de vol
keren komt, wanneer zij hun leven
voeren zonder God en dat betekent
in de hele Bijbelzonder dat mensen
en volkeren de eis der gerechtigheid
en van vrede trachten te vervullen
óók in hun maatschappij, zonder dat
zij zich door het gericht Gods laten
verdeemoedigen, zonder dat zij zich
in hun armoede laten troosten dooi
Zijn genade. Er wordt ons van gods
dienstige kant gezegdwij leven ir
een na-Christelijk tijdvak, en men be
doelt, dat de moderne wereld beheerst
wordt door de machten van de tech
niek, de politiek, enz., maar niet meei
door het Christelijk geloof, dat terug
gedrongen is tot een kleine onbedui
dende sector van het leven. Als dat
waar is, dan zou Jeseja zeggen maar
dat is nu precies „de duisternis", want
een leven zonder God ondanks dc
lichtreclames en de gestroomlijnde
auto's en comfortabele treinen en
vliegtuigen, ondanks sociale voorzie
ningen en medische zorg voor jong en
oud: een leven zonder God is „duis-
Al utaff Herodes do aarde ontluistren
Mot baat oa braad oa hiaderataord
Toch wordt hot oaireorstaaabaar fluistren
Vaa Lief de's stom niet gans gesmoord.
En borders ran beangste rolhon
Hebben weer de oude sang verstaan
Baar is uit *s werelds duistre wolken
Een Hebt der lichten opgegaan.
En vrede wie de sta! genaken
Waar liefde en teven herbegint.
II 'aar onbeschermd en weerloos waken
Maria, Josef en het Kind.
Fedde Schurer.
ternis". Jesaja's profetie ontspringt uit
een diep en vast weten van Gods
grootheid, en zij wijst heen naar een
komend Licht uit de eeuwigheid, en
zonder deze beideoorsprong uit God
en toekomst (het toe komen op ons)
*an God is zij lege fantasterij.
IN het oude Kerstverhaal staat
van de herders in het veld, dat
zij omstraald werden met de heer
lijkheid des Heren, en dan „vrezen
zij", dan slaat hen de schrik om het
hart. Terecht: wie het Licht ziet,
moét schrikken van de duisternis,
waarin Westerse èn communistische
wereld beide leven, de een brutaler
dan de ander, zeker, maar tochelk
op eigen wijze, indien onze ogen niet
ziende zijn geworden door het Licht.
Daarom moet Kerstmis ons ten er
gernis blijven, ons samenChristenen
en nict-Christenen en ik laat in het
midden voor wie de ergernis het
grootst zou moeten zijn. Ergernis, om
dat wij ons niet willen laten zeggen,
dat wij het Licht van God nodig
hebben. Ergernis, omdat veel van onze
empirische christelijkheid ontmaskerd
wordt als sentimentaliteit en leugen
iemand als Kierkegaard heeft er in de
19e eeuw diep aan geleden, en wij
hebben de zweep der profetie voort
durend nodig, wanneer wij niet meer
brandend verontrust worden door on
recht, koude en hete oorlog, de mil-
lioencn mensen achter het ijzeren
gordijn, enz.
DE evangelische ergernis echter
is ook paradoxzij ont
springt aan „het schijnen van
dc heerlijkheid" over ons, en de Be
lofte van het Rijk van gerechtigheid
en vrede voor de gehele aarde. Daar
om is er óók reden tot feestelijkheid
Met Kerstmis gaat het Licht van het
Rijk schijnen. Aan de woorden, die ik
citeerde uit Jesaja 60 gaat vooraf
„Maak U op, wordt verlicht! Want
uw Licht komtde heerlijkheid des
Heren gaat over u op!"
Daar mag ik het opnieuw mee
wagen
Maar ik hoop de ergernis nooit
kwijt tc raken
En ik weet: God bezielt tot
nieuwe strijd om het Rijk.
TOEN de volksbeweging om nieuwe kerken te bouwen volgens
nieuwe „verlichte en lichtende opvattingen" losbarstte over
Frankrijk tussen uoo en 11,;o vloeiden allerlei vroeg-christe-
lijke, Byzantijnse, romaanse en karolingische uitingsmiddclen en
uitingsopvattingen samen om gezamenlijk het nieuwe te openbaren
en rijker te laten bloeien van jaar tot jaar, volgens de nieuwe
behoeften der vurig-gelovendcn. Men zou wel een uitgelezen stel
platen willen geven die het nodige vertelden van oorsprong, groei
en bedoeling van de verschillende kunstsoorten, uit dc eeuwen, dat
Byzantium het op zich nam 1000 jaar lang de gevaren uit het
oosten te weren en de goede dingen van het oosten te ver
werken en door te geven, maar wij moesten een beperkte keuze
doen. De g o t h i e k, zó werd later „het nieuwe" genoemd, heeft een
vergeestelijking willen zijn van 's mensen diepste behoeften en
's mensen hoogste kunnen en zij putte daarbij rijkelijk uit de veraan
schouwelijkingen die uit oost en west eeuwenlang op Franse bodem
waren samengevloeid. Het waren de Clemiacensers die dc eerste
stoot gaven en dit werk bewust realiseerden; en Chartreswerd
een hunner gaafste producten, tevens een wederopbouwproduct, zo
als dc westerse wereld tot dusver nog niet te zien had gegeven en
dat thans nog, 750 jaar later, tot léring strekt. Een impressie van
deze spontane bouwdrang vindt u op pag. g.
DE KATHEDRAAL VAN CHARTRES
